________________
પહ
મહાન પુરૂષના આવવાથી પણ જે સુખ પ્રાપ્ત થતું હોય તો તે ધર્મ દ્વારાજ. વાતે સુખનું મુખ્ય કારણ તો ધર્મ જ છે. મહાત્માના આવ્યા વિના પણ લોકે ધર્મનું સેવન કરે તે તેનું તેમને રૂડું ફળ મળેજ મળે.
આજને વિષય “સંસ્કારાદિ ધર્મ” ને હેવાથી પ્રથમ ધર્મનું લક્ષણ જે પૂર્વમીમાંસામાં કહ્યું છે, તે ભાષણ કે આ ચાર્યજીએ જણાવ્યું છે. એ પૂર્વમીમાંસાના ૧૨ અધ્યાય છે. તેને ૧લા અધ્યાયમાં ધર્મનું લક્ષણ જણાવતાં કહેલું છે કે, વિધિ તથા લક્ષણ છે પ્રમાણ જે તે ધર્મ, એ વિષે લિંગ, લોટ વગેરે જે કહ્યું હતું તે વ્યાકરણને લગતી બાબત છે, જે સર્વને સહેલથી સમજાય તેવી નથી. વિધિ એટલે પ્રેરણા. વિદ આમ બતાવે છે કે પ્રતિદિન સંધ્યા કરવી, બ્રાહ્મણને તર
છોડવો નહીં, એ વગેરે પાંચેથી પ્રેરણાને અર્થ સમજાય છે. વિદે જે બાબતની પ્રેરણા કરી છે તે ધર્મ અને જેના અભાવની પ્રેરણા કરી છે તે અધર્મ. જે વિષે “ઢળતો ધમUS ધસ્તવિપર્યયઃ' એ ક આ સભામાં ઘણીવાર ચર્ચાઈ ગમે છે. એને મુખ્ય સાર એટલો જ છે કે વેદમાં જેનું વિધાન હોય તેજ ધર્મ. પૃથ્વી પર જેટલા ધમ પ્રર્વતે છે તે બધા વેદ. માંથીજ નિકળેલા છે. જે વેદની વિરૂદ્ધના ધમે છે તે વેદ પછી થએલા છે, કેમકે તેમાં વેંદની નિંદા કરેલી હોય છે. જે તે વેદની અગાઉના હેય તો તેમાં વેદ તથા વૈદિક ધર્મની નિંદા કેમ કરવામાં આવી હોય? આમ બોલવામાં મારો વિચાર બીજાના ધર્મની નિંદા કરવાને બીલકુલ ન સમજો. હમણા જે ધર્મમાર્ગે ચાલેલા છે તે કોઈ દ્વારા ઈશ્વરેજ ચલાવ્યા હોય ત્યાં
