________________
કેવળજ્ઞાન તો પૂર્ણ છે તેમાં સામાન્યબોધની જરૂર નથી. પરંતુ વસ્તુનું સ્વરૂપ સામાન્ય વિશેષ બે પ્રકારે હોવાથી કેવળ દર્શનાવરણ હોય છે.
દર્શન પાંચે ઈદ્રિયથી થાય છતાં ચક્ષુને જુદુ પાડવાનું કારણ એ છે કે વ્યવહારમાં પણ ચક્ષુનું જોવું પ્રત્યક્ષ ગણાય છે. દૂર રહેલા પદાર્થનું પ્રતિબિંબ ઝીલી લે છે. બીજી ઈદ્રિયો પોતામાં જાણકારી ઉત્પન્ન કરે છે. દર્શનાવરણ ઈદ્રિયોની શક્તિને રુંધે છે. અને વિપરીત બુદ્ધિ કરાવે છે. દર્શનના ત્રણ પ્રકાર છે. સામાન્ય, લબ્ધિ અને શુદ્ધ-અશુદ્ધ ઉપયોગ. સામાન્ય દર્શનથી ઈષ્ટફળ ન આવે. વિતરાગદેવની મૂર્તિને જોઈને તેમાં ભાવ ન જોડાય તો આવા સામાન્ય દર્શનથી દ્રવ્ય આવરણ ન જાય. પ્રતિમા જોઈને વિતરાગ ભાવ ન આવે પણ રાગાદિ જન્મે તે લબ્ધિ શક્તિરૂપ ન થવાથી ભાવ આવરણ આવે. શક્તિ આવરણરૂપ નથી. પણ આવરણ થાય ત્યારે ઉપયોગ વિભાવરૂપ થાય. નિશ્ચયનયનો આધાર શુદ્ધિના કારણરૂપ છે. દર્શનની શુદ્ધિ બારમા ગુણસ્થાનક સુધી જાળવવાની છે, તે માટે શુદ્ધ ક્રિયા કહી. ઉપયોગ શુદ્ધ ન થાય ત્યાં સુધી આવરણ ન ખસે. નાના પ્રકારની ક્રિયાથી ઉપયોગની સ્થિરતા બતાવી.
છ આવશ્યક ક્રિયાધર્મ : (પ્રસંગોપાત વિચારણા)
પ્રતિક્રમણ એટલે સૂક્ષ્મ રીતે પોતાના દોષો જોઈને તેનાથી પાછા વળવું. જે સમયે જે દોષ લાગ્યો હોય તેનું પ્રાયશ્ચિત કરવું. તેમ જ આવશ્યકની વિધિને સમજપૂર્વક કરવી. તેના છ પ્રકાર છે. (૧) સામાયિક : પ્રથમ વિધિપૂર્વક સામાયિક લેવું. સવિશેષ સમભાવ
ધારણ કરવો. સમભાવ વગર પોતાના દોષોને નિઃપક્ષપાતપણે જોઈ શકાય નહિ. અજ્ઞાનને કારણે પોતાના દોષો જોવા જાય તો પણ તે સ્પષ્ટપણે દેખાય નહિ. વિધિ સામાયિક સમભાવના અભ્યાસ માટે
છે જે ૪૮ મિનિટ માટે સાવદ્ય ક્રિયાના ત્યાગરૂપ છે. (૨) ચઉસિચ્યો : લોગસ્સનો કાઉસગ્નમાં ચોવીસ તીર્થંકરની ભક્તિ
સાથે ભાવ દેઢ કરવો. તેમના ગુણોનું રટણ આપણા દોષોને મોળા કરે. પરમાત્મસ્વરૂપ સાથે પોતાની વૃત્તિને જોડે જેથી ચિત્ત સ્થિર
થાય, અને ક્રિયા સતરૂપે પરિણમે. (૩) વંદન : ઓઘે ઓધે જડવત્ ક્રિયા કરે તો વંદનનો વિધિ સમજાય
સ્વરૂપ અવલોકન
૧૦૦ Jain Education International
900 nterational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
