________________
ર.
૩.
૪.
૫.
૬.
૭.
ઉચ્છ્વાસ : શ્વાસ લેવો મૂકવો તે નામકર્મના ઉદયથી છે.
આતપઃ પોતે શીત હોય અને બીજાને ઉષ્ણતા આપે જેમકે સૂર્યનાં કિરણ. ઉદ્યોતઃ પોતે શીત હોય અને અન્યને શીતળતા આપે જેમકે ચંદ્રનાં કિરણ.
અગુરુલઘુ : જે કર્મથી પુગલ ભારે હલકું થાય.
નિર્માણ ઃ શરીરની રચના થાય.
:
ઉપઘાત ઃ આ કર્મના ઉદયથી પોતાના જ અવયવોથી પોતે જ હણાય અને દુઃખી થાય. જેમકે લાંબા દાંત.
તીર્થંકર : તીર્થંકર નામ કર્મના અતિશયાદિ યોગ મળે. ત્રસ દસક : જેમાં દસ પ્રકૃતિનો સમાવેશ થાય છે. પ્રયોજનથી હલન-ચલન કરે તે જીવો ત્રસ કહેવાય.
૮.
૧. ત્રસ ૨. બાદર ૩. પર્યાપ્ત ૪. પ્રત્યેક ૫. સ્થિર ૬. શુભ ૭. સુભગ ૮. સુસ્વર ૯. આદેય ૧૦. યશ. પાયઃ શુભ પ્રકૃતિ છે.
ત્રસ દસકથી વિરોધી પ્રકૃત્તિ સ્થાવર દસકની છે. જેના ઉદયથી જીવ અન્યત્ર ખસી ન શકે. દસક જેમાં દસ પ્રકૃતિનો સમાવેશ થાય છે. ૧. સ્થાવર ૨. સૂક્ષ્મ ૩. અપર્યાપ્ત ૪. સાધારણ ૫. અસ્થિર ૬. અશુભ ૭. દુર્ભાગ ૮. દુઃસ્વર ૯. અનાદેય ૧૦. અપયશ. પાયઃ અશુભ પ્રકૃતિ છે. શરીરને લગતી તમામ ક્રિયામાં, નામકર્મની પ્રકૃતિ છે. અને તે તે પ્રકારે તેનો ઉદય બંધ રહે છે. ત્રસ નામકર્મના આધારે અગ્નિ અને વાયુની ગતિ થાય છે. તેને વ્યક્ત થવાની સામગ્રી નથી. ઝાડ પાન સ્થિર છે. પ્રાણી માત્રને આહાર, ભય, મૈથુન અને પરિગ્રહ ચાર સંજ્ઞા જન્મથી જ હોય છે.
એક જ જમીનમાં એકબાજુ આંબો અને એક બાજુ લીમડો વાવ્યો હોય બંનેને સરખાં જ હવાપાણી મળે છતાં કડવી મીઠી પોતાની પ્રકૃત્તિ પ્રમાણે લીમડો અને આંબો રસનું પરિવર્તન કરે છે. વળી મૂળમાંથી જયાં સુધી ૨સ પહોંચે ત્યાં સુધી વૃક્ષ લેફાલે છે. અને કેટલીક જગાએ કરમાય છે એક વૃક્ષમાં અનંત જીવો છે આ સમૂહ કર્મનું કારણ છે. કેટલાંક વૃક્ષો એવાં હોય છે કે કોઈ પશુ કે માનવ નજીક આવે તો બાથ ભીડી તેનો આહાર કરે છે. આવાં વૃક્ષો ગાઢ જંગલમાં હોય છે અને તેમનું આયુષ્ય સેંકડો વર્ષોનું હોય છે.
દરેક જીવમાં સંજ્ઞાબળ હોવાથી સુખદુઃખની લાગણી અનુભવે છે.
૧૮૨
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
સ્વરૂપ અવલોકન
www.jainelibrary.org
