________________
ઉપચાર ભલે કરે પણ પીડામાંજ મન મૂંઝાઈ જાય, તો દેહભાવ જ પ્રધાન થાય અને આત્મભાન વિસરાઈ જાય.
મતિ અને શ્રુતજ્ઞાનના સહારે ગુરુગમે આત્મા અને દેહની ભિન્નતાનું નિરંતર ભાન રહેવું જોઈએ. સાધુતા પતિતને પાવન કરે છે. સાધુ મુનિના સમાગમમાં આવનાર કર્મ બંધ રોકવાનો ઉપાય મેળવે છે. મુનિપણાથી સહજ બંધ રોકાય છે. જીવ ધર્મ કરવા ઈચ્છે પણ અનાદિકાળનાં કર્મોની વિષમતા તેને પાછો પાડે. અજ્ઞાન દૂર થાય તો દર્શન અને જ્ઞાનગુણ કાર્યકારી થાય છે.
ક્રોધાદિની પ્રકૃતિના ઉદયમાં વાણી, મન અને શરીર તે પ્રકૃતિમય થઈ જાય છે, છતાં જાગૃત જીવ તેનો ઉકેલ કરશે. જો વિભાવદશા રહી તો જીવ તે પ્રકૃતિમાં ગૂંચાતો જશે. અને ત્યાં વિર્યંતરાયનો ઉદય ભળશે. પ્રકૃતિ, કર્મનો વિચાર કે નિરીક્ષણ એટલે જીવન પદ્ધતિનું પરિવર્તન. જીવન વિષેની પુખ્ત વિચારણા. શાસ્ત્રના અર્થ મને બોધરૂપે પરિણમવા જોઈએ. માત્ર જ્ઞાનના મોહમાં ન જવું કે ઘણું વાંચ્યું, ઘણું વિચાર્યું. જ્ઞાન જ બોધરૂપે પરિણમવું જોઈએ.
પાપપ્રકૃતિના ઉદયનો સીધો ઉકેલ ન આવડે તેથી પુણ્ય તરફ જવાનો માર્ગ બતાવ્યો. તે વડે પાપપ્રકૃતિ દબાય. પાપપ્રકૃતિ ફરી ઉદય આવે ત્યાં સુધી તેનો ઉકેલ આવડયો હોય, તેથી બળ વાપરી ઉદયકર્મને ભોગવી મૂળથી ઉડાવી દે. પાપપ્રકૃતિ જ અધર્મ છે તેવો નિશ્ચય થતાં સાત્ત્વિક સદ્વિચારની ધારા પ્રગટે છે. પુણ્ય પ્રકૃતિ પરમાર્થમાર્ગને સહાયક છે માટે શુભ કહી. સમતા જેવા ગુણોથી અજ્ઞાન દૂર થાય છે અને રાગદ્વેષ પ્રત્યે મધ્યસ્થભાવ રહે છે. વ્રતાદિથી અશુભ પ્રકૃતિ દૂર થાય છે, વ્રતનો સાચો મહિમા ન સમજે તે પુણ્ય પ્રકૃતિ મેળવવામાં લોભાય છે. વ્રતાદિ લઈને પરિગ્રહ કે વ્યવસાય ઘટે નહિ. અને ધર્મના પ્રતાપે વધશે તેવી આશા સેવે તો સંસારભાવ દૂર કેવી રીતે થાય ? નામકર્મની શ્રેષ્ઠ પ્રકૃતિ :
ન
તીર્થંકર નામકર્મ : જે શુભકર્મના ઉદયથી તીર્થંકરપદ મળે તે પ્રકૃતિને તીર્થંકરનામ કર્મ કહે છે. તે જીવ કેવળજ્ઞાની હોય છે. આ પ્રકૃતિ સાથે અતિશય પુણ્યનો યોગ હોવાથી કેટલાક પ્રભાવિકયોગો અને રિદ્ધિ
સ્વરૂપ અવલોકન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
૧૯૯ www.jainelibrary.org
