________________
સેવે પણ પરિણતિની શુદ્ધિ ન કરે, ત્યાં સુધી આત્માની આશાતના ઊભી જ રહેવાની છે. ધર્મસ્થાનોમાં ચિત્ત કલેશ અને કષાયો સેવે, ક્રિયાના વિધિ-નિષેધમાં રહી સંઘર્ષ કરે તો તે આશાતના જ છે. જ્ઞાનનું પ્રથમ સાધન આત્મા જ છે તેની વિસ્મૃતિ તે આશાતના છે.
આત્માનો સ્વભાવ સક્રિય છે. છતાં મનુષ્ય કંઈ કરી લેવાની કેવી દોડધામ કરે છે? ભોગની ક્રિયા મૂકીને ત્યાગ કરી લેવાની વૃત્તિ સેવે છે. યોગો સ્થિર કરવા તે ક્રિયા છે. શુભક્રિયા કરીને પણ તે છોડવાની છે. શુભક્રિયાને અંતે નિમિત્તથી થતી શુદ્ધ આત્મભાવના મુક્તિ છે. બાહ્યક્રિયા કયારેય પૂરી ન થાય તો તેમાં આડંબર આવે. ક્રિયા અંતરને ભીંજવે ત્યારે તે ધર્મરૂપ બને. આત્મધ્યાન તે અંતિમ ક્રિયા છે.
તીર્થકર ગણધરાદિના સુસ્વરાદિ ત્રસનામકર્મ આત્મહિત માટે છે. અપ્રતિબદ્ધરૂપ હોય છે તેમના વચનથી પુરુષાર્થ જાગે છે. સમકિત સાથેના આવા નામકર્મજ ઉપકારક છે. નહીં તો શુભ હોવા છતાં પ્રતિબંધવાળા બને છે.
કોઈપણ કર્મ એવું નથી જે કેવળ શુભ જ હોય. શુભાશુભ એ કર્મની પ્રકૃતિ છે. તેથી સમગ્રપણે કર્મથી મુક્ત થવાનું ધ્યેય રાખવું. શુભ બંધ તપ સંયમાદિ વડે થયો હોય તો છૂટવાનું બળ રહે છે. નિયાણાપૂર્વકનાં તપ નિષ્ફળ જાય છે. પંચમકાળમાં શું કરીએ તેમ વિચારવું તે હીનપુરુષાર્થ છે. ચોથા આરે પણ નથી થયું તે આજની દશા દર્શાવે છે.
શુભના ઉદય સમયે જીવ શુભ કરતો રહે તો શુભયોગ મળતાં તેને હેયપણે જોતાં તેમાંથી મુક્ત થાય છે. ઈદ્રિયોના શુભ યોગ તો જીવને ભ્રમ કરાવે છે. હરણ મોરલીના અવાજે મૃત્યુ મેળવે છે. કસ્તુરી મૃગ સુગંધ મેળવીને શિકારીનો ભોગ બને છે. જો કે સિંહ વગેરે તે ગંધથી દૂર જતા રહે છે. છતાં આ સુસ્વર કે સુગંધ જેવા લક્ષણ મોહને આધીન થઈને મેળવેલા હોવાથી આવી ગતિમાં પ્રાપ્ત થાય છે અને દુઃખદાયક નીવડે છે. મનુષ્ય આજે વિવેક ચૂકી સુસ્વરનો રાગરાગિણી દ્વારા લોકમાં સારું લગાડવા લોકને આકર્ષવા તેનો ઉપયોગ કરી આવું કર્મ ઉપાર્જન કરે છે. - ઋષિમુનિ, સંતોને આવા શુભ ઉદય હોવા છતાં તેના વડે પ્રતિબંધ થતો જાણી તેને પ્રગટ કરતા નથી. ધર્મમાં ભ્રમ ઉત્પન્ન કરી કર્મને નોતરવા જેવું કરીને લોકો ધર્મપૂજામાં પણ લોક આકર્ષિત એવા રાગરાગિણી નૃત્ય સ્વરૂપ અવલોકન
૨૦૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
