________________
તે ભોગવવા પડે. સમકાતિ ગમે તે ગતિમાં સમભાવે વેચે છે. અને નવો કષાયરસ ન ઉમેરાય તે માટે જાગૃત રહે છે. કર્મ નિરસ છે, રસભોગથી વિકૃતિ પેદા થાય છે. શરીરભોગની વાસના શરીરનો બંધ આપે છે. નારકીમાં દુઃખ ભોગવવાની અગાધ શક્તિ છે. આ કાળે માનવ શરીરની શક્તિને ઘણી મર્યાદા છે. છતાં માનવદેહનું મૂલ્ય છે. કારણકે સમ્યગુદૃષ્ટિ ધારણ કરીને ઊર્ધ્વગતિએ જઈ શકે છે.
સંસારમાં દરેક જીવ સુખને માટે પ્રયત્ન કરે છે. પરંતુ તે ક્રિયાઓ અજ્ઞાનજન્ય હોવાથી ક્ષણિક સુખ મેળવે છે. અને એ સુખ પાછળ દુઃખ ડોકાતું જ હોય છે. જીવ બોધપૂર્વક જીવન જીવે તો તે પુણ્યના હેતુરૂપ થાય આર્ત અને રોદ્રધ્યાનમાં પડે તો પ્રતિકૂળતા સાંપડે, અને મનુષ્ય દેહથી કંઈ સાર્થક ન થાય. આમ સંસારમાં આવાગમન હજી સુધી ચાલુ છે. મોહ અને અજ્ઞાનવશ આત્મા ધર્મ પામતો નથી, પામવાની યોગ્યતા મેળવતો નથી. ઉત્તમ ગતિ મનુષ્યની છે તે મેળવીને સંવર નિર્જરા ધર્મ આરાધવો જોઈએ. બીજી કોઈપણ ગતિમાં આ ક્રિયા સમજપૂર્વક થતી નથી. આત્મા પોતાને જ ભૂલ્યો છે તે ધર્મ-વિમુખતા છે. દેહમાં સુખ એટલે બંધનમાં સુખ માને છે, અને સર્વ અનુકૂળતા મળે, ભ્રાંતિમાં પડે છે. સદાય સંસારને ભજે છે. સંસારમાં તેને કોઈ બંધન જણાતું નથી. અધર્મ આચરે છે તેથી પુગલનો અને અને અધર્મ બંનેનો બંધ કરે છે. આથી મનુષ્યદેહ મળવા છતાં આત્માને પ્રગટ કરી શકતો નથી અને દેહ ઈદ્રિયાધીનપણે રહે છે તેથી દેહથી આત્માનું ભલું થતું નથી.
કર વિચાર તો પામ : આત્મા પોતાની ભૂલ સંસારમાં રખડયો છે. આત્મબળ જાગતું નથી ત્યાં સુધી પોતે કર્માધીન છે. જેમ એક ઘર બાંધવામાં કેટલાંય પ્રકારનાં સાધનો જોઈએ છે તેમ કષાયરૂપી સંસારની ઉત્પત્તિ માટે ઘણા પ્રકારની સામગ્રી જોઈએ છે. અને ઘરમાં રહીને સુખી થવાની ઈચ્છા રહે છે તેમ સંસારમાં સુખ મેળવવાની ઈચ્છા રહે છે. ઈચ્છાઓ ફરે તેમ ભોગ સામગ્રી ફેરવે. અને સંસારના આવાગમનનું પુનરાવર્તન થયા કરે. વિચારવાનને સંસારના સ્વરૂપનો બોધ હોવાથી સુખદુઃખના ભેદ ના પડે, બંનેથી છુટકારો ઈચ્છે.
કર્મ જડ છે, દેહ જડ છે, ફળ આપવાની તેમની તાકાત નથી.
૧૮૬ Jain Education International
For Private & Personal Use Only
સ્વરૂપ અવલોકન
jainelibrary.org
