________________
આવો બોધ સાંભળી પુત્ર કહે છે. આવા રણક્ષેત્રના યુદ્ધમાં એવો ઉપદેશ ન ચાલે. હમણાં યુદ્ધ ત્યજી દઉં તો અપયશ મળે, પ્રથમ જીતું, પછી રાજ્ય પ્રેમથી ચલાવીશ.
સાધ્વી માતાએ ફરી કહ્યું કે, હે ! પુત્ર પ્રભુએ કયું યુદ્ધ કરી ત્રણે લોકમાં આવું પ્રેમ-રાજય સ્થાપ્યું? કેવળ અહિંસાનો ભાવ! તે જ સાચું સામ્રાજય છે.
છેવટે કરકંડ બોધ ન પામવાથી તે બીજા પુત્ર પાસે જાય છે. તેને સમજાવે છે હે પુત્ર! અંતરંગ શત્રુ મારવા તે તારો ધર્મ છે. તને ધર્મ પમાડવા આવી છું. બીજા પુત્રને માન નડે છે. છતાં બંનેને લાગ્યું કે યુદ્ધની પ્રવૃત્તિ ના કરવી પડે તો સારું. તેઓ વિચારે છે કે સામેથી પ્રવૃત્તિ થાય તો યુદ્ધ કરવું તેમ નિર્ણય કર્યો. પછી તો કોઈ યુદ્ધ ન ચઢયું. આમ સમાનભાવી થવાથી યુદ્ધ ખાળી શકાયું. માતાની ધર્મ શ્રદ્ધા અને નિર્ભયતાને કારણે આ બન્યું. આ પ્રમાણે બોધ પમાડવો તે સાધુજનોનો ધર્મ અને આચાર છે.
આત્મા અનધ્યાસને કારણે વિચિત્ર પ્રકૃતિના સમૂહરૂપ બની ગયો છે, તેથી તેને વિભાવમાં રસ આવે છે. ધન-ઉપાર્જન સમયે નીતિ જેવો સદાચાર પણ વિસરાઈ ગયો છે. મોહનીયનો ઘેર્યો વધુ ને વધુ એકઠું કરે જાય છે, અને તેના ઉપયોગમાં પણ મોહને કારણે મહત્ત્વાકાંક્ષા, કીર્તિ જેવા ફંદમાં ફસાય છે. તીર્થંકરદેવોએ મહાપુણ્યને કારણે ઘણું ધન મેળવ્યું હતું પણ તેનો ત્યાગ કરી ચાલી નીકળ્યા. તે ધનનું દાન કરી લોકોનું કલ્યાણ કર્યું. સંસારી જીવો મહાપ્રવૃત્તિ કરી સુખ માને છે, જીવન જ એવું ઘડયું છે કે કંઈને કંઈ જીવ કર્યા જ કરે. છતાં તે તો પ્રમાદ છે તેમ જ્ઞાનીઓ કહે છે. અને આવા પ્રમાદનું કારણ ઘાતકર્મ છે. અને ઘાતકર્મનું કારણ દર્શનમોહનીય છે, તેની સાથે મિથ્યાત્વ તો લાગેલું જ છે. અનંતાનુબંધી કષાયો જાય તો પ્રમાદ ઘટે, તેમ કરતાં સમકિત પ્રગટે.
બહારના વિરોધમાં જીવ પડે છે તેના કરતાં આ ઘાતકર્મો સાથે વિરોધ કરવાની જરૂર છે, જીવનો પુરુષાર્થ એવો હોય કે કર્મના ઉદયકાળે કર્મોનો ઉપશમ કરી શકીએ. તે માટે સમભાવ કેળવવો પડે. સામાયિક જેવા વ્રતથી મન વચન કાયાના બત્રીસ દોષ નાશ પામે. અને ઉપયોગ આત્મામાં સ્થિર રહે તો પ્રમાદ મંદ અતિમંદ થાય. આત્મા એક અને ૧૩૦
સ્વરૂપ અવલોકન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
