________________
માણસ પોતે જેટલું પોતાનું બૂરું કરી શકે છે તેટલું ગળાકાપુ દુશ્મન પણ કરી શકતો નથી :
- ન કંઠછેત્તા અરિ બૂરું આચરે,
કરે દુરાત્મા નિજ જેટલું ખરે. (૨૧૮) ધર્માચરણને નિશ્ચયપૂર્વક જે વળગ્યો છે તે ઈન્દ્રિયોનાં પ્રલોભન સામે અકંપ ઊભો રહી શકે છે :
આત્મા થયો નિશ્ચિત જેહનો કે ‘તજીશ હું દેહ, ન ધર્મશાસન', તેને ચળાવી નવ ઈન્દ્રિયો શકે,
ઝંઝાનિલો મેરુ મહાદ્રિને યથા. (૨૧૯) એ જ વાત ફેરવી ફેરવીને કહેવામાં આવી છે :
સમાધિવાળી સહુ ઈન્દ્રિયો વડે;
આત્મા સદા રક્ષિત રાખવો ઘટે. (૨૨) ઉપનિષદના ઋષિએ “આત્મા રથારૂઢ જાણો, શરીર એ જ છે રથ' એવા રૂપકથી વાત કરી છે. “મહાવીર વાણી'માં નૌકાનું રૂપક છે :
શરીરને કહ્યું નાવ, જીવ નાવિક છે કહ્યો,
કહ્યો અર્ણવ સંસાર, તરે જેને મહર્ષિઓ. (૨૧) આવા આત્મજિત, સંસારને તરી જનારાઓની ક્ષમાશકિત અખૂટ હોય છે, અને તેથી તે સૌના પૂજ્ય ઠરે છે :
ઉત્સાહથી કંટક લોહના જનો આશાભર્યા કે ગરજે સહી લે;
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
