________________
જૈન આગમોઃ મહત્ત્વ અને પ્રકાશન : ૨
૪૦૫
સંપ્રદાયોના ગ્રંથોનું તુલનાત્મક અધ્યયન કરીને એનું ઐતિહાસિક પર્યાલોચન કરવાનું સરળ બની ગયું છે. આ પર્યાલોચન જો સત્યને સમજવાની દૃષ્ટિએ કરવામાં આવે, તો એનું ઘણું આવકારપાત્ર પરિણામ આવ્યા વગર ન રહે– સાંપ્રદાયિક કટ્ટરતા વધવાને બદલે ઓછી થાય અને ભ્રાતૃભાવ વધે. હવે પછીનું આપણું જૈન ધર્મશાસ્ત્રોનું અધ્યયન જો આવી ઉદાર, વ્યાપક, સત્યશોધક અને ગુણગ્રાહક દૃષ્ટિએ થવા લાગે તો જૈનધર્મ અને સંઘ એ બંને, આંતર અને બાહ્ય બંને રીતે વિશેષ પ્રાણવાનું અને પ્રભાવશાળી બને; અને દેશમાં તેમ જ સામાન્ય જનસમુદાયમાં પણ જૈન સંસ્કૃતિની ઘણી પ્રતિષ્ઠા થાય.
શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘમાં આગમ-પ્રકાશનનો શુભ આરંભ રાય ધનપતસિંહવાળી આવૃત્તિથી થયો. તે પછી પૂજ્ય આગમોદ્ધારક સાગરાનંદસૂરિજી મહારાજે તો દેવર્કિંગણી ક્ષમાશ્રમણની જેમ, આગમોના ઉદ્ધારનું એક શકવર્તી યુગકાર્ય આગમપંચાંગીના મુદ્રણ દ્વારા જ કરી આપ્યું – અને તે પણ એકલે હાથે ! તે પછી આગમગ્રંથોના અધ્યયન-અધ્યાપનમાં તેમ જ એની પ્રત્યેના લોકાદરમાં ઉત્તરોત્તર વધારો થતો ગયો, અને ભારતીય ઇતિહાસ, સંસ્કૃતિ અને સાહિત્યના અધ્યયનમાં આ ગ્રંથો અને એની આસપાસ રચાયેલાં બધાં શાસ્ત્રોની કેટલી બધી ઉપયોગિતા છે તેનો ખ્યાલ દેશ-વિદેશના વિદ્વાનોને વધુ ને વધુ આવતો ગયો. આ દૃષ્ટિએ, આધુનિક સંશોધન-પદ્ધતિ પ્રમાણે આગમ-ગ્રંથોની સુસંપાદિત અને સંશોધિત આવૃત્તિઓ, એની મહત્તા દર્શાવતાં વિવિધ પરિશિષ્ટો અને ગ્રંથનો વ્યાપક તેમ જ મૂળસ્પર્શી પરિચય આપતી પ્રસ્તાવનાઓ સાથે પ્રગટ થાય એ જરૂર ઈચ્છવા જેવું છે.
આગમોનું આટલું બધું મહત્ત્વ હોવાને લીધે સ્થાનકવાસી સંઘનું ધ્યાન પણ એના તરફ જાય એ સ્વાભાવિક છે. એ સંઘમાં શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘે આગમ તરીકે માન્ય કરેલ બધા ગ્રંથોને બદલે માત્ર ૩૨ આગમોને માન્યતા આપવામાં આવી છે, ઉપરાંત આગમ-પંચાંગીનો નહીં પણ માત્ર મૂળ આગમોનો જ સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો છે. આમ છતાં આગમોના અર્થ માટે એક યા બીજા પ્રકારનાં વિવરણો વગર આગમોના અર્થો અને ભાવોને સમજવા એ તો ચાવી વગર તાળું ઉઘાડવા જેવું કપરું કામ હતું. એટલે એ સંઘમાં આગમો ઉપર ટબાઓ જેવી લોકભાષાની કૃતિઓ રચવાનું જરૂરી થઈ ગયું અને એ કામ થયું પણ નોંધપાત્ર પ્રમાણમાં. મુદ્રણના યુગમાં મૂળ આગમો અને એના હિન્દી-ગુજરાતી અનુવાદનું મુદ્રણ તો કરવામાં આવ્યું જ, ઉપરાંત એના ઉપર નવી ટીકાઓની રચનાનું અને એને મુદ્રિત કરવાનું કામ પણ હાથ ધરવામાં આવ્યું. આ ટીકાઓની રચનામાં સ્થાનકવાસી સંઘે આગમોનાં પોતાને અમાન્ય એવાં નિર્યુક્તિ, ભાષ્ય, ચૂર્ણિ કે ટીકાઓનો સદંતર ઉપયોગ નહીં જ કર્યો હોય એમ કહેવું મુશ્કેલ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
