________________
ગ્રંથવિશેષો અને પ્રકાશન-સમારોહ-વિશેષો : સમીક્ષા : ૬, ૭
અનુવાદનું આ પુસ્તક નાશમાંથી આ રીતે બચી જવા પામ્યું અને પ્રકાશિત પણ થયું એ કુદરત અથવા ઈશ્વરની મોટી મહેર જ.
વોલોબ્યુવેવે આ પુસ્તકનું પોતાના જીવની જેમ જતન કર્યું; એટલું જ નહીં, પોતે એક ચિત્રકાર હોવાથી, એ પુસ્તકને એણે પોતાનાં ચિત્રોથી સુશોભિત પણ કર્યું હતું. ડૉ. સ્મિન્દેવ માંદગીને બિછાને રહ્યાંરહ્યાં અને દસેક વર્ષ પહેલાં તેઓ સ્વર્ગવાસ પામ્યા ત્યાં સુધી, પોતાના આ પુસ્તકની છેલ્લી પંક્તિઓ લખાવતા રહ્યા હતા. વિદ્યાસાધના સાથેની આ કેવી વિરલ એકરૂપતા ! પંડિત નહેરૂએ ડૉ. સ્મિન્ત્વના આ કાર્યની પ્રશંસા કરતાં સાચું જ કહ્યું હતું કે આ અનુવાદ એ મિત્રતાનું સ્મારક છે.
મહાભારતના રશિયન અનુવાદના આ મહાકાય ગ્રંથની બીજી આવૃત્તિ રશિયાના તુર્કમાન રિપબ્લિકની સાયન્સ અકાદમી તરફથી બહાર પડવાની છે !
આ પ્રસંગે આવું જ શકવર્તી કામ ક૨ના૨ એક વિદ્વાન અને એમની અમર કૃતિનું સ્મરણ થઈ આવે છે. આ વિદ્વાન્ તે વિલાયતના સંસ્કૃત ભાષાના વિખ્યાત અંગ્રેજી વિદ્વાન્ શ્રી મોનિયે વિલિયમ્સ; અને એમની કૃતિ તે ‘મોનિયેર વિલિયમ્સ સંસ્કૃતઅંગ્રેજી ડિક્ષનેરી'. મોટા કદના દળદાર આ ગ્રંથમાં સંસ્કૃત ભાષાના બધા શબ્દોના અંગ્રેજી પર્યાય આપવામાં આવેલ છે એ તો ખરું જ; સાથેસાથે એકએક સંસ્કૃત શબ્દ જુદાજુદા જે અર્થમાં જે-જે સંસ્કૃત ગ્રંથમાં વાપરવામાં આવેલ છે, તેનો અંગ્રેજી પર્યાય તેમ જ તે તે ગ્રંથનો સ્થળનિર્દેશ પણ આપવામાં આવેલ છે. આ રીતે આ પુણ્યશ્લોક વિદ્વાને લગભગ સમગ્ર સંસ્કૃત સાહિત્યનું ઝીણવટથી અધ્યયન-અવલોકન કર્યું હતું, અને તે-તે ગ્રંથમાંના શબ્દોનો પોતાના આ કોષમાં સમાવેશ કર્યો હતો. આ કાર્યને સાંગોપાંગ પૂરું કરતાં એમને પૂરા ચાર દાયકા લાગ્યા હતા. એમની મહેનતનો ખરો ખ્યાલ તો એ ગ્રંથરત્નને જોવાથી જ આવી શકે.
૫૦૯
-
(૭) પ્રાચીન ‘કુવલયમાલા'-મહાકથાનો સરળ અનુવાદ
[ ઉદ્યોતનસૂરિ-વિરચિત ‘કુવલયમાલા-કથા'નો ગુર્જર અનુવાદ, અનુવાદકસંપાદક : આચાર્ય મહારાજ શ્રી હેમસાગરસૂરિજી; સહસંપાદક : પ્રો. રમણલાલ સી. શાહ; પ્રકાશક : શ્રી આનંદ-હેમ-ગ્રંથમાળા, ૩૧/૩૩, ખારાકૂવા, ત્રીજે માળે, મુંબઈ ૨ : કિંમત સાડા તેર રૂપિયા. ]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
(તા. ૧-૧૦-૧૯૭૭)
www.jainelibrary.org
