________________
શ્રી મહાવીરની નિર્વાણભૂમિ પ્રાકૃત જૈન કલ્પસૂત્ર (૧૨૩ થી આગળ)માં જે તિતિક્ષા બાબુ હરિશ્ચંદ્ર (હિંદી ભાષામાં મહાવીરના જીવનચરિતમાં પાવામાં તેના મરણનું એક નામી કવિ હમણું થઈ ગયેલ છે) માં હતી, તે
જ્યાં વિવરણ આપ્યું છે ત્યાં નિર્વાણના ઉત્સવમાં અમારા પૂર્વજોમાં હતી. પૂર્વજોએ ભગવાન બુદ્ધને દીવાલી કરવાનું પણ લખ્યું છે. અમારા લોકોમાં પરમાત્માને અવતાર માની લીધે, જેવી રીતે બાબુ અને કોઈ પ્રાચીન ગ્રંથમાં દીપાવલી મહેસવની હરિશ્ચંદ્ર મહાવીર અને તેના પહેલાના તીર્થંકર પાઉત્પત્તિ-કથા લખી નથી. અમ હિન્દુ જેવી રીતે શ્વનાથને અવતાર કહ્યા. તો પછી પૂજાઉં અહંત પિતાની ઘણીયે જાતીય વાતે ભૂલી ગયા છે, તેવી મહાવીરની સ્મૃતિમાં હિન્દુ જાતિએ એક મહત્સવ જ રીતે આ મહત્સવનું મૂલ્ય પણ ભૂલી ગયા છે. ચાલુ કર્યો તેમાં આશ્ચર્ય શું છે? તે હરિશ્ચંદ્ર
જેવી રીતે બુદ્ધ ભગવાનના મંદિરમાં અમે જતા કહે છે કે – નથી, તેવી રીતે જિનદેવના પણ મંદિરમાં જતા નથી, અર્થાત બંનેના મત-વાદને હિન્દુ મંજૂર જેન કે નાસ્તિક ભાખે કાન કરતા નથી. પરંતુ બંને આચાર્યોને હિન્દુ પ્રતીય પરમ ધરમ જો દયા અહિંસા મહાવીર, જાતીય મહાત્મા અને જાતીય સભ્યતાના
સઈ આચરત જન. સ્તંભ માને છે. પિતાના સમયમાં હિન્દુ જાતિની
સત્કર્મનકે ફલ નિત માનત, દયાએ સિદ્ધાર્થ અને નાટપુત્રના રૂપમાં જન્મ
અતિ વિવેક કે ભૌન. લીધો હતો, જાતિની જાતિએ, જાણે કે તેના આ ભાની અંતર્ગત પેસી પિતાને નિશ્ચય, દયાનિશ્ચય
તિનકે મતહિં વિરૂદ્ધ કહત જે, પ્રકટ કર્યો.
મહા મૂઢ હૈ તૈન.
શ્રી મહાવીરની નિર્વાણભૂમિ.
[ પ્રસિદ્ધ કાકા કાલેલકરે રાજગૃહી જતાં શ્રી વીર પ્રભુની નિર્વાણ ભૂમિ પાવાપુરી ગયેલા તેનું વર્ણન “મહારની કૈવલ્યભૂમિ' એ મથાળાથી નવજીવનમાં એક લેખ આપે; તેના મયાળામાં ખરી રીતે કૈવલ્યભૂમિને બદલે નિવણભૂમિ જોઇએ. કારણ કે શ્રી મહાવીરને કૈવલ્યજ્ઞાન પાવાપુરીમાં નહોતું થયું, પણ ત્યાં તે નિર્વાણ થયું હતું, આ લેખ અત્ર ઉપયોગી ધારી મૂકીએ છીએ. તંત્રી. ]
નલંદા અને રાજગૃહી જતાં પાવાપુરીનાં દર્શ- રેલવે નિર્ધાર કરેલી હોય એમ લાગે છે. મુમુક્ષ નને લાભ અમને અણધાર્યોજ થયો. અરૂતિ યાત્રાળુઓ પણ તેને લાભ લઈ શકે છે, જો કે દર્શન ન્યાયથી કહેવું હોય તે પાવાપુર બિહાર શરીફ રેલમાં બેસીને કરેલી યાત્રાથી પુણ્યને બદલે પાપ જ પાસે છે, બિહાર શરીફ બખત્યારપુરથી વીસ પચીશ લાગવાને સમ્ભવ વિશેષ છે. માઈલ દૂર છે, અને બખત્યારપુર બિહારની રાજ- બિહાર શરીફ સુધી પહોંચતાં અમારે સંઘ સારી ધાની બાંકીપુર-પટનાથી પૂર્વ તરફ મેઈન લાઈન પદે વધી ગયા હતા, એટલે પાંચ એકાઓ કરી ઉપર આવેલું છે. '
તેમના ઉપર અમે સવાર થયા. આ એકાઓને બખત્યારપુરથી રાજગૃહીના કુંડ સુધી જે રેલવે આકાર કયા સિકામાં નક્કી થયે હશે એની તપાસ જાય છે તે નાની છે અને ટ્રામની માફક ગાડીઓને કરવા જેવી છે. માણસના હાડકાં સીધી રીતે ભાગ્યા રસ્ત ગામડાનાં ઘરોની બે હારોની વચ્ચે થઈને જાય વગર તે મુકામ સુધી પહોંચાડે છે એમાં શક નથી. છે. દેશદેશાન્તરના જિજ્ઞાસુ યાત્રાળુઓ માટે જ આ આવા એકાઓ ઉત્તર હિન્દુસ્તાનમાં બધે હોય છે,
