________________
૧૨
જૈનયુગ
શ્રી વીર નિર્વાણુ સ્વત્.
[ પ્રા૦ જયસવાલનાં સ. ૧૯૯૨ માં “પાટલીપુત્ર'માં લખેલા એક હિન્રી લેખ નામે ‘જૈનિર્વાણુ સંવત્’નું ભાષાંતર. ]
જનાને ત્યાં કાઇ ૨૫૦૦ વર્ષની સંવત્-ગણુનાના હિસાબ બધા હિન્દુમાં સહુથી સારા છે. તેથી જણાય છે કે પુરાણા સમયમાં ઐતિહાસિક પરિપાટીની વર્ષગણના તેએમાં હતી; બીજી જગ્યાએ તે લુપ્ત અને નષ્ટ થઈ ગઇ, કેવલ જૈતામાં બચી રહી જૈતાની ગણના આધારે અમે પૈરાણિક ઐતિહાસિક ઘણી ઘટનાઓ કે જે યુધ્ધ અને મહાવીરના સમય લગભગની છે તેને સમયબદ્ધ કરી અને જોયું તે તેનુ ઠીક ઠીક મળતાપણું, જણાયેલી ગણુના સાથે મેળ ખાય છે. કેટલીક અતિહાસિક વાતાના પત્તા જૈનેાના ઐતિહાસિક લેખ પટ્ટાવલિઓમાંજ મળે છે. જેમકે નહપાનના ગુજરાતમાં રાજ્ય કરવાનું તેના સિક્કા અને શિલાલેખાથી સિદ્ધ છે, પણ તેના ઉલ્લેખ પુરાણામાં નથી પરંતુ એક પટ્ટાવલીની ગાથા છે કે જેમાં મહાન્નીર સ્વામી અને વિક્રમ સંવત્તા વચેનું અંતર આપેલું છે; તેમાં નહવાણુનું નામ અમને મળ્યું તે બહુવર્ષ વાણુ’ના રૂપમાં છે. જૈતાની પુરાણી ગણનામાં જે અસ બદ્દતા યુરેાપના વિદ્વાનાારા ગણાતી આવે છે તે અમે જોયું તે વસ્તુતઃ છે નહિ. આ સ`વિષય અન્યત્ર ( બિહારના પુરાતત્ત્વ વિષયક પત્રમાં) લખી ચૂક્યા છીએ. અહીં કેવલ નિર્વાણુના વિષયે કંઇ કહેવાશે.
ભાદ્રપદ-આશ્વિન ૧૯૮૨
તરફ્ જતા હતા ત્યારે જણાયું કે પાવામાં નાટપુત્રને દેહવિલય-શરીરાન્ત થઈ ગયેલ છે.
જનાના સરસ્વતી ગચ્છ'ની પટ્ટાવલીમાં વિક્રમ સંવત્ અને વિક્રમ જન્મમાં ૧૮ વર્ષનું અંતર માનેલું છે. જેમકે “ વીરાત્૪૯૨ વિક્રમજન્માન્તર વર્ષે ૨૨, રાજ્યાન્ત વર્ષ ૪ ' વિક્રમ સધીની ગાથાની પણ એ ધ્વનિ છે કે તે ૧૭ મા યા ૧૮ માવર્ષમાં
સિંહાસન પર બેઠા. આથી સિદ્ધ છે કે ૪૭૦ વર્ષોં કે જે જન–નિર્વાણુ અને ગર્દભિલ્લુ રાજાના રાજ્યાન્ત સુધી માનવામાં આવે છે તે વિક્રમના જન્મ સુધીનું થયું. ( ૪૯૨-૨૨=૪૭૦ ) આથી વિક્રમ જન્મ (૪૭૦ મ॰ નિ॰ )માં ૧૮ ઉમેરવાથી નિર્વાણુનું વર્ષ વિક્રમાય સંવતી ગણનામાં નિકળશે અર્થાત્ (૪૭૦+૧૮) ૪૮૮ વર્ષ વિક્રમ સંવતની પૂર્વે અર્જુન્ત મહાવીરનું નિર્વાણુ થયું. અને વિક્રમ સંવત્તા આજસુધીમાં ૧૯૭૧
વીતી ગયાં છે, તેથી ૪૮૮ વિ॰ પૂ૦+૧૯૭૧= ૨૪૫૯ વર્ષ આજથી પહેલાં જૈન-નિર્વાણ થયું. પરંતુ ‘દિગંબર જૈન' તથા અન્ય જૈન પત્રા પર નિર્વાણુ સં. ૨૪૪૧ જોવામાં આવે છે. આનું સમાધાન કાઇ જૈન સજ્જન કરે તે। અનુગ્રહ થશે ૧૮ વર્ષના કરક ગભિલ્લું અને વિક્રમ સંવત્ના વચ્ચેની ગણના છેડી દેવાથી ઉત્પન્ન થયેલેા માલૂમ પડે છે. આવ્હલેાકલંકા, સીયામ,બ્રહ્મદેશ આદિ સ્થાનામાં યુદ્ઘનિર્વાણને આજ ૨૪૫૮ વર્ષ વ્યતીત થયેલાં મનાય છે. તે અહીં મેળવતાં એ આવ્યું કે મહાવીર ખુદ્ઘની પહેલાં નિર્વાણ-પ્રાપ્ત થયા. નહિ તે। બૌદ્ધના અને ‘દિગંબર જૈન’ ગણનાથી અર્હન્તને અંત યુનિર્વાણુથી ૧૬-૧૭ વર્ષ પહેલાં સિદ્ધ થશે કે જે પુરાણા મંત્રાના પુરા
મહાવીરનું નિર્વાણ અને ગર્દભિન્ન સુધી ૮૭૦ વર્ષનું અંતર પુરાણી ગાથામાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જેને દિગંબર અને શ્વેતાંબર એ અને દલવાળા માને છે. એ યાદ રાખવા જેવી વાત છે કે યુદ્ધ અને મહાવીર અંતે એકજ સમયમાં થયા. બૈÈનાં સૂત્રામાં તથાગતનું નિગ્રન્થ નાટપુત્રની પાસે જવાનું લખ્યું છે અને એ પણ લખ્યું છે કે જ્યારે તે શાયભૂમિવાથી વિરૂદ્ધ જશે. કે
