________________
એમ જુદાં જુદાં અર્થો ફરમાવે. (૧૧) એટલું સ્પષ્ટતાથી કહે કે શ્રોતાઓને જરાય પણ સંશય ન થાય. (૧૨) મહા બુદ્ધિશાળી મનુષ્યો પણ ભગવાનનાં વચનમાં જરાય દોષ ન કાઢી શકે એવાં નિર્દોષ વચનો બોલે. (૧૩) જેમને સાંભળતાં જ શ્રોતાઓનાં મન એકાગ્ર થઈ જાય. બધાંને મનોજ્ઞ (મનગમતાં) લાગે એવા વચનો બોલે. (૧૪) ઘણી જ વિલક્ષણતા પૂર્વક દેશકાળને અનુસરીને બોલે. (૧૫) પ્રાસંગિક વચનોથી અર્થનો વિસ્તાર તો કરે પણ આડી-અવળી વ્યર્થ વાતો કહીને સમય પસાર ન કરે. (૧૬) જીવાદિ નવ પદાર્થનાં સ્વરૂપને પ્રકાશિત કરતાં સાર સારને કહે અસારને છોડી દે. (૧૭) સાંસારિક ક્રિયા અને નિસ્સાર બાબતોને સંક્ષેપથી જ કહે. (૧૮) દરેક બાબત કથારૂપે એટલી સ્પષ્ટતાથી કહે નાનું બાળક પણ સહેલાઈથી વસ્તુને સમજી શકે. (૧૯) આત્મપ્રશંસા અને પરનિંદા ન કરે. પાપની નિંદા કરે પણ પાપીની નિંદા ન કરે. (૨૦) દૂધ અને સાકરથી પણ વધારે મધુરતા ભગવાનની વાણીમાં હોવાથી શ્રોતા દેશના છોડી જવા ન ઇચ્છે. (૨૧) કોઈના પણ ગુપ્ત રહસ્યો પ્રગટ થાય તેવાં માર્મિક વચનો ન કહે. (૨૨) યોગ્યતાથી વધારે ગુણાનુવાદ કરી, કોઈની પણ ખુશામત ન કરે, પણ યોગ્યતાનુસાર વખાણ કરે. (૨૩) જેથી ઉપકાર થાય અને આત્મકલ્યાણ થાય એવાં સાર્થ ધર્મનું પ્રતિપાદન કરે. (૨૪) અર્થને છેદીભેદીને અનર્થ ન કરે. (૨૫) વ્યાકરણના નિયમાનુસાર શુદ્ધ વચન કહે. (૨૬) ઉચ્ચ સ્વરથી કે એકદમ ધીમા અવાજથી કે ઘણી શીવ્રતાથી ન બોલે પણ મધ્યમ સ્વરથી વચન કહે. (૨૭) શ્રોતાગણ પ્રભુની વાણી સાંભળી અચંબો પામી જાય અને કહી ઊઠે કે “અહો! પ્રભુની કહેવાની શક્તિ અને વાક્ચાતુરી આશ્ચર્યકારી છે.” (૨૮) એટલાં હર્ષથી કહે કે શ્રોતા એના યથાર્થ ૨સનો અનુભવ કરી શકે. (૨૯) દેશના દરમ્યાન વિશ્રાંતિ લીધા વગર વિલંબ રહિત કહે. (૩૦) શ્રોતા કાંઈ પ્રશ્ન મનમાં ધારીને આવ્યો હોય એનું સમાધાન પૂછયા વગર જ થઈ જાય. (૩૧) એક વચનની અપેક્ષાથી બીજું વચન કહે અને જે કંઈ કહે તે શ્રોતાના હૃદયમાં બેસી જાય. (૩૨) અર્થ, પદ, વર્ણ, વાકય, બધુંય જુદું જુદું કહે. (૩૩) એટલાં સાત્ત્વિક વચનો કહે કે ઇંદ્રાદિ મહાપ્રતાપીઓથી પણ ક્ષુબ્ધ ન બને. (૩૪) પ્રચલિત અર્થની સિદ્ધિ જ્યાં સુધી ન થાય ત્યાં સુધી બીજો અર્થ ન કાઢે. એક કથનના નિશ્ચય અને દઢતા પછી બીજો અર્થ બતાવે. (૩૫) દેશના દેતાં ગમે તેટલો કાળ વ્યતીત થઈ જાય પણ ભગવાન કદી પણ થાકે નહિ પણ ઉત્સાહ વધતો જ જાય.
અરિહંત અધિકાર
.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
