Gyanamrut Kavyakunj

Author(s): Velchand Dhanjibhai Sanghvi
Publisher: Jain Atmanand Sabha

Page 28

જ્ઞાનામૃત કાવ્યજ.
વિહિપક વિષયને દૂર કરીને, ગ્રહણ સ્વભાવદશાનું; જ્ઞાન તણે પરિપાક કહે એ, મુનિવર શમ સમજાનું. આ૦ ૧ કર્મ વિષમતાને નહિં ઈછે, બ્રહ્માંશે સમ દેખે; અભેદપણે આતમ જગ જાને સે શમી શિવપુર પેખે. આ૦ ૨
ગ ઈચ્છક મુનિ જનને પહેલાં, બાહ્ય કિયા હિતકર છે; અન્તરગત ક્રિયઆરૂઢ યેગી, શમથી શુદ્ધ બને છે. આ. ૩ ધ્યાનની ધાર નદી કરૂણામાં, શમ પૂરને જબ પ્રસરે; તીર ઉપર થિત વૃક્ષ વિકારી, ઉન્મેલન કરી ઘરે. આ. ૪ જ્ઞાન ધ્યાન તપ શીલ સહિત જે સમક્તિવત ન સાધે; તે ગુણ અ૫ સમયની માંહિ, શમી શમભાવે આરાધે. આ. ૫ શમ રસ વૃદ્ધિ લાહી મુનિ કરતાં, હેડ યંભૂ રમણની; ચરાચર જગમાં સરખાપણુની, ઉપમાં ન ઘટે ઉપેયની. આ. ૬ શમ વચનામૃત દ્રવતા જેનું, રાત દીવસ મન ભીનું; રાગરૂપ અહિને વિષની ત્યાં, ઉમએ કલેશ ન લીનું. આ ૭ પાન રૂપ ગજ ગજના કરતા, ધ્યાન તુરંગ રંગીલા; શમ સામ્રાજ્ય એ સંપદા પામી, મુનિવરે જ વરમાલા. આ. ૮
૬ સારાંશ –આ જગમાં સંસાર પાર પમાડનાર શમ ગુણ સમાન અન્ય કઈ વસ્તુ નથી માટે વિકલ્પિક વિવોને દૂર કરી સ્વભાવ દશાનું ગ્રહણ કરવું તેજ જ્ઞાનની પરિપક્વતા છે અને તેને જ જ્ઞાની પુરૂષએ શમ એ શબ્દવડે પ્રરૂપેલ છે. ૧
કર્મની વિષમતાને નહિં ઈચ્છતે પ્રાણી માત્રને બ્રહ્માંશે કરી સરખા દેખે છે તેથી આખું જગત આત્મભાવે અભેદ રૂપ છે એમ જાણે છે. અને તે જાણનાર શમી મેક્ષ મેળવી શકે છે. ૨
ગના ઈચ્છક મુનિને પ્રથમ બાહ્ય ક્રિયા હિતકર છે. અને - ગારૂઢ છે તે તે અન્તરગત ક્રિયા વડે શમ ભાવથીજ વિશુદ્ધબને છે. ૩
ધ્યાનરૂપ જળને પ્રવાહ કરૂણ રૂપ નદીમાં શમતા રૂપ પૂરને પ્રસારશે ત્યારે ઉક્ત નદીના કાંઠે રહેલા વિકારરૂપ વૃક્ષને ઉન્મેલન કરી ઘસડી જશે. ૪