________________
વિદ્યાષ્ટકમ.
( ૩૭ )
૧૪ સાર—જે જે અનિત્ય, અશુચિ અને અનાત્મીય વસ્તુએ છે તેમાં નિત્યતા પવિત્રતા અને આત્મતાની બુદ્ધિ,તે વિદ્યા ન કહેવાય; તત્વત: વસ્તુને વસ્તુ સ્થિતિનું જ્ઞાન કરાવનાર બુદ્ધિ તે શુદ્ધ વિદ્યા છે એવુ' યાગના આચાર્યનુ કથન છે. ૧
જે ભવ્યાત્મા પોતાના આત્માને નિત્ય દેખે છે અને તેનાથી વ્યતિરિક્ત વસ્તુના સબંધને અનિત્ય દેખે છે તેને માહરૂપ લૂટારા લૂટવાને ઘણી ઘણી યુક્તિઓ ફેરવે છે છતાં તે નાસીપાસ થાય છે. ૨
જળના તરંગવત્ લક્ષ્મી ચપલ છે, આયુષ્ય વાયુ પરે અસ્થિર છે અને વાદળાની ઘટા સદંશ શરીર ક્ષણમાં નષ્ટ થનાર છે. એ પ્રકારની માન્યતા તે પુષ્ટ બુદ્ધિ જાણવી. ૩
જે પવિત્ર વસ્તુઓને અપવિત્ર કરનાર છે એટલુંજ નહીં પણુ જેની ઉત્ત્પત્તિ પણ અશુચિમાંજ છે એહવા આ શરીરને જળ સ્નાન વડે પવિત્ર માનવું તે નિશ્ચયે કરી મૂઢાત્મપણું છે. ૪
જેણે સમતા રૂપ કુંડમાં સ્નાન કરીને કમળરૂપ અશુચિ દૂર કરી છે તેમજ પુન: મિલનતા જેને લાગતી નથી. તેજ શુદ્ધાત્મા પરમ પવિત્ર છે.
શરીર-ગૃહ એ આદિ અન્ય વસ્તુમાં મારાપણાની બુદ્ધિ એ એક નવીન જાતના કાંસા છે. કારણ તે અન્ય વસ્તુમાં મારાપણાની બુદ્ધિ વડે ફૂંકતા ઉક્ત પાસ–ફાંસામાં તેજ સાઇ જાય છે. ર
ધર્માસ્તિકાયાદિ ષટ્ દ્રવ્યે પરસ્પર જોડાએલા છે એમ દેખાય છે છતાં તે એક બીજામાં સંક્રમણ ભાવને પામતા નથી. આ મહાન આશ્ચર્ય માત્ર જ્ઞાન પરિણતિ વડેજ વિદ્વાનો અનુભવે છે, છ
વિદ્યારૂપ અંજનવડે જે મહાત્મા ચેાગીની જ્ઞાન રૂપ ષ્ટિ ખુલ્લી જાય છે અને તેથી અજ્ઞાન રૂપ અંધકારનો નાશ થાય છે અને તે વડે પરમાત્મ સ્વરૂપને પોતાના આત્મામાં જોવે છે તેજ યાગી આ જગતમાં વંદન કરવા યાગ્ય છે. ૮
