________________
(૪૮ )
જ્ઞાનામૃત કાવ્યકુ જ.
તત્ત્વદીષ્ટ સ્વરૂપ, પદ-૧૯
(ગઝલ-સોરઠી. ) જ્યાં રૂપી દષ્ટિ રૂપ દેખી, રૂપમાંહિ મુંઝાય છે; ત્યાં તત્વષ્ટિ નિરૂપી નિજ, સ્વભાવમાં રત થાય છે. છે ભ્રમ વાટિ બહિર દષ્ટિ, દેખે તે ભ્રમ છાંયને અબ્રાન તાત્વિક દષ્ટિ તે, ન સૂવે સુખાશય ધારીને. આરામ ગ્રામ એ આદિ નિરખી, બાહ્યદષ્ટિ હાય છે; ત્યાં તત્ત્વષ્ટિ નિરાગ ભાવે, વિમેહ વાસિત થાય છે, બની સાર અમૃતથી રમા, ગણે હર્ષદઈ અતિ મુદ્યા; સાક્ષાત વિષ્ટા મૂત્રની, મજૂર એહ ગણે બુઘા. સૌદર્ય લહેરે પવિત્ર માને, બાહ્ય દગ વધુને સદા; કમિપૂર્ણ ભજન ધાનનું, ગણે તવવિદ્ ચિત્તમાં તદા.
જ્યાં દેખી હય ગય રાય મંદિર, બાલ વિસ્મય હોય છે પણ અધઇભપુત અટવીમાં, કદિ બુધા ભેદ ન જોય છે. લગાવી ભરમ કરે કેશલૂચન, વપુ સલાનજ ઘામથી; ગણે બાહ્ય છિ મહાન યેગી, આત્મવિદુચિરાજ્યથી. જે વિકાર માટે બને નહિ, જગહિતના નિર્માણથી; વરસાવે ત્યાં અમૃત-સુધા, તવા તે નિજ દ્રષ્ટિથી.
૮
૧૯-સારાંશ-જ્યાં રૂપી દષ્ટિવાન પુરૂ રૂપ દેખીને રૂપમાંજ મહિત થઈ જાય છે, ત્યાં તત્વદષ્ટિવાન પુરૂષ અરૂપી એવા આત્મસ્વભાવમાં રક્ત બને છે. ૧
બહિણિ પુરૂષે ભ્રમરૂપ બગીચામાં બ્રમરૂપ છાંયાનેજ દેખે છે, પરંતુ બ્રાન્તિ રહિત એવા તત્વદષ્ટિ પુરૂષે સુખની ઈચ્છાથી તેમાં સૂતા નથી. ૨ - જ્યાં સુશોભીત બગીચાઓ સુંદર નગર એ આદિ ગુગલજન્ય શોભા દેખી બાહાદષ્ટિ પુરૂ તેમાં મોહિત થાય છે, પરંતુ ત્યાં તત્ત્વષ્ટિ પુરૂષ વૈરાગ્યભાવના વડે મહિત થાતા નથી. ૩
મુગ્ધ-અજ્ઞાત પુરૂષ સ્ત્રીઓને અમૃતના રસથી જ કેમ જાણે
