________________
કાનામતકાવ્યાજ.
દુર્બાન નહિ જે તપ કરતાં, યોગ હિન પણું નાવે, ઇંદ્રિય તણે વિનાશન જેથી તે તપ ઈષ્ટ ગણાવે. . ભવિ. ૭ મૂળ અને ઉત્તર ગુણ શ્રેણી, રૂપ સમૃદ્ધિ હાવે; બાહ્ય અને અત્યંતર એ વિધ, તપ કરતાં મુનિ પાવે. .... ભવિ.૮
૩૧–સારાંશ—હે! ભવ્યાત્માઓ પર્યુષણ આરાધન કરવા માટે તપશ્ચર્યા કરવી તે એગ્ય છે એમ શ્રીજીનેશ્વર ભગવાન ઉપદેશ કરે છે.
કર્મોનું જેમાં જવલન થાય છે. એવું જે જ્ઞાન તેને જ તપ કહેવામાં આવે છે બાહ્યતપનું કરવું તે અત્યંતર તપની વૃદ્ધિનું કારણ છે. ૧ - લેક પ્રવૃત્તિ રૂપ તપશ્ચર્યા તે બાલજીને સુખે સુખે થાય તેવી છે પરંતુ તેથી પ્રતિશ્રોત–લેકેર તપશ્ચર્યા તે ફક્ત જ્ઞાન વાન હોય તેજ કરી શકે છે. ૨ - શીત તાપાદિના પરિસહ દુઃખે સહન કરવા ગ્ય છે છતાં તે ધનના અથિ જનેને જેમ દુસહ નથી તેમ ભવ વિરક્ત એવા તત્વજ્ઞાનીઓને શીતતાપાદિ દુસહ નથી. ૩
જેમાં ઉપેયની મધરતા છે એવી ક્રિયામાં પ્રવૃત્તિ કરનાર જ્ઞાનવાન તપસ્વીના આનંદની વૃદ્ધિ હે ! પ્રાણ તમે તપાસે. ૪
બૌદ્ધ માતાનુયાયી તપને દુઃખ રૂ૫ માને છે એ માન્યતા ખરેખર બેટી છે અને તે ઉપરથી સાબીત થાય કે તેઓની આનંદ મેળવવાની અવિનાશી બુદ્ધિ નષ્ટ થયેલી છે. ૫
તેજ તપ શ્રી વિતરાગ ભગવાને શુદ્ધ કહ્યો છે કે જે તપ કરતા બ્રહ્મચર્ય અને જિનેશ્વર ભગવાનની પૂજાની પ્રાપ્તિ થાય તેમજ કષાયને નાશ થાય. ૬
વળી તેજ તપ ઈષ્ટ મનાએલ છે કે જેના વડે દૂધ્ધન ન થાય. મન વચન અને કાયાના યોગનું હિનપણું ન થાય તેમજ ઈદ્રિયને વિનાશ ન થાય અર્થાત્ શરિરના દરેક અવયવ પિતપિતાના કાર્યોમાં વપલિયને અનુકુળ રીતે પ્રવર્તન કરે. ૭
