________________
(૧૪)
જ્ઞાનામૃત કાવ્યકુંજ.
૫ સારાંશ-શુકર–ભૂંડ જેમ ગંદકી–વિષ્ટામાં નિમગ્ન રહે છે તેમ અજ્ઞાનીઓ અજ્ઞાનમાં ડૂબી રહે છે તેવી જ રીતે માનસરોવરની અંદર હંસની જેમજ્ઞાની પુરૂષ જ્ઞાન ધ્યાનાદિકમાંજ લયલીન હોય છે. ૧
જે નિર્વાણપદ જે મિક્ષ તે મેલવવાની જ ભાવના અહર્નિશ બની રહેતી હોય તે પછી ત્યાં અન્ય શાસ્ત્રોના પઠન પાઠનાદિકની અપેક્ષાઓ રહેતી નથી. ૨
સ્વાભાવિક=આત્મિક લાભ જે વડે થાય એવા જ્ઞાનની જ ઈચ્છા કરવી અને જે બુદ્ધિને અંધ કરે તે જ્ઞાની મહાત્માઓને પૂછી–ખલાસ મેળવી તેને ત્યાગ કરે ઉચિત છે. ૩ - અગોચર ઇંદ્રિયના વિષયની બહારની જે જે વસ્તુઓ છે તેના માટે વિવાદ કરનાર વસ્તુધર્મના ખરા સ્વરૂપને મેળવી શક્તા નથી. જેમ ઘીને બળદ ઘણાં આંટા ફરતે છતાં જ્યારે ત્યાં સ્થિત થયેલ દેખાય છે તેમ. ૪
સ્વ એટલે પિતાના આત્માના દ્રવ્ય ગુણ પર્યાયાદિના વિષે જેની નિરંતર રમણતા છે અને વિભાવ જે પુગલિક ભાવો તેમાં જેને આ સક્તિ નથી તેજ આત્મા સંતુષ્ટિ ગણાય છે. અને તે જ ખરેખર જ્ઞાની મહાત્માઓની સાચી મુષ્ટિ છે.
પ આત્માની સાથે કર્મનું બંધન થાવુ તદરૂપ જે ગાંઠ તેને ભેદ નાશ કરવાની સમજણ સુપ્રાપ્ય થાય તે પછી અન્ય વસ્તુનું શું કામ હોય? અંધકારને નાશ કરનાર એવી જ્ઞાન ચક્ષુ પ્રાપ્ત થયા પછી દીપકની આવશ્યકતા રહેતી જ નથી. ૬
નિમહારાજને ઇંદ્રની સાથે સરખામણું કરતા મૂળ ગ્રંથકાર ભગવાન કહે છે કે જેણે–જે મુનિદ્ર જ્ઞાન રૂપ વજા વડે મિથ્યાત્વ રૂપ પર્વતના શિખરે તેડી નાંખ્યા છે, અને આનંદ કરવાનું સ્થાન જે નંદનવન તેમાં વિલાસ કરે છે. ૭
જ્ઞાનનું માહાભ્ય વર્ણવતા-ગ્રંથકાર આગળ વધી કહે છે કે જ્ઞાન તે ખરેખર સમુદ્રનું મંથન કર્યા વિનાનું અમૃત છે. રસાયણ વિનાનું (હિતકર ) ઔષધ છે. અને કેઈ પણ પ્રકારની અપેક્ષા
