________________
૧૬
(૨) શ્રી અજીતનાથ સ્વામી તે સત્ય હતી; પણ હવે એક પછી એક ક્રિયાજડ પુરુષો કે મતાગ્રહી આચાર્યોની પરંપરાનો અનુભવ કરી જોતાં, માત્ર એક આંધળાની પાછળ બીજો આંધળો ચાલ્યો જાય અથવા એક આંધળો બીજા આંધળાને માર્ગ બતાવે તેવું જણાય છે.
વળી વસ્તુતત્ત્વનો વિચાર જો આગમ એટલે શાસ્ત્રોના આધારે કરીએ તો ગુરુગમ વગર તે શાસ્ત્રોનું રહસ્ય સમજાય તેમ નથી. ઊલટું ‘ગમ પડ્યા વિના આગમ અનર્થકારક થઈ પડે છે.'—એમ શ્રીમદ્જીએ કહ્યું. અથવા ગુરુગમ વિના શાસ્ત્રો શસ્ત્રરૂપ થઈ પડે છે. માટે ક્યાંય “ચરણ ધરણ નહીં ઠાય” અર્થાત્ ક્યાંય આરાધના માટે પગ મૂકવાનું સાચું સ્થાન જણાતું નથી અથવા ચરણ એટલે ચારિત્ર અંગીકાર કરવા માટે કોઈ પુરુષ નજરે ચઢતા નથી. કેમકે “શાસ્ત્રમાં માર્ગ કહ્યો છે, પણ મર્મ તો સપુરુષના અંતરઆત્મામાં રહ્યો છે.” માટે હવે કેમ કરવું ? i૩.
તર્ક વિચારે રે વાદ પરંપરા રે, પાર ન પહોંચે કોય; અભિમત વસ્તુ વસ્તુગતે કહે રે, તે વિરલા જગ જોય. ૫૦૪
સંક્ષેપાર્થ :- મોક્ષમાર્ગ મેળવવા માટે પોતાની મેળે તર્કથી વિચાર કરતા તો વાદની પરંપરા જન્મે છે. એક તર્કમાંથી બીજો અને બીજામાંથી ત્રીજો એમ થયા કરે છે. એ રીતે તો વસ્તુ તત્ત્વને પાર પહોંચી શકાય એમ નથી.
અભિમતવસ્તુ એટલે ઇષ્ટ, પ્રિય એવી આત્મવસ્તુને, વસ્તુગતે એટલે જેમ છે તેમ સ્વાદુવાદપૂર્વક કહેનાર તો આ જગતમાં કોઈ વિરલા જ દેખાય છે. બાકી તો રાગદ્વેષથી યુક્ત, મહાગ્રહરૂપ ગ્રાહથી ગ્રસાયેલા એવા કહેવાતા ધર્મરક્ષકો પાસેથી શાસ્ત્ર શ્રવણ કરી ભગવાનનો મૂળમાર્ગ પામવો તે તો સર્પ પાસેથી અમૃત પામવા બરાબર છે. શ્રીમદ્જીએ કહ્યું : “આધુનિક મુનિઓના સૂત્રાર્થ પણ શ્રવણને અનુકૂળ નથી.' (પત્રાંક ૧૭૦) ll૪.
વસ્તુ વિચારે રે દિવ્ય નયનતણો રે, વિરહ પડ્યો નિરધાર; તરતમ જોગે રે તરતમ વાસના રે, વાસિત બોધ આધાર. પંપ
સંક્ષેપાર્થ:- આત્માદિ વસ્તુનો વિચાર કરવા માટે દિવ્યદ્રષ્ટિને આપનાર એવા જ્ઞાનીપુરુષોનો નિર્ધાર એટલે નક્કી વિરહ પડ્યો છે.
વર્તમાનમાં કોઈ તરતમ જોગ કહેતાં વિશેષ મન વચન કાયાના યોગ બળવાળા પુરુષ ધર્મમાર્ગના ધોરી થઈ મોક્ષમાર્ગ બતાવતા હોય, પણ જેવા તેના મનોબળ અને વચનબળ હોય તેવી જ પાછી તરતમ એટલે વિશેષ તેમની
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ મનાવા પૂજાવાની અંતરમાં વાસના હોય. તેથી તેવા ‘વાસનાવાળાનો બોધ વાસિત બોધ થયો; “કષાયયુક્ત બોધ થયો, વિષયાદિની લાલસાવાળો બોધ થયો; માનાર્થ થયો, આત્માર્થ બોધ ન થયો.' - શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર એવા બોધનો માત્ર આ કળિયુગમાં જીવોને આધાર રહ્યો છે. પણ મારે તો વિષયકષાયથી રહિત બોધ જોઈએ છે અને તે તો જેણે વાસના વિષય કષાયાદિ જીત્યા છે એવા હે જિન વીતરાગ અજિતદેવ! તારો છે. એવા તારા પંથને હું ખોજી, નિહાળી રહ્યો છું. તે આધાર મારે જોઈએ છે. કારણ કે પ્રગટ સત્યથી ધર્મપ્રાપ્તિ થાય છે. પિતા
કાળલબ્ધિ લડી પંથ નિહાળશું રે, એ આશા અવલંબ; એ જન જીવે રે જિનજી જાણજો રે, આનંદઘન મત અંબ. પ૦૬
સંક્ષેપાર્થ:- પાંચ સમવય કારણ મળે ત્યારે કાર્યસિદ્ધિ થાય છે. (૧) તે કાળ લબ્ધિ એટલે ભવસ્થિતિ (૨) સ્વભાવ એટલે ભવ્ય કે અભવ્યપણું. (૩) નિયતિ એટલે ભવિતવ્યતા અથવા હોનહાર, (૪) પૂર્વકૃત એટલે પૂર્વભવમાં કરેલું તે. અને (૫) પુરુષાર્થ છે. તેમાં પુરુષાર્થવડે કરીને કાળલબ્ધિ જ્યારે પાકશે ત્યારે કોઈ જ્ઞાનીપુરુષનો યોગ આ ભવમાં કે ભવાન્તરમાં મળતાં હે અજિતનાથ પ્રભુ! આપનો બોધેલો મૂળમાર્ગ નિહાળશું અર્થાતુ સત્ય રીતે જોઈ શકીશું. એવી આશાના અવલંબનથી જ અમો આ સંસારના ત્રિવિધ તાપથી તપેલા જીવો જીવી રહ્યા છે, તે તમો જિનજી જાણજો. આપ આનંદઘન એટલે આત્માનંદથી ભરપૂર એવા પ્રભુનો મત આંબા જેવો મધુર છે. સાચા મોક્ષમાર્ગને બતાવનાર છે. માટે એને જ અમે વળગી રહીશું પણ શ્રદ્ધાને મલીન થવા દઈશું નહીં. કાા
(૨) શ્રી અજિતનાથ સ્વામી શ્રી દેવચંદ્રજીત વર્તમાન ચોવીશી નવના
| (દેખો ગતિ દૈવની રે.......એ દેશી) જ્ઞાનાદિક ગુણસંપદા રે, તુજ અનંત અપાર; તે સાંભળતાં ઊપની રે, રુચિ તેણે પાર ઉતાર.
અજિત જિન તારજો રે, તારજો દીનદયાળ. અહ૧ સંક્ષેપાર્થઃ- આ સ્તવનમાં કારણ-કાર્યભાવની વ્યવસ્થાનું સુંદર શૈલીથી વર્ણન કરી ઉપાદાન કારણ કરતાં પણ નિમિત્ત કારણની પ્રધાનતા ઉપર અધિક
