________________
સાવલા
આપણા ઘરના માલિક આપણે છીએ “ઉપયોગની ધારા અવિછિન્નપણે ચૈતન્ય તરફ વળે” આ એક ક્રિયા નિરંતર થઈ શકે, કરી શકાય, સ્વાધીનતા પૂર્વક કરી શકાય. આ નાની વાત વારંવાર વિચારજો .
વિકારી ભાવો કે કષાય ભાવો અંદર ઊઠે છે, ઊઠે જ કારણ એનાં કારણો અંદર પડ્યાં છે. માટે જ સાધનાની તક છે.
વિકારી ભાવો અંદર ઊઠે છે. એ ઊઠતા ભાવો યથાર્થપણે જાણવા, જોવા, સૂક્ષ્મતાથી જોવા અને એ જોતા જોતા જોનારા તરફ દષ્ટિવાળવી. વિકારી ભાવો અને એ ભાવોને જોનારો એ બન્નેને જુદા, જોનાર જુએ. આ જોવું, આ મહત્ત્વની ક્રિયા છે.
“વિકારી ભાવો ઊઠે છે ને? એ દબાવવા, દૂર કરવા, ન ઊઠે એ માટે કોશિષ કરવી એ જ ધર્મ છે.” એમ સમજાયું છે પણ તે બરાબર નથી. આ જે ભાવો ઊઠે છે, એ જેના આધારે ઊઠે છે. જેના ઉપર ઊઠે છે એ આધારને પણ જોવો, ને બન્નેને જુદા જોવા. વિકારીભાવોને સ્પષ્ટપણે જોવા. વિકારોને પૂરેપૂરા બારીકાઈથી, ઝીણવટથી જોવા, બસ જોવા એનાથી ગભરાઈ જવાની જરૂર નથી. જોતાં જોતાં જોનાર તરફ પણ જોવું, તમે જે પળે જોનારા તરફ જોશો એજ ક્ષણે વિભાવભાવો સાથેનું તાદાત્મ તૂટશે, એકતા બુદ્ધિ તૂટશે, એ ક્ષણે તમે “સ્વ”માં ઠરશો, એ ક્ષણ ચારિત્રની છે, ધ્યાનની છે, સમાધિની છે. એ ક્ષણ અબંધની ને કર્મ નિર્જરાની છે, કર્મ ક્ષયની છે.
સાધકના જીવન માટે સ્વસ્વરૂપનું સંવેદન, સ્વરૂપ અનુભૂતિ આ જ ધ્યેય હોઈ શકે. જીવનનું સમગ્ર લક્ષ્ય તો માત્ર આ જ છે, સ્વરૂપનું સંવેદન.
આ સ્વરૂપનું સંવેદન અંતર્મુખ ઉપયોગ થયા વિના શકય નથી. અંતર્મુખ ઉપયોગ વિકલ્પો તૂટયા વગર બની શકતો નથી. વિકલ્પોની જાળ દૂર કરવા અસંગ અવસ્થા એટલે સંગત્યાગ જોઈએ. સંગ ત્યાગ એટલે અસંગ અવસ્થા એકાંત વિના શકય નથી. એકાંત તો જ રહી શકાય કે જયારે મૌન સહજ બને, વાણી શાંત થાય. મારો એ અનુભવ છે.
४६
સાધનામાં ક્રમ નથી; પરિણામમાં ક્રમ હોઈ શકે. એટલે સાધક તો પોતાની ચેતનાને પોતાના સ્વરૂપમાં કેન્દ્રિત કરે, તો પરિણામે આ વિકારો, કષાયો ગળે, એને અલગ અલગ જીતવાની યોજના નથી.
૪૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
