________________
સાધકનું સમાધાન
આત્મજ્ઞાનનો સાચો અર્થ છે, (૧) વિકારોનો સંપૂર્ણ જય – નિર્વિકારીતા (૨) તમામ ભયોને તિલાંજલી- સંપૂર્ણ નિર્ભયતા (૩) તમામ વિકલ્પોનું શમન - નિર્વિકલ્પતા (૪) તમામ માન્યતાઓનું નિરાકરણ - પરમ શ્રધ્ધા. આ નિર્વિકારીતા, નિર્ભયતા, નિર્વિકલ્પતા ને પરમશ્રધ્ધા હોય છે ત્યાં જ સાચી આત્મ અનુભૂતિ હોય છે. આધ્યાત્મિક સાધનાની સાચી શરૂઆત આ ભૂમિકાથી છે. આ તો હજુ આપણી અહંકારની ભૂમિકા છે માટે આપણામાં ભેદ બુધ્ધિ છે. એ માટે આસક્તિ ને ભય છે. એમાંથી જ વંદ્વો પ્રગટે છે. એના કારણે જ હર્ષ શોક થાય છે. રાગ-દ્વેષના આ જ બજકો છે. ત્યારે આજની થતી સાધના એ અહંકાર પ્રધાન સાધના છે. પુરુષ જ્યારે પોતાને પતિ માને ત્યારે એનો પતિ તરીકેનો કંઈક ધર્મ થઈ પડે છે. મનુષ્ય જયારે પોતાને સાધુ, સંન્યાસી કે ભક્ત માને છે એટલે એના માટે સાધુનો સંન્યાસીનો એક ધર્મ થઈ પડે છે. પછી જ એનું પાલન એ જ મારું કર્તવ્ય છે, એમ મનાય છે. એના પાલનમાં જ જિંદગીની ઈતિશ્રી માનવામાં આવે છે. આને આપણે સાધના કહીએ છીએ. ધર્મશાસ્ત્ર અને મુક્તિનો ઉપાય કહે છે, પણ આ તો સમગ્ર અહંકારની સાધના છે. ચિત્તગ્રંથિ મૂલક અહંકાર પ્રધાન સાધના છે. અહંનો સંપૂર્ણ લય થયા સિવાય મુક્તિ કેવી રીતે મળે?
આ બધામાં અહંકાર જીવંત છે, ત્યારે સાધના કોને કહેવી ? આ અહં તૂટવો જોઈએ, આ અહંનો લય થવો જોઈએ. એ જ સાચું જ્ઞાન છે. આ અહંકારની ગાંઠ તૂટતાં અંતરમાંથી પ્રેમનો ધોધ વહે છે. પ્રાણીમાત્ર પ્રત્યે એ ધોધ વહે છે. એના પ્રેમ સિંધુમાં પ્રાણી માત્રનો સમાવેશ થાય છે, અર્થાત્ ત્યાં ભેદબુદ્ધિ તૂટે છે. “વાસુદેવમિદં સર્વ આ અનુભવ ત્યાં સાકાર બને છે. એ જ સાચી ભક્તિ છે. એનાથી થતી સમગ્ર પ્રવૃત્તિ એ જ સાચું કર્મ છે.
ત્યારે અત્યાર સુધીમાં આપણે શું કર્યું? માત્ર અહંકારની સાધના કરી છે. આપણે એમાં જ ક્રાંતિ કરવી છે. તમે ચિંતન કરશો. જીવનનું સાચું માપ કાઢજો. જીવમાં લાયકાત છે, યોગ્યતા છે પણ જીવે સુકાન પોતાના હાથમાં રાખવું ન જોઈએ. કુંભારના હાથમાં માટી મુકાય છે ત્યારે માત્ર માટી તરીકે જ મુકાય છે. એનામાં
૧૪૮ Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
