Bruhat Katha kosha

Author(s): Harishen Acharya,
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan

Page 500

-१४७. १३] शालिसिक्थकथानकम्
३४१ रूपी युवा गृहीतास्त्रः क्षुधापम्पाकदर्थितः । श्रेष्ठिनं प्राप वेगेन भुञ्जानं नरकुञ्जरः ॥ ६॥ करेणौदनमादाय' संनिविश्य तदन्तिके । निजे मुखे स चिक्षेप बुभुक्षाग्रस्तमानसः ॥७॥ नरेण तेन निक्षिप्ते चौदने वदने निजे । नामवादी जगादेमं कङ्कालसमविभ्रमम् ॥ ८॥ हस्तयोः पादयोः कृत्वा नर प्रक्षालनं पुनः । भाजनेऽन्यत्र विश्रब्धश्चरमं भोजनं कुरु ॥९॥ ततोऽसौ श्रेष्ठिवाक्येन हस्तपादादिधावनम् । विधाय भोजनं कर्तुमुपविष्टोऽन्यभाजने ॥१०॥ ततो यदृच्छया भुक्त्वा चाचम्याशु विधानतः । ताम्बूलं सत्समादाय विधायानेन जल्पनम् ॥११॥ निर्गत्य तगृहाद् दूरं लब्धचेष्टासमागमः । आत्मानं निन्दितुं सक्तः पथिकः शुद्धभावनः ॥ १२ ॥ क्षुधाभिभूतदेहेन कृतं कर्म विदं मया । पाटयित्वोदरं स्वस्य खड्गधेन्वा भुवं गतः ॥ १३॥ प्रहारविह्वलस्वान्तं दृष्ट्वाऽमुं श्रावकोऽवदत् । अशोभनमिदं भद्र त्वयान विहितं तराम् ॥ १४ ॥ श्रुत्वाऽस्य वचनं पान्थो विहितानुशयो जगौ । मयाऽद्य भक्तमुच्छिष्टं निक्षिप्तं वदने निजे ॥१५॥ 10 अयोग्यं विहितं कर्म मया स्वानुचितं भुवि । करोमि तदहं मित्र येन मे जायते सुखम् ॥१६॥ ऋषभादिक्रियां चावी क्रियमाणामपि क्षितौ । अनिच्छन् सर्वदा यो हि गुरुकर्मवशीकृतः ॥१७॥ आहारकारणात् सोऽयं जुगुप्सां प्राप्य भोगतः । शुभकर्मानुभावेन श्रेष्ठिपार्थ समाययौ ॥ १८ ॥ विहाय सकलं संग बाह्यमाभ्यन्तरं सकः । समाधिमरणं प्राप्य कालं कृत्वा दिवं ययौ ॥ १९ ॥
॥ इति श्रीनामवादिश्रेष्ठिमङ्गाहारार्थिपुरुषकथानकम् ॥ १४६ ॥ ॥
१४७. शालिसिक्थकथानकम् । सर्वद्वीपसमुद्राणां क्रमतः स्थितिशालिनाम् । पश्चिमो जलधिः कान्तः स्वयंभूरमणोऽभवत् ॥१॥ योजनानां शतान्येष पञ्च विष्कम्भतो झपः । सहस्रयोजनायामस्तत्कर्णावपि दीर्घकौ ॥२॥ स्वयंभूरमणस्थस्य तस्य मीनस्य वेगिनः । शालिसिक्तुप्रमाणोऽन्यः शालिशिक्काभिधो झषः ॥३॥ महागृद्धिसमेतोऽयं क्रूरचित्तोऽतिचञ्चलः । तस्य कर्णमलं खादंस्तिष्ठति प्रीतमानसः ॥ ४॥ 20 अन्यदाऽयं महामीनो भोजनार्थ बृहन्मुखः । मुखं प्रसार्य यावच्च तिष्ठति क्रूरचेतनः ॥५॥ एवं हि तिष्ठतस्तस्य शफरस्य विलासिनः । मीनकच्छपमाण्डूकाः प्रविशन्ति मुखान्तरम् ॥ ६॥ षण्मासावधिपर्यन्ते मुखे संकोचमीयुषि । तदंष्ट्रान्तरतो येऽल्पास्ते गच्छन्ति यथायथम् ॥ ७॥ विलोक्य तस्य तत्क्षुद्रान् मण्डूकादीन् झपानपि । दध्यौ तत्कर्णगः पापः शालिसिक्थः स्वचेतसि ॥८॥ अज्ञानी मूर्खतोपेतो मत्स्यः स्वार्थपरिच्युतः । दृष्ट्वैतान् पश्यतः पापः स्वैरं तिष्ठति योऽल्पकः ॥९॥2 शरीरं मे मुखं वाऽपि यदि तुङ्गं भवेदिदम् । ततो नैकोऽपि निर्याति मन्मुखाद्धि झषादिकः ॥१०॥ एवं चिन्तयतस्तस्य शालिसिक्थविसारिणः । महतोऽपि च मीनस्य याति कालो शनैः शनैः॥११॥ नानाजीववधं कृत्वा बृहन्मीनो मृतिं गतः । त्रयस्त्रिंशत्समुद्रायुः सप्तमे नरकेऽभवत् ॥ १२ ॥ शालिसिक्थोऽपि मत्स्योऽयं मृतिं कृत्वा सुदुष्टधीः । परिणामवधेनापि सप्तमं नरकं ययौ ॥१३॥
॥ इति श्रीशालि सिक्थकथानकमिदम् ॥ १४७ ॥
___1ज करेणोदन. 2 पफज त्रिकलमिदम्. 3 जनामवाद. 4 पफ जलधीः. 5 [ शालिसिक्थप्र]. 6 [शालिसिक्थाभिधो. 7 फ has lost some letters. 8 पफज चतुःकुलकमिदम्.