________________
વૈરાગ્ય-ભેદ પુરૂષ અને ધન તદ્દન ભિન્ન વસ્તુ હોવા છતાં ‘પુરૂષનું ધન એમ શું નથી કહેવાતું ? તે જ રીતે ઘટ અને પટવાદિ અનંત પરપર્યાય ભિન્ન છતાં એ પટવાદિ (પર) પર્યાયે ઘટના સ્વપર્યાય તરીકે સ્વત્વવાળ–કેમ ન કહી શકાય? આ વાત સૂમ બુદ્ધિથી જ સમજાય તેવી છે.
એક વસ્તુ, બીજી એક વસ્તુથી ભિન્ન હોય છતાં જે તેના ઉપગમાં આવતી હોય તે તે વસ્તુ બીજી વસ્તુની બની જાય. દેવદત્ત અને ધન ભિન્ન છે છતાં જે ધન દેવદત્તના ઉપગમાં આવે છે તે ધન દેવદત્તનું કહેવાય. આજ રીતે ઘટના સ્વપર્યાના અભાવ (ત્યાગ)વાળા-પટવાદિ, પરપર્યાય તરીકે ઘટના ઊપગમાં આવે છે.
જેમ કે, જ્યારે ઘટ મંગાવવાને વ્યવહાર થાય છે ત્યારે ઘટવવાનું ઘટ જ લાવવામાં આવે છે પણ પટાદિ લાવવામાં આવતા નથી. આ વ્યવહારથી સિદ્ધ થાય છે કે પટાદિમાં ઘટના સ્વપર્યાયનો અભાવ પડે છે, માટે જ તે પટાદિ તે વખતે લાવવામાં આવતા નથી, જેમાં ઘટના સ્વપર્યાયને સભાવ છે તે ઘટ દ્રવ્ય જ લાવવામાં આવે છે. એટલે આ રીતે ઘટના પરપર્યાયે પણ ઘટ લાવવા વિગેરે વ્યવહારમાં ઉપયેગી બને છે માટે તે પટાદિ પરપર્યાને ઘટ સાથે સંબંધ બને છે. એથી તે પટાદિપરપર્યાયે ઘટના. જ સ્વપર્યાય કહેવાય. ૪૫ ૪પ વિ. આ. ભાષ્ય. શ્વે. ૪૮૦મા શ્લોકની ટીકા.
