Book Title: Katharatnasagar
Author(s): Munichandrasuri
Publisher: Omkar Gyanmandir Surat
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009541/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAnA harSapurIyagacchanA AcAryono vaMzakrama jayasiMhasUri abhayadevasUri (maladhArI) hemacaMdrasUri vijayasiMhasUri zrIcaMdrasUri vibudhacaMdrasUri lakSmaNagaNi municaMdrasUri devabhadrasUri mahAmaMtrI vastupALanI vinaMtIthI praznavAhana kulanA harSapurIyagacchanA maladhArI A. naracandrasUrie racela "kathArasAgara' graMtha tADapatrIya ane kAgaLanI aneka pratonA AdhAre zuddha thaIne prathama vAra ja prakAzita thaI rahyo che te ghaNAM AnaMdanI vAta che. graMthakAra graMthakArano paricaya ApatAM zrI mohanalAla desAI lakhe che ke - "naracandrasUri ke je harSapurIyagacchanA jayasiMhasUri > abhayadeva sUri (maladhArI) - hemacandrasUri ) zrIcandrasUri municandrasUrinA ziSyo devAnaMda ane yazobhadra - temanA ziSya devaprabhasUrinA ziSya hatA." ("jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa" pArA papa6 pR. 257). graMthakAranA guru A. devaprabhasUrijIe paNa pAMDavacaritra vagere ghaNAM graMtho racyA che. emanAM upadezathI rANA vIravaLe zikAra ane mAMsamadirAno tyAga karyo hato. (prabaMdhakoza pR. 113) harSapurIyagaccha viSe paM. lAlacaMdragAMdhI "aitihAsika lekha saMgraha' (pra. prAcyavidyAmaMdira vaDodarA) pR. 128-129 mAM jaNAve che ke - - harSapurIyagacchanI utpatti ajamera pAse AvelA harSapura (harasora) thI thayelI jaNAya che, harSapurIyagacchanA upara jaNAvelA AcAryono vaMzakrama A pramANe sUcavI zakAya devAnaMdasUri yazobhadrasUri devaprabhasUri nacaMdrasUri (kathAratnasAgaranA kartA) narendraprabhasUri padhadevasUri zrI tilakasUri rAjazekharasUri Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maladhArI maladhArI biruda A. abhayadevasUrine gujarAtanA rAjA karNa ke yuvarAja siddharAje' ApyuM hatuM. A bAbate tripuTI mahArAja jaNAve che A. abhayadevasUri - teo harSapurIyagacchanA A. jayasiMhasUrinA ziSya hatA. teo zarIra pratye ekadama niHspRha hatA. vastromAM mAtra colapaTTo ane pacheDI (upara oDhavAnuM kapaDuM) paheratA hatA, teo niraMtara chaphai-aTTamanuM tapa karatAM hatAM. jAvajajIva sudhI pAMca vigaIno tyAga karyo hato. teo mahAna vidvAna hatA. temane cakezvarI devI prasanna hatA. - gurjarezvara karNadeva eka divasa bahAra jato hato. yuvarAja (siddharAja) jayasiMha paNa tenI sAthe hato tyAre temaNe melA zarIra ane melA kapaDAvALA A. abhayadevasUrine joyA. te AcAryazrInI kaDaka niHspRhatAthI prasanna thaI temane mAladhArI (oliyA) nuM biruda ApyuM." (saM. 1120 thI 1150) (jaina paraMparAno ItihAsa bhA. 2, pR. 273 thayA. te jJAnamUrti hatA. rAjagacchanA A. pradyumnasUrie A. naracandrasUri pAse 'uttarAdhyayanasUtra'nuM adhyayana karyuM hatuM. rAjapurohita somezvara deve A, naracandrane ''kIrtikaumudI'mAM mahAkavi tarIke navAjayA che. A. naracandrasUtri bhAre buddhizALI hatA. temane sarasvatI prasanna hatA. teo maMtrIzvara vastupAlanA mosALa pakSanA dharmAcArya hatA. teo maMtrI vastupAlanA gADha saMbaMdhamAM hatA. maMtrIzvara temane khUba mAnatA hatA. temaNe temanA saMbaMdhathI ja saM. 1276-77 mAM zatruMjayatIrthano cha'rI pALato saMgha kADhyo hato.' (jaina paraMparAno ItihAsa bhA. 2, pR. 282) dharmAsyudaya kAvyamAM A. udayaprabhasUrijI A. naracandrasUri viSe lakhe che ke - naracandramunIndrasya vizvavidyAmayaM mahaH / caturantadharitrIzasabhyairabhyacitaM stumaH // 'ItihAsa ane sAhitya' pR. 20-21 mAM zrI bhogIlAla sAMDesarA graMthakAra viSe lakhe che ke - "vastupAlanA mAtRpakSe guru naracandrasUri hatA. temaNe vastupAlane *trayI' athavA traNa vidyAo-nyAya, vyAkaraNa ane sAhitya-zIkhavI hatI. tathA "paDAvazyaka' ane 'karmaprakRti' jevA jaina dharmagrantho bhaNAvyA hatA. naracandrasUri aneka zAstromAM pravINa hatA ane nidAna cAra zAstromAM - nyAya, vyAkaraNa, sAhitya ane jyotiSamAM temaNe racelA grantho maLe che, kaNAdanAM vaizeSika sUtronA prazastapAdakRta 'bhASya' (I.sa.no pAMcamo saiko) uparanI zrIdharAcAryakRta 'nyAyakanDalI" nAme vikhyAta TIkA upara tatkAlIna vidyArthIone khUba upayogI thAya evuM TippaNa - 'nyAyakanDalI TippaNa" - naracandra racyuM hatuM. naracandrasUri jo ke custa jaina hatA, paNa A TippaNa temaNe vaizeSika darzananA anuyAyI tarIke lakhyuM che. Ama karavAmAM teo vAcaspati mizra jevA mahAna bhAratIya paMDitonI praNAlIne anusaryA che, 274) Ama abhayadevasUrithI harSapurIyagara maladhAragaccha tarIke prasiddha thayo jaNAya che. prastuta kathArasAgaranA dareka taraMganA aMte moTebhAge 'maladhArI ziSya A naracandrasUri racita kathAratnasAgare' evo ullekha jovA maLe che. tripuTI mahArAja paNa graMthakArano paricaya ApatAM jaNAve che ke - A. devAnaMdasUri ane A. devaprabhasUrinI pATe A. naracandrasUri 1. nyAya kaMdalI TIkAnI prazastimAM A. rAjazekharasUri 'zrI phaLa viTuM Thya mathArItyapat //// ane 'sadguru paddhati'mAM pAdeva 'garNa paIT IT dine ne navaphaVI[ ' ema karNano ullekha kare che. jayAre jinaprabhasUri 'vividhatIrthakalpa'mAM- 'nasa ...hiMnuM manadhArIta nAma //' e pramANe jayasiMha siddharAjano ullekha kare che. bannenI hAjarImAM nAmakaraNa thayuM hovAthI AvA ullekhomAM vizeSa matabheda nathI. 1. kavIndrazca munIndrazca naracandro jayatyayam / Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jemaNe vedAnta, sAMkhya, yoga, mImAMsA ane nyAyadarzananA grantho upara pramANabhUta vivaraNo lakhyAM che. je grantha upara pote vivaraNa lakhatA hoya tene ja barAbara vaphAdAra rahevAnI e praNAlI hatI. DaoN. jitendra jeTalIe e TippaNanuM saMpAdana karavA sAthe nyAya-vaizeSikamAM jaina vidvAnoe ApelA phALAnI saMzodhAtmaka samIkSA karIne pIeca.DI. nI upAdhi meLavI che. naracandrasUriSkRta TippaNa, rAjazekharasUrinI paMjikA ane koI dakSiNa bhAratIya kSatriya vidvAna ziDila vomnidevanI TIkA (I.sa.no 14mo15mo saiko) sahita 'nyAyakandalI'nuM saMpAdana DaoN. jeTalIe karyuM che, ane te vahelI anukULatAe gAyakavADjha oriyenTala sirIjhamAM prasiddha thaze. ahIM e noMdhavuM rasaprada thaze ke naracandra jevI sarvadezIya vidvattA dharAvavA chatAM lokagamya sAhityaracanAo karanAra rAjazekhara emanI ja ziSyaparaMparAmAM thayelA che. rAjazekharanA ziSya sudhAkalaze I.sa. 1324 mAM 'saMgItopinaSad' nAme saMgItazAstrano grantha racyo hato. (je Aje upalabdha nathI) ane I.sa. 1350 mAM eno 'saMgItopaniSatsAra' e nAmathI sAra temaNe karyo hato, e sAranI prazastimAM sudhAkalaza potAnA pUrvasUri naracandrane 'sacchAsrasaMgItanRt' tarIke varNave che. (tabhraMze naracandrasUriraLavat sAstrasaMgItanRt I) e uparathI jaNAya che ke naracandranA gacchamAM saMgItaprAvINya paraMparAthI cAlyuM AvatuM hatuM. 'saMgItopaniSatsAra' nuM saMpAdana, anveSaNAtmaka vistRta prastAvanA sAthe, bhAratIya kalAo tathA saMskRta vAyanA tadvid ane prAcya vidyAmandiramAM mArA sahakAryakara DaoN. umAkAnta zAhe thoDA samaya pahelAM karyuM che. (gAyakavADjha oriyenTala sirIjha, naM. 133, vaDodarA, 1961.) nispRhatA zrI jinaharSagaNi viracita vastupALa caritra ane zrI ratnamaMdiragaNi racita vastupALacaritramAM (prastAva 5-6) varNavelA prasaMgamAM A. naracandrasUrinA viziSTaguNonuM darzana thAya che. te prasaMga TUMkamAM A pramANe che. 9 ekavAra prabhAte maMtrIzvara vastupALane bhAva thayo ke tIrthayAtrA karuM. maMtrIe prAtaHkArya patAvyuM tyAM eka patra Avyo. vastupALanA upakArI kulaguru vijayasenaguru ane udayaprabhajIe 'pIlupadathI lakhelA patramAM sUcavyuM hatuM ke - tame mAMDala rahetA hatA tyAre saMkSepathI tIrthayAtrA karI hatI. pUrve kumArapALa-AbhUzreSThie bhavya tIrthayAtrAo karI che. tame paNa saMghapati banI tIrthayAtrA dvArA saMpattine saphaLa karo. patra vAMcIne maMtrIzvara upAzrayamAM AvyA. A naracandrasUri ma.ne pUchyuM : gurudeva mArA manano manoratha pUrNa thaze ? AcAryazrI kahe : tIrthayAtrAno tAro manoratha avazya phaLIbhUta thaze. e pachI AcAryazrIe tIrtha ane tIrthayAtrAno mahimA samajAvyo tyAre vastupALa kahe : to gurudeva ! hamaNAM ja jinAlayamAM padhArI mArA mastake saMghapati tarIkeno vAsakSepa karo. A. naracandrasUri kahe : vastupAla ! nAgendragacchanA A. vijayasenasUrijI tArA kuLanI paraMparAthI AvelA guru che. vizuddha brahmacaryanA pAlaka ane tapasvI che. teone vinaMtI karI ahIM bolAvo. teonA hAthe ja saMghapatipadano vAsakSepa thAya te ucita che. vastupAla maMtrI kahe : gurudeva ! ame Avazyaka sUtrothI mAMDI karmaprakRti sudhInA graMtho ApanI pAse bhaNyA chIe. samyagdarzana paNa ApanI kRpAthI ja pAmyAM chIe. vaLI Apa amArA mosALapakSanA guru cho ja to pachI Apa ja saMghapatipadano vAsakSepa karo to paNa barobara ja che. chatAM A. naracandrasUrinA AgrahathI A. vijayasenasUrine Agraha karI bolAvyA ane pitRpakSanA upakArI nAgendra gacchanA A. vijayasenasUri ane mAtRpakSanA upakArI maladhArIgacchanA A. naracandrasUrie saMghapatipaNAno vAsakSepa karyo. A. senasUrinA ziSya A. udayaprabhasUrinA 'dharmAbhyudaya kAvya'nuM saMzodhana paNa A. naracandrasUrie kareluM. A granthanI 1290 mAM vastupALe lakhelI prata maLe che. 1. pIlupada eTale bIkAnera rAjyanA hanumAna gaDha pAse Avela pIlU che. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vastupALanI adbhuta supAtra bhakti joIne A. naracandrasUrie evI utprekSA karI ke - paramArhat kumArapALa rAjA (rAjA hovAthI) pote supAtradAna karI zakyo na hato mATe e kumArapALa jANe vastupAlanA rUpe avatarI potAnA manoratha saphaLa karI rahyo che. girirAja upara saMgha laIne pahoMcelA vastupALa maMtrI pAse zilpI zobhane vastupALanA mAtA kumAradevInI AbehUba ArasanI mUrti batAvI. mAtAnI mUrtine jotAM ja maMtrIzvara mAtAnA upakAronA smaraNamAM utarI gayA. AjanA A tIrthamALAnA prasaMge jo mAtA kumAradevI hAjara hota to...? paNa, mAtA svargavAsI thayA che... vastupALa mAtRsmaraNe raDI paDyA. A naracandrasUrie AzvAsana ApatAM kahyuM : maMtrIzvara saghaLA manoratho koInA pUrNa thatAM nathI'. OMA. naracandrasUrie racelA saM. 1288 nI prazasti lekho maLe che. e jotAM emano svargavAsa e pachI 1289 AsapAsa thayo jaNAya che. Ama vikramanA 13mA zatakamAM teoe adbhuta zAsanaprabhAvanA karI che. graMtharacanA graMthakAra zrI nyAya, vyAkaraNa, sAhitya ane jyotiSa e cAreya viSayomAM niSNAta hatA. cAreya viSayamAM emaNe uttamakoTInA grantho racyAM che. granthakArazrInI grantharacanA viSe zrI mohanalAla desAI jaNAve che ke - 1. A ghaTanAno ullekha purAtana prabaMdha saMgraha pR. 69 prabaMdhakoza pR. 115, vastupAlacaritra 675, 372 vageremAM che, eka navI vAta e paNa ahIM jANavA maLe che ke - AvI ja ghaTanA siddharAja jayasiMhanA jIvanamAM paNa ghaTI che. 2. prabaMdhakoza anusAra A. naracandrasUri vi.saM. 1287 nA bhAdaravA vada 10 nA svargavAsI banyA. potAnA kALadharmanA thoDA samaya pUrve vastupAlanA mRtyunI AgAhI paNa AcAryazrI karatAM gayelAM. (vastupAla caritra-8440-442) 11 "naracandrasUrie vaLI murArIkRta anartharAghava nATaka para 2350 zloka pramANa Tippana' (je. naM. 220) zrIdharaskRta nyAkaMdalI para TIkA (ke jemAM vimalasUrie sahAya ApI hatI je. 3) jyotiHsAra (ve. naM. 311 pI. 3, 275) ke je nAracandra jyotiSasAra kahevAya che. (mudrita che. racanA saM. 1280) prAkRta dIpikA-prabodha ke jemAM hemAcAryanA aSTamAdhyAyanA AkhyAnonI rUpasiddhi che. (buha. 7, naM. 8, prA.bhaM.) caturviMzati jinastotra' (pI. 5, 96) ItyAdi aneka grantho racyAM che. temaja svaguru devaprabhasUrinuM pAMDava carita ane udayaprabhasUrinuM dharmAbhyudaya kAvya saMzodhyA che. temanA AdezathI guNavallabhe vyAkaraNa catuSkAvasUri saM. 1. anagherAva upara A. naracandrasUrinA guru devaprabhasUrie vistRta bhASya lakhyuM hatuM. eTale teoe vidyArthI upayogI saMkSipta TippaNa racyuM jaNAya che. 2. A TIkA nahi paNa TIppaNa che. enuM nAma nyAyakusumogama TippaNa che. 2500 zloka pramANa A TippaNa (nyAyakaMdalI ane paMjikA vagere sAthe "prAcya vidyAmaMdira" vaDodarAthI pragaTa thayuM che. 3. ahIM e noMdhavuM joIe ke - jyotiSasAranA be adhyAyo ja maLe che. AnA upara sAgaracandraskRta TIkA maLe che. saTIka janasamudra, jyotiSaprazna caturviMzika tathA praznazataka e grantho racanAra upA. naracandra kAsaphda gacchIya che. 4. zrI hIrAlAla kApaDiyA lakhe che ke - "prAkRta rUpa-siddhi-AAne aMge bRddhIpanikAmAM evo ullekha che ke e haimaprAkRta bRhavRttinI avasUrirUpa che. enA kartA maladhArI paM. naracandra che, ane e avare 1600 zloka jevaDI che. prAkRta vRtti DhaMDhikA, prAkRta dIpikA kiM vA prAkRta-prabodha- A maladhArI gacchanA upA. naracandranI AThamA adhyAyanI avasUri che. nyAyakaMdalInI TIkAmAM rAjazekhare eno ullekha karyo che. ema (jinaratnakoza, khaMDa-1. pR. 377) mAM noMdha che. 5. jainastotra saMdoha pR. 20-22 mAM prakAzita che te prAyaH A ja che. 6. hIrAlAla kApaDiyA jaNAve che ke - pAMDava carita vi.saM. 1270 nA arasAmAM racyuM che. enuM saMzodhana yazobhadrasUrie ane naracandrasUrie karyuM che. (jaina saMskRta sAhityano ItihAsa bhA.2, pR. 69) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 1271 mAM racI. saM. 1288 mAM temaNe racelA vastupAlanI prazastirUpa stutikAvyo giranAra para zilAlekhamAM mojuda che', (je.pR. 32 ane 65) temaNe samarAditya saMkSepanA kartA pradyumnasUrine uttarAdhyayanasUtranI vAcanA ApI hatI.' (jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa pArA pR. 57, 257) tripuTI ma. A uparAMta 'saMboha paMcAsiyA upadeza' ne graMthakAranI racanA tarIke umere che. (jaina paraMparAno ItihAsa bhA. 2 pR. 283) prastuta graMthanuM nAma kathAratnAkara ke kathAratnasAgara che. 15 vibhAgone taraMga nAma ApavAmAM AvyuM che. nAmakaraNa mATe somadevanA kathAsaritsAgaramAMthI preraNA lIdhI hoya evo saMbhava che. kathAratnasAgara mahAmaMtrI vastupAlanI vinaMtIthI emanA vidyAguru ane mosALapakSanA guru A. naracandrasUrie kathAratnasAgaranI racanA karI che. anuSTupa chaMdamAM saraLa saMskRtamAM thayelI A racanA kathA dvArA bodha ApavAnAM uddezathI racAI che. maMtrIzvara vastupAlanI vinaMtIthI jema prastuta kathAratnasAgaranI racanA A. naracandrasUrie karI che tema vastupAle ja vinaMtI karI ke - 1. giranAra uparanA vastupALanA zilAlekhomAM be zilAlekhonA po ane vastupALa prazastinI racanA A. naracandrasUrie karI che. A zilAlekho gujarAta aitihAsika lekhasaMgraha saM. 208, saM. 211 mAM ane prAkRta jaina lekhasaMgraha saM. 39-2 ane saM. 42-5 mAM chapAyA che. A zilAlekhamAM A. naracandrasUri vastupAla mATe lakhe che ke - vidhutA-viSa-vidyA-vidhatA-vitta-vitara-vive: I yaH saptabhirvikAraiH kalito'pi babhAra na vikAram // vibhutA vagere 7 vikArothI yukta hovA chatAM vastupALa vikArathI mukta tA. 13 kAvyakalAnA rahasyo saraLa zailimAM raco. bahu vistRta nahIM bahu saMkSipta nahi. tyAre A. naracandrasUrie potAnA ziSya A. narendraprabhasUrine Avo graMtha racavA AjJA karI ane pariNAme ApaNane 'alaMkAra mahodadhi' nAmano atimahattvano graMtha maLyo. A graMtha gAyakavADa orienTala sirijhamAM vaDodarAthI prakAzita thayo che. A. naracandrasUri udbhaTa vidvAna moTA gajAnA dArzanika ane sAhityanA marmajJa vidvAna hovA chatAM kathAratnasAgaranI racanA karatI vakhate emanI sAme upadezapAtra zrAvako ane vyAkhyAtAo hovAthI emaNe bahu saraLa saMskRtamAM ane moTe bhAge anuSTupa gadyamAM kathAonuM Alekhana karyuM che. emanA praziSya A. rAjazekharasUri paNa prakAMDa paMDita hovA chatAM prabaMdhakoza jevA caritrAtmaka graMtho sAva saraLa gadyamAM ane vyAkaraNanA baMdhanathI thoDI upara uThelI tatkAlIna pracalita saMskRtabhASAmAM lakhyA che. moTA vidvAnone sAdI sIdhI bhASAmAM lakhavuM muzkela gaNAya. paraMtu e ahIM jovA maLe che. ahIM 15 taraMgamAM kula 1962 zloko che. ane pariziSTanI traNa kathAnA 306 zloka umeratAM 2268 zloka pramANa thAya che. jaina sAhityakA bRhad ItihAsa bhA. 6, pR. 251 mAM graMthAMtra 2091 hovAnuM jaNAvela che. K pratamAM graMthAgra 2061 jaNAvyo che. dareka kathAnA prAraMbhamAM ekAda guNanuM varNana karI kathAnA nAyakanuM nAma Ape che ane tene jema sAruM phaLa maLyuM tevuM phaLa A guNanA pAlanathI maLe che. e rIte prastAvanA be-traNa zlokamAM karI tarata kathA zarU karI de che. kathAo je guNonA mahimA mATe racAI che. te guNo A pramANe che. dharmazraddhA, supAtradAna, zIla, tapa, zubhabhAva, jIrNodvAra, vinaya, dayA, parameSThinamaskAra, adattAdAna, mAtA-pitAnuM pUjana, paradrohatyAga, guNaprApti vagere. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. rAjendrasUri ma. nA AjJAvartinI sAdhvIjI virAgarasAzrI ane sA. vairyarasAzrIe pratilipi karI, pAThabhedo paNa noMdhyA. e pachI A kArya ame AgaLa vadhAryuM. anubhave samajAyuM ke zuddhIkaraNa mATe haju bIjI pratonI jarUra che eTale e mATe prayatna karatA bIjI paNa prato maLI AvI. AmAM vidyAzALAnI pratamAMthI amane graMthanuM maMgalAcaraNa maLI AvyuM je bIjI koI pratimAM na hatuM. tADapatrIya pratamAM kadAca haze paNa enA prAraMbhanA patromAM thoDAka TukaDAo ja maLe che. pahelI kathA madirAvatInI dharmazraddhAnA viSayamAM che. A kathA zrIpALa-mayaNAnI kathAnI yAda apAve che. 15 taraMgonA prAMte graMthakAre potAno nAmollekha karyo che. 3 taraMgo je pariziSTamAM ApyA che te mAtra D pratamAM maLe che. enA aMte graMthakArano nAmollekha nathI. pariziSTanI bIjI ane trIjI kathAno prAraMbha prathama zlokathI ja thaI jAya che. 15 taraMgomAM koI eka saddaguNano mahimA batAvavApUrvaka kathAno prAraMbha thAya che, eTale A 3nI racanA . naracandrasUrinI na hoya evuM paNa bane. taraMga kramAMka 1, 2, 5, 6, 9, 10, 13, 14, 15 o nava taraMganA aMte manadhAriziSya naravandrasUriviravita thAratnasAre athavA manauffzaM narendra vArthaviravate kathAratnasAre Avo ullekha che. taraMga kramAMka 3, 4, 7, 8 nA aMte manadhArinaravandrasUri tharatnasAre evuM lakhANa che. e taraMga 11 ane 12 nA aMte matadhArI zrI sevAnaMdrasUri ziSya zrInarendrasUri vinaMte evI pukhikA che. jyAre 15mA taraMganA aMte C pratimAM maLatI prazasti mujaba zrI vaivaprabhasUiiratvatha guru evuM vaMcAya che. Ama graMthakAre devAnaMdasUri ane devaprabhasUri banneno guru tarIke AdarapUrvaka ullekha karelo jovA maLe che. AvI rIte ekathI vadhu gurunA nAmollekha bIjA paNa keTalAka graMthakAronA lakhANamAM jovA maLe che. e uparathI ane maMgalAcaraNanA cothA padya uparathI ane prazasti uparathI evuM anumAna thAya che ke A. devAnaMdasUri gacchanAyaka ane A. devaprabhasUri dIkSAguru ane vidyAguru hoya. nimitta thoDA varSo pUrve ame zrI hemavijayakRta kathA ratnAkaranuM saMpAdana karatA hatA tyAre A. naracandrasUri kRta kathAratnasAgara viSe jANavA maLyuM. e pachI pATaNanI tADapatrIya pratanI ane anya hastalikhita prationI jherokSa nakala prApta karI. e pratinA AdhAre kalikuMDa tIrtho. saMpAdanamAM upayukta hastAdarzI T prataH hemacandrAcArya jaina jJAnabhaMDAra pATaNanI DAbhaDA 137/1 nI A tADapatrIya prata 164 patranI che. zarUAtanA 20 pAnAonA thoDAkanA khaMDita TukaDA ja maLe che, pratanI laMbAI x pahoLAI : 35 se.mI. x 5 se.mI. dareka patranI banne bAju 3 thI 6 paMktio. dareka paMktimAM lagabhaga 48 jeTalA akSaro. patra 163 B upara eka citra che. amArI pAsenI jherokSa nakalamAM citra spaSTa nathI AvyuM. prazasti : 1266 varSe mAsuddhi , zu.... zrImatpattane mahArAjAdhIrAjazrImadarjunadevavijayarAjye tanniyukta H[ ai] HTcazrImati ............. vInAzAhanAyAM 8. dhanapAnena taraMga [ff]]: fItamastu || zrI mohanalAla desAIe jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa mArA papa6 pR. 257 mAM jaNAvyuM che ke 15 taraMgomAM kathAratnasAgara racyo. (saM. 1313 nI tADapatranI prata pA. sUci) ahIM 1313 nahIM paNa 1319 joIe. amArI pAse tADapatranI pU. jaMbUvijaya ma. e karAvelI jherokSa che, temAM bIjA taraMganA aMta bhAga ane trIjI rohINI kathAnA keTalAka Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 aMzovALA tADapatranA 13, 14, 15, 16 nA TukaDAo che. 20mA patrathI zrIdatta kathA (cotho taraMga) nA 25mA zlokathI AgaLa saMpUrNa che. chelluM pAnuM barobara vaMcAtuM nathI. = eTale T pratamAM graMthakAranA maMgalAcaraNa vagere zuM haze te khyAla nathI Avato. paraMtu mohanalAla desAIe jai.sA.sa.I. pArA papa6 pR. 257 mAM - "vastupAle vijJapti karI ke - Ape mArA zira para hAtha mukavAthI huM saMghAdhipatya pAmyo, seMkaDo dharmasthAno ane dAnavidhio karyAM, ane have jainazAsana kathAo sAMbhaLavA mAruM citta utkaMTha che." A lakhANa maMgaLAcaraNanA zloka - no anuvAda hovAthI emanI sAme ke - pATaNanA keTalogamAM pratano paricaya ApanAra pAse maMgalAcaraNa haze. amane mAtra S pratamAMthI maMgalAcaraNa maLyuM che. C prataH cANasmAsthita zrI nityavinaya jIvana maNIvijayajI jaina pustakAlayanI A prata 132 kramAMkanI che. 76 patranI A prata paM. guNavaMtabhAInA saujanyathI maLI che. granthakAranI prazasti mAtra A pratamAM ja jovA maLe che ane chelluM patra ghasAyeluM ke truTaka hovAthI keTaloka pATha vaMcAto nathI. prazasti graMthanA aMte ApI che. sAIjha 30 se.mI. x 11 se.mI. pranteH zubhaM bhavatu lekhakapATha [kayo: ] K prataH khaMbhAta sthita jainazALA samarpita nItivijaya jaina pustakAlaya (amara jaina zALA TekarI)) nA bhaMDAranI A pratamAM 1 thI 8 patra nathI. chaTThA bhuvanacaritra pAMcamA zlokathI AmAM zarU thAya che. AmAM 11mo taraMga vIryarAma ane 12mo taraMga lakSmIdharacarita ATalo kramabheda che. A prati saMzodhita ane ekaMdara zuddha che. 9 thI 41 patra che. prAMta prAtaMtIkhasthAne... graMthAtraM 2066 || A pramANe che. Ga prata A prata zeTha subAjIravacaMda jecaMda jaina vidyAzALA (amadAvAda) zAstrasaMgrahanI che. = - 17 patra 15, patranI dareka bAju 14 paMkti, dareka paMktimAM lagabhaga 55 akSaro che. AmAM 7 taraMgo che. aMtabhAgamAM - tiIta maiyA mavasiSa rAjALa || nAgaura || . loDhAkA cauka / mAravADa / ahipuramadhye zrIrastu kalyANamastu zubhaM manu || prAraMbhamAM maMgalAcaraNanA 10 zloko mAtra A pratimAM ja maLe che. le.saM. anumAnataH 17mo saiko zrI bAbulAla kakkalabhAI voherA Adi TrasTIonA saujanyathI A prata maLI che. D prata DelAnA bhaMDAranI A prata sAIjha 27 se.mI. x 12 se.mI. che. A. zrI jagaccandrasUri ma.nA saujanyathI A prata maLI che. A pratamAM chaThThI kathA makaradhvajanI che. je bIjI koI pratimAM nathI. sAmAnya rIte dareka taraMganA cheDe iti maladhAriziSya zrI naracandrAcAryaviracite kathAratnasAgare sajIne pachI mitrasenavarita nAma paMcamastara : e pramANe kathAnuM nAma ane taraMgano kramAMka ApavAnI paddhati che. ahIM D pratamAM chaThThI kathAnA aMte "ti maradhvanathI mRSAvAre tyA vratoSari" evuM lakhANa che. eTale A kathA anyarkTaka hoya evI saMbhAvanA che. ame AvI anyakartRka jaNAtI kathAone pariziSTa ApI che. kRtapuNyakathAnA aMte paNa graMthakAranuM nAma nathI. mAtra "vRtti vRtavyathA / ' e pramANe lakhANa che. subhadrAkathAnA aMte paNa mAtra sumadravathA zraM 682) jyAratnasAgara / A pramANe lakhANa che. D mAM navamA taraMganA aMte rUti zrImatadhAre zrI devAnuM te jyAratnasAre. navarAti nAma navamastura| ahIM paNa graMthakAranA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmamAM bheda che. bhUlathI graMthakAranA gurunuM nAma lakhyuM che. | D pratamAM zAradAsauhArda (9) dhana (14) agaDadatta (15) kathA nathI. pariziSTamAM ApelI 3 kathA D sivAyanI pratomAM nathI. D-2 prataH A prata paNa DelAnA bhaMDAranI che. DA.naM. 82 prata naM. 8133 A paNa A. zrI jagandrasUri ma.nA prayAsathI maLI che. A pratanI sAIjha 27 se.mI. x 12 se.mI. che. A pratamAM 8 thI 14 patra ja che, rohaNIkathA zloka 16 thI maLe che. zrIdatta, mitrasena, bhuvana sulasa kathA AmAM che. patranI dareka bAju 15 paMktio. dareka paMktimAM 50 akSaro. kaI pratimAM keTalI kathAo che ane teno krama zuM che te samajavA anyatra koSTaka ApavAmAM AvyuM che. | RNasvIkAra AbhAradarzana parama tArake paramAtmAnI asIma kRpAthI ja A saMpAdanakArya supere thayuM che. pUjyapAda A.bha. zrI araviMdasUri ma.sA., pUjyapAda A.bha. zrI yazovijayasUri ma.sA., pUjayagurudeva zrI jinacandravijayajI ma.sA. AdinA AzIrvAda paNe satata varSI rahyA che. deva-gurunA caraNomAM vaMdanA. pUjaya munirAja zrI dhuraMdharavijayajI ma.sA. (paM. zrI bhadraMkaraviyajI gaNivaranA ziSya upA. zrI mahAyazavi. ma.sA.nA ziSya) vidvadvarya munirAja zrI jinapremavijayajI ma. (pU.A.bha. zrI hemacandrasUrI ma.sA.nA ziSya paM. kalyANabodhivi, gaNInA ziSya) sAdhvI zrI caMdanabALAzrIjI sAdhvI zrI virAgarasAzrI sAdhvI zrI dhairyarasAzrI Adie muphasaMzodhana karI graMthane zuddha karavAmAM suMdara sahAya karI che. sahunA zrutapremanI bhUrI bhUrI anumodanA. 19 kAratnasAgara 1. madIrAvatI | T | D che | K | c | - | s che 2. vasuteja che | 1 thI | 1-5] ] che 3. rohaNI kathA che | 8 |pa-10] che | che 4. zrIdatta kathA | che | che | pAnA | 5. mitrasena che | che | nathI ra924 che | che da bhuvana carita che b7mo che ja che 24-28 che | che. 7. sulasa che |8mo che | K che ra8-33 che | 8. jayarAja che 9imo che | K che u3-3| AgaLa 9. zAradA sauhArda | che | nathI | K che u47| AgaLa nathI 10. nAgakta vAniya che che | K che 449 11. lakSmIdhara parameSThi | che | che |k12mo 49-52 nA 12. vIryarAma lAiva | che. k11mo pa2-55 13. puraMdara cepanidhanaM | che | | K che papa-57 patro 14, dhanuM sthaLa% | che | | nathI | K che pa7-61 15. agaDadA ugara| che | nathI | K che | | nathI | 16, makaradhvaja nathI |p dyo nathI | nathI | nathI | nathI 17. kyavanuM nathI |D 13] nathI | | nathI | nathI |18, subhadra nathI |D 14 | nathI | nathI | nathI | nathI giranAra tIrtha para Avela vastupALanA jinAlayamAMnA zilAlekhonA phoTA junAgaDhathI mokalI ApavA mATe zeTha devacaMda lakSmIcaMda ane zeTha ANaMdajI kalyANajI peDhInA kAryavAhako dhanyavAdane pAtra che. pArthabhaktinagara vijayabhadra ceriTebala TrasTa pU.A.bha. zrI bhadrasUrIzvarajInA ziSyaratna bhIlaDIyAjI tIrtha pU. munirAja zrI jinacandravi. ma.nA ziSya jeTha suda-2, vi.saM. 2064 A. vijayamunicandrasUri Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthAvali naMbara 1 23 pa 52 7 8 10 11 12 13 14 15 16 17 12 19 20 20 A. zrI OMkArasUri jJAnamaMdira graMthAvalinAM prakAzano pustakanuM nAma kara paDikkamaNuM bhAvazuM zrI zAntinAtha carita mahAkAvyam ramyareNu bhAga-1-2 caturtha karmagraMtha paDazIti navAMgI gurupUjana navAMgI gurupUjana praznottarI yogadRSTinAM ajavALAM bhAga-3 dhyAna ane jIvana bhAga 1-2 AtamajJAnI zramaNa kahAve sohI bhAva nigraMtha mere avaguna citta na dharo prabhAvaka caritra Apa hI Apa bujhAya prasaMga prabhA nyAya saMgraha-svopajJa nyAyArtha maMjuSA bRhadavRtti sahita prabhuno pyAro sparza abhayazekharasUri lekhaka ramyareNu abhayazekharasUri abhayazekharasUri 2055 2055 2055 paM. muktidarzanavijayajI 2055 2055 paM. zrI padmasenavijaya gaNivAra A. yazovijayasUri A. yazovijayasUri A. yazovijayasUri A. municaMdrasUri A. yazovijayasUri A. municaMdrasUri mu. ratnavallabha vi. A. yazovijayasUri RSabha jinesara prItama mAharI re A yazovijayasUri mahAyogI AnaMdaghana vasaMtalAla kAntilAla IzvaralAla AnaMdaghana AkAzavyApI sukSama ghananAda | jaina kASThapaTa citra-gujarAtI jaina kASThapaTa citra-aMgrejI paMcama karmagraMtha prakAzana varSa saMvata 2054 2055 vAsudeva smArta jagadIpa smAte ramyareNu 2055 2055 2055 2056 2056 2053 2057 2057 2053 2057 - 2058 graMthAvali naMbara 29 30 mauktika 31 32 33 pustakanuM nAma 21 22 23 24 | AtmAnubhUti 25 zrI pramANa naya tattvAloka vivecana sAthe | 26-28 jaina saMskRta sAhityano ItihAsa bhAga-1-2-3 34 zrI upamiti kodvAra zrI dAnopadezamAlA prasaMga kalpalatA sura suMdarI cariya prasaMga vilAsa 21 hIMkAra stotra svAdhyAya prasaMga suvAsa yogazAstra aSTama prakAzanuM savistara vivaraNa vibhAga-1 jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa (sacitra) 35 pAIa (prAkRta) bhASAo ane sAhitya mauktika saMkSipta muktAvalI pravezikA prabhunA hastAkSara 36 37 dhyAna ane kAryotsarga lekhaka A. municaMdrasUri ramyare A. municaMdrasUri A. yazovijayasUri mahAyazAzrIjI A. municaMdrasUri mahAyazAzrIjI A. municaMdrasUri harSazIlAzrIjI kSamAzIlAzrIjI A. municaMdrasUri amRtalAla kAlIdAsa dozI mohanAla dalIcaMda desAI saM.A. municaMdrasUri A. municaMdrasUri paM. jagadIzabhAI A. yazovijayasUri A. yazovijayasUri prakAzana varSa saMvata 2058 - 2058 - 200 201 200 - 2062 - 202 206 2 2002 2013 2064 : A pustako aMgenI vadhu mAhitI ane meLavavA mATe : A.zrI OMkArasUri jJAnamaMdira subhASacoka, gopIpurA, surata-395 001. phonaH 2596531, 2591468, mo: 9824152727 I-meIla : omkarsuri @rediffmail.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FORMATree azuddhipatraka pRSTha shuddhpaatth| paMkti 20 pRSTha 80 paMkti 8 tarAm 22 18 6 84 95 8 w x w a on w ra zuddhapATha degjya madeg udeSyati bhavat reNaiva degzAya degno'yaM no'pi degvRttAntaH degpAyayat degso'pi degNa yo zAzvatIM mUrcchitaH udamIladeg zirazchettu saha saM. kurute gurUNA jvalaiH |98 | 106 | 108 |116 126 132 18 5 7 7 20 degnAcca tra gadeg tatyAja deglayat degddharma to madeg sa vi nandana ! kRthAH degpamAn degvAnidam 137 137 139 24 19 a a woma o & 68 70 72 tIva vi vyadhAt degdA'drA cauro'ci natvA'pRdeg gacchan papRccha | 140 164 176 179 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAratnasAgare // OM namo jinAya // kathA thAratnasAgara AnandadrumakandalAH sucaritazreNipatAkAJcalAH, kSudropadravatAntizAntikavidhau vyApArivAricchaTAH / brahmajJAnamahaHsphuliGgatatayaH zrIvallarIpallavAH, zrInAbhiprabhavaprabhukramanakhajyotsnAGkarAH pAntu vaH // 1 // mRgAGkamUrtirduritAndhakAraprazAntaye zAntijinaH sa vo'stu / vyadhAyi yadvAksudhayA nu karNayoH pathi vrajantyA'pyajarAmaraM jagat // 2 // zrIvarddhamAnaprabhurastu vaH zriye, zrayannapUrvAM bhuvanaikamitratAm / yaH kauzikasyApi vilocanotsavam, cakAra caNDatvamagAcca na kvacit // 3 // ziSyo harSapurIyagacchasavituH zrImanmunIndraprabhordevAnandamunIndra pANikamalonmIlanpratiSThodayaH / zrIdevaprabhasUrivAGmayamahAbhaiSajyazAmyanmanazcandrazrInaracandrasUrirudayI prINAti vizvambharAm // 4 // pIyUSabandhuratarAstarasA nihatya hAlAhalaM samadavAdamayaM budhAnAm / caulukyabhUmipatisaMsadi yasya vAcaH, keSAM na cetasi mudaM madayAMbabhUvuH ? // 5 // itazcaprAgvATAnvayamaNDanaH samajani zrIcaNDapo maNDapaH, zrIvizrAmakRte tadIyatanayazcaNDaprasAdAbhidhaH // somastatprabhavo'bhavat kuvalayAnandAyatasyAtmabhU, rAzArAja iti zrutaH zrutarahastattvAvabodhe budhaH // 6 // tajanmA vastupAlaH sacivapatirasau santataM dharmakarmAlaGkarmANaikabuddhirvibudhajanacamatkAri cAritrapAtram / prAptaH saGghAdhipatvaM duritavijayinI sUtrayan saGghayAtrAM, dharmasyaujvalyama[T]dhAt [sa hi malinakale:?] kAlimAnaM vilupya // 7 // anyedyubhaktito maulau nidhAya karakuDmalam / tena vijJApitaH zrImAnnaracandramunIzvaraH // 8 // yuSmAbhiH svakarAmbujasya zirasi nyastasya mAhAtmyataH, prAptaM jambhajitApi durlabhataraM saGghAdhipatyaM mayA / dharmasthAnazatAni dAnavidhayaste te ca santenire, cetaH samprati jaina zAsanakathAH zrotuM samutkaNThate // 9 // ityabhyarthanayA cakrurvastupAlasya mantriNaH / naracandramunIndrAste zrIkathAratnasAgarama // 10 // 1. ida tu dhyeya - maGgalAcaraNasya etad vRttadazakaM kevalaM pratAveva vidyte|| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirAvatIkathA | dharmazraddhAyAM madirAvatIkathA taraGga - 1 budhairvidhIyatAmeko, dharmaH paramabAndhavaH / dadire madirAvatyai, yena vAJchitasiddhayaH // 1 // jayantItyasti nagarI garIya:sampadAspadam / dAtAra eva sIdanti, yasyAmarthijanArthinaH // 2 // nRsiMha iti nAmnA ca, dhAmnA ca nagarImimAm / bhUpAlaH pAlayAmAsa, vAsavaH svaHpurImiva // 3 // abhUttasya prabhAvatyAmatyadbhutaguNaikabhUH / sutA yuvajanonmAda-madirA madirAvatI // 4 // anyadA medinInAthaH, kRtaprAbhAtikakSaNaH / sudharmAyAH sadharmANamAsthAnImAsthito nijAm // 5 // sutAM vinirjitA'zeSa-tridazastraiNavibhramAm / utsaGgasaGginI kurvan, dostambhe zAlabhaJjikAm // 6 // amAtya-mantri-daNDeza-maNDalezAdikAn puraH / pazyan sagarvagIrvANAn, kiMkurvANAnivAtmanaH // 7 // manyamAnastadAtmAnaM, zatamanyorvijitvaram / uvAca kathyatAM tathyaM, mamAgre sAmavAyikAH ||8||(cturbhiH kalApakam) kasya prasAdamAsAdya, jitatridazavaibhavam / bhavanto bhuJjate rAjyaM, kamalAkelivibhramam // 9 // iti rAjJo vacaH prApya, navAmbhastoyadAdiva / sadyaH sampravadante sma, tataste dardurA iva // 10 // kathAratnasAgare mahImahIndrastvaM deva !, tvaM vidhirvasudhAtale / tavabhrUpallavaprAnta-nitAntavazagAH zriyaH // 11 // tava prasAdo medinyAM, jIvAturiti vAdiSu / sahAsaM kvaNayAmAsa, vadanaM madirAvatI // 12 // tataH sakopabhUpAla-pRSTA spaSTamuvAca sA / deva ! mAyAvinAM vAco, mAmantarvyathayatyamUH // 13 // AraGkAdatha devendrAH, duHkhasya ca sukhasya ca / sampattihetave tAta !, prAktanaM karmakarmaTham // 14 // nimittamAtramatra syAtprabhAvaH prAbhavaH punaH / naikarUpastavaiteSu prasAdaH kathamanyathA ? // 15 // sada:sarovarabakaiH, sevakairvipratAritAH / kalAvanto'pi vaikalyaM, kalayanti mahIbhRtaH // 16 // ityAkarNya vacastasyA, bhRkRTisthapuTAnanAH / AsthAnI ca sutAM tAM ca, visRjya vasudhAdhipaH // 17 // alIkajalpavAcAle ! bAle ! janakavairiNI! / na cirAd drakSyasi svasya, karmaNaH sakalaM phalam // 18 // tarjayitvA sutAmitthamathA'syAH pANipIDane / lakSmIrUpavayo'tItaM, vikalAGgamajaGgamam // 19 // aprazastaM mahAroga-grastamastAkhilakriyam / naraM gaveSayAmAsa, puruSaiH paruSAzayaH ||20||(cturbhiH kalApakam) raGkaH ko'pi purIdvAri, tAdRzastairavApyata / skandhamAropya sAmIpyaM, prApitazca mahIpateH // 21 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAratnasAgare madirAvatIkathA hRSTastadaiva daivajJaM, sAkSIkRtya kSitIzvaraH / tatpANiM grAhayAmAsa, muditAM madirAvatIm // 22 // sUpakArIjaraccIrakhaNDAni paridhApya ca / uvAca matpurIM tyaktvA, svakRtaM karma bhujyatAm // 23 // atha paureSu dhikkAra-hAhAkArapareSvapi / ubhAvapi purIdvAre, mocayAmAsa pArthivaH // 24 // ajaGgamAGgamapyenaM, jarattRNakuTIrake / kRpAlujanasAhAyyAt, ninye zazimukhI tataH // 25 // vibudhairbubudhe tatra, dvayaM sImAgataM dvayoH / dhairyaM ca madirAvatyAH , krauryaM ca jagatIpateH // 26 // jaradbhiryuvabhizcApi, bhinnabhinnAntarAzayaiH / prAjyaM bhojyamupAnItaM, bheje bharturanantaram // 27 // palAlazayyAmAropya, tadantikaniSeduSI / bhaktyA zuzrUSayAmAsa, patiM devatavattataH // 28 // dusthAmavasthAmetasyA, draSTumakSamavattadA / dvIpAntaramupAgacchan, mlAnamUrttiraharpatiH // 29 // tama:prAvAramAvRtya, sarvato'pi digaGganAH / sambhUya dusthitAstasthu-staduHkhenaiva duHkhitAH // 30 // jAte rajanyAstAruNye, mUkIbhUteSu vartmasu / sAhaGkAre'ndhakAre ca, zanaistAmabravIt patiH // 31 // bhadre ! svakarmanirmANaM, mayi tAvadvivarttate / etatkutastvadIyena, janakena tu ceSTitam ? // 32 // vinayAtikramaH ko'pi, sambhavI na tavAkRtau / asti vA kutsitaM jAtaM, 'bhavenna janakaH punaH // 33 / / kurvannurvIzvaraH kiJca, nirvimarzamitIdRzam / tvadIyairbandhubhiH snigdhaiH, jananyA vA na vAritaH ? // 34 / / api svajanajAtAnAM, sutAnAM 'nRpatiH priye ! / jAmAtuH kautukAtpANi-pIDanAni vitanvate // 35 // kiM vA vikalpitairebhiH, kRtvA lokottaraM patim / amISAmaparAdhasya, mArjane tvamalantarAm // 36 // dAsyAya tvAmupeSyanti, svayameva nRpAtmajAH / AlokanAya kiM loka-mupaiti zazinaH kalAH ? // 37 // bhuJjAnaH sAmprataM cAsmin phalaM prAkRtakarmaNAm / kadAnubhokSye duSkarma, tvadviDambanataH kRtam // 38 // tanmama prArthanAmetA-manta:saJcintya gamyatAm / gacchantyAstava sAhAyye, nizIthaH prathamaH sakhA // 39 // atha tUSNIkatAM yAte, patyau mApAlabAlikA / sAvaSTambhaM sasaMrambhaM, sadhairya cA'vadadvacaH // 40 // na bandhUnAM na tAtasya, na mAturna ca kazcanaH / kintveSa doSaH prANeza !, mama prAkRtakarmaNAm // 41 // dehinAM hi nijaM karma, sukhadu:khavidhau vibhuH / tanniyoginibhaH so'yaM, dRzyamAno janaH punaH // 42 // kAraNenAmunaivAha, vihitA tava kiGkarA / tattena tatkathaGkAraM, karomi tvadvaco'nyathA // 43 // 1. bhavennu-pratau pAThaH // 2. nRpatiH priyA-|| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirAvatIkathA vallabhAH sulabhAH strINAmiha pratibhavaM bhave / pativratAvrataM kintu cintAyAmapi durlabham // 44 // sukhaM viSayasambhUtaM, goSpadapratimaM prabho ! / zIlapAlanasambhUta-mambhonidhinibhaM punaH // 45 // ekaH khalu kulastrINAM kAraNaM zarmadharmayoH / yAdRzastAdRzo vA'stu, patiH paramadaivatam // 46 // vilAsa-hAsa-zRGgAra-sukha - duHkhAdisampadaH / prANA api kulastrINAM, pativartmAnuvarttinaH // 47 // yathA taDittaDitvanta-mAtmAnaM cetanA yathA / tathA kulavadhUH svAmin!, bharttAramanugacchati // 48 // yadi tvadekazaraNaM, sarvathaiva mano mama / taddevatAnubhAvena, bhAvI tvaM divyadehabhAk // 49 // adharmo balavAnetat kariSyatyathavA'nyathA / tatrAsahiSNurastyeva, vahnirvidhurabAndhavaH // 50 // tasmAt prasAdamAdhAya mA vocastadidaM punaH / ityuktvA praNipatyApi, yAvadAlokate puraH // 51 // tAvanmaNimayA'tulya-palyaGkavihitAsanam / prabhAmaNDalamadhyasthaM puraH smaramivaikSata // 52 // dhUpavarttibhavaddhUma-sUtritAmbhodavibhrame / ratnacAmaradaNDodya-dIptisphuritavidyutiH // 53 // tAmbUlavAhinI - bhagnapatra - 'sphuTacamatkRtau / sahuGkArapratIhAra-vAritadvAravartmani // 54 // 1. sphuTaMTasatkRtau - C / sphuTarasatkRti-D // 8 kathAratnasAgare sphATike sthitamAtmAnaM mandire madirAvatI / pazyantI vismayasmeraM cintayAmAsa cetasi // 55 // (tribhirvizeSakam ) kimidaM matparIkSArthe, devatAyAH pratAraNam / kiM vA mUrto'bhavatpUrvaM vikalpaH kalpito mayA ? // 56 / / athA'sau vismayAzaGkA-vitarkavyAkulAmimAm / uvAca hAsayannAzAH, kAzAbhairdazanAMzubhiH // 57 // tvaM mA sma vismayaM kArSIH zRNu suzroNi ! me vacaH / asti vaitADhyazikhare, puraM gaganavallabham // 58 // prabhuH prabhaJjano nAma, tatra vidyAdharezvaraH / kRpANapANiH sattvena, sadvitIyaH kadApyasau // 59 // kautukAd vIracaryAyAM vicarannagarAntare / vidyAmaThagavAkSasya vizrAntastalabhUtale // 60 // agrataH ziSyavargasya, guruNA pratipAditam / zravaNottaMsatAM ninye zlokamekaM mahIpatiH // 61 ||tdythaa sarvatra vAyasAH kRSNA, sarvatra haritAH zukAH / sarvatra duHkhinAM duHkhaM, sarvatra sukhinAM sukham // 62 // athAtra turyapAdArtha - ghaTanAyAH parIkSaNam / kariSyanmantriNAM varge, rAjyabhAraM nyavezayat // 63 // so'haM vidyAprabhAvena tAdRzaM rUpamAsthitaH / patito nagarIdvAre, prAptastvattAtapuruSaiH // 64 // tataste sattvasarvasvaM parIkSya kSaNamAtrataH / vidyAprasAdAt prAsAda-pramukhaM nirmitaM mayA // 65 // sattvamatyadbhutaM sadyaH phalegrahi tavA'bhavat / jAnAsi sAmprataM devi ! yattvaM vidyAdharezvarI // 66 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirAvatIkathA dharmaH sarvatra jAgarti, sukhinAM sukhahetave / iti tAvanmayA jJAtaM jAnAtu janakastu te // 67 // iti zrutvA vacastasyA - matyujjvalamukhatviSi / dizo'pi vizadIcakra - vaMdanAni samantataH // 68 // alakSyaM sphATikaM vezma, skhalanasyeva zaGkayA / spraSTuM vyApArayAmAsa purastAd bhAskaraH karAn // 69 // atha saudhaM tadAlokya, paurANAM hRdi vismayaH / prAcInAcalamaulau ca taraNistulyamudyayau // 70 // bhAskarasphATikAvAsa-vAsinau tau purIjanaH / mene dugdhAmbudhermadhye - kamalAkezavAviva // 71 // atha sarvatra dharmasya, jAte jayajayadhvanau / Ayayau jJAtavRttAnto nRsiMhastatra raMhasA // 72 // sammukhInAgatottAla- pratIhArakarAzritaH / zanaizcaraNa- saJcAra mAruroha gRhaM nRpaH // 73 // hastairitastataH kSiptai- gahamAnA nabhontaram / skhalantaH saJcaranti sma, kathaJcittatra vetriNaH // 74 // abhyutthAya ca jAmAtrA, duhitrA ca kRtA natiH / siMhAsanamalaGkRtya, lajjitaH prAha bhUpatiH // 75 // vatse ! tat kSamyatAM rukSaM mAmakInaM [ku] ceSTitam / dharmasya phalamuddikSya bodhito'haM nanu tvayA // 76 // upAdeyamidaM vatsa ! vacaste viduSAmapi / gauravAya guNA vAcAM na vakturvadanaM punaH // 77 // ityuktvA mAnayitvAtha, sutAM jAmAtaraM ca tam / hRSTo visRSTavAn rAjA, vidyAdharapuraM prati // 78 // 9 10 asau svapuramabhyetya praveze tannivAsinAm / darzayAmAsa tAM dharma- kalpadrukalikAmiva // 79 // iti prAktanadharmasya mAhAtmyamabhivIkSya te 1 cakraturvikramaM dharma-karmaNe dattazarmaNe // 80 // ityetayozcaritamadbhutamAtmanInamAlocya cetasi virasya zarIrabhAjaH / mohaM vihAya nijabandhuSu vizvabandhoH, snehaM muhuH sukRtameva samAcarantu // 81 // kathAratnasAgare iti zrImaladhAriziSya zrInaracandrasUrikRtakathAratnasAgare madirAvatIcaritaM nAma prathamastaraGgaH // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-2 : vasutejazcaritram | vasutejazcaritam-taraGgaH-2 | tasya satpAtradAnasya; guNAn kastotumIzvaraH ? / yena bhuktizca muktizca, vistIrNA vasutejasaH // 1 // asti zrIdattasaGketaM, sAketamiti pattanam / saratejA iti khyAto, yathArthastatra pArthivaH // 2 // devI bhAnumatI tasyopayAcitazatArpitam / ratnarAzimahAsvapna-sUcitaM suSuve sutam // 3 // etasmin garbhayAte'pi vasubhiH zuzubhe gRham / vasutejA iti pitA, tatastasyAbhidhAM vyadhAt // 4 // varddhamAnaH kramAdvidyA-kalAguNagaNaiH saha / sa nArInayanAnanda-nandanaM prApa yauvanam // 5 // kadAcit siddhapuruSAt, sattvAtizayatoSitAt / AsasAda sadAcAraH, sa vidyAM bahurUpiNIm // 6 // itazca vatsaviSaye, kauzAmbInagarIzvaraH / yugabAhurbabhUvAsya, vallabhA vimalAbhidhA // 7 // tatkukSizuktimukteva, sutA madanamaJjarI / kAmenAstraM yadAsAdya, mumuce cUtamaJjarI // 8 // anyadA tadguNagrAma-prasabhAkRSTamAnasaH / nAmnA maGgalarAjastAM, yayAce sImabhUmipaH // 9 // pitustaddAnacintAsu, zakunaiH prAtilomikaiH / pratyAdiSTaH sa tAM naiva, lebhe vidyAmivAlasaH // 10 // saMsArasukhasarvasva-svAnurUpavarArthinI / atha sA''rAdhayAmAsa, rohiNI bhAgyarohiNIm // 11 // tuSTA varaM dadau tasyai, sAketapatinandanam / ekAmekAvalI cA'pi, rohiNI vraNarohiNIm // 12 // 12 kathAratnasAgare tataH sAketanAtho'pi, devyAdezAnusArataH / sutArthamarthayAmAsa, nRpaM madanamaJjarI // 13 // durvArapauruSaiH so'pi, pauruSeyairanuhRtAH / sutAM visarjayAmAsa, svayaMvarakRte kRtI // 14 // akhaNDaistasya sainyasya, prayANairabhigacchataH / jAtAH sImAntakAntAre, nivAsAH sukhabhUmayaH // 15 // atha maGgalarAjastAM, kAmasya balino balAt / sainyapAthodhimanmathya, lakSmImiva samAdade // 16 // vasutejoguNagrAma-prakAmahatacetasAm / sa tAM prasAdayAmAsa, mAMsalaizcATukarmabhiH // 17 // cATubhiH kaTubhirvApi sA tadvacanavIcibhiH / cakre na toSaM roSaM vA, devazUnya ivA''layaH // 18 // jitakAzitayA caiSa, vrajannijapuraM prati / AvAsAn dApayAmAsa, tApasAzramasannidhau // 19 // prAptasAptapadInAyA-stApasyAH praNayena sA / asau pAtrAya dAtavye-tyuktvA muktAvalIM dadau // 20 // tadaiva daivayogena, mRgayAkelilAlasaH / vasutejAH kuraGgeNa, turaGgeNa ca dUrataH // 21 // AkRSya pANitastasminnAzrame vyazramaM vyadhAt / cakre muktAlatA''tithya-mathAsmai sApi tApasI // 22 // (yugmam) pRSTA tadadbhutaprAptau, kAraNaM sApi tApasI / caryA madanamaJjaryAH, kathayAmAsa mUlataH // 23 // tato maGgalarAjena, sa kurvan kopagopanam / ApRcchya tApasI senAmanviSyannanuyAyinIm // 24 // AsInaH sahakArasya, mUlabhUmAvacintayat / nArIparibhavaM soDhuM, tiryaJco'pi sahA nahi // 25 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-2 : vasutejazcaritram gRhNAmyahnAya tattasmAdimAM hRdayavallabhAm / kariSye parametasyAH, svAnurAgaparIkSaNam // 26 // asminna bhasmani hutaM, vikrAntaM yena me bhavet / iti nizcitya tAM vidyAM sasmAra bahurUpiNIm // 27 // (kalApakam ) tatastadanubhAvena, vAmanaM rUpamAsthitaH / yayau madanamaJjaryAH, nivAsaM nRpanandanaH // 28 // vismarasmerahelAbhi-stanmahelAbhirapyasau / mudA madanamaJjaryAH, purataH prAbhRtIkRtaH // 29 // premapUrvamathApRcchad vatsezvarasutApi tam / kuto bhavAn samAyAtaH ? sAketAditi so'bravIt // 30 // tataH samaM samudbhUta-harSa- zokasamAkulA / prAtaH sandhyeva sA jajJe tejastimirakarburA // 31 // nivedayitumasyaiva, manaso manmathavyathAm / ahaMprathamikAM cakruH, zvAsAH prasaraNaM prati // 32 // taM jIvitezaM santyajya kimanyairbata vIkSitaiH / itIva nayane tasyAH, rurudhe bASpapaddhatiH // 33 // athAsau racitA'zeSa - harSacihnavinihnavaH / tAmuvAca dazA kasmA - dakasmAdIdRzI tava ? // 34 // bASpakuNThitakaNThAyAM tasyAM tUSNIkatAjuSi / uvAca vAmanaH smera- smitastabakitAdharaH // 35 // asvAsthya kAraNaM jJAta mAzrame tAvakaM mayA / idaM maGgalarAjena vasutejoviyojanam // 36 // paraM nirUpitaM rUpaM zatazo vasutejasaH / mayA maGgalarAjasya, kiJca tasyApi bhUrizaH // 37 // 13 14 kathAratnasAgare dvayostulitayostatra vimarze pratibhAti me / asya maGgalarAjasya, saubhAgyaM kiJcidadbhutam // 38 // jJAtaM vicAracAturya-miyatApi mayA tava / dRSTarUpAnurAge'smin mugdhe snigdhAsi yanna hi // 39 // dRSTamarthaM parityajya zrutArthamabhidhAvatAm / munInAM janatA hAsya- saMvibhAgastvayA kRtaH // 40 // nivartasva tato'muSmA - durAgrahaparigrahAt / idaM smarttavyamavyagraM, pazcAdapi hi me vacaH // 41 // evaM vadati sA tatra, kopaprasphuritA'dharA / yAvannirbhartsayatyenaM vAmanaM mukharAnanam // 42 // tAvadAvirbabhUvoccairvAcAlitadigantaraH / akasmAdvismayaM kurvan, ko'pi kolAhaladhvaniH // 43 // kathyatAM kathyatAM tathyaM bho ! bhorAzramavAsinaH / vasutejAH kva nAmedaM, sainyamanviSyati prabhum // 44 // unmimIla manastasyA - stannAmni sahasA zrute / nAmasAmyasya zaGkAyAM kSaNena nimimIla ca // 45 // athovAca vacastasyAH, sa viditvA manomanaH / nA'nyathA zaGkanIyaM te yadahaM tasya vallabhaH // 46 // gatvA'haM tatkariSyAmi yathA tava manorathAH / phaliSyantIti tAmuccai - rAnandaM vAmano'gamat // 47 // tataH sainyaM ca rUpaM ca svamAsthAya nRpAtmajaH / dUtamunmIlitAkUtaM prAhiNodapahAriNe // 48 // visRjyA'vajJayA dUtamudbhUtAdbhUtamatsaraH / yuddhazraddho nijAnIkaM sa mAnI samanInahat // 49 // athAkarNya svadUtasya vacanaM vasutejasA / prayANabherIbhAGkAraiH, vairivArastirodadhe // 50 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-2 : vasutejazcaritram tasya sainyadvayasyApi ghananisvAnanisvanaiH / zabdAdvaitamayaM jajJe, rodaH kandaramandiram // 51 // puraH prayAte pAdAta padapAtaprakampitA / calatkulAcalazreNi-rdadhre vidhuratAM dharA // 52 // dvayoH pravavRte tatra sainyayo daruNo raNaH / dolAkeliryayau tatra jayalakSmIrgatAgataiH // 53 // atha svayaM samutthAya, kumAraH sAravikramaH / taM vairiNaM raNe badhvA jagrAha nijavallabhAm // 54 // sadhrIcIvacanaiH sApi, sAnandamabhinandya tam / tatkaNThaikAvalItoyairvitene vraNarohaNam // 55 // nataM maGgalarAjaM taM vimucya nijapattanam / AjagAma kumAro'sau, tayA dayitayA saha // 56 // abhiyAtaH sa tAtena, paurerapyabhinanditaH / bahireva purAdbheje, pANigrahamahotsavam // 57 // tataH puravadhUnetra - mIladvandanamAlikam / sAketaM ketumAlAbhirmAlitaM praviveza saH // 58 // sUratejAstatastasya sutasya guNazAlinaH / yauvarAjyamayIM lakSmIM, dvaitIyaka vadhUM vyadhAt // 59 // yuvarAjaH sa nirvyAjaM, pratApaM pRthivIpateH / dattvAvaSTambhasaMrambha-mambhonidhimupAnayat // 60 // atha vaiSayikaM tasya, sukhaM nirvizataH sataH / AyAtaH kevalI tatra nAmnA bhuvanabhAskaraH // 61 // tatra taccaraNAmbhoje, rajasA virajaskatAm / kariSyannAtmano rAjA, niryayau sa paricchadaH // 62 // praNipatya muniM cAsminnucitAsanasaGgini / vyAtene muninA dharma dezanA klezanAzinI // 63 // 15 16 kathAratnasAgare athA'vasaramAsAdya, papraccha svacchayA girA / prabho ! kimarjitaM puNya-mavaiguNyaM sutena me ? // 64 // yenAyamudayatyurvyA-mavyAhataparAkramaH / uvAca kevalI vatsa !, zrUyatAM yadi kautukam // 65 // ihaiva nagare pUrva, sudatto rathakArakaH / babhUva dAnazraddhAlu- mAnasa sonyadA vane // 66 // gataH kASTArthamAlokya muniM mAsopavAsinam / pAraNArthamupAyAtaM, zraddhAbandhuramAnasaH // 67 // prAsukairannapAnAdyaiH, pUjayAmAsa bhaktimAn / iyaM ca gehinI tatra dehinIvA'sya bhAvanA // 68 // tadA'numodayAmAsa pAtradAnaM pramodinI / tatastadanubhAvena, vikramAkrAntabhUtalaH // 69 // ayaM tava suto jAtaH seyamasya ca vallabhA / kiJca sApyanayormukti- padavI na davIyasI // 70 // iti zrutvA mahInAtho, dharmanirmANakarmaThaH / rAjyazriyaM sute dattvA saMyamazriyamAdade // 71 // vasutejAstato rAjyaM samyak samyaktvaratnavat / pAlayAmAsa niHzeSa-makhaNDitaparAkramaH // 72 // tIrthaprabhAvanAM cApi kurvannurvItale'khile / dharmanyAyamayaM rAjyaM cakre cakrezvaropamaH // 73 // iti nRpavasutejA:- spaSTadRSTAntamantajanasamavadadhAnAH sAdaraM dehabhAjaH / asamatamasukhArthI, prANisaGkalpakalpa drumasamamasamAnaM dAnamArAdhayantu // 74 // iti zrImaladhAriziSya-zrInaracandrasUriviracita-kathAratnasAgare vasutejazcaritaM nAma dvitIyastaraGgaH // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 18 taraGga-3 : rohiNIkathA | zIlaprabhAve rohiNIkathA taraGgaH 3 / / dRSTAdRSTaphalaM zIla-lIlAyitamaho mahat / rohiNyA iva vizvaika-camatkArAya jAyate // 1 // asti pATaliputrAkhyaM, puraM sthiravibhUtibhiH / cayApacayavAn jigye, nAgarairyatra sAgaraH // 2 // tatra kozena vardhiSNuH, spardhiSNuviNezvaram / bhUmIndunanda ityA-sIdAsIbhUtA'ribhUpatiH // 3 // tatra sAMyAtrika zreSThaH, zreSThI nAmnA dhanAvahaH / mUrto mantra ivAkRSTeH, samastadvIpasampadAm // 4 // advaitavAda: saubhAgyaM, bhAgyasaundaryasampadaH / rohiNIti priyA tasya, zazAGkasyeva rohiNI // 5 // dvIpAntaramathA'gaccha-dApRcchya preyasImasau / na hi zrIrjAyate jAyA-vadanenduvilokanaiH // 6 // veNikaJcukabandhena, prItibandhaM vidhAya sA / dinAni yApayAmAsa, nirmalairdharmakarmabhiH // 7 // divasAnto vasantasya, tAruNyaM taraNitviSAm / rAjayakSmA triyAmAnAM, vAsarANAM rasAyanam // 8 // kalpAntaH saritAmapyathA'dIrghatA dIrghikAmbhasAm / viyuktavanitAbhISmo, grISmastatrAnyadAbhavat // 9 // (yugmam) atha grISmartusarvasva-nirvezarasalAlasaH / Arebhe gantumudyAnaM, sAnando nandabhUpatiH // 10 // puramAlokayanmArge, svacchandaM medinIpatiH / dadarza rohiNI dharmaklAntAM vAtAyanasthitAm // 11 // kathAratnasAgare ciraM virahatanvaGgI, lAvaNyollekhabhUSaNAm / kalaGkapaGkavikalAM, kalAmiva kalAvataH // 12 // (yugmam) tatastadIyasaundarya-vAgurAgocaraM manaH / jaghAna tasya paJceSu-lubdhakaH paJcabhizzaraiH // 13 // tato'sau dviguNIbhUta-santApapApamAnasaH / udyAnAtkathamapyagAn, mandiraM medinIzvaraH // 14 // atha kAmatamazchanna-vivekamayalocanaH / pragalbhAM preSayAmAsa, dUI prAbhRtasambhRtAm // 15 // rohiNIgRhamAgatya, tataH sApi sambhramam / uvAca subhage ! devaH, prasanno'dya smarastava // 16 // bhAgyaizca phalitaM devi !, yadayaM nandabhUpatiH / kaNThe muktAlatAM kartuM, bhavatImIhate svayam // 17 // rUpasaubhAgyatArUNya-puNyalAvaNyavaibhavam / saphalaM tava nandena, mandena vaNijA na tu // 18 // iti zrutvA vacastasyA-zcintayAmAsa rohiNI / aho mohamahIbhartu-rAjJA rAjJAmapi prabhuH // 19 // vihAya nyAyamapyucca-ranAlocyA'malaM kulam / svakIyaM ca tadIyaM ca, malinIkartumudyataH // 20 // paraM niruddhaprasare, smare dviguNatAM gate / ayamutsRjyamaryAdAM, balAtkAraM kariSyati // 21 // upAyena tadetasya, pratIkAryaH smarajvaraH / iti nizcitya citte sA, pratyavocata dUtikAm // 22 // 1. vivazvana: -C Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 taraGga-3 : rohiNIkathA sakhi ! sAdhu tvayA proktaM, yadayaM subhagAgraNIH / abhyarthanIyo nArINAM, mAmabhyarthayate svayam // 23 // na vidheyaM tadetasya, vyarthamabhyarthanaM tvayA / dvayorapyAvayoH kintu, zazAGkavimalaM kulam // 24 // tataH pracchannamAyAtu, yAminyAM vasudhAdhavaH / durjanAnAM yato na syA-davarNamukharaM mukham // 25 // iti prItAM vidhAyainAM, prasAdaM pRthivIpateH / tatpANipallavotsaGgAt, pratijagrAha rohiNI // 26 // pratiprasAdamAdAya, tasyAH sApyatha dRtikAm / nandamAnandayAmAsa, tadIyairvacanAmRtaiH // 27 // vellana pallavazayyAsu, vyathayA kathamapyasau / taM vinirgamayAmAsa, vAsaraM vatsaropamam // 28 // athA'sya lokapAlasya, paJcamasyA'nayakramam / samAkhyAtumivAgaccha-ttaraNirvaruNAlayam // 29 // tamobhirmanasIvAsya, bhUtale malinIkRte / visRjya svaparIvAraM, zRGgAramakaronnRpaH // 30 // pANau kRpANamAdhAya, sahAyaM narmamantriNam / dUtikAdiSTamArgeNa, sa tasyAH sadanaM yayau // 31 // sasambhramAbhizceTIbhiH, pradattAbhyukSaNaH kSaNAt / siMhAsanamalaJcakre, pramodamiva dehinam // 32 // itastataH prasarpadbhi-zcaJcalairlocanAJcalaiH / tena sA vIjyamAneva, rohiNI purato'bhavat // 33 // harSAdutphullamautsukyAt, caJcalaM vismayAjaDam / bhayAd bhaGguramasyAbhU-ccakSurvIkSya mRgekSaNam // 34 // kathAratnasAgare aicchattaddehalAvaNya-sudhAsvAdAya sAdaraH / sahasrekSaNatAM svasya, sahasrotphaNatAM ca saH // 35 // kurute yAvadAlApaM, vyavasthApya giraM nRpaH / tAvad vyApArayAmAsa, rasavatyAmasau sakhIH // 36 // vizAlaM sthAlamAdAya, purataH pRthivIpateH / sarasaiH pUrayAmAsa, saphalairbahuvidhairapi // 37 // atha saJcArayAmAsu-rdAsyo rasavatIM puraH / svayamevAtha rAjAnaM, bhojayAmAsa rohiNI // 38 // zikSitAbhiH sakhIbhizca, pAnakasthAlikA navA / Aninyire navanavai-rvasanaiH pihitAnanAH // 39 // athAsau vikasattRSNA-vidhurIkRtamAnasaH / yayAce pAnakaM pAtuM, sA'pi tasmai dadau mudA // 40 // nRpo navanavasthAlI-darzanAnnavatAM gatAm / zraddhAM dadhAno'pi paraM, svAdamekamavApa saH // 41 // tato'sau vismayasmera-stAmuvAca narezvaraH / mugdhe ! pidhAnaiH sthAna-rvA bhidyate kimasau rasaH ? // 42 // uvAca sApi bhUpAlaM, vismitastimitekSaNam / vicArAt jJAsyate kasya, vasudhAdhIza ! mugdhatA // 43 // pidhAnasthAnabhedena, bhidyate yadi no rasaH / tatkiM te navyanavyAsu rAmAsu ramate matiH ? // 44 // rUpaveSavizeSeNa, kSoNIza ! mRgacakSuSAm / bhedaM bhajati kiM nAma, kopi vaiSayiko rasaH ? // 45 // yathA nAmbhobhirambhodhi-rindhanairna dhanaJjayaH / tathaiva jIvAstRpyanti, na sukhairviSayodbhavaiH // 46 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 taraGga-3 : rohiNIkathA dvAraM narakakUpasya, mUlaM saMsArazAkhinaH / AhvAnavidyA duHkhAnAM, sukhaM viSayasambhavam // 47 // balino durbalasyAtha, nirvizeSeNa rakSaNAt / tvameva deva ! nirvyAjaM, prajAnAM janakopamaH // 48 // tvattopi yadi bhUpAla !, prabhaviSyati durnayaH / udeSyanti tato hanta, taraNestimirodayaH // 49 // viDambanarbahiAyya-mapi vaiSayikaM sukham / kimucyate punastasya, nyAyavAtivarttinaH // 50 // iti zrutvA mahAmoha-timirachidurAM giram / nipatya pAdayorudyat-jJAnacakSuruvAca saH // 51 // tvameva bhaginI bhadre !, tvaM gurustvaM pitA ca me / narakAvartagartA ya-nimajjannuddhatastvayA // 52 // subhikSabhakSitaM lokai-rahitasyopadezibhiH / hitaM nu jJAtamapyuccaiH kecideva vipazcitaH // 53 // tatkartavyamidaM sarva-murvIpatiriti bruvan / pUjayitvA satImetA-mAyayau nijamandiram // 54 // athAnyeyuH prabhUtArthaH, sArthavAho dhanAvahaH / rohiNIvadanAloka-saspRho gRhamAgamat // 55 // gRhAgatasya sA tasya, harSotphullairvilocanaiH / nIlotpaladalazreNimayamaya'mupAharat // 56 // athA'sau sArthavAho'pi kadAcicceTikAmukhAt / rAjAgamanavRttAntaM, zuzrAva zravaNajvaram // 57 / / acintayacca rAjJazceda, gatA locanagocaram / matpriyA tatkathaM nAma, zIlaM na muSitaM bhavet // 58 // kathAratnasAgare mArjAraH kSIramAsAdya, kSudhAtaH khaNDamaNDakAn / nirdhanazca nidhAnAni, kathaM nAma vimuJcati ? // 59 // itthamantaHsamudbhUta-kuvikalpamasau manaH / / dadhau huda ivotsaGga-bhRGgamambhoruhaM nizi // 6 // athAsyAH zIlamAlinya-paGkaprakSAlanakSaNam / kariSyanniva nirvyAja-mAjagAma ghanAghanaH // 61 // vikalpaM rohiNIbhartu-starjayanniva garjitaiH / mahAmohamayaM dhvAntaM, taDidbhistADayanniva // 62 ||(yugmm) asyAH zIlamayaM tejaH, samutsarpatu bhUtale / tirodadhAte svAtmAna-mitIva zazi-bhAskarau // 63 // atha saptAhasampanna-varSaNotkarSamAgataH / udyanmandAkinIpUraH, plAvayAmAsa medinI // 64 // tataH surasaritpUre, purasImAntamAgate / / bahirvAstavyalokena, tatpUraM paripUritam // 65 // paritaH parisarpantaM, puraM vairicamUsamam / samAlokya mahIpAlaH, puradvArANyarodhayat // 66 // gaGgAtaraGgai raGgadbhiH, prAkArazikharottaraiH / puraM pralayakAlasya, grAsIbhUtamivAbhavat // 67 // lokaiH zokaikatAM yAtai-vijJaptaH pRthivIpatiH / prerito divyavacasA, samAhvayata rohiNIm // 68 // athaitAM vihitasnAnAM, sitAMzukaparigrahAm / vapramArohayAmAsa, sa paureH pRthivIpatiH // 69 // imAM vilokya trailokya-kazmalakSAlanakSamAm / nando mandAkinI mene, bahizcAntazca saMsthitAm // 70 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 kathAratnasAgare tapaHprabhAve zrIdattakathA / taraGgaH - 4 / taraGga-3 : rohiNIkathA yadi me nirmalaM zIlaM, mano-vacana-karmabhiH / tvaM ruddhagaganotsaGge, gaGge zAntimupaihi tat // 71 // ityuktvA rohiNI yAva-ccakre karatale jalam / indrajAlanibhastAvatpUro dUrataraM yayau // 72 / / aho zIlamahozIla-miti lokadhvanistadA / cakre calitakallola-kolAhalatiraskriyAm // 73 // mAlinyaM bhayasambhUtaM, paurANAM vadanAt tataH / zreSThino manasaH zaGkAsambhavaM ca samaM yayau // 74 / / atha svagRhamAyAtAM, tAM sapauraiH purezvaraH / abhyarcya prazazaMsAsyAH , zIlaM jainaM ca zAsanam // 75 // iti pratyakSamuvIkSya, prabhAvaM zIlasambhavam / prapede nandabhUpAlaH, samyak samyaktvavartinIm // 76 / / tAM puraskRtya caityeSu, mahAmahimapUrvakam / bhUpaH prAvarttayat puNya-pAtraM yAtrAmahotsavam // 77 // dhanAvahaprabhRtayaH, paurAH pratyayadarzinaH / nirmamaM nirmalaM zIlaM, kArmaNaM zivasampadaH // 78 // kRtvA prabhAvanAmevaM, bhAvanAM cApi rohiNI / lapsyete sukRtakRtI, kramAnnizreyasaH zriyam // 79 // kRtvaitannijahRdi rohiNIcaritraM, pAvitryaM dadhadadhikaM jagattrayasya / he santaH satatamamUlyazIlaratnaM yatnena sthiratarabhUSaNaM bhajantAm // 8 // iti maladhArizrInaracandrakRte kathAratnasAgare rohiNIcaritaM nAma tRtiiystrNgH|| jayanti pallavollAsA-stapa:kalpamahIruhaH / yairna saJjAyate kasya, zrIdattasyeva pUjyatA ? // 1 // khyAtA'sti nagarI campA, zampA viplavabhUruhaH / vyavahArAt parAbhUti-zcitraM yatra nivAsinAm // 2 // babhUva bhUpatistatra, vizruto ripumardanaH / vipakSavAhinIcakra-saGkramo yasya vikramaH // 3 // pauradhaureyakastasya, prasAdasadanaM param / khyAtaH zrIdattanAmo'sti, zreSThI zreSThaguNAspadam // 4 // athAnyedhurmahInAtha-sabhAnabhasi bhAskaraH / dUradezAntarAyAtaiH sArthavAhairupasthitaH // 5 // 'cirAttaratnasarvasvaM, yatnAdratnAkarAdiva / prAbhRtIkRtamAlokya 'tAnuvAca narezvaraH // 6 // nijaprabhAparAbhUta-dhumaNemaNisaMhatiH / brUta saMbhUtimabhyeti, seyamAkarataH kutaH ? // 7 // AmUlacUlaM bhUpAla-puGgavasya purastataH / rohaNAcalamAcakhyuste ratnAGkararohaNaM // 8 // tatastAnnaigamAnmAnyAn, sanmAnya vasudhAdhipaH / visRjya cAntikAsInaM, zrIdattamidamabravIt // 9 // dharmanyAyamayoddAma-bhaNDanoDDAmaradyutiH / iyaM purIsamRddhiH , spardhate sva:samRddhibhiH // 10 // 1. cirantaratna | || 2. zveta D || Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-4 : zrIdattakathA yAni kAnyapi ratnAni, prasUte ratnasUrasau / madIyaM mandiraM teSA-madvitIyaM niketanam // 11 // amUni tyAginAM dhUryo, rohaNo dharaNIdharaH / kurute pInakaupIna-vAsasAmapi vezmasu // 12 // tad gatvA ratnasarvasvamamuSya dharaNIbhRtaH / samAnayata yena syu-rekachatrAH zriyo mama // 13 // tamAdezaM vizAmpatyuH, tIrthanIramivAdarAt / zirasA pratijagrAha, zrIdattaH prItamAnasaH // 14 // durjanA yatnatAmuccai-vicintya svAmicetasAm / sahAyavyAjato'yAcat, mitrasenaM nRpapriyam // 15 // nRpastaM mahatAM sainya-sambhAreNAtibhAsuram / sahitaM mitrasenena, prAhiNodrohaNaM prati // 16 // athAsau bahirAvAsAn, nivezyAvazyakRtyavit / sarva prakAzayAmAsa, nRpAdezaM guroH puraH // 17 // atucchasvacchavAtsalya-kallolitagirastataH / upadezaM dadustasmai, guravo gauravocitam // 18 // svAminAM ca gurUNAM ca nAdezaH klezabhIrubhiH / mahimevauSadhAdInAM, vicAryaH kAryakAribhiH // 19 // vyAlavyAlIDhakAntAra-durgamArgaH paraM naraiH / prabhUta-bhUtasambhUti-rdurArohaH sa rohaNaH // 20 // vidhAtavyastatastasminnapramattairupakramaH / dhyeyastrisandhyaM vidhvasta-samastavRjinojinaH // 21 // durantaduritAraNya-prajvalajjvalanopamA / kartavyA hRdaye paJcaparameSThi-namaskRtiH // 22 // 26 kathAratnasAgare adhamarNA sadA teSAM, te pi kalpadrumAdayaH / jAgartti hRdaye yeSAmeSA paJcanamaskRtiH // 23 // ni:zeSavighnasaGghAta-dhvAntavidhvaMsanakSamam / traidhaM samidhamAdheyaM, brahmacaryamayaM mahaH // 24 // tapaH kartavyamavyagrai-barbAhyAntarbhedameduraM / jagattrayAdhipatyazrI-vazIkaraNakArmaNam // 25 // auSadhAni mudhA yatra, mantrANAmasvatantratA / maNInAmapyaNIyastvaM, tapastatrApi jitvaram // 26 // yathA yathA tapaH sampa-ttanute tAnavantanau / dehinAM mahimAbhyeti, mAMsalatvaM tathA tathA // 27 // pramANabhUmiM bhajatAM, manoratharathaH katham ? / syAnna ced duritagrAva-vajramujAgaraM tapaH // 28 // evaM gurugirAM pUraM, karNapUraM vidhAya saH / rohaNopatyakAM prApa, prayANairavilambitaiH // 29 // tatra nirjharajhAtkAra-sphAraparjanyagarjite / zikhaNDimaNDalAkANDa-tANDavArambhanirbhara // 30 // dinezatrAsitadhvAnta-zaraNaprahvagahvare / tatra nirjharatale ramye, svasainyaM sa nyavezayat // 31 ||yugmm|| zuciH zvetAMzukaH kurvan, pauSadhaM duritauSadham / rohaNAdhipamArAddhaM, sopavAsatrayIM vyadhAt // 32 // athAsya dustaratapa:-sampadA kampitAsanaH / AvirbhUya svayaM prAha, rohaNAdhIzvaraH suraH // 33 // 'prItastvattapasA bhadra !, brUhi kiM te vidhIyatAm / lokarme grAvakhaNDAni, hRtAni na punarmaNI:' // 34 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 taraGga-4 : zrIdattakathA yeSAM brahmavrataM satyaM, svAmibhaktiH kRtajJatA / tapazcAtyadbhutaM teSAM devA: sevAvidhAyinaH // 35 / / zreSThI jagAda sAnando, 'rohiNeza ! tavAntike / AhA ratnasarvasvaM, prahito'haM mahIbhujA // 36 // vidheyaM tattathA nAtha, yatheyaM ratnasaMhatiH / vidhUtavighnasaGghAtAH, bhUpAlamupatiSThate' // 37 // sa tatheti pratizrutya, rohiNezastirobhavat / ratnAnyAvirbabhUvuzca, parvate rohaNAcale // 38 // zreSThI rohaNamAruhya, prAyaH prayatamAnasaH / jagrAha ratnasambhAraM, tapasteja ivojjvalam // 39 // athottIrya nRpaprIti-vallabhAkRSTamAnasaH / pArApatapatatrIva, vegAdAgAnnRpAntikam // 40 // kSmAmilanmaulirAnamya, naigamagrAmaNIrmaNIn / bhUbhRtaH prAbhRtIcakre, baddhasandhyAbhravibhramAn // 41 // prsaadvishdainetraiH, zramaM vyapanayanniva / enamAnandayAmAsa, nRpatirvacanAmRtaiH // 42 // 'uccaiH parAkramavatA, svAmyAdezahanUmatA / rohaNasthAvaro'pyeSa, bhavatA jaGgamaH kRtaH // 43 // svAmino dezamAdAtuM, jaGghAlAH ke na sevakAH ? / AdezaM punarAdAtuM, paGganAmapi paGgavaH // 44 // mitrasena iti khyAtaM, madIyaM hRdayAntaram / kathaM notkaMThate'smAsu, yenAdyApi na dRzyate' // 45 // kathAratnasAgare uvAca zreSThinAM zreSThaH, zrUyatAM deva ! kautukam / itastAvattavAdezAd, gato'haM rohaNAcalam // 46 // athA'syopattikAsImni, zibire sannivezite / vanAntarazriyaM draSTuM, mitraseno viniryayau // 47 // vanasya pazyannazrAnta-muddAmaM rAmaNIyakam / kRSTaH purazzareNeva, kautukenAti dUrataH // 48 // purastAttena nidhIta-kaladhautamayo mahAn / AvAso dadRze candra-kSubdhakSIrodasodaraH // 49 // tato'sau yAvadAvAsa-dvAre vizati zaGkitaH / tAvadAvirbabhUvAtra-strIrAjyamiva sarvataH // 50 // prabho ! prasIda sIdantI, svAminI naH pramodaya / dIpAlIdinavannAtha !, cirAt prAptosi sAmpratam // 51 // ityevaM cATukArIbhiH, pratIhArI bhirAvRtaH / / vazAbhiriva yUtheza-zcandrazAlAmupAyayau // 52 ||yugmm // sarvasyApyupamAnasya yAntI pratyupamAnatAm / strIrUpANAmiyatteva, yoSidekA tamabhyagAt // 53 // adya gurvAziSaH satyAH, puNyabIjaM kRtAGkaram / phalI manorathataruH, subhaga ! tvayi vIkSite // 54 // idaM saudhamiyaM lakSmI-rayaM cAdezakRjjanaH / mAmekAM kiGkarIkRtya, sarvamapyAtmasAtkuru // 55 // evaM sa vacanaiH svAmin !, AkRSTahRdayastayA / tatrA'vatasthe sausthyena nAyAtastanmayA saha' // 56 // 1. paGgavA api puGgava: T // 1. /vivekatA-DC || Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-4: zrIdattakathA 29 athovAca mahInAthaH, 'kathamitthamabhUdidam ? / (tribhirvizeSaka : ) viyuktastAdRzenA'smi, yanmitreNa mahAtmanA // 57 // parArthajAgarukeNa, tejaH prasarazAlinA / mitreNa rahitaM bhAti, vizvametat tamomayam // 58 // tato yAmastamAnetuM kautukaM tacca vIkSitum / ityuktvA zreSThinA sAkaM, bhUpAlaH prApa rohaNam // 59 // tatazca dApitAvAsaH pradeze pUrvazIlite / zreSThinA daSTavartmA ca draSTuM bhuvanamabhyagAt // 60 // vijJAtapUrvAbhijJAnaM jJApitasthAnanizcayaH / dadarza vasudhAdhIza - stanna saudhaM na tAstriyaH // 61 // mitrasenamapazyaMzca, viSaNNaH khinnamAnasaH / babhASe bhUpatiH zreSThin ! babhUva kimidaM hahA' // 62 // jagAda sArthavAho'pi pazyAvastAvadanyataH / deva ! khedAd viSAdAdvA, daivaM bhavati nAnyathA' tatastadvacasA yAvat, puro vrajati bhUpati / tAvaccAmIkarAgAraM tejaH sAramivaikSata // 64 // pravizan vismayottAna - nayanastanniketanam / kRtAntakiGkaraprAyai- narairlaguDapANibhiH // 65 // araghaTTe bhramyamANaM jaradravamivAturam / niH patatprAjanAghAta-jAtavraNakiNAGkitam // 66 // kSINazoNitamAMsatvA-ddAruputrakasannibham / // 63 // mitrasenaM nRpaH pazyan, zoka- harSamayo'bhavat [tribhirvizeSakaH ] // 67 / / so'pi kSmApAlamAlokya mUrchAlastatkSaNAdabhUt / iSTadRSTiryata: zoka - kapATodghATakuJcikA // 68 // 30 jagAda gadgadaM rAjA, 'mitra ! zrIdattazaMsitam / tadvaibhavaM kva bhavataH, kva cAvastheyamIdRzI ?' // 69 // sopyuvAca tadA yAte, zrIdatte saudhagAminA / dRSTuM cAmIkarAgAraM kArAgAramidaM mayA lobhAmbhonidhikallolai-lalito nijamandirAt / praviSTo'tra narairebhirlAbhitazcedRzIM dazAm // 71 // paNDitAnAM hi pANDityaM zUrANAM zauryagarjitam / dhairyaM galati dhIrANAM kaSAyabhaTasaMkaTe // 72 // tAvannItirvinItatvaM matiH zIlaM 'kulInatA / yAvajjagajjayI lobhaH, kSobhaM nAbhyeti jantuSu // 73 // lobhasya nigRhItasyA'nigRhItasya ca prabhoH / dRSTAnto darzitaH so'yaM zrIdattena mayA ca te // 74 // mayi tvamadhunA svAmin ! vidhehi samayocitam / svAmidRSTisudhAvRSTau santApaH kvAnujIvinAm ? // 75 // abravIt kiGkarAn rAjA, 'mitraM no mucyatAmidam / te'pyucurmucyate deva !, rohaNeza nidezataH // 76 // mitramAzvAsya bhUpAlaH svamAvAsamupetya ca / zreSThinA sahitazcakre, rohakArAdhanaM tapaH // 77 // upavAsatrayAnte ca pratyakSaM rohaNezvaram / jagAda nRpatiH 'svAmin! mucyatAM mitramAvayoH // 78 // rAjyaM ratnAni sainyAni bhavanti bhujazAlinAm / anuraktaM ca bhaktaM ca mitraM bhavati vA navA' // 79 // 1. T/ vivekatA- DC I kathAratnasAgare || 06 || Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga 5: mitrasenakathA rohaNaH prAha bhUpAla ! bAlizAn ratnalolupAn / iti chalayituM devyo, niyuktAH santyamUrmayA // 80 // tava bhaktyA punarmuktaH, klezAvezAdayaM mayA' / Anandya medinInAtha - mitthaM devastirobhavat // 81 // rAjApi mitramAdAya, pramodAmodameduraH / sainyadainyaM pathi cchindan, prAbhRtaiH pratyagAtpurIm // 82 // zrIdatta - mitrasenAbhyAM caturbhuja ivorjitaH / praviveza vizAMnAthaH, purIM paurAbhinanditaH // 83 // zrIdattadattasamyaktvaH, samitraH pRthivIpatiH / jainaM dharmaM tapaH karma, nirmalaM vidhivat vyadhAt // 84 // nirupamatapa:sampat-sampAditorumanoratham / sucaritamiti zrIdattasya pravizya manontare / zivasukhamayIM ratnazreNiM, prati pravaNAzayaH svayamapahRtavyApattApaM tapastanutAM janaH // 85 // iti zrImaladhAriziSya - zrInaracandrasUrikRtau kathAratnasAgare zrIdattacaritaM nAma caturthastaraGgaH // 31 32 kathAratnasAgare zubhabhAve mitrasenakathA taraGgaH dAnazIlatapa: sampat-bhAvena bhajate rasam / svAduH prAdurbhavet bhojye, kiM nAma lavaNaM vinA ? // 1 // tasmAd dharmaH samagro'pi bhAvazuddho vidhIyatAm / mitrasenamahIzena, vidhivad vidadhe yathA // 2 // purI tamAlinItyasti, saudhAgraivyamamAlinI / pramadAvadanendunAM yatrenduH pAdapUraNam // 3 // jayalakSmIlatArUDha - prauDhadordaNDamaNDapaH / tatrAbhUjjagato mitraM, mitraseno mahIpatiH // 4 // pratApaprasarairyasya, niHzeSadveSiyoSitAm / 1. kaGkaNAvaliH - iti pratau pArzvabhAge // 5 / vaktreSu zoSitaM vAri, netreSu paripoSitam // 5 // tasya sarvopadhAzuddha-buddhirvibudhabAndhavaH / AsanmitraM ca mantrI ca sumitra iti vizrutaH // 6 // kadAcid bodhayannurvI, vinayandharasaMjJayA / AcAryastatra cAritra - jJAnasImA samAgamat // 7 // athAcAryapadadvaMdva-sevArevA'vagAhanAt / nirmalIkartumAtmAnaM, mahIzakraH pracakrame // 8 // asya kAleyakakSoda-salilairvimalaM vapuH / vyalipyata sudhAsyanda - sundaraizcandanadravaiH // 9 // dhammillo mallikAmAlyai - stasyamUrdhanyabadhyata / tArakAnikaragrAsa-lAlasAmbhodasodaram // 10 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-5 : mitrasenakathA dadhe muktAmayI tasya, karNayoH kuNDaladvayI / mukhAbjopAntavizrAnta-rAjahaMsadvayazriyam // 11 // mahacca vihitaM jJAtu-mantaraM vyoma-cakSuSoH / vakSasi svarnadI tasya, sphArahAranibhAdabhAt // 12 // tasya muktAmaNizreNi-mayI 'pratisarAvaliH / pANikalpalatApuSpa-stabakazriyamAzrayat // 13 // dukUlayugalaM tena, sudhAMzu-karasodaram / / vapurlavaNimAmbhodhi-sphAraphenanibhaM dadhau // 14 // tatasstamberamaskandha-madhyAsIno vizAmpatiH / mAyUrachatrakhaNDena, channamArtaNDamaNDalaH // 15 // mataGgajamadAmoda-meduraM dhvaninIrajaH / / paTavAsaM dizAM kurvan, jagAma gurusannidhau // 16 (yugmam) praNamya tasminnAsIne, karAbjakRtakuDmale / dideza nirmalaM dharma, gururgambhIrayA girA // 17 // 'mAnuSyakAdisAmagrI-madhigamya vivekinA / vidheyo dharma evaikaH, sukhasampattihetave // 18 // yathA suvarNa keyUra-koTIra-kaTakAdayaH / tathaiva dharmaH saubhAgya-vaibhava-prAbhavAdayaH // 19 // paraM so'pi mana:zuddhyA, vidheyo buddhizAlibhiH / anyathA niSphalaH so'yaM, zAkhAvAniva nIrasaH // 20 // yathauSadharasaiH svarNaM, na rasendraM vinA bhavet / tathA dharmaiH phalaM naiva, janyate bhAvanAM vinA // 21 // tasya bhAvena muktasya, yuktasya ca phalaM hi tt|| yadatra dhaninaH kepi, puNyavantastathApare // 22 // 34 kathAratnasAgare jagAda medinInAtho, 'na ca mithyA bhavadvacaH / dRzyate dhaninAM puNya-vatAmapi ca nAntaram' // 23 // iti rAjJo vacaH zrutvA-'cintayanmunipuGgavaH / budhyate durvidagdho hi, na dRSTapratyayaM vinA // 24 // evaM vibhAvya bhUpAlaM, pratyavocanmunIzvaraH / 'vizeSe dhaninAM puNya-vatAmapi ca saMzayaH // 25 // nidhideva-bhogadevau kanyakubjanivAsinau / yAtasya bhavatastatra, svayameva hariSyataH' // 26 ||yugmm // bahumanya mahInAtha-stadetad vacanaM guroH / upAsya ca yathAkAlaM, jagAma nijamandiram // 27 // tataH sumantraM mantrIzaM, mUrtyantaramivAtmanaH / prAhiNot pratyayApekSI, kanyakubjapuraM prati // 28 // dhRtAvadhUtanepathyaH, sumantro'pi nRpAjJayA / kanyakubjapuraM yAtaH, prAtamadhyaM viveza saH // 29 // viMzate: svarNakoTinA-mIzvaratvamupeyuSaH / prasiddha nidhidevasya, mandiraM mudito yayau // 30 // vizIrNajarjaropAnta-vikIrNA'vakarotkare / vetAlapratimottAla-pravizannissarajjane // 31 // dvAradeze sthitaM tasya, paTaccaraparigraham / varatrAcalanavyagra-hastamastAGgasaMskRtiH // 32 // dvArapAlaM puraH prekSya, papraccha sacivottamaH / 'vaideziko'smi bho ! brUhi, nidhidevaH kva varttate ?' // 33 // [tribhirvizeSakaM] Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga 5: mitrasenakathA uvAca so'pi kiM kArya, nidhidevena tena te / Acakhyau sacivastasya prAghuNo'smi samAgataH // 34 // so'pyace nidhidevo'haM, dAruvaddAruNAtmabhiH / bhakSito'smi hahA kaSTaM, pratyahaM prAghuNairghuNaiH // 35 // tvamapyAgacchatAtteSAM nyUnatvaM paripUraya / bruvanniti samaM tena bhoktumantarupAvizat // 36 // kulattha-kaGga- kAliGga-kAravella- karIrakaiH / sa bhuJjAnaH samaM tena, kSIrapANamayAcata // 37 // akasmAdeva vaNThasya, same'pyAgacchataH pathi, skhalanAt patitaM pANe-rabhAJji kSIrabhAjanam // 38 // AcAnto bhojanAnte'smai dattvA khadirabITakam / tenaiva saha babhrAma draviNodgrahaNAya saH // 39 // dharmahastazatairdatte, vAsake vaNThasaMnidhau / zreSThinI sAyamatitheH, kuthatkanthAmathArpayat // 40 // zastrI girA ca kAntyA ca tRSNeva dhRtavigrahA / kRtyeva sAkSAttenA'sau dadRze tasya gehinI // 41 // tatastadvaibhavaM tacca, kArpaNyaM tasya pazyataH / rAtrau nidrAdaridrasya kuto'pi samabhUd dhvaniH // 42 // re re vaNTha ! kriyAkuNTha ! kimiti kSIramAhara: ? / paraM mayA'parAdhaste, rakSito bhANDabhaJjanAt // 43 // ityetasya dhvanerante, kautukottAnacakSuSaH / jagAma kaumudIvAsya, pazyataH kApi kAminI // 44 // tato vaNThe'pyavijJAta- vRttAnte sacivottamaH / tatra cintAbhirAvAnta - svAntastAmanayannizAm // 45 // 35 kathAratnasAgare 36 ApRcchya zreSThinaM prAtaH, pRcchan janaparamparAm / bhavanaM bhogadevasya sudhAdhavalamabhyagAt // 46 // utthAya dvArapAlena, svAsane sannivezitaH / yAvat pratIkSyate tAvat, pAdAmbhaparivAritam // 47 // bandivRndamukhonmuktaiH sUktairmukharitAmbaram / turagArUDhamullAsi-mayUrAtapavAraNam // 48 // pratyekaM visRjantaM ca kRtArthAnarthino janAn / AyAntaM zreSThinaM pratyujjagAma sacivAgraNIH // 49 // zreSThI dRSTyA sudhAvRSTyA, snapayanniva mantriNam / uttIrya turagAt tena, sahitaH prAvizad gRham // 50 // atha zreSThI kRtasnAnaH, strapitenAmunA samam / devatAvasarasyAnte, siMhAsanamupAvizat // 51 // dattAsanaH samAsInaH, sacivAgresaraH puraH / itastata: parIvAra - vyApAraNaparAyaNAm // 52 // sudhArasamucaM vAcA, dRzA ca gajagAminIm / dadarza gRhiNIM tasya gRhalakSmImiva sthirAm // 53 // yugmam / ullasat kamalA''moda-surabhIkRtadiGmukhAm / punaH saJcArayanti sma, dAsyo rasavatIM punaH // 54 // zraddhAvAn vividhairbhojyai-rabhyarcya munipuGgavAn / cintAM kRtvA gavAdInA - manukampya vanIpakAn // 55 // bhogadevaH samaM tena, vIjyamAno'JcalaizcalaiH / sarasaM kartumArebhe bhojanaM saparicchadaH // 56 // yugmam / athAsmai sUpakRdyAvat AnetuM yatate dadhi / tAvaddadarza tadbhANDaM, biDAlairapavitritam // 57 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 taraGga-5 : mitrasenakathA vilakSye vIkSyamANe'smin kAndizIke dizAM mukham / akasmAnnikaTagrAmAd, dadhiprAbhRtamAgamat // 58 // AcAntaH zizirainauraiH, karpUrodgAracArubhiH / cakArodvartanaM zreSThI, hastayozcandanadravaiH // 59 // ghanasAreNa tAmbUlaM, sacivAya vitIrya saH / anyeSAM dApayAmAsa, janAnAM sahabhojinAm // 6 // kSaNaM kAvyaiH kSaNaM gItaiH, veNu-vINAkvaNaiH kSaNam / kSaNaM sumantravArtAbhi-raparAhna ninAya saH // 61 // kSAlitAMhezcatu:zAle, haMsatUlIniSeduSaH / sphuratkarpUratAmbUla-surabhIkRtavezmanaH // 62 // tatra rAtrau sumantrasya, hRdi tadbhAgavaibhavam / smarataH zrotrumabhyAgAt, pUrvavaddevatadhvaniH // 63 // arere sUpakRtyAzu, nirvAsaM nUnamarhasi / paraM mayA prasAdaste, sthagito dadhyupAyanAt // 64 // iti zrutvA dizaH pazyan, sadgandhojjvalavAsasam / mauktikairbhUSitAM kAJcit, devatAM dadRze puraH // 65 // sasambhramamathotthAya, tAmUce sacivottamaH / / kA tvaM kazca prakAro'ya-mubhayatra tvayA kRtaH? // 66 // sApyuvAca tvamAyAto-'panetuM nRpasaMzayam / etayoH kuladevyA tanmayaitattava darzitam // 67 // ayaM hi bhAvanAbhogAda, bhogadevo bhavAntare / dadau dAnaM munIndrebhya-stenA'bhUd dravyabhogabhAk // 68 // sanmitraM sakalatraM ca, sadravyaM suparicchadaH / siktasya bhAvanAmbhobhi-riti dAnataroH phalam // 69 // 38 kathAratnasAgare nidhidevaH punardAnaM bhAvanAvikalaM dadau / bhogahInazca dInazca, tena satyapi vaibhave // 70 / / dhanavAn nidhidevo'yaM bhogadevastu puNyavAn / dRSTastvayA vizeSo'yaM, jAnAtu nRpatizca te // 71 // sumantramiti sambodhya, tirodhatte sma devatA / asAvapi nizAzeSamanaiSIdunmiSan matiH // 72 // prAtarvihitasanmAnaH, sumantraH zreSThinA svayam / tatraiva saMzayaM muktvA , jagAma nijapattanam // 73 // sa yathA vRttavRttAntAdayaskAntAdiva kSaNAt / sandehazalyamuddabhre, narendrahRdayasthitam // 74 // dRSTAntamenamAsthAya, svagurau bahumAnavAn / bhAvena vidadhe dharma, mitrasenamahIpatiH // 75 // bhAvanAyAnapAtreNa, samulaya bhavArNavam / samantrI mitraseno'sau, lapsyate paramaM padam // 76 // bhogadevanidhidevaceSTitaM, spaSTamitthamavagamyadehinaH / puNyamatyuditabhAvavaibhavaM, mitrasenanRpavadvitanyatAm // 77 // iti maladhAriziSyazrInaracandrAcAryaviracite kathAratnasAgare mitrasenacaritanAma paJcamastaraGgaH // 78 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-6 bhuvanacaritram jIrNoddhAre bhuvanacaritram taraGgaH uddhAraM jainabhuvane, bhuvaneneva tanvatA / jAtenoddhayate svAtmA, durantaduHritodadheH // 1 // kAmpIlyamitinAmnAsti, nagaraM bhUvibhUSaNam / yatra saudhairvidhIyante, rAkAH zAzvatikazriyaH // 2 // ekenaivAtapatreNa, dhvastatApaH kSiterapi / tatra citracaritro'bhU-darimardanabhUpatiH // 3 // yasmin dhanurkalAbhyAsa-rase zAsati medinIm / jane janyamajanyaM ca dvayamaprApyatAM gatam // 4 // zreSThI ca kuzalastatra tatprasAdaikabhUrabhUt / catvArastatsutAsteSu kaniSTho bhuvanAbhidhaH // 5 // vadAnyo janatAmAnyaH, kRpAvAn vinayI nayI / bhaktaH sarveSu dharmeSu, saktaH puNyeSu karmasu // 6 // dAnavyasanamatyantaM tatastasyA'sahiSNavaH / bhrAtaraH purataH pitroH, kathayanti sma savyatham // 7 // UcatuH pitarau vatsAH !, svacchandaM kimidaM vacaH ? | yadanalpatapaH prApyaM dhanaM dAnanibandhanam // 8 // pRthakkurmastathApyenaM, yuSmAkamanuvartanAt / paraM na jJAyate kasya, puNyairvaibhavasambhavaH // 9 // ekenApi hi putreNa, pavitraguNazAlinA / surabhIkriyate gotraM, candaneneva kAnanam // 10 // na caivaM tAtavacanairbabandhurbandhavo dhRtim / bahunAmanurodhAcca tenAyaM vidadhe pRthak // 11 // prabhUtabhAgadheyo'sau bhAgadheyaM tadarpitam / tAtA''graheNa jagrAha cakAraivaM ca cetasi // 12 // - 6 39 40 kathAratnasAgare pitRzrIrbhogitA vakti, puruSe pauruSakSayam / akavitvaM yathA kartuH, parakAvyasamuccayaH // 13 // visraM hi mAMsamAsAdya, sadyo madyanti pheravaH / manasApi spRzatyetanna kesarikizorakaH // 14 // tanniyojyamidaM dharma-karmaNi draviNaM mayA / iti nizcitya sotkarSaM sa vavarSa divAnizam // 15 // jIrNaM jinendoranyedyuH sadma nizchadmamAnasaH / sa punarnavatAM ninye, rasavedIva dehinam // 16 // iti pAtreSu nikSipya nijadravyamahardivam / so'rkavad vasuvRddhyartha- mudIcImavizaddizam // 17 // athAsau siddhaputreNa, pathasambandhabandhunA / kailAsopatyakAM nItaH, tadguNaprItacetasA // 18 // siddhaputro'pyasau kalpaM, kalpayitvA karasthitam / sahAyIkRtya bhuvanaM viveza vivarAntaram // 19 // yAtAvatha yathAkalpa - muddAmaM dAvapAvakam / apanidraM ca pArIndraM vIkSya cukSubhaturna tau // 20 // athAgre dadRze tAbhyAM ratnasiMhAsanAsinI / anyAbhiH surakanyAbhiranvitA surasundarI // 21 // samagra svargalalanA- lAvaNyadraviNAkaraH / sraSTuH sRSTikalAbhyAsa-prakarSasyaikacUlikA // 22 // yugmam / hRdayaM siddhaputrasya bhrUbhaGgeNa bibheda sA / natabhruvAM hi bhrUvallI, hastabhallI manobhuvaH // 23 // viveza vivaza: kAma-mayaM kAmamayaM tamaH / apazyadatha cAtmAnaM nirastaM vivarAd bahiH // 24 // bhuvanaH punarakSobhyaH, tatkaTAkSachaTormibhiH / vrajannatha dadarzAgre, vaibhavodbhAsuraM suram // 25 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-6 : bhuvanacaritram vIkSate bhuvano yAvat, vismayasmerayA dRzA / tAvadutthAya devena, svAsane vinivezitaH // 26 // uktazca praNayAd bhadra !, tvaM kArSIrmA sma vismayam / saudharmavAsI devo'smi, krIDayA'hamihAgamam // 27 // puNyairdiSTyAdya dRSTastvaM, dharmasambandhabAndhavaH / yatkAmpIlyapure jaina-bhavanaM prAgbhave mayA // 28 // kAritaM tatprabhAvena, prAbhavaM tadidaM mama / tadabhyuddhArakArI ta-ttvameva mama bAndhavaH // 29 // nIyate nIcatAM nIcai-rnikhanadbhiH svavaibhavam / caityoddhAraM vitanvadbhirunnataiH punarunnatiH // 30 // aho ! mahAtmanA yena, jainamandiramuddhRtam / dharmakalpadrumastena, ropitaH pRthivItale // 31 // tadetasya phalaM bhAvi, bhavataH zivasampadaH / ihatyAH sampadastvadya, zrayantu mukulazriyam ||32||ssddbhiH kulkm|| datte prativaco yAvad bhuvanaH svargavAsinaH / tAvaddadarza tatraiva, vivaraM na ca taM suram // 33 // ratnaparyaGkikAsInaM cAtmAnamavalokya saH / akSepeNaiva sAkSepa-makSipaddikSu cakSuSI // 34 // adrAkSIcca tataH saudha-madabhrAbhraMlihocchyam / dhana-dhAnyAmbara-svarNa-ratnasambhArasambhRtam // 35 // kAmpIlyanagaraM tacca, bandhusaudhAni tAni ca / ciraM paricitaM taM ca, svakIyamakhilaM janam // 36 // svapnaH kiM kimayaM mohaH ? ko'hamityapi cintayan / nabhaHsambhUtabhAratyA, babhASe bhuvanastataH // 37 // sarvametanmayA bhadra !, tena saudharmavAsinA / jIrNoddhArakabandhoste, svocitaM svAgataM kRtam // 38 // 42 kathAratnasAgare sampadaM sukRtakrItA-metAM tvaM tatkRtArthaya / anumanyasva mAM yAmi, dustare ca punaH smareH // 39 // athAsmin virate tena, bhuvanena svavaibhavam / saphalIkartumArebhe, bhaGgIbhirdAna-bhogayoH // 40 // pitarau svayamabhyarthya, sa ninye nijamandiram / datte dhanaM ca bandhUnAM, irzyayA'nicchatAmapi // 41 // savizeSaM vidhatte ca, jIrNoddhAradhurINatAm / pAthoda iva puSNAti, kiJca yAcakacAtakAn // 42 // dhArmikeSu ca vAtsalya-mullAsayati santatam / kimanyajjanasaGkalpe, calatkalpadrumAyate // 43 // athAsya bhrAtaro jyeSThA, matsaracchuritAzayAH / lokottarAM trivargasya, prazaMsAM soDhumakSamAH // 44 // rAjJo nivedayAmAsu-ramunA'smAkaM bandhunA / tvatpUrvajanidhAnAni, deva ! labdhAni bhUrizaH // 45 // asau vaideziko jAto gRhiNaH putriNo vayam / tadetasya vinAzena, deva ! gRhyAmahe na hi // 46 ||tribhirvishesskN / evaM nivedya rAjJaste, jagmustigmAntarAzayAH / bhuvanaM bhUminAtho'pi, samAhUyedamabravIt // 47 // taveyaM tyAginAM madhye, prasiddhiH siddhimedhate / AyaM vinA ca bho! dravyaM, tadativyayataH kutaH ? // 48 // athAsau cintayAmAsa, kathyate vitathaM katham ? / atha tathyaM mayA kathyaM, tanna zraddhAnagocaram // 49 // vaco vAcaMyamopyUccaira zraddheyArthamuccaran / yAti vAcAlavAtUla-zabdayorabhidheyatAm // 50 // evaM vibhAvayanneva, bhuvanaH sa punaH punaH / narendreNocyamAno'pi, pratyuvAca na kiJcana // 51 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-6 : bhuvanacaritram tataH sakopo bhUpAlaH, kAladaNDAbhidhaM kSaNAt / talArakSaM samAdikSa-ttasya nigrahahetave // 52 // vadhyasthAnaM tamAnIya, sa yAvat khaDgamAkRSat / apazyadvismitastAvat, pANau nIlotpalasrajam // 53 // abhUttamomayo bhAnuH, prakampavidhurA dharA / dikcakravAlamuttAla-pAMzUtkarakarambitam // 54 // jAtaH kimanyat kalpAnta-vivazo divasastadA / Aruroha ca ni:zeSa, jagajjIvitasaMzayam // 55 // nyavedi medinIzAya-bhRtyaistadbhISaNAdbhutam / tataH sapaura: sopyAgAd, vegAd bhuvanasannidhau // 56 // atha pRthvIpatizcintA-vimarza-bhaya-vismayaiH / skhaladakSaramityUce, bhuvanaM vizadAnanam // 57 // kSamyatAM me mahAsattva !, tadidaM sahasA kRtam / hAryatAM duritaM dUraM, rahasyaM taM prakAzyatAm // 8 // jayannavAmbudadhvAna-majani vyomani dhvaniH / sAhasaM kimaho mohAt, mahIza ! vidadhe tvayA ! // 59 // jIrNoddhAraikabandhurme bhuvanA'yaM mahAmanAH / matprasAdAdidaM dravya-mupabhuGkte dadAti ca // 60 // asya kIrtimasahadbhiH, sodaraistu tvadagrataH / zUnyaM paizUnyamutkSiptaM, tvayA ca na vicAritam // 61 // avicArya tataH kArya-midamAcaratastava / bodhAya tadidaM cakre, mayA saudharmavAsinA // 12 // ajJAnasyAparAdho'yaM, babhUva na punastava / mahAtmA mahanIyo-'yaM bhavatA tadataH param // 63 // evamuktvA sure tasmin, virate duritaiH saha / svasaudhe bhuvanaM ninye, samAropya dvipaM nRpaH // 64 // kathAratnasAgare sanmAnya tatra taM rAjA, pauradhaureyakaM vyadhAt / baddhakrodhazca tadbandhu-trayasya vadhamAdizat // 65 // natvA kRtAJjalirbhUpaM bhuvano'tha vyajijJapat / prasAdaH kriyatAM deva !, mucyatAM karmakarkazam // 66 // aparAdho na bandhUnAM, manAgapi mayi prabho! / etadvipAkasAkalyaM, mama duSkarmaNAM punaH // 7 // dhane vA nirdhane vA'pi svasvakarmanibandhane / toSaroSau jane'nyasmin, vidadhAti mudhA kudhIH // 68 // dattvA tadIyabandhUnA-mabhayaM bhUpatistataH / gRhAya prAhiNodenaM, prazaMsAvAsitastataH // 69 // paureranvIyamAno'tha, stUyamAnaH stutivrataiH / kRtArthAnarthinaH kurvan, bhavanaM bhuvano yayau // 70 // sa jIrNajainasadmAni, dhArmikAnarthino pi ca / / vizeSAduddharan lebhe, mAnuSyakataroH phalam // 71 // iti bhuvanacaritrAlokamagre vidhAya, vyapahatamatimoha-spaSTasandRSTamArgAH / svavibhavabharamuccai-netukAmAH pumAMsaH / kalayatu nanu jIrNoddhAradhaureyalakSmIm // 72 / / iti zrImaladhAriziSya zrInaracandrasUri viracite kathAratnasAgare bhuvanacaritaM nAma sssstthstrnggH|| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-7: sulasakathA 45 sulasakathA taraGgaH 7 guNAnAM vinayAdInAM jIyAttadvaibhavAdbhutam / yaddattadohadau martya - janmakalpadrumaH phalI // 1 // vinayaH svAmino bhaktiH, supAtre dAnamudyamaH / paropakArakAritvaM, nirIhatvaM kRtajJatA // 2 // guNAH saptApi sopAnA AroDhuM padamuccakaiH / santaH sulasavRtAntaH prakAzena vitanyate // 3 // asti prastutadurvyAya - vijayA vijayApurI / vasanti dharmakarmArthA yatrAnyonyamabAdhitAH // 4 // AsIt tatra kRtAristrI-netrAJjanatamaH zamaH / vijayaH sujanAmbhoja-khaNDacaNDarucirnRpaH // 5 // tasyAM ca nagarazreSThaH zreSThI hemaprabhAbhidhaH / sundarI gehinI tasya, gehanItirivAGginI // 6 // putrastrinayano nAma, kAmaM yauvanadurmadaH / bhaktaH zakto viviktazca, sulasastu nidezakRt // 7 // kadAcidatha sundaryAM, bhAramAropya vezmanaH / saha trinayanenA'sau bhRtyaizca sulasAdibhiH // 8 // prabhUtaM bhANDamAdAya, tatra dezAntarocitam / itarairatiduSprApAmicchan lokottarAM zriyam // 9 // saMyamIva caritreNa vahitreNa mahIyasA / bhImaM bhavamivAmbhodhiM tarItumupacakrame // 10 // [ vizeSakaM ] madhyejaladhi bohitthe, prasthite'tha purobhavat / tApicchagucchasacchAya-kAyo'mbhodharasindhuraH // 11 // garjannUrjasvalaM so'pi sakopataDidIkSaNaH / taM potaM khaNDazazcakre, samIrakaratADanaiH // 12 // 1. vicintyatAm / vicanvatAm - K // 2. dharmakAmArthA - KII 3. sanIra K 46 kathAratnasAgare 1 prAptakaphalakaH sAkaM, sutena sulasena ca divasaiH saptabhiH zreSThI, tIre nIrezituryayau // 13 // kSutkSAmakukSirudvigno, nimagnaH paGkasaGkaTe / putramUce bhujastambha - mavaSTambhaM kuruSva me // 14 // jagAda kupitaH sopi, dUre vRddha ! tavoddhRtiH / bADhaM voDhumidaM nAhaM, dehaM nijamapi kSamaH // 15 // tvaM vRddha ! jIvite gRddhaH mriyamANaH svayaM ha hA nirlajja ! majjatpaGkAnta-ma mArayitumicchasi // 16 // sulasenApyasAvukta-stAtatrANakRte'bravIt / 1 adhunA vRddhavajjajJe, grahila: kiM bhavAnapi ? // 17 // ityuktvA tvaritaM yAte, sute zreSThI vyacintayat / aho mAhAtmyametasya matputrasya durAtmanaH // 18 // ha hA mUDhairvibhAvyante tanayAH snigdhayA dhiyA / dhanadArApahAreNa, vairiNaH paramArthataH // 19 // yaH punarvipadAM hartA, karttA ca sukhasampadAm / na dharmaH smaryate'pyeSa paramArthena bAndhavaH // 20 // evaM vicintayan zreSThI, sulasenaitya paGkataH / uddhRto viSayAsaGgAd, vivekenaiva zuddhadhIH // 21 // skandhenoddhRtya nItvA ca, tataH sikatilAmilAm / nirmalaM sulasaJcakre, zreSThinaM vimalairjalaiH // 22 // vidhAyAbhyaGgamaGgeSu nAlikerAmbhasA ca saH 1 sampAditasukhAhvAna - maGgasaMvAhanaM vyadhAt // 23 // nivezya ca tataH phullapallavastrastarodare / zreSThinaM prINayAmAsa, phalairapi jalairapi // 24 // nirlajjaM - KI 1. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 taraGga-7 : sulasakathA zreSThI vyabhAvayat yAdRk, garalasyAmRtasya ca / tamasastejasazcApi, nimbasyA''mrasya cAntaram // 25 // tAhagevAdhunA dRSTa, sutasya sulasasya ca / jJAne yasya viparyAsa-stadayaM yujyate'dhunA // 26 // gauravAya guNA eva, na tu jJAteyaDambaraH / vAneyaM gRhyate puSpa-maGgajastyajyate malaH // 27 // iti nizcitya tAM rAtriM, sa tatraiva vanAntare / ninAya yAmikIbhAvA-nalase sulase sati // 28 // prAtazca vicaran svairaM, pArenIraM payonidheH / taraGgaistIramAnItaM, pramItaM naramaikSata // 29 // nUnaM vibhinnayAno'sau, kazcidityavagatya ca / sa pazyan dRSTavAMstasya, raktadhArAM kaTItaTe // 30 // kimetaditi sAmIpya-mApya yAvadvilokate / tAvaddIpraprabhAjAla-pradattarudhirabhramam // 31 // samAlokya maNizreNi-mAdAya ca savismayaH / paridhAnAJcale baddhvA, nijotsaGge nyagRhata // 32 ||yugmm / tataH kramAdaraNyAnI, tIrvA, mUrtAmivApadAm / trayo'pi svapurIM prApu-dehinImiva sampadam // 33 // anyedhuratha sanmAnya, suhRdbandhupurAgrimAn / yathAvat kathayAmAsa, zreSThI vRtAntametayoH // 34 // cakre ca tairanujJAto, bhAgamAtrapatiM sutam / sulasaM tu gRhAdhIzaM, sa kRtajJaziromaNiH // 35 // svayaM nityopakAra-mArArddha dharmamutsukaH / dattvA dAnAni pUjyAMzca, sampUjya vratamAdade // 36 // sulaso'pi samAlambya, pralambaM guNasaJcayam / Aruroha sa tAmuccai-zcitramattamataGgajam // 37 // kathAratnasAgare anyadA vyavahAreNa, prasthito dakSiNApatham / sa nyavIzadAvAsAn, kvacit girisarittaTe // 38 // bhojanAvasare yAvat, sa pazyannatitheH patham / tAvatkRtacaturmAsopavAsaM vAsavArcitam // 39 // prazAntamUrtistejobhiH, prajvalantaM tapomayaH / pAraNArthamupAyAtaM, munimekaM vyalokayat // 40 yugmam / sasambhramamathotthAya, saphullanayanAmbujaH / pratyudgamya praNamyApi, muni sAnandamabravIt // 41 // kva dInaH pInakaupInaH ?, kva ca ratnamayo nidhiH ? | kva mAravapathe pAnthaH ?, kva cojjvalajalaM sara: ? // 42 // kva jarAjarjaraH prANI ?, kva ca divyaM rasAyanam / pramodameduraH kvAhaM ?, kva cAyaM tava saGgamaH ? // 43 // pavitraM tvAdRzaM kSetraM, deyaM bIjaM tathocitam / vizuddhaM bhAvanA cAmbhaH, samayazcAyamIdRzaH // 44 // lokottaraphalasyAsya, karSaNasya mamAdbhatA / sAmagrIyaM prasannena, vidadhe vidhinA'dhunA // 45 // iti bruvANo harSAzru-pUradUrIbhavanmalaH / sa muniM kArayAmAsa, pAraNaM puNyakAraNam // 46 // 'AnandadundubhidhvAna-dhanyo jayajayadhvaniH / tadAnIM svarNavRSTizca, rodaHpuTamapUrayat // 47 // vAJchitaM vRNu vatseti, pratyakSaM vanadevatA / vadantI jagade tena, vAJchitaM kimataH param // 48 // adya cintAmaNiH pANA-vadya kalpadramo'GgaNe / adya kAmagavI gehe, dehe'dya mama sampadaH // 49 // 1. Anada" v || Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 taraGga-7 : sulasakathA adyAhaM dhanyajanmAsmi, saphalaM me'dya jIvitam / adya me vaibhavaM zlAghyaM, prasAdenAmunA muneH // 50 // iti tasya bruvANasya, nirIhatvena vismitAH / mudrAratnaM balAdeva, devatA nidadhe'Ggulau // 51 // asya mAhAtmyamAkhyAya, viSApaharaNAdikam / zrutvA ca tasya bhAgyAni, devatA'sau tirobhavat // 52 // sulaso'tha munau yAte, tadguNastavanacchalAt / AnandasaMvibhAgena, sabhAM sambhAvayanniva // 53 // taddattazeSaM pIyUSa-nirvizeSaM vibhAvayan / bhuktvA kSaNaM ca vizramya, jagAma munisannidhau // 54 // praNamyocitabhUpITha-pratiSThe sulase sati / dideza sa munirdharma, sudhArasakirA girA // 55 // saMsArasAgarasyAntaH, prANibhirvyavahAribhiH / ratnatrayamupAdeyaM, heyAstu viSayopalAH // 56 // devatattvaM gurutattvaM, dharmatattvaM ca tat trayam / parIkSya nirmalaM grAhyaM, daurgatyocchittimicchabhiH // 57 // mukto'STAdazabhidoSai-rdevastribhuvanArcitaH / avisaMvAdavAdI ca, nirastavRjino jinaH // 58 // paropakartA siddhAnta-tattvajJaH saMyamI zamI / dattaduHkhakSayopAyaH, kaSAyavijayI guruH // 59 // dazarUpadharo dharmaH, karmadharmaghanAghanaH / / saMyamapramukhaH sarva-jantujAtadayAmayaH // 60 // iti ratnatrayImetAM, tataH svIkRtya kRtyavit / namaskRtya muniM cAtha, sa pratasthe sthirAzayaH // 61 // kathAratnasAgare yasyAM dizi bhaved bhUmnA, bhAnumAnapi nirvasuH / tato'pi vasusambhAraM, babhAra sulasaH punaH // 62 // athA'sau sambhRtaH paNyai-ryazobhirvibhavairapi / kRtArthaH subahoH kAlA-dAjagAma nijAM purIm // 63 // atha svajanasandoha-saGgamotsukamAnasaH / samabhUmitale yAvadAvAsAn dApayatyasau // 64 // purIparisare tAvadamandAkrandamandiraiH / parItaM parito'stoka-zokairlokaizcayutAzrubhiH // 65 // uccaraccAraNadhvAna-vAcAlitadigantaram / yAcakairjanitottAla-lolakolAhalAkulam // 66 // vRddhAbhiH parivAreNa-vAritAbhirapi svayam / luJcantIbhirnijAn kezAn, kAzapuSpopahAsinaH // 67 // AbaddhanetrapaTTAbhirapi protphulladRSTibhiH / azvArUDhAbhiranvItaM, tarUNIbhizca nirbharam // 68 // sitakSaumapaTacchannaM, patrapuSpAMzukArcitam / zabamekaM samAyAta-magrataH sa niraikSata // 69 ||(kulkm) sambhrAntaH so'tha papraccha, kimetaditi kaJcana / Uce tena ca kiM vacmi, hata daivasya ceSTitam // 70 // ayamekaH suto rAjJaH, kSamAbharadhurandharaH / itastRtIye divase, bhavanopavane gataH // 71 // puSpANi pANinA cinvan, tarukoTaracAriNA / daSTo duSTAhinA kaSTa-malacyA bhavitavyatA // 72 // rAjyasyArddha paNIkRtya, paTahoddhoSapUrvakam / athAsya 'sphArayAmAsa, vasudhezaH pratikriyAm // 73 // 1. kAra // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-7 : sulasakathA niHzeSaviSavaidyAnAM, vidyA durdaivatastataH / gatA viphalatAM tena, vyavasAyo'yamIdRzaH // 74 / / tadidaM sulasaH zrutvA, vegAd gatvA zabAntike / tatpuraH puruSAnUce, vIkSye'hamapi kiJcana // 75 // naraizcAveditaM rAjJastannRpeNApi mantriNAm / tepyUcuryujyate deva !, bahuratnA hi bhUriyam // 76 / / tato rAjJAbhyanujJAta-statraiva vijanIkRte / pAvanImavanI kRtvA, mocayitvA nRpAtmajam // 77 // nave'mbhaHsambhRte kRtvA, sulasaH kalaze karam / aGgalIyaprabhAvarddhi-saMvardhitanakhatviSam // 78 // unmIlitasitadhyAnaH, smRtapaJcanamaskRtiH / tattvaM ziSyamivAcArya-statpayastamapAyat // 79 ||(tribhirvishesskm) tatra ca pratibhollAsa-riva zrotrairvisarpati / 'unmimIla kumArasya, dRSTiH spaSTArthadarzinI // 8 // dhyAnAbhyAsairivAmbhobhi-zcAbhiSikte samantataH / tasmin viSamayo mohaH, sapraroho'pyapAsarat // 81 // samameva samuttasthu-ratha pRthvIzasUnunA / pramodo medinIbhartuH, janAnAM harSaniHsvanaH // 82 // Anandadundubhistoma-dhvanirmAgadhasUktayaH / sulasasya yazorAzi-vismayazca kalAvatAm // 83 ||yugmm // kumAraM saparIvAra-mathAlaGkaraNAMzukaiH / satkRtya sulasaH pAdau, praNanAma mahIbhujaH // 84 // bhujopapIDamAzliSya, sulasaM kAzyapIzvaraH / jagAdAnandabASpAmbha:-pUrNacakSuH sagadgadam // 85 // 1. unmilInI-pratau // 52 kathAratnasAgare zreSThinnananyasAmAnya-metatte mahimAdbhutam / AsatAM dUrato vAca-zcetaso pi na gocaraH // 86 // idaM dehamidaM geha-miyaM lakSmIrayaM sutaH / tvayA dattAnikenAstu, tattvayi pratyupakriyA // 87 // nirnimittopakartAraH, citrIyante bhavAdRzAH / dhvAntApahartA dRSTaH kiM, yadi vA na divAkaraH ? // 88 // atastvAmarthayeH zreSThin !, mamaitAmadhamarNatAm / prakAzya vAJchitaM kiJcit, tattaM kartuM tvamarhasi // 89 // vibhavAdivyayenA'pi, yaH sudhIbhirupAya'te / prayaccha tAtamAnandaM, dattaM devena kiM na me ? // 10 // iti bruvantamabhyarcya, sulasaM vasanAdibhiH / 'sasUnuM dvipamAropya, nRpaH prAvezayatpurIm // 11 // samprAptapaurasAmrAjyaH, puralokaiH puraskRtaH / praNamya zreSThinaH sUnuM, jagAma nijamandiram // 12 // gurudevArthisatkAraiH, puNyalakSmImupArjayan / guNinAM ca guNAnAM ca, saGgrahe, sAgraho'bhavat // 13 // nirmalaM dharmamArAdhya, labdhazuddhamahAvrataH / krameNayogamabhyasya, lapsyate zAzvatI zriyam // 14 // zuddhAtmAnaH sukhapada-madaH pAMzaraM tarkayantaH, prAptuM lokottarapara-padotsaGgamautsukyabhAjaH / sphItotsAhAH sulasasukathAyaSTyavaSTambhalAbhAdArohantu sphuraduruguNa-zreNiniHzreNimuccaiH // 15 // iti maladhArinaracandrasUrikRte kathAratnasAgare sulasacaritaM nAma sptmstrnggH|| 1. asUnurdvipa KT Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 54 kathAratnasAgare taraGga-8 : jayarAjacaritam dayAdharme jayarAjacaritam aSTamastaraGgaH - 8 dharmeSu sArvabhaumo'yaM, jIyAddharmo dayAmayaH / dAnAdyazeSadharmANAM, yannimittaM pravRttayaH // 1 // tadArAdhyainamArogyaM, vaibhavaM jIvitaM yazaH / svargApavargalakSmI ca, labhatAM jayavajjanaH // 2 // cUDAratnakSiterasti, 'puraM zrIhastinApuram / prapaJcAtikramAccitrA, yatra varNavyavasthitiH // 3 // yasminnazoka-punnAga-saGgasaGgamitazriyaH / susnigdhA bahirArAmA, rAmAzcAntazcakAsati // 4 // bhUrbhuvaHsvastrayIdatta-yaza:kusumasaurabhaH / ApAlayatsadArAma, tadArAmikavajjayaH // 5 // raviH zUraH zazI rAjA, gururvAcAmadhIzvaraH / smaro dhanurdharazcAsIt, yasmin vasumatIpatau // 6 // sa dharmanyAyadhaureyaH, dhRtarAjyadhurAdharaH / sukhaM niyantA lokAnAM, gamayAmAsa vAsarAn // 7 // kadAcit pRthivInAthaH prAtarAsthAnamAsthitaH / yAvadgoSThIsukhenAste, tAvadvAcaM tamagrataH // 8 // candanavyaJjanavyagra-hastAgramanavagraham / citrazAlonmukhaM loka-mavalokayati sma saH // 9 ||yugmm // kimetaditi vijJAtu-mAdiSTaH ko'pi vetrabhRt vijJAyAgatya ca kSipra-mavanIpaM vyajijJapat // 10 // deva ! tvajjanmanaH pUrvaM, tAtapAdainizAtyaye / ko'pi svapne suro dRSTa-stadAdiSTamidaM tadA // 11 // 1. hastinAgapuraM purm-C|| yathAvaccitrazAlAyAM, citramAlekhitaM purA / kSomAntaritametacca, pUjyate prativAsaram // 12 // tadadya deva ! sauhArda-svacchandodbhUtakautukaiH / tribhiretaiH zatAnanda-govinda-dharaNIdharaiH // 13 // upetya dRSTaM vispaSTa, sapaTImapanIya ca / akasmAdeva bhUpIThe, luThantaM ca vicetanaiH // 14 ||(yugmm) prabho ! tadetAnmUrchAlA-nAlokyAtyantasatvaraH / eSa kartuM pratIkAraM, parIvAraH pravarttate // 15 // nRpo'tha mAntrikaiH sAkaM, citrazAlAmupeyivAn / tadavasthAnimAnvIkSya, cakSuzcikSepa bhittiSu // 16 // rekhAvarNakabhAvaizca, vicitraM citramadbhutam / tatpazyan kAzyapInAtho-'pyapatan mUrchitaH kSitau // 17 // bASpapUraiH puraH pazcAt, candracandanavAribhiH / AsannalokaH zokArtta-mAnasastamupAcarat // 18 // parIvAropacAreNa, mitraiH saha mahIzituH / unmimIlatkSaNenAtha, nayanAmbhojavaibhavam // 19 // ujjRmbhinayanAmbhoje, dRSTe bhUbhuji bhAsvati / tadAjani jano jAta-navapuNyAhamaGgalaH // 20 // atha siMhAsanAsIna-madInavadanA janAH / nRpaM prAJjalayaH procu-stadetannAtha ! kathyatAm // 21 // kimetaccitrametasya, kiM vA nirmANakAraNam / dRSTamAtre ca yuSmAkaM, kiM vA mUrchayamutthitA ? // 22 // atha pRthvIpatiH prAha, zrUyatAM yadi kautukam / astyAlavAlaM zrIvalle: puraM vijayavardhanam // 23 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-8 : jayarAjacaritam tatrArikarizArdUlaH, zArdUlaH pRthivIpatiH / nandanazcandanastasya nandAhRdayanandanaH // 24 // purohitasuto viSNu statra mantrisutaH sudhIH / zaGkhazreSThisutazcaiSAM sakhyamAsItparasparam // 25 // athAnyadA samaM mitraizcandano nRpanandanaH / vAhavAhanataH zrAnta-statazcatatarostale // 26 // dUradezAdupAyAtaM, kaJcit kApAlikaM munim / dRSTvA nanAma so'pyasmin ArzIvAdamudAharat // 27 // tvaM rAjaputra ! kandarpa- rUpadarpApahAkRte / // 29 // bhava nAgAGganotsaGga-raGgasaGgamabhAjanam // 28 // munI mAnavaH kvAhaM ?, nAgAnAmaGganA kva ca ? | AzIrvAdo visaMvAdI, tadayaM pratibhAti ityukte rAjaputreNa punaH kApAliko'bravIt / AzIrvAdavisaMvAdaH kimayaM zakyate yataH // 30 // mitravarge ca dhaureye, dhIre ca tvayi sAdhake / nirvikalpe ca kalpajJe, mayi kiM nAma durghaTam ? // 31 // goSTAzcaiH kiM sutairgehe nardibhiH kUpadarduraiH / ye niHzeSAM na vIkSante, nAnAzcaryamayIM mahIm // 32 // kApAlikavaca: pUra-samIriNasamIritaH / tasya nAgAGganArAga-sAgaro bhRzamakSubhat // 33 // kRtArthIkRtya bhUmIndu- nandanastaM visRjya ca / vegAjjagAma svaM dhAma, kAmakSAmIkRtAkRtiH // 34 // atha mitraiH samaM rAtrau gatvA kApAlikAntike / apRcchannAganArINAM, saGgamaupayikaM kramam // 35 // 55 kathAratnasAgare 56 tataH kApAlikaH prAha rAjaputra ! nizamyatAm / ihAsti hAstikastomai - ravandhyo vindhyabhUdharaH // 36 // tannikuJjesu velAkhya-yakSamandiramadbhutam / tadvAmabhittau keyUrasaJjJaM ca vivarAntaram // 37 // zrRMgArarasavAhinya- statra pAtAlayoSitaH / haranti smarasantApaM sattvasampattizAlinAm // 38 // ityAsAdya giraM tasya, smarApasmArasAraNim / kumArasya hRdi prApa, prarohaM mohabhUruhaH // 39 // anAkhyAya pituH sAkaM mitraiH kApAlikAnugaH / calito'sau mithaH proktaH, zaMkhena sudhiyA'pi ca kumAra ! vasudhAdhAra !, nItizAstreSvadhItinaH / ajJAtazIlasAre'smin vizvAso yujyate na te // 41 // na nArISu na mUrkheSu, na viruddheSu nArthiSu / na cAvijJAtazIleSu, vizvasanti vipazcitaH // 42 // ityasau mitravacanaiH, zakunaizca nivAritaH / balAdyakSAntikaM ninye, daiveneva kapAlinA // 43 // AsannA vikaTe krIta-matha chAgacatuSTayam / etAMzca caturastUrNaM kRtvA snapitacarcitAn // 44 // yakSasya purato dhRtvA, pUjayitvA ca taM tataH / so'bhyadhAt sAdhakAH ! siddhi-dhruvaM balipurassarA // 45 // tadekaikamiha chAgaM, yacchantu balahetave / taduktaM tattathAcakre, rAjaputrAdibhistribhiH // 46 // dharmanirmalacittena, zaGkhena tu vicintitam / aho vimUDhaistyajyante, prANidroheNa siddhayaH // 47 // // 40 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-8 : jayarAjacaritam 57 dayAM vinA kuto dharma-staM vinA siddhayaH kutaH ? / dhig mUrkhANAM viSAsvAda-stadayaM jIvitArthinAm // 48 // tatasteneti nizcitya bhaNitenApi nArpitaH / kiM vA vivekinaH kuryuH kathamapyapathe padam ? // 49 // athaiSAM mIlitAkSANAM, sthApitAnAmadhomukham / mUrdhni pAkhaNDicaNDAla-zchagalAnAmivAcchidat // 50 // zaGkhasyApi zirarachettuM yAvaduttiSThate zaThaH / pratyakSIbhUya yakSeNa, tAvadityabhidhIyate // 51 // A: pApatApasa ! kSudra-prANi ! drohachalaM vinA / chagale ca gale cAsya, praharanna bhaviSyasi // 52 // anunetuM gate yakSa-matha tApasapAMsane / zaGkhastamanyato nItvA-'muJcacchAgamanAgasam // 53 // dadhyau ca hanta ! vizvasta-ghAtibhiH svArthasiddhaye / pareSAM vaJcanavyAjA-dAtmaiva khalu vaJcayate // 54 // mamApi jIvitenAlaM, mitraghAtaikasAkSiNaH / mitropakAraH ko nAma, yadi vA mRtyunA'munA ? // 55 // gato vA svagRhaM mitra-bandhUnAmidamagrataH / kathaM vA kathayiSyAmi, darzayiSyAmi vA mukham ? // 56 // tadyuktaM tatra me gantuM, yatra na svajanAdayaH / iti nizcitya cittena, vAsavA''zAM viveza saH // 57 // athAnyadA vrajanmArga, zaGkhaH sakhyamupeyuSA / zokasya kAraNaM pRSTaH, zrAvakeNa subuddhinA // 58 // yathAvatkathite tena, subuddhiH punarabravIt / dhanyo'si tvaM mahAbhAga !, chAgarakSaNadakSiNaH // 59 // 58 kathAratnasAgare artha-kAmArthibhirdhvasto-dharmastajanako'pi yaiH / matsarAdiva tau teSAM, mUlocchedaM vitenatuH // 6 // tvayA tu rakSito dharmaH, tvaM ca dharmeNa rakSitaH / tatte dRSTaphalaH so'yaM, kAmArthAvapi dAsyati // 61 // tanmahAtman ! mamAdya tvAM, dharmasambandhabAndhavam / mantrarAjapradAnena, mana:satkartumicchasi // 62 // tatheti pratipannasya, zucernimalavAsasaH / tasya mantramayaM paJca-parameSThimayaM dadau // 63 // Akhyacca mantrarAje'tra, dehinAM hRdi jAgrati / svalpaH kalpadrumaH so'pi, cintA cintAmaNau ca kA ? // 64 / / na nAma bhItirbhUtebhyo, na kSudropadravodbhavaH / / niHzaGkA zAkinIbhyo'pi, smRte'smin bhavinAM bhavet // 65 // trisandhyaM tadayaM dhyeyaM, tvayA tadgatacetasA / ArAdhyA vidhivacceyaM, dharmasya jananI dayA // 66 // vaibhavAkRSTividyeya-mArogyaikamahauSadhiH / AyurvallIsudhAkulyA, rUpanirmANaTaGkikA // 67 ||uktN ca"yathA merurnagendrANAM vAsavo marutAM yathA / tathaiva sarvadharmANAM, pradhAnaM jIvarakSaNam // 68 // hema-dhenu-dharAdInAM, dAtAraH sulabhA bhuvi / durlabhaH sa pumAn loke, yaH prANiSvabhayapradaH // 69 // mahatAmapi dAnAnAM, kAlena kSIyate phalam / bhItAbhayapradAnasya, kSaya eva na vidyate // 70 // " subuddhiranugRhyenaM, svayaM gurumanusmaran / jagAmAnyatra nirgatu-mantaH saMsAracArakAta 71 / / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-8 : jayarAjacaritam zaGkho 'pi taM tadAdeza-muttaMsIkRtya bhaktibhAk / anugamyainamApRcchya, susArthenAnyato'gamat // 72 // tasmin sArthe'nyadA rAtrAvadridroNIvisarpiNI / bhImapallIpaterghATI, yamasyeva samAgamat // 73 // tatra ca trAsitAH ke'pi, ke'pi digvasanIkRtAH / prahArairdAritAH kepi ke'pi nirjIvitAH kRtAH // 74 // AtmanA dazamaM zaGkhaM, bandIkRtya kirAtakAH / sAdaraM darzayAJcakruH, bhImapallIpatistataH // 75 // bhImo'bhyadhatta bhoH sarvAn, bAleyAn manujAnimAn / nidhatta guptau prApyeta, yAvadekAdazaH pumAn // 76 // tathAkRte'pi taiH zakhaM nirnirmokavivekavAn / mantrarAjaM japannApa, dhyAnamAnandamandiram // 77 // labdhe caikAdaze puMsi, nirdiSTe cASTamI dine / AnAyayadimAn bhImazcaNDikAmandirodare // 78 // abhyarcya carcikAmagre, saiSa bhISaNabhUSaNAn / UrdhvadamAnimAnUce, preGkhitAsilatastataH // 79 // purA bhUtAbhibhUtasya sutasyArthe paNIkRtaH / cAmuNDAyA bhavanmuNDairdeyaH so'yaM mayA baliH // 80 // tadaho ! dRzyatAM vizvaM smAryatAmiSTadaivatam / mA kurudhvaM patatyasmin, kRpANe kRpaNaM manaH // 81 // itthaM bhIme vadatyeva, zaGkhe zakhojvalAzaye / mantrarAjasmRtipare, pallIlokezakautuke // 82 // AyAtA''yAta bho bhUtAH ! kumAraM mArayatyayam / ityArttastumulastatra, pallIzaM vivazaM vyadhAt // 83 // ( yugmam ) samutsRjya tataH sarvaM bhIme yAte sutAntikam / zaGkhastaM mantrarAjasya, mahimAnamamAnayat // 84 // 59 60 Uce kaJcitpulindaM ca bhadrapallIndranandane / draSTuM nijasya mantrasya mAhAtmyamahamutsahe // 85 // bhillo'tha kathayAmAsa, pallinAthasya tattathA / tenApyAhUya satkRtya, zaGkhaH putrArthamarthitaH // 86 // so'tha maNDalamAdhAya, nyasya pallIpateH sutam / janitAsanasaMrambhaH kRtanirdaMbhakuDmakaH // 87 // kathAratnasAgare hRdi cAbhyuditaM cakre, mantrarAjamayaM mahaH / niHsasAra kumArAGgAt, taccabhUtamayaM tamaH // 88 // kimetaditi jalpantaM putramAliGgya pallipaH / tuSTaH zaGkhamabhASiSTa, kiGkaraH kiM karomi te ? // 89 // muJca bandIkRtAnetA-niti zakhena bhASite / bhojayitvA'tha satkRtya sa tAn hRSTo visRSTavAn // 90 // punaH pallIsamAdeza- prArthinaM zreSThinandanaH / abhayaM dApayAmAsa, prANizreNernirAgasaH // 91 // aho ! mantrasya mAhAtmya - maho ! vAtsalyamadbhutam / aho ! paropakAritvaM, aho ! kApi nirIhatA ! // 92 // iti stutvA'tha sanmAnya, viviktAvAsavAsinAm / upAsAmAsivAn zakhaM pitRvad guruvacca saH // 93 // anyadA piturAdezAt, cirAdutsukacetasam / bhImaH zaGkhamasaGkhyArthaM prApayat piturantikam // 94 // tatra mitra- svabandhUnAM tatra vRttAntakIrttanAt / vairAgyaM ca viSAdaM ca vismayaM ca cakAra saH // 95 // arjayitvA ciraM deha dravyaiH sukRtasaJcayam / gato lokAntaraM lakSmIM bheje bhuvanavAsinAm // 96 // tasyAtha svAyuSaH zeSe kathitaM jJAnazAlinA / hastinAgapure bhAvI, bhavAn zUranRpAtmajaH // 97 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-8: jayarAjacaritam citradarzanasaJjAta-jAtismRtibhavastava / tatra mitraizca sambandhaH, prabodhazca bhaviSyati // 98 // sasuraH zUrarAjena, svapnadarzanatastataH / svapUrvabhavavRttAntaM citrabhittAvalekhayan // 99 // so'haM zaGkhasya jIvo'smi, mitrANyetAni tAni me / taccitradarzanAnmoha:, prabodhazcAdhunA'bhavat // 100 // saMsAre sAratApAtra - metAH suranarazriyaH / yasyAH prANidayAvalle:, pallavo ca sitatviSaH // 101 // parabrahmasvarUpaM tat paramAnandamandiram / phalamasyAstu lokAgre, jAgradbhAvaM bhaviSyati // 102 // iti rAjJaH kathAjyotsnA - plavaplavitacetasAm / janAnAM mohasantApaH prApa zAntiM samantataH // 103 // te jAtismRtidIpena dRSTaprAgbhavavRttayaH / 61 anyonyaM snehasambandhaM, babandhurbandhutAdhikam // 104 // paropakaraNe dIno-ddharaNe caityakAraNe / smaraNe mantrarAjasya, te yatante sma santatam // 105 // hiMsAM rasAyA nirvAsya, nRpaH paTahapUrvakam / sa dayAmudayAM cakre, jaganmAnyatayA tayA // 106 // kramAcca kRtakAmAdi- vairivIrajayo jayaH / lapsyate zivasAmrAjya - kamalAmamalAyati // 107 // iti jayacaritAdavApya sAraM taducitamapyanusRtya karmasantaH / jagaduparipade parAM pratiSThA - mitarajanairatidurlabhAM labhantAm // 108 iti zrImaladhArikRte kathAratnasAgare jayarAjacaritaM nAmASTamastaraGgaH // 62 kathAratnasAgare zAradAsauhArdam taraGgaH-9 saGgamaH zrIsarasvatyorjIyAt tIrthaM tadadbhutam / yatra dharmArthakAmAnAM samameva prasUtayaH // 1 // tatastrivargasampatti-micchatA matizAlinA / zrIzAtavAhaneneva tayorvairaM vidhUyatAm // 2 // khyAtamasti pratiSThAna pattanaM maNDanaM bhuvaH / zaGke hasati saudhairyat, purandarapurazriyam // 3 // majjatpurapurandhrINAM, sairandhrIvA'bjagandhibhiH / jalairhatakRtA''modA, yatra godAvarI nadI // 4 // AsIdasImabhUmIbhRt, pakSavicchedakovidaH / pAkazAsanavat tatra, nRpatiH zAtavAhanaH // 5 // zarvavarmAbhidhaH sarvakarmaNe mativaibhavaH / babhUva sacivastasya prajJAvajJAtavAkpatiH // 6 // tasmin mantriNi vinyasya, dharAbhAraM narezvaraH / AbAlyAdapi sAmrAjye, kelidurlalite'bhavat // 7 // athA'nyadA nidAghartI, dAvapAvakajitvare / jvAlAbhiriva vAtyAbhistApayatyavanIM vanIm // 8 // sAntaHpuraparIvAraH, karIva kariNIvRtaH / sarasIM nRpatiH prApa tApanirvApaNauSadhIm // 9 // ( yugmam ) tatra netrAJcalaiH pUrvaM ratnazRGgAmbubhistataH / cakre priyAbhirvyAtyukSI, vinodaM medinIpatiH // 10 // siJcatyatha nRpe kApi, sumukhI viduSItamA / mAM modakena siJceti, nirvyAjA vyAjahAra tam // 11 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 taraGga-9 : zAradAsauhArdam pauro gavAdathA''dAya, sapramodaH samodakam / piNDabaddhamiva snehaM, tasyai svayamupAnayat // 12 // sabhrUbhedamathodaikSi, tayA smitamukhI sakhI / sApi modakamAdAya, jagAda jagatIpatim // 13 // udakenA'bhiSeko'yaM, svAminyA vinivAritaH / deva ! ko'vasaraH so'yaM, tvatto modakayAcane // 14 // tatastrapA'tibhAreNa, dUraM vinamitA''nanaH / utsRjya majjanakrIDAM, nijaM dhAma jagAma saH // 15 // tatrA'vatIrya tUSNIkaH, satvaraM sa turaGgamAt / kRtA'vaguNThanaH zayyA-madhizayyetyacintayat // 16 // sarvazAstrabahirbhUto, dhig devenA'smi nirmitaH / yanmAmaho mahilA'pi, sA'vahelA'valokate // 17 // vairivarge samagre'pi, mUrkhatvaM dhuri dhAryatAm / prastaratvaM naratve'pi, janAnAM yena janyate // 18 // yasya vANI kapANIva, nizitA na vazaMvadA / pareSAM hRdayaM bhettuM, kutaH sApi pragalbhate // 19 // manAgapi na zAstrArtha-svAdamAsAdayanti ye / te'pyAtmAnaM manuSyeSu, manyante mahadadbhutam // 20 // tatpazoriva rAjyena, kimanena mamA'dhunA ? / iti nizcitya cittena, nRpaH supta iva sthitaH // 21 // tatazcA''sannalokena, vaidya-mAntrika-mantribhiH / bhASito'pi yadA kiJci-noce na bubhuje ca saH // 22 // kRtvA viviktamityuktastadA'sau zarvavarmaNA / duHkhahetAvavijJAte, kuto deva! pratikriyA ? // 23 // kathAratnasAgare tat tathyaM kathyatAM nAtha!, yena pratikaromyaham / tataH sa pUrvavRttAntaM, sacivAya nyavedayat // 24 / / sarvavidyAnadIzrota:-pArAvAraM narAdhipaH / SaNmAsAntaH kariSyAmi, tvAmahaM mA viSIdata // 25 // iti pratijJAdvAreNa, sabhAyAM rabhasAvazAt / amAtyaH kSamApate: svAntA-ccintAmetAmapAharat // 26 // bhUbhujaM bhojayitvA'tha, stUyamAnaH stutivrataiH / vidvadbhirvismitairdRSTo, mantrI mandiramAgamat // 27 // rAtrau vivazatAM nItaH, sacivaH cintayA tayA / IrSyAkaluSayevoccai-nidrayA na vilokitaH // 28 // aho ! duSkaranirvAhA, pratijJeyaM mayA kRtA / paraM pratijJAnirvAhaH, paramaM puruSavratam // 29 // bhasmanApi tRNenApi, kApi niSpadyate kriyA / pratijJAtArthanirvAha-cyutena tu na jantunA // 30 // kathamudghATyate dhRSTaH, saccaritrojvale jane / svapratijJAparibhraMza-paGkena kaluSaM mukham // 31 // ArUDhapatitaH kena, mAnyo'pi bahumanyate / sadyo hi zirasaH strastaM, mAlyaM mUlyaM labheta kim ? // 32 // jIvitavyavyayenApi tatpratijJAM nijAmimAm / dhruvaM nirvAhayiSyAmItyevaM vihitanizcayaH // 33 // AhAraparihAreNa, svayaM caraNacArataH / sa yAtrAM svAmidevasya, cakre tavazyamAnasaH // 34 // pratyakSIbhUya tasyAtha, kumAraH paritoSabhAk / sArasvatamayaM mantraM, kAtantraM ca samAdizat // 35 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-9 : zAradAsauhArdam sadyaH prasAdamAsAdya, kRtakRtyastataH kRtI / navAmbuda ivAmbhodheH, zarvavarmA nyavarttataH // 36 // athopetya paraM pauraiH, sAnandama'bhinanditaH / tApaM nirvApayAmAsa, bhUbhRto nijasaGgamAt // 37 // anyedyuH puNyavelAyAM, lagne grahabalojjavale / pAvanAmavanIM kRtvA, sthApayitvA ca maNDalam // 38 // AtmAnaM saphalIkRtya kRtA''sanaparigrahaH / dhyAtvA'sau somacakrAntaH, parabrahmamayaM mahaH // 39 // kurvan dRSTyA sudhAvRSTiM purato vinivezite / sArasvatamayaM jyoti- rnidadhe vasudhezvare // 40 // (tribhirvizeSakam ) tatastatkAlavidhvasta-tamastomaH savAGmayam / suptaprabuddhavat sarvaM pUrvAdhItamivA'smarat // 41 // atha meduritAmanda-pramodo medinIpatiH / gurumabhyarcayAmAsa, vAsaH kanakamauktikaiH // 42 // kRtAJjalipuTa: spaSTo daJciromAJcakaJcakaH / AnandagadgadaM rAjA, jagAdeti guroH puraH // 43 // antaH zUnyA bahi: sArAH santi vaMzeSu bhUrizaH / antaHsAraH punaH ko'pi prApyate vA na vA yadi // 44 // pare para: zatAH santi, mahAnto hanta bhUruhaH / ekena pArijAtena, nandanaM nandanaM punaH // 45 // mahAtman ! svapratijJAta- metat sAdhayatA tvayA / vAvadUkazca mUkazca samameva kRto'smyaham // 46 // adbhutaM janma tanmanye yaddattaM sugurorgirA / pitRbhyAM yattu sambhUtaM sadRzaM tatpazorapi // 47 // 65 66 tadAdiza visaccheda- jyotsnAsvacchena cetasA / amUlyo'pi kRtikrItaH kiGkaraH kiM karomi te ? 48 // athoce sacivo deva!, devena tvaM prabhuH kRtaH / asmAdRzAM punaH satyaM, tavopakaraNIkRtam // 49 // tenopakaraNaiH svasva vyApAraviniyojitaiH / yadupakriyate bhartustatra teSAM kimadbhutam // 50 // mA sma tasmAdidaM vocaH svAminnaucityavaJcitam / vizvasya hi tvamAdeSTA, tavApi na punaH paraH // 51 // kintvetatte prabodhAya subuddhezcaritAdbhutam / kathAratnasAgare svAnubhUtaM mahInAtha ! kathyamAnaM mayA zRNu // 52 // supratiSThitamityasti, puraM guNagaNottaram / nareza: susthitastatra, vairivArajayorjitaH // 53 // yaH kSetraM puNyabIjAnAM seturdAridryavAridheH / rohaNaH sukharatnAnAM, davAgnirdu:khavIrudhAm // 54 // asambandho jagadbandhu-ranArAddho jagadguruH / akRtrimaM jaganmitra - mazastrazca jagajjayI // 55 // dharma ityabhidhAnena, sacivastasya vizrutaH / samagrasyAsya lokasya, sukhasampattikAraNam // 56 // yaH pitA pitRzUnyAnAM mAtA mAtRviyoginAm / bandhurbandhuvihInAnAM putraM putrArthinAmapi // 57 // subuddhirnAma tatrA'sti zreSThI zreSThaguNAspadam / heyopAdeyavastUnAM vivektA rAjahaMsavat // 58 // anyadA zreSThinastasya nirjitA'marasampadaH / vimAnavijayinyuccairnijavezmAni tasthuSaH // 59 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-9 : zAradAsauhArdam uddAmarUpalAvaNyaM puNyaM janamanoharam / bhuvanAdbhutasaubhAgya- bhAgyasaurabhyabhAsuram // 60 // divyamUrttidharaM kiJcit pAvanaM vanitAdvayam / apratarkitamabhyetya samIpe samupAvizat // 61 // dRSTvA ca pRSTavAn zreSThI, vismayasmeramAnasaH / ke bhavatyau kutaH kiM vA, samAgamanakAraNam ? // 62 // Ucatuste tataH sarva-masmadIyamudIritam / ekAyattena cittena, zreSThinnAkaNaryatAmiti // 63 // dharmasya mantriNaH putryA - vAvAmatyantavallabhe / sulocanA subhogA ce - tyA''khyayA khyApite janaiH // 64 // kintvanyo'nyavirodhena, janmasabrahmacAriNA / janasya hasanIyatva - mAtmanA ca kSayaM gate // 65 // nijasya janakasyApi saJjAte kSayakAraNam / prayAte tattvavijJAna - zucInAM zocanIyatAm // 66 // AvayostulyavAtsalyAt prabodhaM kartumakSamaH / tato'nujJAtavAMstAtaH sabhyAbhigamanaM svayam // 67 // AvAbhyAM ca pure'traiva, vAstavyAH zreSThinastrayaH / bAlizo madhyabuddhizca subuddhizceti nAmataH // 68 // vyavahArArNavAvAra- pArINArINabuddhayaH / AkarNitAH sakarNAnAM te dhurandharatAM gatAH // 69 // atha prathamamabhyetya pazupratimaceSTitaH / sa kiJcid bAlizo dRSTaH prabhraSTasakalakriyaH // 70 // tatazca tamavajJAya, bAlizaM mUDhamAnasam / vivekazAlinaM kiJcit, madhyabuddhimupasthitam // 71 // 67 kathAratnasAgare 68 pRSTe caikaikamekAnte, kRtvA madhyamabuddhinA / AvAmAkhyAtavatyau taM svavigrahaparigraham // 72 // yayA ca sahasaMlApaH saJjAtaH zreSThino yadA / tanmayatvaM tadaivAbhUt, tasya tadvibhramormibhiH // 73 // tatazcaitanyazUnyatvAt ko'hamete ca ke kutaH / kiM kRtyaM kimakRtyaM ca grAhyaM tyAjyaM ca kiM mama ? // 74 // / kiM vA vAcyamavAcyaM vA, gamyAgamyaM ca kiM mama / kiM vA bhakSyamabhakSyaM cetyAdikaM na viveda saH // 75 // yugmam) pratyabhijJAtavAnnaiSa, cirAt paricitAnapi / agrasthAnapi nA'drAkSId yAvad vA ko'pi nA'vadat // 76 // pUjyavarge'pyahaGkArI tiraskarI mahatsvapi / deveSvapi kRzA bhakti-ravajJAvAn guruSvapi // 77 // hitopadeze badhiro, mUko guNi guNastutau / paGguH paropakAreSu, zUnyastattvamatAvabhUt // 78 // yugmam) tamevaM vismRtAtmAnaM, bhUtAviSTamivAvayoH / abodhe vikalaM hitvA sakalaM tvAmupAgate // 79 // tataH subuddhe ! sambodhya, virodhantau nivAraya / yataH satAM manaH svArthaH parArthakaraNodyamaH // 80 // zaktiH kSAntirddhanaM dAna-munnatirgurunamratA / svArthaM parArthasampattiH satAM caritamadbhutam // 81 // hemnaH syAt tasya kiM mUlyaM, yenA''ruhya tulAsvayam / sahanaM dahanAdInAM parA'laGkRtaye kRte // 82 // atha zreSThI tayorjyeSThA-mabhASiSTa sulocanAm / bhadre ! subhogayA sArddha kiM virodhanibandhanam // 83 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 taraGga-9 : zAradAsauhArdam Uce sulocanA zreSThin, kimu te kathayAmyaham / doSAH khalu paro lakSAH pratyakSA me laghusvasuH // 84 // iyaM hi kvacidekatra, na sthairyeNA'vatiSThate / na guNAn guNayatyuccai-rna doSAnapi muJcati // 85 // zUre dUre parihara-tyAzrayatyapi bhIrukam / vidagdhaM manyate dagdhaM, dhatte grAmye'pi kAmyatAm // 86 // kiJca pragalbhatAM bibhra-tyakSamA kurute kSamAm / mAIvaM mardayatyuccai-rna doSAdapi muJcati // 87 // cUrNapeSaM ca santoSaM pinaSTi kSaNamAtrataH / kRpAmapAkarotyeva, satyamatyA karoti ca // 88 // api duhyati mitrebhyo, bandhayatyapi bAndhavAH / api trAsayate putrA-napi svIkurute parAn // 89 // satkAraM cATukAreSu, vizrambhaM dambhazAliSu / buddhivandhyeSu bandhutvaM, nIceSu kurute ratim // 10 // mAmakInaM na nAmApi, sahate hitajalpitam / dRSTe mama manuSye'pi, prajvalantyadhikaM krudhA // 11 // kiJcaiSA'tyantaraktAnAM, pravarttayati pApinI / paradAraparadravya-paradroheSu mAnasam // 12 // zreSThin ! kimanyadetasyA duzcaritraM prakAzyate / yA svasya janakasyApi, pradhvaMsAyaiva dhAvati // 13 // viratAyAmathaitasyA-masya bhrUsaJjJayA tataH / abhyadhatta subhogApi zreSThinnavahitaM zRNu // 14 // virodhaM vidadhe nAha-manayA mAtRtulyayA / kiM karomi paraM duSTai-bhRSTAsmyetadviceSTitaiH // 15 // kathAratnasAgare na nAma vaktumetasyA, doSAneSa mama kramaH / paraM yathArthavAdena, doSA vAcyA gurorapi // 16 // bhaginyA mama yat kiJci-droSajAtamudIritam / etasyA api tanmadhyAt, kiJcinmAnaM na pUryate // 17 // lokeSu zemuSI doSAn, pazyatyanyasya nAtmanaH / paraM hi vIkSyate cakSu-rAtmAnaM na manAgapi // 18 // kiJcaiSA nikhilAndoSAn, madIyAn jJAnimAninI / sato vApyasato vA'pi, prakAzayati santatam // 19 // paTahodghoSaNApUrva, sarvatrApyayazo mama / prakaTIkurute yatnAt, tirodhatte yazaH punaH // 100 / / madIyena prasAdena, samAsAditavaibhavam / samastaM vastuvat kiJca, lokamAlokatetarAm // 101 // parakIyAnapi nyAyAn, yugAntarakRtAnapi / sabhAsu yatra vinyastA-nnityaM pizunayatyasau // 102 // kiJcAsti sAgaro nAma, ciraM sahacaro mama / madIyavRddhyA vardhiSNu-vijiSNurbhuvanatrayam // 103 // jaganmAnyasya tasyApi, mUlocchedavidhitsayA / svecchayA vairiNI ceyaM, kadApyuttiSThatetarAm // 104 // (yugmam) brUmaH kimIAmetasyAH, kSaNamapyanyacetasam / yA'sau krUrA tyajed dUrA-dArAdhanaparaM naram // 105 // kiJca prauDhimahaM prApya, vikurve vA na vA kvacit / aprauDhaiva tvasau bADhaM, vigopitavatI na kam // 106 // kimanyannAstikaprAyaH, prApya sambandhabandhutAm / na nAma munibhirmAnyaM, manyate tAtamapyasau // 107 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-9 : zAradAsauhArdam virodhe kAraNaM zreSThi-nnidaM tava niveditam / / tatpramANIkRto'si tva-mucyatAm yat tavocitam // 108 // avocata tataH zreSThI, sudhArasakirA girA / yuvAbhyAM satyamAkhyAtaM, tanmamApi nizamyatAm // 109 / / prAyaH prarohatyAnanda-kandazchandAnuvartanAt / sarvasyApi vizeSeNa, strINAM mRdulacetasAm // 110 // subhikSaM hyakSayaM laukai-rahitasyopadezibhiH / jAnantyapi hitaM ye tu, durbhikSaM taistu zAzvatam // 111 // hitaM kathaJcit kasmiMzcid, vidatyapi vadatyapi / zRNoti yaH punaH samyak, sa ko'pi syAn na vA yadi // 112 / / kaTukaM tanmayA proktaM, hitamAyati sundaram / sadauSadhamivA''dAtuM, ceto yadyasti vastutaH // 113 // AkarNyatAmubhAkarNi, tadidaM vadato mama / yathAvidhi vidhAnena, tadarthazca kRtArthatAm // 114 ||(yugmm) yuvayorddharmajAtatvA-doSo naivAsti vAstavaH / aupAdhikAstvamI kecit, te tu tAtapramAdajAH // 115 // bhavatyormahimA tveSaH, jagatopi priyaGkaraH / / vAtsalyaikanidhestasya, tAtasya nu kimucyate // 116 // tatastAtena vAtsalyAt, kevalaM lAlite yuvAm / nitAntaM na punardAnte, sAdhUpAdhyAyasannidhau // 117 / / jAyate hanta jantUnAM, niSkalaGkA matiH kutaH / upAdhyAyavacaHzANa-gharSaNollekhanaM vinA ? // 118 // tena nirmalayoreva, yuvayoreSa ratnavat / asaMskAreNa doSAtmA, khelatyucchRGkhalo malaH // 119 // 72 kathAratnasAgare tadvizuddhamanovRtti-riti nAmnAsti vizrutA / vizAlA lekhazAlA me, sphaTikopalanirmalA // 120 // eko vivekanAmA'sti, tatropAdhyAyapuGgavaH / sajIvairUpajIvyo'ya-mupAdhyAyAntarairapi // 121 // devAnAmapyayaM devo, guruNAmapyayaM guruH / vijJAnAmapyayaM vijJaH, prabhUNAmapyayaM prabhuH // 122 / / anenAdhiSThito'zvAdiH pazurapyarcyate nRpaiH / muktastvetena kasyApi, naro'pi hi na rocate // 123 / / kiM vA vaiguNyaSADguNya-prayogajJaH kSamAbhujAm / eSa niHzeSarAjyAGga-sthirIkArarasAyanI // 124 // niSkAraNajagadbandho-rasya lokampRNA guNAH / sphuranti hRdayA''darza, sacivasya nRpasya ca // 125 // tayozca prItisambandhAt, pArzvavartI sulocane / dRSTaH kadAcidapyeSa, bhavatyApi bhaviSyati // 126 / / doSaikasAgarasyAsya, svarUpaM sAgarasya tat / yathAvasthitamevaitad, bhavatyApi prakAzitam // 127 / / etasya ca vivekasya, tattvadRSTiriti priyA / atyantaM toSito'pyeSa, yAM vinA na phalapradaH // 128 // vimarzazcAtmajastasya, vallabhaH pratibhAvyatAm / yasminnArAdhite samyaga, viveko'pi prasIdati // 129 // satkuTumbopi yatnena, tadupAstyA nirantaram / bhavatIbhyAmayaM neya-stanmayIbhAvamAtmanaH // 130 / / tadete yuvayordoSA, ni:zeSAstadanugrahAt / kSayaM yAsyanti nitamAM, tamAMsIva dinodayAt // 131 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 74 taraGga-9 : zAradAsauhArdam tataH subhoge ! saubhAgya-darzanAtte sulocanA / kariSyati yazorAziM, dikkukSimbharisaurabham // 132 // bhavatyA saparIvAra-vivekAnugRhItayA / kariSyati jane dRSTe, vastunAM na tu vastutAm // 133 / / pUrveSAM ceyamuddaW, phalama'nyAyakAriNAm / nyAyasya pathi pAnthatvaM, prApayatyadhunAtanAn // 134 // etacca tattvataH zatrau, saGgare gauravaM tava / paradravyA'pahArAdi, doSabhUruhabhUrabhUt // 135 // tacca tasmin garIyastvaM, yatsubhoge tvayA kRtam / tadupAdhyAyavandhyatvAt, tasya bhUpAnabhijJayA // 136 // dUrAt pariharatyaiSA, janaM yaccAnyacetasam / pramAdamadamattasya, tadetattasya zikSaNam // 137 // tAtA'vajJAdayo doSAH, kusaMsargodbhavAstu ye / kutastyAste viveke'syAH, prasAdaM samupeyuSi // 138 // subhoge ! tvaM subhogaiva, kevalaM bhaginI nu te / svabhAvAdeva ni:zeSa-kalAkauzalazAlinI // 139 // tataH saJcintayA''tmAnaM, vihAyetAM hite ratAm / tavAyavyayacintAyA-mapi ko jAgariSyati ? // 140 / / kaste hastyazvaratnAdi-parIkSAM ca kariSyati / saGgItAdikalAgarne, kasyAvirbhAvayiSyati ? // 141 // kRSyamANAM ca kezeSu, balibhizchalibhiH paraiH / vinA'nayA paritrAtaM, naikastvAM vikramaH kSamaH // 142 // dUratazcaitayA tyaktA, svaprabhutvAbhimAninI / kRtyAkRtyeSu muhyantI, satAM yAsyasi hAsyatAm // 143 / / kathAratnasAgare unmattapazusaGkhyAyAM, guNitA guNinAM gaNaiH / kathaM vA vijJagoSThISu, gamiSyasi manuSyatAm // 144 / / imAM vimucya ko nAma, tvAmajJAnavimohitAm / asthAneSu nimajjantI, sthAneSu viniyojyate // 145 // grahaM mithyAbhimAnasya, dhUrtAdInAM ca viplavam / etadanyo'pi kiM bhAvI, bhavatyA rakSituM kSamaH? // 146 // vimarza cA''tmasAtkRtvA, nityamArAdhito'nayA / kariSyati viveko'pi, prasAdaM tvayi nA'nyathA // 147 // kimanyad darzite mArge, vivekAdiSTayA'nayA / saJcaratyAM tvayi pitA, bhAvI pramadameduraH // 148 // vivekAnugrahe jyeSTha-bhaginyAzcAnuvartinI / / pituH prasAdAd rAjJo'pi, tvaM bhaviSyasi bhUSaNam // 149 / / tadanarthaphalaM hitvA, subhoge ! vigrahaM tvayA / etasyAM savivekAyAM, premabandho vidhIyatAm // 150 // sulocane ! tvayApyeSA, draSTavyA snigdhayA dhiyA / bhavatyoH samavAye hi, svalpaH kalpadrumo'pi saH // 151 // bhUSyabhUSaNabhAvo hi, bhavatyorubhayoH samaH / rajanyA rAjate jyotsnA, jyotsnayA rajaniH punaH // 152 // kiJca pANDityamevaitat, jAtaM tava sulocane / vaibhavaM tu subhogAyA-meva daivavazAda'bhUt // 153 // tato'nayA vinA gehe, vizantI gRhamedhinI / karoSi tvaM pramoSitva-zaGkAsaGkacitaM manaH // 154 // etayA saha sambandha-vandhyAyAstu sulocane / dhAnya-cIrAdicintAyA-mapi kaH prayatiSyate? // 155 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 kathAratnasAgare taraGga-9 : zAradAsauhArdam tatastvayA satAM mAnyaM, mAnamunmucya dUrataH / sevyA subhogA sambhoga-saurabhocchRGakhalAH khalAH // 156 // tatra candanamAlAvat, zuSyantyAM dvAratoraNe / bhavatyAste bhaviSyanti, bhAvukAH paribhAvukAH // 157 // sodarAyAM viruddhAyAM, cAsyAM tava pade pade / gRhe vA'pi bahirvApi, bhAvI paribhavaH param // 158 // nijAmapi ca saudaryA-mAvarjayitumakSamA / kalAnAmapi sarvAsAM, mahimAnaM haniSyasi // 159 // etayA ca tavodbhUta-bhrakuTIbhaGgamIkSitaH / / kuNThIbhaviSyati srasta-dAnavyatikaraH karaH // 160 // etasyAM ca virodhinyAM, mAnyAyAM mahatAmapi / na vinA vanavAsena, sukhena sthAsyasi kvacit // 161 // pradatte vA'nayA zApe, sasantApena cetasA / vacanaM tApanaM bhAvi, tAvakaM pAvakAdapi // 162 // virodhyainAmanAtmajJe! tamapyatyantavatsalam / laGghanAdimahAkaSTai-stAtamArAdhayiSyasi // 163 // kiJcA'nyad bhavatI tyaktA, sarvakarmINayA'nayA / ekAkinI nivAsAya, kva sthAnamapi lapsyate ? // 164 // vijJAya vijJayA tasmAd, vairaM vairaGgikaM hRdi / prItiH kAryA kanIyasyA-masyAmAnandamandiram // 165 // asyAM ca vazavarttinyAM, darzanena sulocane! / vidhAsyasi na kasya tvaM, dRzoH pIyUSavarSaNam // 166 // unmIliSyati saubhAgyaM, bhAgyamatyadbhutaM tava / modayiSyasi vizvaM ca, yaza:kusumasaurabhaiH // 167 // tatazca yuvayoH samyaga-bhinnIbhUtacetasoH / pramAdaM prati sotseko, viveko'pi bhaviSyati // 168 // tasmiMzca sakuTumbe'pi, prasAdaM samupeyuSi / yuvayorvRddhimAdhAtuM, tAto'pi prayatiSyate // 169 // avasanne punastasmin, yAte tAte'pyudAsatAm / yat kiJcidhuvayorjAtaM, tadAkhyAtuM na tu svayam // 170 / / tathApi hi vivekena, rahitA tvaM sulocane ! / yad vyadhAH kovidammanyA, tadidaM te nigadyate // 171 // devabuddhimadeveSu, vastubuddhimavastuSu / pAtrabuddhimapAtreSu, bandhubuddhimabandhuSu // 172 // pituzca pratikUlAyAM, hiMsAyAM tattvavAsanAm / pravarttitavatI loke, viparyastena cetasA // 173 / / mahAvyasanasantAna-yAdasAM dAhasAgaraM / arthazAstrasarit pUraiH, 'sAgaro'pyeSa poSitaH // 174 / / subhoge yattavApyAsId vivekavikalasthite / taduktaM tvadbhaginyApi, tathApi nanu kathyate // 175 // mithyAbhimAninI svasya, piturvimukhatAM gatA / tasya prasAdapAtreSu, sevakeSvapi durmukhA // 176 / / dhUtaizca vaJcitA'si tvaM, Daumbaizca malinIkRtA / vArttikaizcAnale bhraSTA, kRpaNaizca kadarthitA // 177 // viplavaiH plAvitA cAsi, bhaNDabhaTTaviTAdibhiH / rajanIcaradezyAbhi-vaizyAbhizca vigopitA // 178 // 1. sAgaraM cApyapoSaya: - K // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 78 taraGga-9 : zAradAsauhArdam azvakaizca svakIbhUtaiH, paraiH paricitetaraiH / ApAdAnmastakaM yAvad, rakSitAsi pratikSaNam // 179 / / (caturbhiH kalApakam) tatazca kupiteneva, tAtenApi tanUkRte / parasparavirodhena, yuvAM yAte ca zocyatAm // 180 // anvaya-vyatirekAbhyAM, tadvivekasya vaibhavam / yuvAbhyAmitthamAsthAya, tAvati pratipadyatAm // 181 // tataH svavezmanIvAsmin, vasantIbhyAM gRhe mama / prasannasya vivekasyA-'nugrahaH parigRhyatAm // 182 // tadanugrahasambhUta-prItisphItena cetasA / anyonyaM buddhimAdhAtuM, yatethAmatha santatam // 183 // tatra vedatrayaM sAkSAt, tatraiva puruSatrayam / bhavatyau ca vivekazca, yatra ratnatrayaM navam // 184 // atha ratnatraye labdhe, lokadvayasukhaprade / bhAvI sakAmaH ko nAma, kAmagavyAdiSu triSu // 185 // ratnatritayasaMyoge, jAte'smin vizvapAvane / malairmalinitaH kazcit, triveNI saGgamaM gamI // 186 // tat tAtasya bhavatyozca, lokasya sakalasya ca / asau ratnatrayI yogaH, zazvad bhUyAd vibhUtaye // 187 // yuktisaGgatamityeva-mukte sati subuddhinA / tatheti pratipedAte, tadA te vizadAzaye // 188 // UcatuzcAvayoradya, prasAdaH phalitaH pituH / guNAvadAta ! yAto'si, yattvaM locanagocaram // 189 // kathAratnasAgare vahanti bahavo jihvAM, prahvAM niSThyUtasUtaye / svacchatvatsadRzaH kazcit, dhatte paravibhUtaye // 19 // tataste zreSThino vAcA, vivekena puraskRte / hitvA virodhamanyonyaM, vRddhimAdadhaturmudA // 19 // tathAhi nityamAtene, subhogA bhaktipUrvakam / sulocanAyA mAnyeSu, munivRndeSu satkriyAm // 192 // pareSvapi cakArA'sau, saMvibhAgaM vibhUtibhiH / tadIyavacanodbhUta-bhAvanApAvanAtmasu // 193 // bhaginyAdezamAsAdya, harSasotkarSamAnasA / saccaritramupAsInA, dInAbhyuddharaNaM vyadhAt // 194 // kimanyat tasya sarvasya, gauravaM vitatAna sA / yaH sulocanayA dRSTaH, sphItaprItispRzA dRzA // 195 // sulocanApyavizrAntaM, subhogAM bhaktizAlinIm / athairabhyarcayAJcakre, suvarNapadakojvalaiH // 196 / / tamastomahatA''lokA-mapathaprasthitAmimAm / samyagjJAnapradIpena, sthApayAmAsa satpathe // 197 / / tattvadRSTyA nivatyaitAM, lobhakSobhAdidUSaNAt / nityaM niyojayAmAsa, piturArAdhanAvidhau // 198 // kiM vAsyAH santatAbhyastaM, bhaNDabhaTTAdibhiH kRtam / vimarzasaGgamadvArA, vArayAmAsa viplavam // 199 // vRttAntaM cainamAmakarNya, karNAmRtarasAyanam / mene dharmo'dharmarNatvaM, subuddherUpakAriNaH // 20 // cintitAnantaraM cAsya kAryajAtamanAratam / nirbAdhaM sAdhayAJcakre, sa kRtajJaziromaNiH // 201 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-9 : zAradAsauhArdam vidadhe zreSThinastasya yazaH zazisamaM tataH / zazvajyotsnImayAnIva, bhuvanAni samantataH // 202 // anyadA yAminIzeSe, subuddhiM bodhazAlinam / abhyAgatya kuto'pyeko, vivekaH sphuTamabravIt // 203 // zreSThin ! zreSThatamaprajJa!, kenApyazamitaH purA / mantriputryorvirodho'yaM, sAdhu prazamitastvayA // 204 // AkAlametayoH kintu, virodhaH saiSa vAstavaH / tvatkRtaM na tu sauhArda - midamaupAdhikaM punaH // 205 // sikatAyA ivAbandhaH, zvapucchasyeva vA''rjavam / salilasyeva coSNatvaM tat tayoH syAt kiyacciram tathA mantriprasAde'pi pramAdaM bhadra! mA kRthAH / prAyaH prabhuprasAdo hi, meghacchAyAsahodaraH // 207 // kiJca dakSA: parolakSAH santi cintayituM parAn / AtmAnaM cintayedyastu so'yameko'pi durlabhaH // 208 // pramAdanidrayA zeSe nizAzeSe'pi kiM punaH / 79 // 206 // (yugmam) tataH subuddhe ! sambudhya svarUpaM vinirUpaya // 209 // ko'haM kvAsmi kuto vAsmi, kva gantAsmi karomi kim ? / mayA vA tAni ratnAni, kAnyAdeyAni kAni ca ? // 210 // kA ca zaktirazaktizca, kazcA''yaH kazca me vyayaH ? / ke ca me sevakAH santi, kiJca teSAM viceSTitam ? // 211 // mitrANi kAni me santi pratipakSAzca ke mama ? | kimasti pariharttavyaM karttavyaM vA ca kiM mama ? // 212 // kathAratnasAgare 80 tadete santi ye nitya-matyadbhutaparAkramAH / AsannasevakAH prAyo, yodhAH krodhAdayastava // 293 // AbAlyAt vardhitAste ca kvApi karmaNi karmaThAH / paramatyantadurvRttAH, paramArthena vairiNaH // 214 // yadamI prazamAdInAM nityaM tava hitaiSiNAm / dhAvantyauddhatyavAtulA, mUlAducchedamicchavaH // 215 // krodho hi prazamaM mAno mArddavaM dambha Arjavam / lobhaH santoSameteSu hantumuttiSThatetaram // 216 // kiJcaiSAM durNayairdu:khaM, guptau tava bhaviSyati / kalpadrurUpo bhUpo'pi prasAdaM na kariSyati // 217 // tasmAdetAn laghUkRtya, bahirvRttyA'nuvRtya ca / antaraGgatayA prItiH karttavyA prazamAdiSu // 298 // anyacca mukhamAdhuryAn mitratAdarzino bahiH / zabdarUparasasparza-gandhA ityabhidhAnataH // 219 // paJcApi vaJcakA hyete duSTAH kimpAkasannibhAH / tadetepi bahirvRttyA, draSTavyA na tu tattvataH // 220 // yadete hanta vizvAsya tvAmanekamukhaiH sukhaiH / mAM vinA bhavato gehAt subhogAM harttumicchavaH // 221 // astyeSAM kimapi kvApi purApi hi sahAnayA / sulocanA''nusaGgena, tArAmelakamecakam // 222 // tato hatAyAmetasyA-mamIbhirmRgadhUrttakaiH / lokeSu lAghavaM bhAvi bhavato'pi mamApi ca // 223 // kiJcAnye'pyatidurvArAH, zAzvatAstava zatravaH / vyAdhi-vArdhaka daurgatya- mRtyuprabhRtinAmabhiH // 224 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-9 : zAradAsauhArdam tvadIyasyA'nvayasyApi vipriyaM kRtapUrviNaH / tatrApi bAdhamA dhAtu muddhatAH santi santatam // 225 // kintu samprati dharmeNa nirmitAnugrahe tvayi / adarzayantaH svaM rUpaM samayaM gamayantyamI // 226 // tatkadApi pramAdena, prasupte tvayi sauptikam / nipatiSyatyaho teSAM tadidaM mA sma vismaraH // 227 // kiM mantriNaH prasAdena, kiM putrIbhyAM mayApi kim / AtmanaH zAtravA''taGkaM yadi nocchedayiSyasi // 228 // tato'nayAvadadyApi bhavataH prabhavantyamI / yAvat tvadanuvRttyA ca varttante karaNAnyapi // 229 // yAvad vijJajanenApi puruSatvena manyase / eSo'smyananyagAmI ca yAvat tava vazaMvadaH // 230 // ime dharmAtmane snigdhe, nirvirodhe mamAnuge / yAvacca janakA''dezAd vasatastava vezmani // 239 // dhatte yAvadamAtyo'pi tvayyetAmadhamarNatAm / datte ca darzanaM yAvat, pAvanaM paramezvaraH // 232 // tAvadeSa tvayA nityaM pUjyatAM bhuvanaprabhuH / lokastatsevakazcAyaM tadIyA''jJAvataMsinaH // 233 // puro'pyatulyavAtsalyaH, sacivo'pi vizeSataH / upacAraiH samArAdhyo, dAnaprabhRtibhistvayA // 234 // ArAdhyA vidhivaccAsya, dharmasya jananI dayA 1 yajjIvitavyametasya sarvasvamiyameva ca // 235 // darzanAnAM ca sarveSAmapyasyA mAnanIyatA / api vizvaprabhuzcAsyAH stauti stokatarAn guNAn // 236 // 81 82 kathAratnasAgare zraddhAbhidhA priyA cAsya, puraH kAryA kriyAvidhau / mantrIkRtopacAro'pi nAnyathA yatprasIdati // 237 // anyonyasya ca sauhArda - vyApAraH sutayostayoH / vidheyo viditastasyA, yena mantrI pramodate // 238 // tatazca suprasannasya prApyAjJA bhuvanaprabhoH / mantriNazcAdhamarNasya, pramodAmodahetave // 239 // kRtyAkRtyavyavasthAyAH, kAraNaM vairivAraNam / zAsanaM bhuvanezasya kuru patreSu lekhitam // 240 // ( yugmam ) likhitAMstAMzca sarvatra, patrANAM saJcayAnatha / vAcayitvA vipazciddhi-stadAjJAM khyApaya kSitau // 241 // tadevaM kurvataH sarve bhavato bhayabhaGgurAH / yAsyanti vairiNo dUrA, dUrIkRtadigantarAH // 242 // sAkSAdevaM vivekena, subuddhiH sa prabodhitaH / vidhvastadhvAntamAtmAnaM kRtakRtyamamanyata // 243 // anena vyaJjite cAya metasminneva satpathe / saJcacAra sadAcAra-bhAroddhAradhurandharaH // 244 // tataH prasAdAd bhUpasya sacivasya ca vaibhavAt / mantriputryAzca mAhAtmyAdvivekasya ca sannidheH // 245 // subuddhiH saJcarannuccai ruccaradvikramaH kramAt / durvArAnapi tAn vairi-vIravArAnavArayat // 246 // ( yugmam ) tataH samastapaureSu, labdhvA lokottaraM padam / pratiSThAM zAzvatIM prApa, puruSeSu pareSvapi // 247 // subuddhestadidaM nAtha! kathitaM te kathAnakam / tatazcA'harddivaM deva! bhavatA hRdi dhAryatAm // 248 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-9 : zAradAsauhArdam athoce vismayasmeraH, zAtavAhanabhUpatiH / subuddhiH saiSa mantrIza!, kutra samprati vartate // 249 / / taddarzanArthamatyartha-midamutkaNThate manaH / tAdRk puruSayAtrA hi, tIrthayAtrAdhikA matA // 250 // dRSTavyaH so'pyupAdhyAya-ste cobhe sacivAtmaje / sa cAmAtyaH sa ca mApaH, pApaprazamanauSadham // 251 // uvAca sacivaH svAmin !, mA sma khedaM kRthA vRthA / sarve'pyatraiva te nityaM, santi sannihitAstava // 252 / / avAdInnRpatirmantrin, kimadbhutamivocyate / so'pyavocattavApyagre, nAtha! kiM kathyate'nyathA ? // 253 // kintu zrutamidaM deva!, subuddheryat kathAnakam / prakAzyamAnamasyaiva, rahasyaM zRNu samprati // 254 / / ata upanaya: yatsupratiSThitaM proktaM, puraM tajjanma mAnuSam / ihaiva dehino yena, guNimadhye pratiSThitAH // 255 // narANAmIzvarastatra, sarvajJo bhuvanaprabhuH / rAgAdiripujetRtvA-dUrjitaH susthitazca saH // 256 // kRtapratiSThastenAyaM, tadArAdhanavarddhitaH / dharmo dAnAdikastasya, sacivatvena varNitaH // 257 // samAkhyAtAH kSitIzasya, sacivasya ca ye guNAH / samastasyApi lokasya, viditA eva te svayam // 258 // martyajanmani jIvo yaH, subuddhiH sAdhubuddhitaH / guNaiH zreSThairupetatvA-dasau zreSThIti kIrtitaH // 259 // kathAratnasAgare sulocaneti yA proktA, seyaM devI sarasvatI / jAyate yena jantUnAM, zubhamAlocanaM tayA // 260 // subhogetyabhidhAnAcca, lakSmIrevAvagamyatAm / tasyAmevAdbhuto bhogaH, sambhaved bhavinAM yataH // 261 // bhAratI hi vacorUpA, lakSmIzca vacanAnugA / tataH sarasvatI jyeSThA, kaniSThA zrIrudAhatA // 262 // utpattidharmato yasmAt, taddharmo janakastayoH / dvayoH sahAnavasthAnAt, parasparavirodhitA // 263 // nirbuddhaiH kSIyate lakSmI:, ni:zrIkasya sarasvatI / ityanyonyavirodhena, tayorddharmasya ca kSayaH // 264 // sA lakSmI ratI sA ca, zocyate tattvakovidaiH / ye ciropacitasyApi, dharmasya kSayakAraNam // 265 / / yena dharmavazAdeva, sarvatragamanaM tayoH / / sabhyAbhigamanaM tena, tAtA'nujJAtamucyate // 266 / / ye cA''khyAtAH pure tatra, vAstavyAH zreSThinastrayaH / te manuSyAstridhA mUrkha-madhyabuddhi-subuddhayaH // 267 // zvabhra-tiryag-nR-deveSu, zravaNendriyazAliSu / mokSAGgavyavahArasya, vijJatvAtte dhurandharAH // 268 // zilpikauTumbikAdyA ye, tatra karmopajIvinaH / teSAM stomaH samasto'pi, bAlizo'yamudAhRtaH // 269 // teSAM ca karmavRttInAM, svasvakarmaNi kauzalAt / bhuktimAtrArjanAccokto, bAlizAbhigamastayoH // 270 / / vipra-kSatra-vaNikprAyA, ye tu madhyamabuddhayaH / tadIyarAziH sarvo'yaM, madhyabuddhiH prakIrtitaH // 271 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 kathAratnasAgare taraGga-9 : zAradAsauhArdam tanmadhye ke'pi vidvAMsaH, zrImanto'pi ca kecana / pratyekaM tatkRtaM proktaM, tena sambhASaNaM tayoH // 272 / / babhUvustatra vidvAMsaH, kevalaM bhAratImayA / vRthAprAyAH punaH ke'pi, kevalaM kamalAmayAH // 273 / / tatsaMlApAt tayostena, tanmayatvamudAhRtam / durvidagdhAdvaye caite, gatAzcaitanyazUnyatAm // 274 / / pANDityagrahilA: ke'pi, ke'pi zrIgrahilAstataH / jAtAstadvismRtAtmAnaH, kRtyAjJAnAdidUSitAH // 275 / / eteSAmubhayeSAM ca, ye'haGkArapurassarAH / niHzeSAH khyApitA doSAH, pratyakSA eva te dhruvam // 276 // ye tu kecinmahAtmAnaH prasannamativaibhavAH / teSAM vargaH samagro'yaM, sadbuddhiriti varNitaH // 277 // sa ca dharmaprabhAvena guNavAn dhanavAnapi / tatproktaH zrI-sarasvatyo-stvatsamIpe samAgamaH // 278 // kiJcAyaM vetti zAstreNa, lakSmIdoSAnazeSataH / sulocanAkRtaM tena, taddoSAkhyApanaM matam // 279 // abhedazcAtra vijJeyaH, zrImatAM hi zriyA saha / tatazca zrImatAM doSAH, zrIdoSatvena kIrtitAH // 28 // krodhauddhatyAdayo ye tu, doSAH prajJApitAH zriyaH / te sAkSAdeva vIkSyante, zrIgarvagrahilAtmatAm // 281 // te ca zAstrasya nAmApi, na kSamante kathaJcana / kiJca dRSTepi zAstrajJe, prakAmaM dadhati krudham // 282 // spaSTaM ca lakSmIlolAnAM, dRzyante mUDhacetasAm / paradAra-paradravya-paradrohapravRttayaH // 283 // tathAsthitAzca te lakSmI-lubdhAH syurdharmaghAtinaH / zriyaH svajanakadhvaMsa-hetutA varNitA tataH // 284 // zrImanto viduSAM doSAn, pravadanti kadAcana / tataH sulocanAdoSAH, subhogodbhAvitA matAH // 285 / / aikyaM ca saha bhAratyA, zAstraM zAstravatAM matam / tatazca tatkRtaM sarvaM, bhAratIkRtamIritam // 286 // cApalapramukhA doSAH, khyApyante kavibhiH zriyaH / proktA brAhmIkRtA tenA-'yaza:paTahaghoSaNA // 287 / / zrImantaH satyamevaite, jaTharopasthaduHsthitAH / vivekibhirvilokyante, vastuto'vastusannibhAH // 288 // anyAyairAvaNAdInAM, darzitaM yannidarzanam / / kavInAM parapaizUnya-doSaH prakhyApitastataH // 289 // lobhazca sAgaro nAmnA, duSpUratvena varNitaH / avazyaM zrImatAM bhAvI, zriyaH sahacarastataH // 29 // zrIvaGkhyA vRddhiretasya, lAbhAllobhasya vardhanAt / jagajjayitvaM vizve'pi, tadAdezAnuvartanAt // 291 // lobhasyocchedanaM tattva-granthe yadupadizyate / tadenaM prati bhAratyA, vairiyantraprakalpitam // 292 // yad vidyA vismaratyanya-vyApArAkSiptacetasaH / IrSNayArAdhakatyAgadoSo brAhmAstadIritaH // 293 // tucchAtmanAM vikArAya, prauDhAzrIna mahAtmanAma / iti proktamahaM prauDhA vikurve vA na vA kvacit // 294 / / svalpapAThaH paThan kUTa, sabhAyAM ko na hasyate ? / tenoktameSA bAlApi, vigopitavatI na kAm ? // 295 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 taraGga-9 : zAradAsauhArdam cArvAkokteSu zAstreSu, dharmo yannaiva manyate / tabhAratyAH kusaMsargAt, tattvA'mananamucyate // 296 // subuddherjAyate yena, heyopAdeyavijJatA / vivekasyaiva mAhAtmyA-dasyopAdhyAyatA tataH // 297 // ye vidvadupajIvyatva-mAnyatvapramukhA guNAH / prakIrttitA vivekasya, viditA eva te svayam // 298 // yad vAci vItarAgasya, dhArmikANAM ca dRzyate / vivekastena bhAratyA-staddarzanamudAhRtam // 299 // ata eva ca bhAratyA, dharmazAstrasvarUpayA / kSatakSobhasya lobhasya, duSTatvaM prakaTIkRtam // 300 / / tattvajJAnaM vinA nAyaM, viveko muktikAraNam / tattvadRSTiM vinA proktA, tasya niSphalatA tataH // 301 // kavibhiH zlAdhyate lakSmI, vivekasubhagIkRtA / tataH proktaM yazorAziM, bhAratI te kariSyati // 302 // vivekI tattvadarzI ca, vimarzI ca zriyaH patiH / mAnyo vastudhiyA dhIre-vasta evAparaH punaH // 303 // satyaM ca prAcyadRSTAntai-ranyAyAdvinivarttanam / / lobhasya cAtiduSTatvaM, vivekI vetti bhUpatiH // 304 / / bhaugekapAtraM dhAtrIzA, vidvAMsastu kalAvidaH / tatko vijJAn vinA rAjJAM, syAdAya-vyayacintakaH // 305 // vidhatte vasudhezAnAM, ka: kalA kovidaM vinA / parIkSaNaM gajAdInAM, saGgItAdau ca kauzalam // 306 / / kRtyAkRtyArthasammoha-vyapohapramukhAguNAH / vivekibhyo vipazcidbhyo, bhaveyubhUbhujAM sphuTam // 307 // kathAratnasAgare sudhIbhyaH zRNutAM zAstraM, zazvadvimRzatAM tathA / zrImatAM jAyate'tyantaM, vivekasya prasannatA // 308 // zAstrokte saJcaranmArge, vivekI jagatIpatiH / rAjyazrIjanakaM dharmaM, pravarddhayati nizcitam // 309 / / zAstravAnuvartI ca, vivekI ca mahIpatiH / pUjotsavAdibhirdaivaM, sarvajJamapi bhUSayet // 310 // vidvAnapi ca ni:zrIko, dInaH kaupInamAtrabhRt / zrImadbhiH pravizan gehe, cauro'yamiti zakyate // 311 // tathApi bhojanAdyarthacintAvivazamAnasaH / muktamAnaH sthito dvAri, zrImadbhiH paribhUyate // 312 // dhanena rahitaH satyaM, vidyAvAnapi mAnavaH / bhAryAdibhirgRhe lokai-bahizca paribhUyate // 313 // dhik kalAkauzalaM sarva-meteSAM jJAnimAninAm / yadupAyAntarairlakSmI-mete'rjayitumakSamAH // 314 // mUrkhANAM zrImatAM cATu-kArAH syuriti ninditAH / ni:svAH santaH kalAvantaH, klaamhimghaatkaaH||315 ||(yugmm) dhruvaM zrIvibhramabhraSTai-navyasanibhirbudhaiH / kuNTo'vabudhyate vandhya-pradAnA'vasaraH karaH // 316 // saJjAte vibhavabhraMze, mAne mlAnimupAgate / manasvinaH sukhAya syAnnivAso nirjane vane // 317 // dhanibhirdhikkRto dhImAn, dhanAzAvivazIkRtaH / stuvannapi bhavetteSAM, dahanAdapi dAhakaH // 318 // vijJairapi gatazrIkai-rdAnadharmabahiSkRta / upavAsAdikaSTena, dharmo'pyArAdhyate dhruvam // 319 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga 9 : zAradAsauhArdam dhImato dhanaduHsthasya, prasthitasya digantaram / kvApi grAme nivAsAya sthAnamapyatidurlabham // 320 // guNI hi dravyasampannaH, puruSo nayanAmRtam / subhagaH puNyasampUrNo, yazasvI ca bhavet dhruvam // 321 // tathA ca jAyate so'yaM sevanIyo vivekinAm / tasya sargAd vivekasya, viveke ca vimarze ca varddhata zrI sarasvatyau tasya dharmaprabhAvataH // 323 // vivekavikalaiH kaula-pramukhairjJAnamAnibhiH / lokairyadupadiSTaM tad, vyaktameva vibhAvyate // 324 // zrImatAM hyavivekAnAM, svaprabhutvA'bhimAninAm / syAd dharmaM prati vaimukhyaM daurmukhyaM dhArmikeSu ca // 325 // dhUrttAdijanitAM caiSAM vaJcanaM spaSTamIkSyate / bhavati svacchatA tataH // 322 // tattvajJAne ca nirmale / tallakSmyAzcApi DombAdi - gItAdyarthamasadyazaH // 326 // dhUrtAdi vaJcanaM proktaM, vivekena vinA zriyaH tallakSmyA nirvivekAnAM, kSayaH prAyazca zocanam // 327 // subuddhizca vivekI ca, zAstrajJazca dhanI ca san / munipramukhalokeSu, zAstramArgAnugAmiSu // 328 // satkArAdIni kurvANo bhaktizraddhAnapUrvakam / tadAdezAnuvartI ca, varddhayatyeva bhAratIm // 329 // ( yugmam) zAstrArthavidurAzcAsya, sadAcAraprazaMsanAt / satpathasthApanAdduSTa-kathAyAM saGgarakSaNAt // 330 // dharme niyojanAdyuktyA, cA'pAtravyayavAraNAt / svopadeze sudhApAnairvarddhayantitarAM zriyam // 331 // ( yugmam) 89 kathAratnasAgare 90 tena lakSmI-sarasvatyo- ranyonyasya vivarddhanam / dharmasya cA'dhamarNatvaM subuddhiM prati kIrttitam // 332 // evaM ca vartamAnasya narasya matizAlinaH / dharmmAd vAJchitasaMsiddhi-ryazazca bhavati dhruvam // 333 // evaM trivargasampatterapi jAnannanityatAm / zAzvatAya pumarthAya caturthAya spRhAM vahan // 334 // ( yugmam ) sa subuddhirnizAzeSe, prasannIbhUtacetanaH / vivekavazataH sarvaM yatkaroti taducyate // 335 // dehAdibhinnamAtmAnaM kulaM pUrvAparau bhavau / AcAraM guNaratnAni zaktyAdyaM ca vicArayan // 336 // duzceSTitaiH kaSAyANAM narake duHkhamAtmanaH / paramAtmAprasattizca vyaktameva vibhAvyate // 337 // prabhutvaM gRhiNAM na syAt krodhA'dyabhinayaM vinA / krodhAderlAghavaM bAhyAnuvRttizca taducyate // 338 // gItAdiviSayagrAme, puNyAdupanate sati / AsaktivarjanAduktaM, bahirvRrtyA'valokanam // 339 // sukhalezena vizvAsya, geyakRdgaNikAdayaH / dhImato'pyavivekasya, jihIrSanti zriyaM gRhAt // 340 // kalAjJAnavazAccaite, syuH suvarNAdyalaGkRtAH / tattArAmaitrakaM proktaM teSAM saha subhogayA // 349 // vyAdhiprabhRtizatrUNAM ceSTitaM yadudIritam / tadidaM bhavatA deva ! svayamevA'vabudhyate // 342 // taddharmAnugrahAdyAvanna rogAdyA bhavantyamI / yAvaccendriyavargo'yamAtmano'sti vazaMvadaH // 343 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-9 : zAradAsauhArdam yAvanmanuSyajanmedaM mAnyaM jJAnavatAmapi / niHsAmAnyo vivekazca yAvanmanasi varttate // 344 // yAvat prajJA ca lakSmIzca dharmmabuddhizca varttate / yAvacca manasA zrImAn, vItarAgo vibhAvyate // 345 // tAvad yatkRtyamazrAntaM puruSeNa subuddhinA / tat sarvaM devapUjAdi, vyaktaM vijJAyatAM tvayA // 346 // dharmahetuSu zeSeSu visaMvAdaH parasparam / darzanAnAM samastAnAM, dayAyAM sammatiH punaH // 347 // saubhAgyA''rogya - dAnAdIn, tadguNAn gaNanAtigAn / so'pi vizvaprabhuH zAstA, dharmmazAstreSu zaMsati // 348 // hRdi zraddhAmanAdhAya tapodAnapuraHsaraiH / kRtairapyupacAraistairna syAd dharmmA'tinirmalaH // 349 // kIrttitaM yacca patreSu prabhoH zAsanalekhanam / tadidaM tattvazAstrANAM jJeyaM pustakalekhanam // 350 // vidvadbhiryAcyamAneSu pustakeSu ca sarvataH / kRtyAkRtyavidhAvAjJA, jJApyate bhuvanaprabhoH // 351 // evaM ca cintitaM svasya krodhAdInAM ca lAghavam / gauravaM ca zamAdInAM viSayANAM ca bAhyatAm // 352 // pUjanaM ca jagadbhartu brahmajJAnavatAM tathA / dAnazIlatapobhAvai-rddharmasyArAdhanAmapi // 353 // kRpApAtreSu sattveSu dayAM cA'tyadbhutodayAm / dharmakarmavinirmANaM, kiJca zraddhAnapUrvakam // 354 // dharmopadezazAstrANAM, lekhanAd vAcanAdapi / janasya ca samastasya kRtyAkRtyaprakAzanam // 355 // 91 92 kathAratnasAgare vivekapUrvakaM kurvan, zuddhabuddhimayaH pumAn / prApnoti puNyamAhAtmyAd yogavikramamadbhutam // 356 // tatazca jayati vyAdhi-jarAprabhRtizAtravAn / tathA cApnoti martyeSu, jIvanmuktaH paraM padam // 357 // tatazca paramAM muktiM, dehAdityAgato gataH / zAzvatIM labhate zreSThAM pratiSThAM paramAtmasu // 358 / / intyantaraGgabhaGgyaiva, subuddhInAM mahAtmanAm / puruSANAM caritraM te, purataH parikIrttitam // 359 // vihAya bAlizAnAM ca madhyamAnAM ca varttinI / tannAtha ! tvaM subuddhInAM bhajethAH pathi pAnthatAm // 360 // evaM prabodhitaH puNya-karmaNe zarvavarmaNA / sAnandamAnaso jAta:, zAtavAhanabhUpatiH // 361 // tatheti pratipadyAtha tattathaiva samAcaran / jagadAnandayAmAsa, yazaH kusumasaurabhaiH // 362 // itthaM trivargasampatti-madbhutAmadhigamya saH / caturthapuruSArthe'pi pratiSThAM prApsyati kramAt // 363 // bhaktyA ca kRtasatkAraH, karIndraturagottaram / dideza maNDalAdhIza sampadaM zarvavarmaNe // 364 // etasmAditi zAtavAhanamahIbhartuzcaritrAmRtAt, labdhvA vaibudhasampadaM sahRdaya zreNIzikhAzekharAH / lakSmI-zAradayorvirodhamadhikaM nirdhUya sabuddhayaH / santaH santatameva santu puruSazreSThapratiSThAspadam // 365 // iti zrImaladhAriziSya zrInaracandrAcAryaviracite kathAratnasAgare zrI zAradAsauhArdanAma navamastaraGgaH // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-10 : nAgaketukathA tapadharme nAgaketukathA : taraMga:-10 kAryaM niHzaGkamAtaGka-paGkagrISmAtapastapaH / yasmAt kalyANasampattiH, kasya no nAgaketuvat // 1 // nagarI candrakAnteti, vikhyAtA'styatra bhArate / yAM rAmaNIyakA''kSiptA, zizrAya zrIrahardivam // 2 // zrImAn vijayasenAkhyaH, kSamApatistAmapAlayat / dRzApi nA''hatA yasya, senA kenApi vairiNA // 3 // tatra zrIkAntanAmA'sti, zreSThI puradhurandharaH / dhanairyasya dhanezatva-malIkamalakezitaH // 4 // tatpatnI zrIsakhI nAma, jinazAsanabhAvitA / zrayanti yAM vivekAdyA, guNA divamiva grahAH // 5 // sa vArdhake sutaM prApa-dupayAcitakoTibhiH / daivAd babhUva cAsanna-stadA paryuSaNotsavaH // 6 // athASTamaM tapaH kArya-miti lokena bhASitam / zrutvA bAlo'pi sa jJAnI, cakre niSkaSTamaSTamam // 7 // arogiNyapi cA''hAra-parihArapare sute / pitA tadvedibhistAMstA-nupacArAnakArayat // 8 // tathA'pi bAlaH kaSTe'pi, svapratijJAtamatyajan / mUrcchayA channacaitanyaH, zUnyabhAvena so'bhavat // 9 // mUrhochAditajIvantaM, jIvantamavijAnatI parvabhaGgaM piturdu:khaM, nA'lpaM cAsya vibhAvyase // 10 // mAtA vivekinI bAlaM, komalakSaumaveSTitam / gRhopavana evAmuM, nicakhAna nidhAnavat // 11 ||(yugmm) prAtazca jJAtavRttAntaH zreSThI tanayavatsalaH / vidIrNahRdayaH sadyaH, zokAllokAntaraM yayau // 12 // kathAratnasAgare atha pRthvIpativratvA, saputramapi taM mRtam / gRhe paJcakulaM preSIt, sarvasvagrahaNA''grahI // 13 // amilatsu kapATeSu, vizadbhirgalahastitaiH / puruSaiApito rAjA, vismitaH svayamAgamat // 14 // vizannatha vizAmIzaH, kozAgAraM nivAritaH / huGkAreNAtibhImena, bhIto dvAre'pyupAvizat // 15 // bhaktipUrvamavAdIcca, bho! bho! vezmAdhidevatA / pratyakSIbhUya mAM zAdhi, bAdhito'smi kimu tvayA // 16 // atha sAkSAnnRpaM prAha, divyamUrtidharaH suraH / dharaNendro'hamanyAya-kAriNaM tvAM sahe na hi // 17 // nRpaH prAha kimanyAyo, nirvIrAdhanasaGgrahe ? / so'vAdIdvIra! nirvIrA, jIvatyapi sute kutaH ? // 18 // sAkSAdvIkSasva taM haste, kaGkaNe darpaNena kiM ? ityuktvA bhUbhRdadhyakSaM, tanmAtrA tamupAnayat // 19 // sadyaH kSiteH samutkhAtaM, kiM kArtasvarabhAsvaram / bAlamAlokya jIvanta-mavanIzo visiSmiye // 20 // tattvaM jAne na hi brUhi, prabho ! kimidamadbhutam / ityukte bhUbhujAvAdI-ddharaNaH zRNu bhUpate! // 21 // purA''sId bharatakSetra-maNDane kuNDine pure / vaNijaH suMdarAkhyasya nandanazcandanAbhidhaH // 22 // tasyA'tha jAtamAtrasya, mAtA mRtyumupAgamat / vimAtrA mAtRroSeNa, sa cA'tyarthaM kadarthitaH // 23 // bhAryAbhaktena pitrApi, mAtsaryAdati bhartsitaH / abhigamya muni kazci-dAcakhyau duHkhamAtmanaH // 24 // sa prAha sarvamapyetadu:khamatyantaduHsaham / avagaccha phalaM vatsa, svAparAdhaikavIrudhaH // 25 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga -10: nAgaketukathA saptakSetryAM yairuptaM na na zIlaM parizIlitam / // 28 // bhAvAnna ca tapastaptaM Uce ca candano deyaM sazIlaM tu tapaH zIlaM bhAvanA pAvanA''tmanA // 27 // tataH prabhRtyathAkArSIttapaH kimapi parvasu / vimAtari ca tattyAja, dveSameSa vizeSataH atha paryuSaNAparvaNyaSTamaM saMzritastapaH / kRtasAmAyikaH kvApi, tasthau tRNakuTIrake // 29 // uttasthau ca tadA'kasmAtprAtivezmikavezmani / dhUmAndhakAritavyoma-jvAlAmAlAkulo'nalaH // 30 // vAti prAtIpike vAyA - vadagdhe tat kuTIrake / vahnima'hnAya cikSepa, vimAtA tatra matsarAt // 31 // madhyasthapariNAmossau, baddhamAnuSyakasthitiH / bhRzotpannaH sutatvena, zreSThino'muSya vezmani // 32 // asminnapi bhave zrutvA vacaH paryuSaNetya'sau / saJjAtajAtismaraNaH kRtavAnaSTamaM tapaH // 33 // mUrcchAlazca nikhAto'yaM mRta ityambayA sutaH / jJAtastadaiva daivAcca prayuktAvadhinA mayA // 34 // sattvatattvaprakarSAcca, samAvarjitacetasA / kutaH kAGkSanti te sukham ? // 26 // nirddhanenAtra kiM mayA ? | kRSTo mRtyumukhAd bAlo, vibhavazca bhavanmukhAt // 35 // evaM nivedya samprApte, dharaNe dharaNestalam / prItyA nyavezayad bhUpa-staM bAlaM zreSThinaH pade // 36 // prasAdAnnAgarAjasya sa lebhe vaibhavaM yataH / nAgaketuriti khyAtiM tato lokeSu labdhavAn // 37 // 95 96 guNasphUrtyA ca kIrtyA ca dehena ca dhanena ca / krameNa vavRdhe bAlaH pAlayan dharmamArhatam // 38 // catuSpavrvyA caturmAse, tathA sAMvatsarotsave / kathAratnasAgare sa caturthatapaH SaSTa-maSTamaM ca sadA vyadhAt // 39 // ArAdhayannayaM dhyAnaM jJAnaM dAnaM dayAM gurUn / jinAMzcA'bhyarcayan bheje, phalaM gArhasthyabhUruhaH // 40 // ko'pyanyadA pizunakaiH zunakairiva dUSitaH / nijaghne'naparAdho'pi, cauraGkAraM mahIbhujA // 41 // vicAravaJcite tasmin sakopaH so'pi bhUpatau // sattvavRttyA mRtaH prApa, janma bhAsuramAsuram // 42 // prayuktA'vadhirabhyetya vegataH kupitastataH / sapuraM bhUpatiM hantuM vicakre vipulAM zilAm // 43 // purasyopari tAM vIkSya, pihitAmbarabhAskarAm / lokaH zokAndhakArAndho, babhUva saha bhUbhujA // 44 // athA'mAtyAdibhirvijJairAhUya ghanamAnataH / abhyarthito nAgaketu - stadupadravavidrave // 45 // saGghacaityeSu vAtsalyaM, prINanaM prANinAmapi / cikIrSuH zucirabhyarcya gurudevapadAmbujam // 46 // Agatya pauSadhAgAre, sa kRtvA pauSadhavratam / kAyotsarge sthitastasyo padravasyopazAntaye // 47 // yugmam) kSaNamAtrAdathaitasya mAhAtmyAdasuraH puram / pratyakSIbhUya taM natvA, saJjahAra zilAdikam // 48 // tato harSaprakarSodya-llolakolAhalairnaraiH / kRte jayajayadhvAne, nRpo'pyAgAttadantike // 49 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga -10: nAgaketukathA nItaH zreSThigirA zAnti-masuraH purato natam / nA'vicArya tvayA kArya-miti bhUpatimanvazAt // 50 // natvA stutvA ca taddharma - nairmalyamasure gate / AsInamenamabhyarcya hRSTastuSTAva pArthivaH // 51 // aho ! dharmasya visphUrttiH, prabhutvaM tapasAmaho / aho ! mahAtmanAM zakti raho ! ratnaprasUrmahI // 52 // nAgaketurapi prAha, nAhamatrAsmi kAraNam / jayanti kintu bhAgyAni prAktanAni bhavAdRzAm // 53 // ArAdhayata tattAni darzayantaH kRtajJatAm / pUjyapUjA - tapo-dAna- dInoddharaNakarmabhiH // 54 // amArighoSaNaM baddha-mocanaM caityapUjanam / pAtradAnAdikaM cAsya vacasA vidadhe nRpaH // 55 // tena cotpannavairAgyo, nAgaketustataH sute / puro narezvarAdInAM bhAramAropya vezmanaH // 56 // poSadhAgAramAzritya saMzritazrAvakavrataH / ekAdazApi pratimA, matimAn pratipAlayata // 57 // ( yugmam) athAsya pauSadhasthasya dhyAnavidhyAtacetasaH / ghAtikarmakSayAdAvirbabhUva paramaM mahaH // 58 // asau dharmopadezena, bhavyAnavyAjamuddharan / yazazrIzAzvataM prApa, padamAnandasampadaH // 59 // zrInAgaketucaritAdbhutakIrtanena, vijJAyadu:stapatapaH prabhavaM prabhAvam / bhavyAH paraM sukhamakhaNDamupetukAmA; dhvastAntaraGgatamasastapase yatadhvam // 60 // iti zrImaladhAriziSya - zrInaracandrasUriviracite kathAratnasAgare nAgaketucaritaM nAma dazamastaraGgaH // 97 98 kathAratnasAgare parameSThinamaskAre lakSmIdharacaritaM taraGga -11 parameSThimayo mantrarAjo nirvyAjavaibhavaH / eko'pi kIrtyate kAmaM, kAmagavyAdijitvaraH // 1 // dAnazIlatapaH satyai rbhAvanApAvanAtmabhiH / zritasya tu kimetasya brUmahe mahimAdbhutam // 2 // ArAdhyaH sudhiyA zazvaddAnAdisahitastataH / eSa lakSmIdhareNeva dRSTAdRSTaphalArthinA // 3 // khyAtaM yathArthanAmAsti, pRthivItilakaM puram / vIkSitaM yatra nAlIka- zobhAsambhAvanaM punaH // 4 // uvAsa padmavAsApi, yatra dharmeNa nirmale / utsRjya nalinAvAsa - malinAmalinAyitam // 5 // tasmin ripudvipavyUha - siMhaH siMho mahIpatiH / abhavad vallabhA tasya nAmnA madanamaJjarI // 6 // dvAsaptatikalApAtraM, putro lakSmIdharAbhidhaH / tatsapatnIbhavo'syAsti, vinayI navayauvanaH // 7 // asau vimalabodhasya, sUrerAsAdya dezanAm / parameSThimayaM maMtraM jagrAha sa [d] gRhivratam // 8 // vratairakhaNDitairdAna- tapaH zIlAdibhizca saH / bhAvenArAdhayaddharme dhyAyan paJcanamaskRtim // 9 // ratnakambalamanyedyu- rvaNigbhiH prAbhRtIkRtam / nRpAdavApya sAdhubhyaH, sudhIstaducitaM dadau // 10 // kadAcit kIlikAyogAd, vyomagaM DhaukanAgatam / samAyAtasya tasyAbhUt, mayUraM medinIzvaraH // 11 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 taraGga-11 : lakSmIdharacaritaM tadA ca yAcayAmAsa, dAsyA taM ratnakambalam / nirbandhena dharAdhIzaM, devI madanamaJjarI // 12 // tadAgrahAnmahInAthA'bhyarthitena tanUbhuvA / kathitaM tathyamevAtha, mithyA'manyata bhUpatiH // 13 // tataH prodbhUtakopena, bhUpenAvamato yayau / kumAraH kekinaH pRSTha-madhiSThAya vihAyasA // 14 // pazyan giri-pura-grAmA-bhirAmAM medinImasau / puraM ratnapuraM nAma, jagAmoddAmadhAmavAn // 15 // tatrAvatIrya taM moraM, smazAnavaTakoTare / nikSipya kSipramevAsau, viveza nagarAntaram // 16 // tatra kAmalatAnAma-vezyAvezmani tasthivAn / kadAcitkalpitAkalpaH, sa pazyan purasampadam // 17 // kamalAsaGkhyA vAmapAlabhUpAlakanyayA / ratnavAtAyanotsaGga-taraGgisphItagItayA // 18 // dRSTaH karNAntavizrAnta-tarattaralatArayA / ketakopAntavizrAnta-bhramarI sadRzA dRzA // 19 ||(vishesskm) ihAsi tvamiti khyAtuM, nyasto hastastayA hRdi / kumAreNApi tadvIkSya karAbjaM mukulIkRtam // 20 // nizIthe'tha mayUreNa, saudhametya nRpAtmajAm / gAndharvavidhinodvAhya, sa tatraivAvasannizi // 21 // prAtarnupasute yAte, dhAtrI taddehaceSTitam / dRSTvA zazaMsa tanmAtuH, bhUbhartuH sApi satvaram // 22 // dhAtrI dharitrInAthena, tadudantopalabdhaye / niyuktA nizi tatraiva, nilInA vAsavezmani // 23 // kathAratnasAgare athA''yAtasya tasyAsau, suptasya sukhanidrayA / vidagdhA dhAturAgeNa, raJjayAmAsa vAsasI // 24 // muktvA mayUraM svasthAne, prAtaryAtaH sa mandiram / prakSAlanAya vAsAMsi, rajakasya samAparyat // 25 // dhAtrIvijJaptavRttAnto, nRpo'pyArakSamAdizat / vijJAya dhAtryabhijJAnA-ttaM durAtmAnamAnaye // 26 // so'pi taM rajakaM vIkSya, tadvastraparidhAyinam / kuTTayitvA ca baddhvA ca, ninAya nRpateH puraH // 27 // yathArthe kathite tena, vimocya rajakaM nRpaH / kopakampraH kumArasya, vadhAyA''rakSamAdizat // 28 // sa gatvA gaNikAgehe, kumAraM satyavAdinam / udbaddhanArthamAninye, zmazAnavaTasannidhau // 29 // svayamudbandhayiSyAmi, mA mAM spRzata rakSakAH / evamuktvA kumAro'pi tamAropya vadrumam // 30 // tato mayUramAkRSya, samadhyAsya ca siddhavat / sa teSAM pazyatAmeva, rabhasA nabhasA'gamat // 31 // taM ca vijJAya vRttAntaM, sA'pi kSitipateH sutA / vijJA vijJApayAmAsa, svasvarUpaM pituH puraH // 32 // tato vimarzabandhena, krodhavardhanabhUpatiH / tayaiva sutayA sAka-manta:santApamApa saH // 33 // tathaiva rAtrAvabhyetya, kumAraH smeravismayam / priyAM mayUramAropya, pratasthe dakSiNApatham // 34 // vrajannantonidhirmadhye, so'drAkSIdralanirmitam / ratnakUTAcalotsaGga-saGgazri vIramandiram // 35 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga -11: lakSmIdharacaritaM tatrAvatIrya natvA ca zrImadvIrajinezvaram / vAtAyane vizazrAma, samaM dayitayA tayA // 36 // kumAre tatra nidrANe, yAmikIkRtya vallabhAm / acintayadiyaM dhigmA-masamasnehamohitAm // 37 // na ratnAni na tAmbUlaM yanna bhojyamapi smRtam / gatvA tadAnaye tUrNaM, yAvat jAgarti na priyaH // 38 // ityAlocya mayUreNa sA saudhotsaGgasaGginI / tatkIlikAsamuddhAraM visasmAra tvarAturA // 39 // gate sukRtavattatra, prAsAdAdatha kekini / devIva gativaikalyaM, sApi zApAdivAgamat // 40 // antaH santapyamAnA'sau nizvAsaglapitAdharA / bhojanAdIni tatyAja, jIvitavyAzayA samam // 41 // AryaputraH kathaM bhAvI, sa tasminnirjane vane ? | prabuddhazcApyadRSTvA mAM kiM kiM sambhAvayiSyati ? // 42 // dhig dhigme nirvicAratvaM dhig me svacchandakAritA / mRtyunApi na hi prAyaH prAyazcitaM tadatra me // 43 // iti cintAparAmetA - metya dhAtrItyavocata / preSitA putri ! pitrA te, tatrAkarNaya kAraNam // 44 // adyAsssthAne tathAvasthe, kazcillokottaro naraH / niHzaGko'bhyetya palyaGkaM bheje bhUpasya pazyataH // 45 // sabhrUbhaGgamatho rAjJA, jJApitAstadvadhaM prati / pattayo naiva saMjAta- vipattaya ivAcalan // 46 // atha svayaM vikRSTA'si -ryAvaddhAvati bhUpatiH / tAvattenoditaM rAjan ! karNe kuru giraM mama // 47 // 101 kathAratnasAgare 102 vikrAmatA matimatA, purazcintyaM catuSTayam / kosmyahaM ? kA ca me zakti: ?, kaH paraH ? zaktirasya kA? / / 48 / / sahasA mayi vikrAnta - stadidaM mA sma vismaraH / svacchandaM svacchamAgaccha tvameSAM pathipAnthatAm // 49 // AdhAro'si dharAyAstva-miti naivAsinA zitaH / tanmayi prahvatA yuktA, vikramaH kramate na te // 50 // spaSTadRSTaprabhAvo'tha, sasnehaH prAha pArthivaH / mahAtman ! brUhi tad vastu yattavA'stu priyaGkaram // 51 // so'thAkhyattava yA kanyA, prANebhyopyativallabhA / kamalA kamalevAsti, jaitramastraM manobhuvaH // 52 // pANau kRtya tadetA cet, kRtakRtyo bhavAmyaham / tatte rAjyaM ca sarveSAM jIvitavyaM ca nAnyathA // 53 // nRpopyacintayattAva- dekaM dahati me manaH / jAmAturvihite kArye, tAtparyamavicArya yat // 54 // dvitIyaM tadidaM bhAvi yatkanyAM dUSitAmapi / pAtrAyAsmai na dAsyAmi zyAmikAkAraNaM kule // 55 // smarAnurUparUpe'sya gate locanagocaram / putryA narAntaradveSo-pyazeSa: saiSa yAsyati // 56 // tadenaM devi ! kandarpa- rUpadarpApahAriNam / atyadbhutaprabhAvardhi-vardhitoddAmasampadam // 57 // mayA saha mahInAtha, prajighAya tavAntike / tadamuM vIkSya dakSe! tva- maGgIkuru varaM varam // 58 // ityuktvA pratihArIbhi - dattahastAvalambanam / vizvavyApivapurjyoti-dyatitAzeSadigmukham // 59 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 taraGga-11 : lakSmIdharacaritaM sphuratparimalA''nItai-rupagItaM madhuvrataiH / taM naraM puratastasyA, sA nyavezayadAsane // 6 // tataH svAGgrinakhanyasta-nistaraGgavilocanA / Uce nRpasutA dhAtri!, mAtRtulyAsi kiM bruve? // 61 // kiM ca tAtaH prabhutvena, svairaM jalpati yadyadaH / tvaM tu vijJApyavijJAbhU-ryadetadanumodase // 2 // tad gatvA brUhi kiM nAma, lubvA dharme cirasthiram / satvaraM gatvarAn prANAn, tvaM tAta! trAtumicchasi ? // 63 // abhyudeti dine yasmin, pazcimAyAmayaM raviH / / tadApi tasmAdanyasmin, na hi me ramate matiH // 64 // zIlameva hi nArINA-malaGkaraNamadbhutam / / zIlameva paraM rUpaM, zIlameva ca jIvitam // 65 // vidyAdharo'pi siddho'pi, devopi danujo'pi ca / so'pi ko'pyasti jIvantI, yo mAM malinayiSyati // 66 // taddezA na spRzAmyamba !, citte'pi na narantaram / janmAntare'pi tasyaiva, caraNau zaraNaM mama // 17 // tUSNIkAyAmathaitasyAM, dhAtryAM mlAnamukhatviSi / kumArarUpamAsthAya, sa siddhaH prAha sAhasI // 68 // alaM khedena me dehi, priye ! premamayIM dRzam / so'haM tvatsattvamAhAtmyAt, uttIrNo vipadarNavAt // 69 // kathyatAM kintu taccaityAt, kenAkAraNavairiNA / ekaiva tvamihAnItA, nItazca sa mayUrakaH // 70 / / athA'sau vismaya-vrIDA-harSa-bhIti-tvarAturA / tadA tadAtmano vRttaM, sarvaM tasmai nyavedayat // 71 // 104 kathAratnasAgare gatvA'tha vismitA dhAtrI, dhAtrIdhavamavardhayat / sopyAjagAma vegena, tatra jAmAtRsannidhau // 72 // abhyutthitastatastAbhyAM, kRtA''sanaparigrahaH / athainaM pRthivInAthaH, prapraccha svacchayA girA // 73 // mahAtmannAtmano vRtta-mazeSaM me nivedaya / kumAro'pyAdito'mbhodhi-caityasvApAntamAkhyata // 74 / / tato gatAyAM tvatputryAM, madIyahitahetave / prabuddho'hamadRSTvainAM, kSaNaM sthitvetyacintayam // 75 // kiM vane vihRtA seyaM, hRtA kiM kenacid bhavet ? / tato dikSurdhAnto'haM, mohaM gacchan muhurmuhuH // 76 // akRtArtho nivRtyAtha, mUDhopAyAntarastataH / duHkhadagdhasudhAvarSa-makArSa jinapUjanam // 77 // tatra sthitazca du:khAdhi-vyAdhividhvaMsanakSamam / dhyAyanpaJcanamaskAra-magadaGkAramAdarAt // 78 // kuto'pyabhyetya nikSipta-netranIlotpalasrajA / abhyarthitaH patitvena, kayAciddivyayoSayA // 79 // (yugmam) bhadre ! kadApi naivA'smi, parastrIsparzapAMsuraH / tadAtmAnaM ca mAM cApi, mA vRthA malinIkRthAH // 8 // kiJca paJcanamaskAra-sudhA yasya hRdi sthitA / rAgoragaviSaM tasya, kilbiSaM kurute kutaH ? // 81 // evaM yAvadimAM vacmi, tAvako'pyabravIt suraH / vidyAdharo'smi tuSTo'haM, caritreNa tavA'munA // 82 // kuto'pi kupitA seyaM, preyasI me purastava / jJAtaM hi yuvayovRttaM, mayA pracchannacAriNA // 83 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 kathAratnasAgare taraGga-11 : lakSmIdharacaritaM 105 yasya zatrau ca mitre ca, roSastoSazca niSphalaH / sa eSa puruSo mAtuH, purISamiti kathyatAm // 84 // tanmahAtman ! gRhANa tvaM, vidyAM gaganagAminIm / rUpAntarakarI svApa-dAyinI ca mayArpitAm // 85 / / evamuktvA'tha tisro'pi, dattvA vidyAH sasiddhikAH / sa yAto'hamihAyAto, rUpAntaradharaH pure // 86 // priyAnurAgajJAnAya, taccaitacceSTitaM mayA / sarvametanmahInAtha!, kSamyatAM caritaM tvayA // 87 // vibhAvyaivaM bhuvo bhartA-jAmAtuzcaritAdbhutam / bhAgyAdbhutaM sutAyAzca, babhUvAnandagadgadaH // 88 // sabhAsamakSaM sanmAna-dAnaiH satkRtya kRtyavit / kaumArazriyamapyasya, cakAra sahacAriNIm // 89 // mantrarAjasya mAhAtmya-mAtmanyevAvalokya saH / tamevArAdhayad dhyAna-prabhRtiprAbhRtArpaNaiH // 10 // dharmAdatyAgatAM lakSmI, dharma eva niyojayet / asau dharmasya lakSmyAzca, vitatAna na tAnavam // 11 // pituzca zvasurasyApi, tapasazca zivasya ca / sa dharmArAdhanAlubdha-zcatasro'pi zriyaH kramAt // 12 // lakSmIdharasya caritAdbhutakIrtanena, karNAmRtena zamitAntaratApatApAH / mantrAdhirAjajapadAnatapaHprakAra rArAdhayantu sudhiyastrividhena dharma // 13 // iti zrImaladhAri zrIdevAnandasUriziSya-zrInaracandrasUriviracite kathAratnasAgare lakSmIdharacaritaM naamaikaadshstrnggH|| adattAdAne vIryarAmakathA taraGgaH - 12 apradattaM paradravyaM, hRtaM parihRtaM ca yaiH / duHkhinaH kAlavadvIrya-rAmavat sukhinazca te // 1 // kAmpIlyanagarasvAmI, cakrezvaranarezvaraH / AsIdAsImabhUmIza-maulikhelitazAsanaH // 2 // tasyA'rjuna iti khyAto-mantrI vijitavAgpatiH / vIryarAmAbhidhastasya, sutaH zrutapayonidhiH // 3 // anyadA sadane tasya, sabhAsInasya mantriNaH / etya rAjapumAn ko'pi, mukuTaM nyastavAn kare // 4 // dakSiNakSoNipAlena, tadetat prAbhRtIkRtam / samAracayya mantrIza ! kozavezma pravezyatAm // 5 // ityuktvAtha gate tasmin, sutasyAsannavartinaH / samarpya mukuTa mantrI, vaiyagyAdanyato yayau // 6 // vIryarAme'rthazAstrArtha-cintanApannacetasi / tadAsannAsane muktaM, dAsaH kAlAbhidho'harat // 7 // uttiSThan mantriputro'tha, tatsarvatrA'gaveSayat / adRSTavA ca tataH khinno, viSaNNazcApyavasthitaH // 8 // sacivaH sAyamAyAtaH, zrutvA tatsutaceSTitam / taM dadAha hatotsAhaH, kilbiSairiva vAgviSaiH // 9 // durAcAra ! kulAGgAra!, jAtAbhUtputrikA varam / na putrastvAdRzaH zAstra-grahagrahilatAM gataH // 10 // vIryarAmastadityuccai-rjanakenAvamAnitaH / nirgatyeko dinaiH kaizcit, indraprasthapuraM yayau // 11 // 1. paGgavA api puGgavaH || Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-12 : adattAdAne vIryarAmakathA suptastadbahirudyAne, nandanodyAnanandini / karNyamAkarNayAMcakre, svAdhyAyadhvanimadbhutam // 12 // tatastadanusAreNa, madhyecUtavanaM vrajan / dadarza darzanIyAnA-mavadhiM munipuGgavam // 13 // taM praNamya purastasya niSaNNaH pRthivItale / dharmopadezaM zuzrAva zravaNAmRtanirjharam // 14 // bhave'smin bhavinAmeko, dharmo bandhurmahAdhanam / vidyA vaidyaH pitA mAtA, dAtA trAtA sukhaM sakhA // 15 // tadaho ! sarvadevAnA - mArAdhyo buddhizAlinA / ArAdhanaM ca tasyaikaM, parapIDAvivarjanam // 16 // tadarthameva sevyante, hyahiMsAdivratAnyapi / darzanAnyapi naivAtra, vivadante parasparam // 17 // vIryarAmastadAsAdya munijImUtagarjitam / tato vivekI kekIva-jagAdoddAmasampadaH // 18 // adya prabhRti hiMsAdyaM, tyAjyaM me parapIDanam / paradravyApahArastu jJAtaduHkho vizeSataH // 19 // ityAttavrataratno'sau prabhAte prAvizat purIm / zreSThino jayadevasya haTTe ca samupAvizat // 20 // tenApi pRSTavRttAntaH, sutatvena sa mAnitaH / sarvatra mukhamIkSante, sampadaH puNyazAlinAm // 21 // zreSThI devAnnamaskRtyA'nyadA sadanamAgamat / naivAdrAkSInnijAGgulyA maGgulIyamamUlyakam // 22 // kutrApi patitaM nUnaM yAvadityanuzocati / tAvaccaityAdupAgatya, vIryarAmastadArpayat // 23 // 107 kathAratnasAgare 108 zreSThI hRSTo'vadadvatsa!, kutra labdhamidaM tvayA ? | so'pyAkhyAddevapAdAnta-gatamAsAditaM mayA // 24 // acintayadidaM zreSThI, sutasyAho ! nirIhatA / ekAkinApi yallabdhamidaM mama samarpitam // 25 // nararatnaiH paradravyA-pahAraparihAribhiH / IdRgbhareva manye'haM rasAratnaprasUrasau // 26 // zreSThinA tatprabhRtyeva, savizeSamamAnyata / arthazaucaM hi lokeSu, subhagaGkaraNaM param // 27 // anyadA zreSThinastasya sukhAsInasya sadmani / ko'pyetya darzayAmAsa, mukuTaM maNimaNDitam // 28 // antikasthastadA vIrya rAmaH samupalakSya tam / Ucire kAla! labdho'si, saloptrastaskarazcirAt // 29 // kAlo'pi dhASTayamAlabya, krudhyanniva tadAvadat / kaH kAlaH ? ko bhavAn ?, kiM vA cauraGkAraM vadatyadaH ? ||30|| ahaM hi sundaro nAma, pRthunA pRthivIbhujA / preSito'smyatra vikretuM idamAbharaNaM nijam // 31 // tattAvadartho dUre'stu, cauryamatrArjitaM mayA / kusaGgato na mRtyuzcet, tanmAlinyaM dhruvaM bhavet // 32 // zreSThyapi jJAtavRttAnto nArpayAmAsa tasya tat / pUtkArakArI so'pyetya, bhUpatiM taM vyajijJapat // 33 // nRpo'pi vIryarAmeNa vyavahAramakArayat / tatra svAdhikRtaizcakre, jaladivyasya nirNayaH // 34 // caNDikAyatanaM tatra cAsti madhye mahAdraham / carcikAmarcayed budhaH pravizyAtra tadambujaiH // 35 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-12 : adattAdAne vIryarAmakathA devyAH prabhAvAdanyastu, yAdobhirmakarAdibhiH / tatra praviSTamAtro'pi, khaNDakhaNDairvibhajyate // 36 // tataH kRSNacaturdazyAM, bhImabhUpe sabhApatau / mukuTe zreSThihastasthe, vIryarAmAntikasthite // 37 // dRSTaH praviSTamAtro'pi, kAlastatra'mahAhUde / sabhAsamakSamevA'jJaH, saJjajJe yAdasAM baliH // 38 // kare kirITamAdAya, dyutidyotitadigmukham / lubdhaH kSitipatiH prAha, vIryarAmaM puraHsthitam // 39 // gRhANa mukuTaM bhadra ! tvamapyarcaya carcikAm / ityukto'sau mahIzena, vivezAntarmahAhUdam // 40 // abhyetya makareNAtha, nijapRSThapratiSThitaH / caNDikAyatanaM nItaH, sphItadharmAnubhAvataH // 41 // caNDImabhyarcya cAyAta-stathaiva nRpateH puraH / sAdhuvAdaiH samaM sabhyai-rabhyarci sumamAlayA // 42 // koTIramarmyatAM svAmin, sabhyeSvitivadatsvapi / prAtaH samarpayiSyAmI-tyuktvottasthau dharAdharaH // 43 // dvitIye'hni punaH zreSThI, vijJapya pRthivIpatim / akRtArthaH samAgatya, tasthAvasvasthamAnasaH // 44 // vIryarAmo'pi rAjAnaM, jAnan lobhavazaMvadam / uvAca zreSThinaM duHkha-mazakyArthe karoSi kim ? // 45 // itazcAstyasya bhUbhartuH, mantrI nAmnA vizAradaH / priyA'sya sundarI rUpa-sampadA surasundarI // 46 / / anyadA jAhnavItIre, vAsinIM vindhyavAsinIm / abhyarcayitumAyAtA, sasnau sA tatra nirjane // 47 // kathAratnasAgare svairaM snAtI ca tAM vIkSya, yakSastatkSetranAyakaH / acintayadahorUpa-maholAvaNyasaurabham // 48 // imAM vidhAsyatA manye, vedhasA vidadhe zramaH / indIvarendukaGkelli-kadalI-kAJcanAdibhiH // 49 // iti cintayatastasya, devImabhyarcya bhaktitaH / yApyayAnamadhiSThAya, nijaM dhAma jagAma sA // 50 // yakSo'pi pRSThatastasya, manmathavyathito yayau / sati smarazarAsIre, kva zIlaM ? kva vivekitA ? // 51 // sthitvA'tha tadgRhadvAre, yakSaH karaNavartinaH / mantriNo rUpamAdhAya, vivazo madhyamAvizat // 52 // AkArya ca parIvAraM, sa sAdaramazikSayat / indrajAlikaH kazci-dAyAto mRgadhUrttakaH // 53 // sa cet madveSamAdhAya, mAyAvI pravized gRhe / tadvAri vAraNIyo'yaM, tADanIyazca yatnataH // 54 // yakSastAnanuziSyaivaM, sundaryA savidhaM gataH / yAvat sa bhASate tAvat, dvAre mantrI samAgamat // 55 // vizaMzca vezmano dvAri, vArito dvArapAlakaiH / dvayorapi padAtInAM, tataH kalakalo'bhavat // 56 // bhASAveSaparIvArai-vizeSamubhayostayoH / ajAnan sundarImukhyo, janaH sarvo visiSmiye // 57 // mitho vivadamAnau ca, tAvubhAvapi mantriNau / gatau rAjakulaM lokai-vismerasmeramIkSitau // 58 // rAjJA nijAM raho vArtA, puSTAvaikekazo'tha tau / kathayAmAsatustathyAM, svasvajJAnAdubhAvapi // 59 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-12 : adattAdAne vIryarAmakathA satyatAnirNayaM kartu-makSamaH sa kSamApatiH / dvAvapyetau svayaM gatvA, jaladivyamakArayat // 60 // dharmeNa divyazaktyA ca, zuddhau tatrApi tAvubhau / tato vilakSaH kSoNIzaH paTahaM paryaghoSayat // 61 // yaH kazcinnirNayatyekametayoH satyamantriNam / tasmai koTiM suvarNasya, tvaritaM vitarAmyaham // 12 // nyaSedhayadvIryarAma-staM bhImanapasannidhau / pRSTo'vAdItkariSye'haM, satyAsatyavinirNayam // 63 // tato nRpeNa mantribhyAM, sabhyairapi puraskRtaH / vIryarAmo jagAmoccai-maNDalaM caNDarociSaH // 64 // tatra cAsthAnamAsthAya, purastasthuSi pArthive / sUryasya sammukho kRtvA, mantriNo nijagAda saH // 65 // svakIyasatyamAhAtmyA-dAdityapratimAmimAm / yaH kazcidAnayedatra, satyamantrI sa nizcitam // 66 // athautsukyena yakSastAM, pratimAM svaprabhAvataH / nRpAntikamupAninye, sabhyaiH sAkSepamIkSitaH // 67 // vIryarAmo nRpaM prAha, sAhasI ko'pyasau suraH / na deva! mAnavaH satyo-'pyAhatu pratimAM kSamaH // 68 // chalito'smIti yakSo'pi, kSaNenAdRzyatAM gataH / haSTo'tha mantrI satkRtya, tasmai svarNamadApayat // 69 // athovAca nRpo mantrIn, indrajAlaM kimapyadaH / asau vaidezikazcakre, tannadeyamidaM tvayA // 70 // ityuktvA nRpatau yAte, jAte mlAnAnane jane / vIryarAmopyagAd dehaM, ni:sandehaM vahan mudam // 71 // nRpaH saccaritenAntarvismRto'pyatilolupaH / tadIyachidramanveSTu-mAdizaddaNDapAzikam // 72 // 112 kathAratnasAgare vicArabhUmAvasyedaM, vinidhAyAMgulIyakam / gRhIte'tra tatazcauraM, kRtvA badhvA tamAnayeH // 73 // tathAkRte talArakSa-rvIyarAmo mahAmanAH / kathaJcicchalito naiva, kva chalaM vimalAtmanAm // 74 / / tathaiva kathite taizca, taccaritraizcamatkRtaH / tamAhvayannijAvAse, zreSThinA sahitaM nRpaH // 75 // jagAda ca mahAsattva !, tvAdRzaiH puruSottamaiH / dhArmikaiH priyate dhAtrI, na punarbhUbhujAM bhujaiH // 76 / / paradravyeSvadatteSu, yeSAM na ramate matiH / tAneva devatAnyAhu-rjanAnAM manujAnapi // 77 // iti stutvArpayitvA'smai, mukuTa medinIpatiH / sarvAMgINamalaGkAraM, svarNakoTiM ca dattavAn // 78 // ApRcchya nRpamanyedyuH, sampUjya zreSThinaM ca saH / bhUrivaibhavasambhAraH, kAmpilyanagaraM yayau // 79 // abhyarcya caraNau pitroH, samarpya mukuTaM ca saH / mUlato maulilAbhAntaM, svavRttAntamacIkathat // 80 // vizeSAdeSa ni:zeSa, vyAnaze dvAdazavratIm / dRSTojjvalaphalaM karma, nA''rAdhayati kaH sudhIH ? // 81 // zrIvIryarAmacaritaM duritApahArihArazriyaM dadhadidaM vinidhAya kaNThe / santaH parasvahati varjanakaGkaNena; lokottareNa karamaNDanamAtanudhvam // 82 // iti maladhAri zrIdevAnandasUriziSyazrInaracandrasUri kRte kathAratnasAgare vIryarAmacaritaM nAma dvaadshstrNgH|| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 taraGga-13 : purandarakathA | mAtApitrAdipUjane purandarakathA taraGgaH-13 yeSAmatidhanaM pUjya-caraNArAdhanaM dhanam / vazaMvadaH sadA teSA-micchAsulabhasiddhayaH // 1 // tatastadarthinA devo, gururmAtA pitA'pi ca / bhaktyA purandareNeva, pUjanIyA vivekinA // 2 // purI jayantI nAmA'sti, jayantI svargasampadam / anugrairIzvaravAtai-ragadaiH puruSottamaiH // 3 // tasyAmarikarizreNi-kesarI kesarI nRpaH / AsIdvasudharetyasya, priyA sthairyavasundharA // 4 // bhaktaH zakto viviktazca, kalAlIlAniketanam / abhUt purandaraH sUnu-rguNaratnAmbudhistayoH // 5 // asAvahardivaM devAn, gurUnapi ca pUjayan / ekatAnamanA mene, tadadvaitaM jagatpatiH // 6 // AsthAnasthe'nyadA rAjJi, pAdAntikaM gate sute / sasambhramaH samabhyetya, pratIhAro vyajijJapat // 7 // svAminnakasmAdAyAtaM, paracakraM nizamyate / vizadbhirbAhyalokaizca, nagarI pUryate'dhunA // 8 // azvavArAnathAdizya, yAvat sannahyate nRpaH / sAndhivigrahikeNaitya, vijJaptastAvaduccakaiH // 9 // tadA deva! tvadAdezAd, gato'haM hastinApuram / tadbhartuH kAmapAlasya, putrI madanakandalIm // 10 // purandaraguNA''kRSTA-matisRSTAM mahIbhujA / sasainyAM tAmupAdAya, devapAdAntamAgamam // 11 // 114 kathAratnasAgare tadetayA sahAyAtaM, paracakrabhramapradam / samAdiza vizAmIza, sainyametat kva tiSThatu ? // 12 // iti vijJApitaH prItaH, pratyutthAnAdigauravam / vidhAya tasya daivajJAn, asau vijJAnajUhavat // 13 // tairatha sthApite lagne, bhUpatirvibhavocitAm / sarvAM vivAhasAmagrI-mavyagritamatirvyadhAt // 14 // atha lagnasya yAminyAM, dhavaladhvanibandhuram / nivRttakautukAcAraH, kumAraH prApa maNDapam // 15 // tAmbUlotphullagallAsu tatra ca skhaladakSaram / gAyantISu kulastrISu, pramodini vadhUvare // 16 // harSotkarSamaye rAjJi, svacchande ca paricchade / rAjaputraH pramodena, sahAgacchadadRzyatAm // 17 // athA'dRSTvA kumAraM taM, lokaH zokamayo'bhavat / amuhyata mahInAtho'mUrchanmadanakandalI // 18 // chinnamUrchA'tha sA kaSTA-ccandanavyajanAdibhiH / vilApya bahudhA vahnA-vahAya matimAtanot // 19 // mauhUrtikAnAM tathyAbhi-ruktibhiryuktibhizca tAm / kathaJcid vArayAmAsa, mAsamAtraM mahIpatiH // 20 // pratyAzaprahitaistaistaiH, sutodantaharainaraiH / nRpatiH prApa naivaatto, vArtAmAtramapi kvacit // 21 // dine triMzattame'thAsau, vAryamANApyakArayat / preyovirahasantApa-zAntikarmocitAM citAm // 22 // mUrcchatyatha mahInAthe, parivAre nivAriNi / vilApatumule loke, hAkAramukharairmukhaiH // 23 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-13 : purandarakathA 115 prajvAlya jvalanaM yAvad, vidhAya tri:pradakSiNAm / citAM vizati sA tAva-duccaccAroccakairdhvaniH // 24 // sAhasaM subhu! mA kArSIH, zRNu suzroNi! me vacaH / iti ko'pi bruvannetA-metya vegAdadhArayat // 25 // mA mAm spRzeti sAkSepametayA tarjito'tha saH / paraM dhUmAndhakAreNa, na kenApyupalakSitaH // 26 // kathaJcidatha lokena, kSitipena tayApi ca / purandara iti jJAtaH, saharSotsAhavismayaiH // 27 // zravadazrukaNaH so'pi, papAta napapAdayoH / nRpo'pyAliGgya tatraivo-padizya ca jagAda tam // 28 // kimidaM vatsa! te vRttaM, so'thA''khyat tAta! te'ntikAt / ko'pyadRzyastadAnIM mAM, rabhasA nabhasA'nayat // 29 // vIkSyAkasmAdathAtmAna-mahaM palyaGkavarttinam / prAtardikSu kSipaccakSu-dRSTavAn pAvanaM vanam // 30 // sadma padmAvatIdevyA-stadantaH pazyato mama / sudhAbandhuLadhAt vINA-dhvaniH karNA'dhvani sthitim // 31 // tatastadanusAreNa, gato'haM dvAramaNDape / apazyaM garbhagehAnta-rvanitAM navayauvanAm // 32 // devyAH puraH svara-grAma-tAna-sthAnamanoharam / sakalaM niSkalaM cApi, kurvatImupavINanam // 33 // acintayamahaM neda-madbhutaM mAnuSIjane / / tato vidyAdharI seyaM, yadi vA vanadevatA // 34 // evaM ca cintayantaM ca ko'pyetya vinayI naraH / nItvA mAmanyato'vAdIt, kumAra ! zRNu me vacaH // 35 // 116 kathAratnasAgare ihaiva nAtidUre'sti, tagarAnagarIzvaraH / rAjA siMharathastasya, sutA kanakasundarI // 36 // rUpalAvaNyatAruNya-kalAkauzalazAlinI / sAnurUpavarAlAbhAddevatA''rAdhanaM vyadhAt // 37 // seyaM dRSTvA tvayA padmA-vatIpAdAntike'dhunA / asyAzca tuSTA devIya-mAnIya tvAM varaM dadau // 38 // tadadya sundare lagne, deva! kesarinandanaH! / pANipIDanamAdhAya, kRtArthaya nRpAtmajAm // 39 // saudhe sa mAM samAnIya, premasAramakArayat / tataH kanakasundayAH, pANigrahamahAmaham // 40 // atha siMharatho rAjA, pANimocanaparvaNi / dadau meM svarNahastyazva-vasanA''bharaNAdikam // 41 // tadarpite'tha prAsAde, pAdAtaparivAritaH / / sthito'trAgantukAmo'pi, nA'haM vivaramAsadam // 42 // anyadA'vasare labdhe, smaran vaH pAdapaGkajam / ekAkI nizi nirgatya, dinaiH stokairihAgamam // 43 / / ityAkarNya nRpaH prIti-vismayotphullalocanaH / sutena sArddhaM vadhvA ca, prItayA prAvizat purIm // 44 // tataH punarnavotsAho, mahotsavapura:saram / etayoH kArayAJcakre, pArthivaH pANipIDanam // 45 // atha siMharathasyApi, kRtvA mantribhiraucitIm / tAM vadhUM ca vibhUtiM cA-5'nayannayapathAdhvagaH // 46 // yauvarAjyazriyaM dattvA, kumArAya narAdhipaH / kAmapAlanRpAmAtyAnapi hRSTAn visRSTavAn // 47 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-13 : purandarakathA Anandamandire caivaM, gate kAle kiyatyapi / dehe dAho mahAdevyAH, kopyabhUdatiduHsahaH // 48 // asAdhye kathite cAtra, vaidyAn papraccha pArthivaH / tathApyaupayikaM brUta, te'vadan zrUyatAM prabho! // 49 // adUre cAsti sarvartu-phalapuSpAkuladrumam / / jayantAkhyena yakSeNA-'dhyAstamadhyaM mahAvanam // 50 // tadantardIrghikodbhUtai-rambhojaiH prastare kRte / devI svapiti ceddAha-stataH zAmyati nA'nyathA // 51 // etacca durghaTaM deva ! yatastasmAt tRNAdyapi / yaH kazciduddharettasya, na syAd vyAvartanaM punaH // 52 // tato viSaNNe kSoNIze, niSpratyAze paricchade / kumAraH kathamapyenAM, gamayAmAsivAnnizAm // 53 // ekAkI prAtarutthAya, kenApyanupalakSitaH / sapUjApaTalodasta-hastastatkAnanaM yayau // 54 // bahirmitramavasthApya, zaGkAnirmuktamAnasaH / pUjApaTalamAdAya, svayaM tanmadhyamAvizat // 55 / / jayantayakSamabhyarcya, smaran devAn gurunapi / dIrghikAyAH sarojAni, gRhItvA bahirarpayat // 56 // tagirA ca suhattAni, gRhItvA''khyAya bhUbhujaH / tatkRte prastare devI, vidyAdezAdasUSupat // 57 // tat jJAtvA kSitipaH zokAt, tAmupekSya kSaNAdapi / kumAraduritAzaGkI, jagAma javano vanam // 58 // tatra ca pravizan yAvat, parivAreNa vAryate / tAvat sAnandamabhyetya, kumAreNa namaskRtaH // 59 // 118 kathAratnasAgare tamA''liGgya nRpo'vAdI-ddiSTyA draSTo'si jIvitaH / tad vatsa! zaMsa naH sarvaM, kimetad bhavato'dbhutam // 60 // so'vAdIdiha tAtA'haM, samarpya kamalAn vrajan / ukto yakSeNa sAkSepaM, bhrakRTIbhaGgabhISaNam // 61 // nijaprANAn paNIkRtya, padmAnuccinvatA samam / mamAdya vismayakrodha-prabodho vidadhe tvayA // 62 // nirvimarza mahotsAha! sAhasaM kimidaM kRtam ? / tattathyaM kathayetyukte, tena natvA'hamabruvam // 63 // asArthaprArthanaM tIrtha-madehadrohaNaM tapaH / anambhaH sambhramasthAnaM, mAtazcaraNacarcanam // 64 // yadekadA kRtaM mAtrA, kRpApAtrAya sUnave / tattasyAH kriyate tena, kiM samagreNa janmanA ? // 65 // mudhA yiyAsubhiH prANai-jananIjIvitaM mayA / tadetadarjitaM tAvat, tvaM kuruSva samIhitam // 66 // ityukte tena tuSTena, jIvitaM ratnamAlikA / phalapuSpAdyupAdAnaM, prasAde vidadhe mayi // 67 // tadratnamAlApuSpAdIn, gRhItvA'bhyetya bhUpatiH / aprINayan priyAM susthAM, taizca sUnozca vikramaiH // 68 // mahotsavamathA''dikSat, puryAmapi narezvaraH / devAMzcA'pUpujat putra-sucaritrapavitritaH // 69 // rajanyAmanyadA saudhe, sukhasupte purandare / zizraye zravaNaM dUrAd, vanitAruditadhvaniH // 70 / / kRpAluH so'tha nirgatya, purIparisare gataH / divyAmbaradharAM nArI, bhUrizokAM vyalokayat // 1 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-13 : purandarakathA 119 abravIt kvAsi kA bhadre!, kimarthaM cA'tra rodiSi ? / sA'vocad bhAlamAhatya, mandabhAgyAsmi kiM bruve ? 72 / / zrutvA ca rudatImetAM, napo'pi sakRpastadA / tatrAyAtastayorvArtAH, zRNvannasthAt tirohitaH // 73 / / atrAntare ca sA'vAdI-dahaM dezAdhidevatA / svabharturapratIkAraM, vyasanaM vIkSya rodimi // 74 / / yadA''yAtA zmazAne'smi-nnatikrUrA'dya rAkSasI / pracaNDA bhairavI nAmnI, nRpaM vyApAdayiSyati // 75 // tataH prAha kumArastAM, mAtaH ! sA durdharA yadi / tanmadIyena dehena, toSayaitAM prasIda me // 76 / / sApyUce vatsa ! bAlo'pi, kSIrasyApi na tRpyasi / mRtvA tadbhuktabhoktavyaM, kimenaM parirakSasi ? // 77 // svadehenA'munA kiMca, mumUrSu yadi rakSasi / hastimallena tat kallaM, krINAsi tvaM jaradgavam // 78 // rAjaputro'bhyadhAdamba ! kRtaghnena vinAzinA / kiM poSitena dehena, kAryaM cennopayujyate // 79 // kiJca dehasya dharmasya, vaibhavasya sukhasya vA / sarvasvadAtA me tAtastasmai kiM dIyate mayA ! // 8 // sUnormanye tadevA'haM, bhUSaNodbhAsuraM ziraH / yatra cUDAmaNIyante, janakAMhinakhatviSaH // 81 // ye kvApi nopayujyante, pituH sarvasvadAyinaH / gRhNAti kaH kRtaghnAnAM, teSAM nAmApi pApinAm // 82 // tat kiJcitkenacit kvApi, prApyate parva sarvathA / zarIreNA'sthireNApi, sthiraM yatrAya'te yazaH // 83 // tanmadIyena vapuSA, toSayitvA nizAcarIm / kuzalaM kuru tAtasya, mAtaH sadyaH prasadya me // 84 // 120 kathAratnasAgare ityuktvA pAdayostasyAH, papAta nRpateH sutaH / rAjA'pi raJjito yAvat, bhAvitastamupAsitum // 85 // tAvanmUrdhni kumArasya, puSpavRSTirabhUddivaH / vismitazcotthito'drAkSI-dbhAsuraM sa suraM puraH // 86 // tamuvAca surastuSTa-stvaM kRthA mA sma vismayam / zRNu zakraH sudhAsthaH, pitRbhaktiM tavA'stavIt // 87 // taddevena mayA'bhyetya, mAyayA tvaM parIkSitaH / tadastu bhadra ! bhadraM te, saha tAtAya tAyine // 48 // cakre devagurupAsti-rihAmutra ca yA tvayA / pUjyabhaktiH zamaH sattvaM, dhanaM dAnaM ca tatphalam // 89 // yasyA deve gurau pitro-bhaktirapratimA tava / puNyAkSayanidhestasya, dAsyate tava kiM mayA ? // 10 // tathApi pUrNakozo'stu, svastimatyastvasau prajA / nirItistava dezo'stu, dharmabuddhiH pravarttatAm // 11 // iti dattvA varaM tasmai, suraH so'tha tirodadhe / kumAro'pi samaM rAjJA, muditaH prAvizat purIm // 12 // prAtazca nRpatizcakre, mahotsavamayIM purIm / deveSu pUjAM dIneSu, dAnaM baddheSu mocanam // 13 // purandarakumAro'pi, kramAt prApya nRpazriyam / cAritrazriyamAsAdya, lapsyate zAzvatIM zriyam // 14 // itthaM purandarakumArayazaH prasUnai-rAmodamAnamanasaH sujanAnavekSya / santaH sitAMzukarasodarabhaktibhAjaH, pUjyeSu pUjanamanuttaramAcarantu // 95 / / iti maladhAriziSya-zrInaracandrAcAryaviracite kathAratnasAgare purandaracaritaM nAma tryodshstrnggH|| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 122 kathAratnasAgare taraGga-14 : paradrohatyAge dhanacaritram paradrohatyAge dhanacaritram taraGga-14 yasya zazvat paradroha-parihAra-paraM manaH / vazyAstasya dhanasyeva, kalyAH kalyANasampadaH // 1 // yastu mohAt paradrohaM, kurute duriteritaH / sa caNDa iva durbuddhi-rjAyate vipadaH padam // 2 // asti svastimatI nAma, nagarI zrIgarIyasI / candracUDanRpaH sphUrja-teja:sambhArabhAsuraH // 3 // tasyAmAsId dhano nAma, guNagrAmaniketanam / kulocitakalAbhyAsa-zreSThaH zreSThitanUdbhavaH // 4 // kapaTaikapaTustasya, vayasyazcaNDa ityabhUt / antarduSTo bahi:ziSTa-stRNacchanna ivA'vaTaH // 5 // mitrairanusRto draSTuM, vasantotsavamanyadA / purIparisarA''rAmaM, kAmamUrttirddhano yayau // 6 // kandarpAyatane tatra, sphItasaGgItazItale / krIDantaM dhanamAlokya, vipazcit kazcidUcivAn // 7 // rUpa-yauvana-saubhAgya-bhoga-tyAgAdayo guNAH / vihAyainaM dhanaM dhanya-manyaM na khalu saMzritAH // 8 // tadAkAbravItko'pi, kopanaH kiM tvayocyate ? | prazasyaH savayasyo'pi, kimayaM nirupArjanaH ? // 9 // svabhujopArjitairvittai-rdhinoti vasudhAM nayaH / kiM nAma zasyate tasya, pitRvaibhavavairiNaH ! // 10 // guruNAM vidyayA vidvAn, pitRvittena vittavAn / zUraH sahAyazauryeNa, nandiSyati kiyacciram ? // 11 // ityAlApaM tayoH zrutvA, gatvA'tha sadanaM dhanaH / mantrayAmAsa mitreNa, draviNopArjanAvidhau // 12 // vaNikkalAM ca puNyaM ca, parIkSitumathAtmanaH / pitarAvapya'nApRcchaya, gRhItocitazambalaH // 13 // arddharAtre vinirgatya, caNDena sahitastataH / stokaireva dinairdeza-samaM dezaM viveza saH // 14 // (yugmam) hiraNyanagarodyAne, vinItAdhvaparizramaH / nizamya madhuraM dhvAnaM, yayau tadanusArataH // 15 // somamapyadhibhAsvantaM, tapastejobhirujvalaiH / ekaM munIndramadrAkSI-ccUtadrumatalasthitam // 16 // praNamyAtha samAsIne, samAsannAvanau dhane / dharmopadezadAnena, tatAna svAgataM muniH // 17 // bhave sudurlabhaM labdhvA, mAnuSyamavivekibhiH / heyopAdeyavijJAna-vandhyairahaha hAryate ! // 18 // hAtavyaH sarvathA droha-statparasya vivekibhiH / yato bhUtadruhAM zreyaH-prasUte kApi na kriyA // 19 // paradroheNa vAJchanti, ye'titucchadhiyaH zriyam / te'rthayante mahAmohodgAragrAsena jIvitum // 20 // paropakAramevaika-mupAdeyaM punarviduH / yadasya dharmarUpatve, vivadante na vAdinaH // 21 // paradroheSvazaktasya, parA'varNeSvajAnataH / paropakAriNaH puMso, naiva daivamapi prabhuH // 22 // upakurvanti ye yatnA-dapakArapareSvapi / bhavetteSAma'nartho'pi, svArthasiddhinibandhanam // 23 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga 14: paradrohatyAge dhanacaritram 1 yat kuryAd gharSakasyApi tApanirvApaNaM param / durlabhaM labhate loke, candanaM tena candanam // 24 // nityameva paradrohA-nnivRttasyeha dehinaH / vipado vinivarttante, sampadyante ca sampadaH // 25 // druhyatyapi paradroha - vimukhI yasya zemuSI / manye dhanyena tenaiva pAvanImavanImimAm // 26 // zrutasya tatparaM sAraM, nisyandastapaso'pi saH sA dharmasya parAkASThA, yatparadrohavarjanam // 27 // heyastasmAt paradrohaH sarvathaiva sukhArthibhiH / ekaH paropakAro'yamupAdeyastu nistuSaH // 28 // upadezaM munIndostaM, jyotsnAsvacchamavApya saH / cakora iva sauhitya-matyantamagamad dhanaH // 29 // udyataM paraghAtAya kaThoraM dantidantavat / tadAnIM vedanA kintu caNDamAnasamAnaze // 30 // athotthAya muniM natvA, gatvA'ntarnagaraM dhanaH / ApaNe bandhudattasya, zreSThinaH samupAvizat // 31 // guNasphUrtyA ca mUrtyA ca dRSTastenApi putravat / vezmanIva pitustasthau, susthitastadgRhe dhanaH // 32 // sthAnabhraMze'pi na bhrazyed, gauravaM guNinAM kvacit / mUrdhAnamadhiropyante, kiM na puSpANi pArthivaiH ? // 33 // kAlena kiyatApyatra, vyavahArairanekazaH / AtmAnaM bandhudattaM ca dhanavantaM dhano vyadhAt // 34 // kadAcidatha sotkaNTha mAnasaH svapurIM prati / ApapRcche savAtsalyaM, bandhudattaM naman dhanaH // 35 // 123 124 kathaJcidapi tenAtha, visRSTaH kRtasatkRtiH / prabhUtaiH sambhRtAM TaGkaH kRtvA nakulikAM kare // 36 // caNDenAnugatastena, praNamya zreSThinaM punaH / sammAnya tatparIvAraM, nagarAnniragAd dhanaH // 37 // paryAyeNa vahantau tau suvarNanakulImimAm / samaM sArthena susthena, jagmaturnagarIM nijAm // 38 // manoratharathArUDhau, yAvat pravizataH purIm / tAvattau vismitau bhasma - zeSAmetAma'pazyatAm // 39 // tataH paricitaM kaJcidapRcchatpuruSaM dhanaH / kathamitthamavastheyaM puryAH khedAjjagAda saH candracUDanRpe dUra- dezadattAbhiSeNane / etasyAM puri paureSu vizvastatvAtpramAdiSu // 41 // ito'hni saptame vindhya-gahvarodaravAsinaH / papAta pAtakasyeva, sauptikaM pallibhUbhujaH // 42 // ( yugmam ) naSTAH kepi hatAH kepi kepi bandIkRtAstadA / patite pallinAthasya, sauptike puravAsinaH // 43 // purI ca kurvatI seya-malIkAmalakAmapi / dusthAmavasthAmAnItA, nItAH sphItAzca sampadaH // 44 // bhavato'pi kuTumbe'smin dhanazrIreva jIvitA / paraM tAmapi patnIM du-rbandigrAhaM gRhItavAn // 45 // iti zrutvA sazokArttaH, kArttasvaramanazvaram / bhArAya tattadA mene, gAtramAtraparicchadaH // 46 // tataH kRtvA kuTumbasya, so'pi pAratrikIM kriyAm / stokIkRtya svayaM zokaM, vivekIti vyacintayat // 47 // kathAratnasAgare // 40 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 taraGga-14 : paradrohatyAge dhanacaritram imAM dhenumivoddhRtya, priyAM caNDAlapATakAt / gRhasthadharmamanayA, sahitastattanomyaham // 48 // anyathA tu kulInAyA-stasyAH saccaritAvadheH / bhillA'pamAne manye'haM, zaraNaM maraNaM yadi // 49 / / sampradhAryeti mitreNa, kalitazcalitazca saH / prApya vindhyATavI-madhyamavandhyavyavasAyabhUH // 50 // vizannasyAM kRtadvitra-vAsarocitazambalaH / mitrasya so'rpayAmAsa, nakulI bhArakAriNIm // 51 // tatazcAgresarIbhUte dhane zambalavAhini / pRSThagazcintayAmAsa caNDazcaNDAntarA''zayaH // 52 // aTavI nirjanA saiSa, cchinnazAkhadrumopamA / kRtvA'sya tadakalyANaM, kurve kalyANamAtmasAt // 53 // iti krUrAzayaH so'yaM, madhyAhne'tha tRSAmiSAt / jIrNAvaTataTaM nItvA, dhanenAmbu vyalokayat // 54 // mano'nurUpaM kUpasya pazyan svacchaM payastataH / caNDena yamadaNDena so'ntaH kUpaM nipAtitaH // 55 // rakSitaH sopi kUpena, bhUpeneva mahAtmanA / svayamutsaGgamAyAtaH svalpatvAjjalasannidheH // 56 // tatastoyAd vinirgatya, tatraiva taTasaMsthitaH / kUpasya pArzvataH pazyan, so'drAkSIdvivaraM varam // 57 // acintayadihastho'haM zambalenA'munA dinAn / kiyato'pyativAhyAtra, punardrakSye yadi priyAm // 18 // iti dhyAtvA vizaMstatra, mA vizeti zrutadhvaniH / yAvadAlokate tAvat tatrApazyadasau priyAm // 59 // 126 kathAratnasAgare dhanazrIrahito'pyadya, dhanazrIsahito'bhavam / aho devasya mAhAtmya-macintyaghaTanApaToH // 60 // priye ! kathamasambhAvya-matrAvasthAnamIdRzam / bandigrahagrahItAyA-stavapallIndrapattibhiH // 61 // sA''khyat kuTumbake bhillai-stadA tasmin visUtrite / tasya pallIzituryAtA, tato'haM karagocaram // 62 // atha svazIlarakSArthaM, vyapadiSTaM vrataM mayA / pallIparisarasthAyi, carcikA'bhyarcanAvidhiH // 63 // tato'trAvAsite tasmin, prAtaH prasthAnakA''kule / kAyacintAcchalenAtmA, mayA kUpe nipAtitaH // 64 // tatastoyasya tucchatvA-jjIvantyahamiha sthitA / smRtapaJcanamaskArA, dinatrayamupoSitA // 65 // namaskArapradAtAraM, tattvAM mIlayatA'munA / kRtaM kiM naiva daivena, priyaM mAM prati samprati ! // 66 // paraM tavApi kUpAntaH, pAta: priya ! kuto'bhavat / so'pyAkhyadAgato dezAt, jJAtapallIndraviplavaH // 67 // tvAmunmocayituM gacchan, tRSNAtaH kUpamAgataH / tvaritastoyamanviSyan, patito'smin calatpaTaH // 68 // ihAsti hastagaM kintu, prabalaM mama zambalam / tadAnukUlike daive, mA viSAdaM vRthA kRthA // 69 // jayatyatyadbhutaM kiJcid, vaibhavaM daivasambhavam / saGghaTante jhaTityeva, durghaTAnyapi yadvazAt // 70 / / vAtUlenaiva daivena, tUlatUlopamaH pumAn / kadAcinnIyate'tyucca-ratinIcaiH kadAcana // 71 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-14 : paradrohatyAge dhanacaritram 127 svacchandaM vidadhAtyeSA, keSAJcid bhavitavyatA / upAyAnAmapAyatva-mapAyAnAmupAyatAm // 72 // tataH kUpanipAto'pi, jAtastvatsaGgamAya me / anyo'nyasya viyoge syA-jjIvitaM kathama'nyathA ? // 73 // cakre yathecchaM sambandha-mAvayorbhavitavyatA / tathaivoddharaNaM kUpAdapi saiva kariSyati // 74 // sukhadu:khavidhAnAya, sAvadhAne vidhau sthite / mudhaiva vidhurIbhAvaM, bhajante hanta jantavaH // 75 / / atha tau dampatI prItau smRtapaJcanamaskRtI / tasthatuH susthitaprANa-yAtrau tatra dinatrayam // 76 / / caturthe'hni samAyAte, kaizcittoyArthibhinaraiH / kUpatastau samuddhRtya, nItau sArthezasannidhau // 7 // so'pi svastimatIvAsI cirAddezAntarAgataH / sArthezaH somako dUrA-dAzliSyadvismito dhanam // 78 // athA''khyat pRcchate tasmai, kUpAntaH pAtakAraNam / toyArthinaH sadArasya, svasyAghriskhalanaM dhanaH // 79 // andhatA paradoSeSu, parA'varNeSu mUkatA / SaNDhatA paradAreSu, svabhAvo hi mahAtmanAm // 80 // tataH sa satkRtastena, pradattocitavAhanaH / sahaiva gacchannuttIrNo, vAhanAt kAyacintayA // 81 // utsRjan malamekAkI, nikuJjAntardadarza saH / vyAghrAghrAtaM narazabaM, dadhantaM nakulI kare // 82 ||yugmm|| caNDo'yamityatho jJAtvA, gRhItvA nakulIM ca tAm / sazokavismayaM prApa, sArthena sa nijAM purIm // 83 // 128 kathAratnasAgare sA'pi prApya sudhAvRSTi-miva dRSTiM mahIbhujaH / vallIva nagarI jajJe, samphullotsavapallavA // 84 // dhano'pi pituruddhRtya, gRhamadbhutavaibhavaH / tAmenAM gehinI mene, dehinImiva sampadam // 85 // kuTumbamatha caNDasya, kathitavyAghraviplavaH / sa samAkArya saccakre, vasanairazanairapi // 86 // so'smarannityamAdiSTaM, gurubhirgacchataH purA / sasmaryadupakarttavya-mapakArapareSvapi // 87 // sa lakSmImAtmani prekSya, paradrohaparAGmukhe / daivadaNDaM punazcaNDe vizvastadrohakAriNi // 88 // tadA gurubhirAdiSTe, viziSTenAntarAtmanA / dhano dadhAnaH zraddhAnaM, sAvadhAnaM mano vyadhAt // 89 // (yugmam) savizeSaM gurun devAn, saGgha cA'bhyarthayannayam / upakurvan parAMzcApa, phalaM gArhasthyabhUruhaH // 10 // 'enaMtareNaM puruSopadiSTaM dRSTAntamantarmanasaM nivezya / santaH paradrohamaho! vihAya, vizvopakAre satataM yatantAm // 11 // iti zrImaladhAriziSya zrInaracandrAcAryaviracite kathAratnasAgare dhanacaritraM nAma cturdshstrnggH|| 1. enanirena: K // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam agaDadattakumAracaritam taraGgaH - 1 jitakalpadrumArAmaM, guNagrAmamupAsmahe / bhuktimuktisukhaM yasmAdasaGkalpitamApyate // 1 // matimadbhistataH kAmaM, dRSTvA'dRSTaphalArthibhiH / doSeSu dveSamAdhAya, yatitavyaM guNArjane // 2 // doSatyAgaM guNAbhyAsaM, spRSTadRSTaphalodayam / vidhAyA'gaDadatto'bhUt padaM kalyANasampadaH // 3 // asti zaGkhapuraM nAma, puraM mAkhaNDamaNDanam / samagrapurasaundarya-niryAsairiva nirmitam // 4 // kRtavizrAntayaH zrAnti-zrayantyaH sarasAM zriyam / madhye suzroNayo yasmin, bahizca kSoNayo babhuH // 5 // AsId vizvatrayakhyAta-statra zaktitrayorjitaH / puruSArthatrayAsvAda-sAdaraH sundaro nRpaH // 6 // khaDgadaNDe dhanurdaNDa-dordaNDe ca nivAsinI / nAnAsthAnazritA'pi zrI-ryasya no daNDamatyajat // 7 // guNeSu vijJA saJjajJe doSeSvajJA'sya vallabhA / puNyeSu sodhamA pApeSvalasA sulasAbhidhA // 8 // kAlenA'jani tat kukSi-zuktimuktAmaNiH sutaH / kSitAvagaDadattAkhyaH, sAkSAdiva manobhavaH // 9 // kintu cauryAdibhirdoSairazeSaiH kaluSIkRtaH / zucibhyAM nyAya-dharmAbhyA-mayaM dUreNa tatyaje // 10 // dharmAsanasamAsIne, kadAcidatha pArthive / kumArakartRkaM paurA, zazaMsuH puraviplavam // 11 // 130 kathAratnasAgare nRpatiH kupito'vAdI-daho ! me mandabhAgyatA / babhUva vidhvastanayaH, tanayo yadayaM mama // 12 // sutasya tasyA'jananiryadvA bhUyAdajIvaniH / mAlinyaM janyate yena, kalaGkavikale kule // 13 // nayabhraSTaH kathaGkAraM, darzayatyujvale jane / duzcaritraguruzcitra-kalaGkakaluSaM mukham // 14 // vijJenA'bhisabhaM rAjJA, sAvajJamiti bhartsitaH / kumAro niSparIvAro, nagarAnniragAnnizi // 15 // atha zmAcakramAkrAman krameNa nRpanandanaH / samAsasAda saurAjyasArAM vArANasI purIm // 16 // parizrAntaH pravizyAnta-stasyAH pazyan purazriyam / maThamekaM paThacchAtrocchaladghoSaM dadarza saH // 17 // tasmin pavanacaNDAkhya-mupAdhyAyaM kalAnidhim / praNamyopAvizad bhUbhRttanayo vinayocitaH // 18 // athAdhyAyamupAdhyAyo visRjya smeralocanaH / tamavocat kuto'bhyAgA, bhadra kA vA tavAbhidhA ? // 19 // athAsmai kathayAmAsa, kumAro'pi yathAtatham / uvAca sopi vAtsalya-kulyApallavitAM giram // 20 // na sAdhu vihitaM vatsa ! tyaktau yat pitarau tvayA / nityaM tIrthAbhiSeko hi, pitRkramanakhatviSA // 21 // giro gurUNAM pramukhe, kaTavo Ayatau hitAH / bhavanti bheSajAnIva, kaphaghnAni zarIriNAm // 22 // guravastADayanto'pi, bhavanti hitahetave / gharSayannapi ratnAnAM, tejase maNikArakaH // 23 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam bhatya'nte pitRbhirdoSAH, kevalaM na tu sUnavaH / bhUtAnyeva hi tADyante, na tu pAtrANi mAntrikaiH // 24 // sthAnaM pitRgRhe'pyaGga, yatsaGgatyA na labhyate / doSajJastadimAn doSAn samprati pratikUlaya // 25 // gauravAya guNA eva, na tu jJAteyaDambaraH / vAneyaM gRhyate puSpa-maGgajastyajyate malaH // 26 // kumAro'thA'bhyadhyAt sAdhu bodhito'smi guro! tvayA / raveraviSayaH svAnta-dhvAntaM hanti guruH param // 27 // pitRbhyAM nirmame janma, prapaJcaH pAJcabhautikaH / jyotirmayaM tu yajjanma, tanmanye gurusambhavam // 28 // tatprabho ! yat tvayAdiSTa-miSTasiddhiM vidhitsatA / tanmayA manasi dhyeyaM, vidheyaM ca nirantaram // 29 // gururAnIya taM hRSTa-vadanaM sadanaM tataH / saccakre'bhyaJjanasnAna-vasanA'zanapUrvakam // 30 // Uce cAtraiva vatsa ! tvaM, sthitaH piturivAlaye / svacchandamupabhogena kRtArthaya mama zriyam // 31 // tatheti vijitA'vadyaH pratipadya gurorgiram / nityamArAdhayAmAsa, vinayaM ca nayaM ca saH // 32 // guruprasAdAdabhyasyan, dinaiH katipayairayam / zastrazAstrakalAcAra-pArapArINatAM yayau // 33 // sugandhipavane geho-pavane puSpapAvane / khalUrikAyAmanyeyuH sahelaM khelataH zaraiH // 34 // kumArasya sthiraM cakSurlakSye nikSipya tasthuSaH / azokastabakAghAtapAta: pRSThe jhaTityabhUt // 35 // 132 kathAratnasAgare AkRSya lakSyatazcakSuH, sAkSepaM yAvadIkSate / bAlAmAlokayAmAsa, sa tAvannavayauvanAm // 36 // acintayacca strIbhAvamAviSkRtyeyamAgatA / vasantazrIriyaM kiM vA, kiM vA zaktirmanobhuvaH // 37 // tato bhrUcApa nirmuktai-nayanopAntapAtibhiH / kaTAkSabANairadayaM, hRdayaM tasya sA'bhidat // 38 // savikAraM kumAraM ca vijJA vijJAya vibhramaiH / uvAca vAcaM sA candra-vadanA madanAturA // 39 // mama tvaM subhagottaMsa ! yataH prabhRti locanaiH / diSTyA dRSTaH praviSTo'si, tataH prabhRti mAnase // 40 // tattvaM paraparitrANa-prauDhaniyUMDhapauruSaH / / zritaH smarazarAsAra-vidhure zaraNaM mayA // 41 // kintu svArthavinirmANa-vimukhAH puruSottamAH / prANAnapi parasyArthe, gaNayanti tRNopamA // 42 // matprArthanAmimAM nAtha!, nA'tha sampratipadyase / tadA jAnIhi matprANAn, prayANaM kRtapUrviNaH // 43 // tadAkarNya kumAro'pi, vismayottAnamAnasaH / brUte sma kA'si bhadre ! tvaM, kiM nAmA kasya vA sutA ? // 44 // sApyAkhyad bandhudattAkhyaH zreSThI puradhurandharaH / ihAsti vezma yasyaita-dvimAnapratimaM puraH // 45 // tasyAhaM duhitA khyAtA, nAmnA madanamaJjarI / pitRvAtsalyataH kiJcit, kalAtattve'pyadhItinA // 46 // daivAdananurUpeNa patyA kintu viDambitA / lakSmIrmitampaceneva, bhAratI bAlyamedhasA // 47 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga -15 : agaDadattakumAracaritam patirmugdho vidagdhAnAM jaDaH prajJAvatAM guruH / zUrANAM nazvara svAmI, mRtyorapi viziSyate // 48 // tatpiturgRha evAtra tiSThantyA mama sarvadA / daivena darzito'si tvaM cakoryA iva candramAH // 49 // tanmama tvaM patistvaM ca vallabhastvaM ca mAnasam / jIvitaM tvaM ca jIvo'pi tvaM ca jAnAmi nA'param // 50 // tasyAH kumAro rUpeNa girA snehena mohitaH / acintayadaho vyAghra - dustaTI saGkaTaM mama // 51 // Uce ca kuru rambhoru !, mA manaH khedameduram / kariSye saphalaM kAle, tvanmanorathapAdapam // 52 // tataH pramodinI dhAma, jagAma gajagAminI / turaGgamadhirUDhastu, kumAro'bhyantaraM puraH // 53 // bhraman purAntare'zrauSIdasau kalakalAravam / amandamandarAghUrNa-darNavadhvanibAndhavam // 54 // zUnyAn catuSpathAn hRTTAnabhitaH pihitAnanAn / ati tvaritasaJcArAdanyonyAsphulitAn janAn // 55 // dRSTvA'sau vismito yAvadagratazcakSurakSipat / tAvad dhAvantamuddaNDa- zuNDamUrjitagarjitam // 56 // AdhmAtatAmratAmrAsyaM prAvRDambhodasodaram / pavanAghAtapAte'pi dhunvantaM cAsanatrayam // 57 // saptazrota: zravaddAna- vArijhAtkAradAruNam / prasarannirjharodgAraM girIndramiva jaGgamam // 58 // aparAntavilambinyAH zRGkhalAyAH khalatkRteH / paritaH parisarppadbhi-rmuhurmukharitAmbaram // 59 // 133 134 kathAratnasAgare AyAntamagrato'drAkSIt, pratikArairanudrutam / sahasA sAhasodAraH kumAraH karipuGgavam // 60 // (kulakam ) tataH sadhairyamuttIrya caturaH sa turaGgamAt / uttarIyaM kare kurvan rabhasAdibhamabhyagAt // 61 // trasyatsu pratikAreSu loke hAkArakAriNi / AjaghAnottarIyeNa kumAraH kariNa: karam // 62 // prasasAra tataH kopAt prasRtvarakaraGkarI / niHsasAra kumAro'pi, vegAd valitakandharam // 63 // pAtita pAtito hA ! hA ! hato hata iti sphuTam / lokeSu mukhareSveSa, pecake hanti dantinam // 64 // pucchagucchAntamAlambya lambyamAno muhurmuhuH / aparAropitAGghriH sannayaM bhramayati dvipam // 65 // hatvA saphalakamuSTi-prahAreNAtiraMhasA / kSaNena parato yAti nirgatya caraNAntarAt // 66 // sahelaM khelayitveti, valannagre'tha tarjayan / punaH prasArayAmAsa, kumAraH kuJjaraM javAt // 67 // uttarIye tataH kSipte, puraH pariNataM kSaNAt / Aruroha kumArastaM, krodhAndhaM gandhasindhuram // 68 // pAdapraNidhiyogena, nigRhItamataGgajaH / arcitaH pauranArINAM netrendIvaradAmabhiH // 69 // puraskRtapratIkAra-stAramAdhoraNaiH stutaH / sa nItvA hastinaM hasti- zAlamAlAnayat tataH // 70 // ( yugmam ) dRSTvA tadUrjitaM tAdRk, kumArasya savismayaH / bhUpo bhuvanapAlAkhya-staM samAhvAsta vetriNA // 71 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam vegAdabhyAgataH sopi, praNaman vinayocitam / nRpeNa gADhamAliGgya, pAdapIThe nyavezayat // 72 / / uktazca vatsa! jJAtaM te, guNairevojjvalaM kulam / tathApyetadvizeSasya, jijJAsA me'panIyatAm // 73 // yAvannRpasutastasthau, lajjAbandhurakandharaH / tAvat pavanacaNDena, svayameva niveditaH // 74 / / tadIyaH pUrvavRttAntastato bhUpatirabhyadhAt / na sAdhu vihitaM vatsa ! jJApito'yaM na yat tvayA // 75 // rAjyaM tvadIyameveda-manyathA mA sma manyathAH / tamuditveti saccakre, bhUpatirbhUSaNAMzukaiH // 76 / / atrAntare pratIhArA-diSTAH prAbhRtasambhRtAH / paurAH samaM samabhyetya, natvA rAjJe vyajijJapat // 77 / / iyaM tvannagarI deva ! jiSNurdevapurImapi / prAgabhUt sAmprataM kintu, kSudragrAmaTikAyate // 78 // yenA'dRSTacarazcauraH svairaH ko'pi purImimAm / svAmin muSNAti puSNAti tava kIrtiviparyayam // 79 // satyapi tvayi yatpuryAH, saukhyakartari bhartari / dauHsthyametadabhUt saiSa, taraNau timirodayaH // 8 // kupito bhUpatiH kAmaM talArakSamathAkSipat / / tvaM niyukto'si rakSAyai, kiM mayA''jIvinaM vinA ? // 81 // prasAdacintakaH ko'pi, madIyo vA tavopari / mamAjJAyAmavajJAM yaH, kurute duriteritaH // 82 / / yadvA tvadIyasaGketA-devAyaM viplava: plavaH / syuryamasya parokSe hi, nA'patyAnAM vipattayaH // 83 / / 136 kathAratnasAgare talArakSo'bravId deva ! prabhau nirjIvano'smi cet / phalite kalpavRkSe'pi kSudhitaH pathikastadA // 84 / / sahante hanta! nAnyAyaM, ke'pi te deva ! sevakAH / kiM keciccAndanAstApaM, naivollupanti pallavAH ? // 85 // kintu syAdeSa siddho vA mAntriko vA'tha tAntrikaH / na carmacakSuSAM cauro, gocaraH saJcarannapi // 86 // cintAcitte tato rAjJi, loke zokena viplave / vilakSe ca talArakSe, kumArastAramabravIt // 87 // cintA vimucyatAM tAta ! saMzrayaH zrUyatAM mama / gRhNAmi cauraM saptAhAnno ced vahnau vizAmi tat // 88 // athA'bhyadhatta bhUpastaM, vatsa ! svacchamatirbhavAn / gRhyante na tvamI caurA, prAyo mAyAvinA vinA // 89 // tadenamenasAM pAtrama-dRzyaM pazyatoharama / ahameva grahISyAmi, nigrahISyAmi ca svayam // 10 // bhUmIndunandano'pyUce, deva ! naitat tavocitam / kiM vyApAraM kuThArasya, nakhacchidye pi yujyate ? // 11 // mayApi tejaste jaitraM, karma nirmApayiSyati / vinA bhAnuprabhAM kuryAnna dAhaM dahanopalaH // 12 // tataH kumAraH sollAsaM, dattAdezo mahIbhujA / samaM pavanacaNDena, mudito mandiraM yayau // 13 // upAdhyAyamanujJApya, kumArasya purAntare / mAlAkAra-bUtakArA-pAnakasthAnakAdiSu // 14 // prapAsu vezyAgAreSu bhakSyagandhA''paNeSu ca / cauramanviSyataH zazvat SaTdinAnyaticakramuH // 95 // (yugmam) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam athA'hni saptame prApte, cintayAmAsivAnasi / zeSamekaM dinaM tasya, dasyorvArttApi nApyate // 16 // pratijJAtArthanirvAha-vikalastasya bhUbhujaH / tatkathaM darzayiSyAmi, sabhAyAM mlAnamAnanam ? // 97 / / samakSaM svAmino yeSAM, bhaGgaraH saGgaro'bhavat / yadi te'pyatra jIvanti, ko nAmA'nyo mRtastataH // 18 // bahiH puryA viniryAya, stenamanveSayAmi tat / iti nizcitya cittena, sa yAtaH pretakAnanam // 19 // nyagrodhamUle tatrAsau, niSiNNaH khinnamAnasaH / kRpANapANiradhvAnaM, yAvadAlokate puraH // 100 // dUratastAvadAyAntaM, dhRtakASAyavAsasam / rudrAkSamAlAlaGkAra-dhArikaNThakarAmbujam // 101 // tridaNDakuNDikAhastaM chatrikAcchannamastakam / vizAlabhAlamutphulla-nAsikaM zoNalocanam // 102 / / dIrghajaGghAbhujagrIva-matIvavikRtAkRtim / parivrAjakamadrAkSItkumAraH smeravismayaH // 103 // (vizeSakam) acintayacca so'yaM, [yat] veSAntaratirohitaH / krUra zUra ivA''bhAti, duSTairdRSTyAdiceSTitaiH // 104 // taM parivrAjako'pyUce, tatraivA''gatya sAdaram / ko bhavAnIdRzaM ca tvAM, cintA kiM tApayatyasi // 105 // rAjaputro'bravIt siddha ! dezavaideziko'smyaham / dAridryagartA vartanyA, nityaM dyUtena pAtitaH // 106 // dAridryaM nAma mAnA-manAyuHkSayajA mRtiH / apidhAnamadRzyatva-manAmayamapATavam // 107 // 138 kathAratnasAgare siddhaputro'bravIt tarhi garhitaM tava cintitam / sati kva mayi dAridryaM himAnIvA'himatviSaH // 108 // mahAprasAda ityukte, kumAreNAtha taM muniH / / atraiva stheyamityuktvA, gataH pitRvanAntare // 109 // tadA ca manye vinyasya, kumAre karmasAkSitAm / svayaM vizrAmakAmaH san, karmasAkSI tirodadhe // 110 // spaSTaM duSTAtmanAM dRSTu-manyAyA''vezakauzalam / kautukAdiva saJjAtA dyaurunmIlitatArakA // 111 // phale tadIye saMpanne, divasaMrUpalakSaNe / ghUkairmUkavrataM sadyaH, paritaH paritatyaje // 112 / / zaGke zazAGkAdAzakya zriyo nAzaM nizAcarAt / kozabandhaM vyadhuH kAmaM sakalAH kamalAkarAH // 113 // zUrarAjaviyuktasya, tadAnImanivAritam / tamo mumoSa ni:zeSAM, jagataH kAJcanazriyam // 114 // tadA khaDgalatApANi-gRhItA'ya:kuzIdvayaH / sa parivrAjako'bhyetya, kumAramudacAlayan // 115 // anupAta: kumAreNa, pravizya nagarI tataH / smRtA'navadyavidyo'sau, pauragbandhanaM vyadhAt // 116 // tato'sau nagarIloka-locanAnAmagocaraH / draviNezasya kasyApi, kSatramAsUtrayad gRhe // 117 / / tataH peTAM samAkRSya, vastrAbharaNasambhRtAH / sa kvApi devatAgAre kumArasahito nayat // 118 // tatra vaidezikAn suptAnutthApya dravyadAnataH / svayamagresarIkRtya, tAH peTAstairavAhyata // 119 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam tataH pitRvanAsanna-zUnyadevakulAgrataH / madhyebhUtavanaM peTA, vizramArthamamocayat // 120 // tataH supteSu sarveSu so'pi kRtrimanidrayA / suSvApa rAjaputrastu, cintayAmAsivAniti // 121 // aho cauryamaho kraurya-maho zaktiraho matiH / aho prapaJcaH ko'pyasya, vizvAsyastadayaM na me // 122 // ityuttarIyaM vinyasya, prastare vaTakoTaram / pravizya susthitastasthau, khaDgavyagrakaraH puraH // 123 // parivrADapi tAn suptAn, hatvA khaDgena dezikAn / uttarIyaM kumArasya, baddhakrodho dvidhA vyaghAt // 124 / / zUnyaM zrastaramuvIkSya parito yAvadIkSyate / tAvadAkRSTakhaDgena, kumAreNa sa tarjitaH // 125 // re re taskara ! vizvasta-ghAtapAtakapAMsura! / kvedAnIM yAsi mattastvaM mRgo mRgapateriva // 126 // karavAlakarAle'tha, valgati kSitipAtmaje / palAyanaM vinA svasya, tena mene na jIvitam // 127 / / kumAraH khaDgadaNDena, zamyAsampAtabandhunA / tasyoruyugalaM bAla-kadalIcchedamacchidat // 128 // prAha sAhasikaH so'tha, dhairyabuddhyAdibhirguNaiH / raJjito'haM mahAbhAga ! nA''gaste gaNayAmyataH // 129 // tadasyA''yatanasyA'sti, pRSThadeze pratiSThitaH / vyomavistArasaMhAra-vyagro nyagrodhapAdapaH // 130 // tatkoTarAntaraM sthUla-pASANapihitAnanam / pAtAlabhavanaM me'sti, ratnasambhArabhAsuram // 131 // 140 kathAratnasAgare tatra vIramatI nAma, jAmirmama kanIyasI / asti tAruNyalAvaNya-bhAgyasaubhAgyamandiram // 132 // sA mayAptisaGketaM, prAptaM tvAM pariNeSyati / madIyakozasarvasva-mavazyaM cArpayiSyati // 133 // khaDgaM madIyamAdAya, tadabhijJAnahetave / gatvA vIramatItyuktvA, dvAramudghATayestataH // 134 / / kumArastatra gatvA'tha tacca kRtvA yathoditam / pAtAlabhavanasyAntaH, praviveza vizaGkitaH // 135 / / tatra vIramatIM vIkSya, nayanAnandakaumudIm / taccAdbhutatamaM vezma, vismito'bhUH nRpAtmajaH // 136 // sa tasyAH kathayAmAsa, bhrAtRvRttAntamAditaH / tadIyamaNDalAgraM ca, tadabhijJAnamArpayat // 137 / / kvA(sA)pi svAgatamAsUtrya, harSotphullavilocanA / Uce vaivAhikI yAvat, sAmagrI vidadhAmyaham // 138 // vAsavezmani palyaGke, tAvadvizramyatAM tvayA / ityuktvA taM dvitIyAyAM, bhUmikAyAM jagAma sA // 139 / / kumAro'cintayat dviSTe, vizvAso mama nocitaH / iti palyaGkamutsRjya, koNe tasthau tirohitaH // 140 // pazyato'tha kumArasya, zilayA yantramuktayA / / cUrNIkRtazca palyaGko, niHzaGkA sApyupAgamat // 141 // madIyaM sodaraM hatvA, kva re ! jIvaka! jIvasi / iti bruvantIM tAM kezaiH, kRSTavAn piSTavAMzca saH // 142 / / tAM sahaiva samAkarSanniHsRto vezmano bahiH / rAjapUtrastadA drAkSIttaruNAmaruNaprabhAm // 143 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam nRpasUnormukhAmbhojamambhojakulabAndhavaH / harSotkarSAdiva draSTu-mArohadudayAcalam // 144 // padmakhaNDeSu mArtaMDa-kRtaM jAgaraNaM zriyaH / dizAM zazaMsa sambhrAnta-bhRGgI saGgItakadhvaniH // 145 / / bandivad ghoSayAmAsustaM kumArasya vikramam / vRkSAH pakSikulonmIlallokakolAhalacchalAt // 146 // prAbhAtikajagat prANA'vaSTambhottambhitairiva / lokaprANaistamomUrchA-balaM jigye balAdapi // 147 // pidhAyAtha gRhadvAraM kumAraH sahitastayA / lokenAlokito hAsyA-dAgatya nRpamAnamat // 148 // athAsannAsanA''sIna:, stenavRttAntakIrtanAt / rAjAnaM raJjayanneSa, caurajAmiM samApayat // 149 // aho ! buddhiraho ! zakti-rahobhaktiraho kalAH / aho dhairyamaho zaurya, prAzaMsaditi taM nRpaH // 150 // tatazcAmAtyamAdizya, taccaurApahRtaM dhanam / arpayAmAsa paurebhyo, yathAsvaM nyAyapUrvakam // 151 // kanyAM kamalasenAkhyAM, sAkSAllakSmImiva sthirAm / tuSTastasyA'vadAtena, vadAnyo nRpatirdadau // 152 // ayutaM jAtyavAhAnAM, sahasraM mattadantinAm / koTisaGkhyaM suvarNaM ca, ratnAni vasanAni ca // 153 // grAmalakSayutaM dezaM, kozaM yAnAsanAnyapi / alaGkArAdikaM cAsmai, vyAtarad dharaNIdhavaH // 154 / / nRpaprasAdAt prAsAda-mAsAdya vizadaprabham / upAdhyAyanidezena, so'dhyAsta saparicchadaH // 155 // 142 kathAratnasAgare tamupAdhyAyamArAdhya, svayaM dAnAdikarmabhiH / caraNau dharaNIzasya, tanUjavadapUjayan // 156 // anyadA taM sukhAsInaM, rahasyakSatapAtrabhRt / etya kAtyAyanI kApi, varddhayitvaivamabhyadhAt // 157 / / bhavanopavane siktA vacanAmRtavRSTibhiH / / yA tvayA zreSThinaH putrI, tadA madanamaJjarI // 158 // seyaM subhaga ! sarvatra, gIyamAnamaharnizam / tvadUrjitArjitaM danti-damanaM rAjaraJjanam // 159 // cauranigrahaNaM bhUbhRd-duhituzca vivAhanam / AkarNya karNapIyUSa-varSa harSollasanmanA // 160 // tvadvardhanAya mAM praiSI-dityuktvotthAya sAdaram / kRtajyotsnA'nuhAraM sA tatkaNThe hAramakSipat // 161 // (kulakam) Uce ca sujano'si tvaM, yadapUrve'pi darzane / tasyA hRdi praviSTo'si, samaM guNagaNairapi // 162 // sA punameM sakhI manye daurjanyaikaniketanam / tvadguNaiH preritApyAgAd, yA naivAdyApi te hRdi // 163 / / tato yadyAtmano doSA-deSA tyajati jIvitam / tataste'stu kathaGkAraM, bhUvi bhUSaNadUSaNam // 164 // so'bhyadhatta mudhA dhatse, zaGkA''taGkAkulaM manaH / mayoktaM saha bhartavyaM, bhadre ! bhavati nA'nyathA // 165 // vastrAbharaNatAmbUlai-zcainAM satkRtya kRtyavit / tasyai samarpayAmAsa, nijaM ratnAGgalIyakam // 166 // kiJcainAma'nvazAd bhadre ! sthAnake snehabhUruhaH / nigaDaM hRdayasyaitat, tasyAH pANau niyojaya // 167 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam 143 visRjyemAM kSaNaM yAvat, susthastasthau nRpAtmajaH / tAvat tvaritamabhyetya, pratIhAro vyajijJapat // 168 // deva zaGkhapuradvAre, rabhasAt karabhIzritau / rAjadauvAriko kauciddidRkSeti tava kramau // 169 / / piturutkaNThayA sadya-stau pravezya nRpAGgajaH / yAvadAlokate tAvat, svayaM tenopalakSitau // 170 / / suvegavAyuvegAkhyau, tau kSitIzvaravallabhau / pratyudyatau dRzA vegAda'bhyAgatya praNematuH // 171 // (yugmam) tAvAliGgya samIpe copavezya snapayan dRzA / sa pitroH kuzalodantaM, papracchAtyantavatsalaH // 172 // pratyuvAca suvego'tha, kuzalaM sarvamanyataH / dahatyahardivaM devaM kintu tvavirahAnalaH // 173 / / vRSTirnayanayoH zaityaM, kRtye tApo hRdi sthitaH / sati kAlatrayepyevaM, kAlArthI tvAM vinA prabhuH // 174 / / vacastadA tadAkarNya bASpAvilavilocanaH / bhUmIndunandano'vAdIt, khedamedurayA girA // 175 / / putrabuddhyA nidhIyante, pitRbhirmAdRze dRzaH / dhig dhig taiH dhyAyate mUDaistattvataH zatrurUpatA // 176 // babUlavat tudantyeke vaptAramapi kaNTakaiH / gharSato'pyupakurvanti, keciccandanavat punaH // 177 // putrA'bhidhA mudhA dhAtrA, vidadhe kimiyaM mayi / Ajanma janitaM yena, jananyAH klezavaizasam // 178 / / jAtena zokamevaikaM prApitau pitarau mayA / sadaiva sahavAse'pi, pravAse'pi durAtmanA // 179 // 144 kathAratnasAgare mahatyapi kule kecid, viralAH kulamaNDanam / zrayanti vaMzAH sarve'pi, na prAsAdadhvajazriyam // 180 // suvego'thA'bravIdeva!, tvaM na duHkhapradaH pituH / du:khayanti pitRRn doSA-stanujA na nijAH punaH // 181 / / yathaiva daivato deva!, doSA niHzeSitAstvayA / pitustadaiva jAtastvaM, hRdayAnandanandanam // 182 // santastyajanti dUreNa yanmalImasamaMzukam / tadeva deva! sevAsu, 'vAsastu vizadIkRtam // 183 // guNapAtrasya putrasya pravAso'pi na du:khadaH / yadasau putrapuNyoSNa-rociSaH pUrvaparvataH // 184 / / varaM svAbhAvikaguNA-dAropitaguNaH pumAn / anAhatAdvini:kSAra-tAraMvAso viziSyate // 185 / / camatkAraM karotyuccairnirguNasya guNArjanam / pazya prazasyate sadbhi-vibhavaH svabhujodbhavaH // 186 // tadarjitaguNagrAma-zcakSuHpIyUSapAraNam / bhavAn dRSTazca naSTazca, tAtasya hRdayajvaraH // 187 // etadvividhasarvasvaM, sukRtasya sukhasya ca / yadviviktazca bhaktazca zaktazca purataH sutaH // 188 // yatethAstattathA nAtha ! guNaratlaikarohaNa! | pitarau nagaraM dezaM, sarvamujjIvayeryathA // 189 // kRtArthIkRtya satkRtya, kumAraH pitRvallabhau / tato bhuvanapAlasya, bhUbharturbhavanaM yayau // 190 // 1. Kaa vasate-T || Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam praNataH praznito rAjJA, suvegasya mukhena saH / AditaH pitRvRtAntaM sarvamasmai vyajijJapat // 199 // jAmAturyAtumautsukyaM, vijJo vijJAya pArthivaH / svadezagamanotsAha- manumene manasvinAm // 192 // upAdhyAyagRhaM gatvA, natvA taM nRpateH sutaH / yathAvRttaM suvRttAntamatha tasmai nyavedayat // 193 // tatazca tadanujJAtastatpatnIkRtamaGgalaH / draviNaiH prINayitvA taM prayANapravaNo'bhavat // 194 // senApatyAdi-palyAdi sAmagrayA ca samaM nRpaH / sutAM saMvAhayAmAsa vAsaH kozAdisambhRtAm // 195 // zikSAM dattvA yathocitAM, jAmAturduhituzca saH / javanairvAjibhirvegAt prayANakamakArayat // 196 // ( yugmam ) tataH kamalasenAdi- kaTake calite sati / tasthau kumArastatraiva rathamAtraparicchadaH // 197 // tatastamizrairmizrAyAntamizrAyAM svayaM gataH / 145 dUtikAsadane tatra sthApayitvA svayaM ratham // 198 // sampreSya dUtImAhUya tato madanamaJjarIm / kumAro rathamAropya, ninye zUnyena vartmanA // 199 // ( yugmam ) sainyena saGga tasyAtha tvaritaM tasya gacchataH / nivezitavataH sainyamanyadA vindhyakAnanau // 200 // arddharAtre tama: pAtre nidrAndhanayane jane / papAta sauptikaM bhilla- bhallipallavitAmbaram // 201 // utthAyotthAya sakrodhaM yudhyamAneSu mAniSu / samArohat kumAro'pi sa ca ruhyamanoratham // 202 // 146 tataH pallIpatirbhImaH svayaM niHsImapauruSaH / raGgatturaGgamArUDhaH prauDhaH krodhAdadhAvata // 203 // vAyunevAmbudastavA hariNA hariNA iva / kumArasubhaTAstena bhItA nItA dizo dizam // 204 // kumAraH svayamutthAya pratapat tapanopamaH / dUrAd bhillataTavrAtaM tamastomamivAkSipat // 205 // so'pi pallIpatiH zauryAd garjanparjanyasannibhaH / durnivAraM zarAsAraM kumAraM praticikSipe // 206 // dvayorapi tayoryuddha-muddhataM tattathA'bhavat / yathA jayazrIrazrAntA mehireyAhirAM vyadhAt // 207 // balena durjaye tasmin icchatI cchalato jayam / kumArasArathIbhAvaM bheje madanamaJjarI // 208 // sa pallIza: kumAreNa, mAreNa ca samaM hataH / prapaJcAt paJcabhirbANaiH paJcatvamagamat tataH // 209 // kumAravikramAkrAnti-pAvanImavanIM spRzan / sahasreNa karaiH prApat tadAnImudayaM raviH // 210 // tataH svasainyamanviSyan naSTaM kaSTagataM mRtam / saJcacAra kumAro'sau caraNAbhyAM raNAGgaNe // 211 // kRtvA mRtAnAM kRtyAni sa vicinvan vanAvanim / nA'kSataM vA kSataM vApi jIvantaM kaJcidaikSata // 212 // pRSThapratiSThatUNIraH sa jAnunyastakArmukaH / ekenaiva rathenA'tha pratasthe preyasIsakhaH // 213 // gacchatordhvaM pathe tasya saGgataM puruSadvayam / cakAra sAdaraM mArga-svarUpasya prakAzanam // 214 // kathAratnasAgare Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga -15 : agaDadattakumAracaritam panthAH zaGkhapuraM saiSa davIyAnupatiSThate / asau tvAsannamevAsti paramatyantadurgamaH // 215 // duryodhano dhanaprANA- pahArI paripanthikaH / yadasti hastIvandyo'trA'nazvarazca mRgezvaraH // 216 // vacanaM tadapAkarNya, so'yaM dhIradhurandharaH / Asannenaiva mArgeNa prAjayAmAsa vAjinaH // 217 // kumArasyaiva sArthena, kecit pAnthAH pratasthire / guroriva caritreNa, pavitreNa mumukSavaH // 218 // antaH kAntArametasya gacchataH svacchacetasaH / arddhamArgagataH kazcid bhasmakazmalavigrahaH // 219 // kapAlamAlAbharaNo raNadghaNTA'tibhISaNaH / skandhapANitalanyasta karaNDakakamaNDaluH // 220 // atyudbhaTajaTAjUTaH sthitvA kApAlikaH puraH / utkSipya dakSiNaM pANiM, sAzIrvAdamado'vadat // 221 // (vizeSakam ) sArtheza ! tIrthayAtrAyAM prasthitaH sucirAdaham / asusthatvAt pathaH kintu bhavataH sArthamarthaye // 222 // anujJAtaH kumAreNa, prasthito'nurathaM tataH / utpATya nakulIM TaGka saGkaTAmatha so'bravIt // 223 // kurvatastIrtha yAtrAM me kvacit kenacidarpitAH / TaGkAstIrthArthamete tatkurU tvaM bhAradhAraNam // 224 // nakulIM sthApayitvetthaM tadabhyarthanayA rathe / vrajan kumAro madhyAhne, girigrAmaM kamapyagAt // 225 // tatrAvasthApitarathaM kumAramavadanmuniH / dharmazIla! mamAdya tvaM sasArtho'pyatithirbhava // 226 // 147 kathAratnasAgare 148 yadaiSa saccaturmAsImimAmahamiha sthitaH / AtithyaM prathayiSyanti tanme grAmeyakA amI // 227 // munibhirlabdhamasmAkaM, bhoktuM yuktaM kathaM bhavet ? / kumAravArito'pItthamAtithyamayamAnayat // 228 // dharmmasArakumAro'sau saharSeNa maharSiNA / babhUvAtyuparuddho'pi tallAbhaM nAbhilASukaH // 229 // karambhadugdhadadhyAdi tattenAtyarthamarthitAH / pare bubhujire sarva kumAre vArayatyapi // 230 // dattvA tAmbUlameteSAM svayaM bhoktuM jagAma saH / svApamApuH pathazrAntAH pAnthAste'pi tarostale // 231 // kurute rAjaputro'pi bhoktuM yAvadupakramam / kapAlI khaDgamAkarSan roSAttAvadadhAvata // 232 // re re varAka ! rAkendu - mukhalakSmImimAM vahan / kva yAsyasi yataH saiSa, dasyurduryodhanosmyaham // 233 // viSacchalAdamI pAnthAH pAnthA mRtyupathe kRtAH / tvAM tu khaDgabalAdeva kariSyAmi yamAtithim // 234 // cauraM tamiti valAntaM vismitaH kSitipAtmajaH / kukSau kaukSeyakakSepAt pAtayAmAsa bhUtale // 235 // dasyurdainyAdudantyArttaH kumAramukhamaikSata / so'pi pAnIyamAnIya, kRpayA tamapAyayat // 236 // svasthIbhUtastato dasyustasya pazyan kRpAlutAm / tathA''tithye ca vaimukhyaM vimRzyannidamabhyadhAt // 237 // tvayA bhayaM ca lobhaM ca dhairyAnnirjitya durjayam / jitazca raJjitazcAhaM mumUrSuH kiJcidarthaye // 238 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam etasya parvatasyA'sminnikuJje vivaraM varam / mandiraM kozasarvasva-sthAnaM jAnIhi mAmakam // 239 / / kiJcAsti sundarI nAmnA rUpeNa surasundarI / priyA kRzodarI yasyA, nAbhi ti dRzodarI // 240 // taddharmavikramAdhAra ! kumAra draviNaM priyAm / madabhyarthanayA sArddha gRhANAnugRhANa mAm // 241 / / parAsostasya kRtyAni, kRtvA nRpasutastataH / gatvA tadbhavanaM tasya, patnyai sarvaM nyavedayat // 242 // puraH kumAraM pazyantI, sApyanaGgamivAGginam / kiGkarttavyajaDA citraputrikeva tadA'bhavat // 243 // tadA ca sadyobhUtena prabalena manobhuvA / kumAro'pi samAropi, paraM paravazAM dazAm // 244 // tau nirIkSya tathA'vasthau tadA madanamaJjarI / sabhrUbhaGgamupAlambhalabdha-prAgalbhyamabhyadhAt // 245 / / Aryaputra ! pavitraM te, kimidaM puruSavratam ? | yanninditajanakSuNNAM vartanImanuvarttase // 246 // tatkulaM nirmalaM svIyaM tAdRzaM prema mAmakam / prasAdaH sAdarastAhak, sandhAbandhazca tAdRzaH // 247 / / sarvamekapade bhraSTaM naSTaM tat tava pauruSam / yat kAkola ivA'medhye cauradAre'pi rajyase // 248 // yatkRte tatyaje zIlaM pitRzvasurayoH kulam / so'pi tyajati nirdoSAM, yanmAM dhig daivavaibhavam // 249 / / ityAkSiptaH kumAro'sau, tasyA vacanavIcibhiH / dhautarAgo nijagrAha, cetaH paraparigrahAt // 250 // 150 kathAratnasAgare anunIya samAnIya, rathaM madanamaJjarI / striyaM zriyaM ca tAM dasyo-styaktvAsau purato'gamat // 251 // athAntarvaNamAyAntaM kRtAntamiva bhairavam / vAneyamagrato'drAkSIt kuJjaraM narakuJjaram // 252 // vazIkRtya vazAnAthamakSataH kSitipAtmajaH / sudRzA darzayitvA ca prapede padavIM punaH // 253 // yAvadadhvani sadhvAna spandano nRpanandanaH / kiyatyapi gatastAvannRtyantaM sajjitakramam // 254 / / lAlaghAtasampAta-paTahIbhUtabhUtalam / puraH pArIndramadrAkSIt prabhAbhAsurakesaram // 255 // (yugmam) uttarIyAvRtaM pANiM tanmukhe prakSipannayam / ninye zastrIprapaJcena, paJcAsyamapi paJcatAm // 256 // dinaiH katipayaireva kumAro mArgamatyajan / nistIrNastAmaraNyAnI, pratijJAmiva sAttvikaH // 257 // tataH sa purataH sainyaM, sAdhuvAdamivAsadat / pradattAvAsamAsannapradeze sanmukhAgatam // 258 // papraccha pUrvavRttAntaM tanmukhyAn kSitipAtmajaH / te'pyAkhyan zrUyatAM deva ! tadA patati sauptike // 259 // kumAraH kAraNAccakre, prayANaM satvaraM puraH / taduttiSThata vegenetyUce kaizcit tadA zaThaiH // 260 // tataH kamalasenAM ca senAM ca sahasaiva tAm / saMvAhyastena vAhyena, vartmanA vigatA vayam // 261 // yadA dRSTo'si nA'smAbhiH kAntArAnnirgatairapi / paryAlocya tadA'traiva dattAvAsairiva sthitam // 262 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam tvadIyavArtAmAtnAM tato'smAkaM vicinvatAm / diSTyA tvaM deva ! jIvAturAturANAmivAgataH // 263 // tato'nuyAtaH sainyena prayANairavilambitaiH / saiSa zaGkhapuropAnte svasainyaM saMnyavezayat // 264 // uditaM taM kalAvantaM sAgarA iva nAgarAH / Adezena vizAMpatyuH pratyujjagmustadA mudA // 265 // tataH sphuranmarullolaizcelairnRtyadiva svayam / gAyan puravadhUdhvAnaiH, kalitolUlamaGgalam // 266 / / vinyastapuSpaprakarairmudAhasadivA'dhvani / manuSyamAlitairdeva kulairuva'miva sthitam // 267 / / sabhrUbhaGgamivAndolannIlavadanadAmabhiH / utphullacakSuHsambhAra-miva prekSakalocanaiH // 268 // kumAraH pauranArIbhi-rakSatairabhivardhitaH / sphUrjattUryaravaurjitya, jitaparjanyagarjitaH // 269 / / bandivRndamukhapravadyaza:kusumasaurabhaH / / unmIlanmaGgalo mArge nagaraM praviveza saH // 270 / / (paJcabhiH kulakam) uttIrya sindhuraskandhAdasAvutkaNThito'luThat / dRzA bhRzAbhiyAtasya tAtasya padapadmayoH // 271 / / dRSTe tatra jaganmitre lokazokatapopahe / harSalakSmIrmukhAmbhojaM bheje bhUmIbhujastadA // 272 // tAtastu prAtamadyAbhU-dadya puNyadrumaH phalI / bruvanniti saromAJcaH, sasvaje nRpatiH sutam // 273 / / avocat vacanaM vatsa !, videze'pi gatistava / puNyairlakSmIprakarSAya, guNotkarSAya cA'bhavat // 274 / / 152 kathAratnasAgare vipattirapi sampatti-hetuH sukRtakarmaNAm / sampadaM pazya potasya patitasya payonidhau // 275 // rAjJo'nujJAmathA''sAdya prasapatpulakAGkaraH / asau jananyAH pAdAravindavandanamAdadhau // 276 / / milite nandane tasmin nayanAnandanandane / jananyAH zokasantApaH, prApa zAntiM samantataH // 277 // harSabASpAmbuvarSeNa snapayantIva sarvataH / sutasya dehaM sasnehaM, sA spRzatpANinA ciram // 278 // tatazca paurA'mAtyAdIn, bhUtalanyastamastakAn / asau saMbhASayAmAsa, bandhUniva yathocitam // 279 / / anuyAtaH sa taistAta-nirdezAnmandiraM nijam / jagAma sa naragrAma-grAmaNIrmaNibhUSaNam // 280 // kadAcit bhUpatiH puNye, lagne grahabalojjvale / yauvarAjyazriyaM tasya, tArtIyIkI vadhU nyasan // 281 // sa kRtajJajanazreSTho jyeSThAM madanamaJjarIm / priyAM kamalasenAM tu manyate sma laghIyasIm // 282 / / jyeSThaiva vallabhA tasya, sA lakSmIH saiva jIvitam / dhRtiH saiva matiH saiva saiva jIvo'pyajAyata // 283 / / zikSAM kamalasenApi, smarantI satataM pituH / snigdhena manasA mene, patiM paramadaivatam // 284 // sapatnImapi tAmenA-mamanyata sahodarAm / na tasyAM vidadhe spaoN, nA'sUyAmapyasau kvacit // 285 // paricchade ca vAtsalyaM, sanmAnaM sevakeSu ca / bandhuvarge ca dAkSiNyaM, pUjAM pUjye ca sA vyadhAt // 286 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam patirjAnAtu vA mA vA, tathApyArAdhyatA'nayA / svabhAvAdeva datte hi, kaumudI kumude mudam // 287 // aikyaM bhuvanapAlasya sundarasya ca bhUbhujaH / tena tena samAsena, bhinnayoH padayoriva // 288 // sa cakre krAntadikcakraM, pratApaM nRpayordvayoH / saurabhyaM dakSiNo vAyu-madhumAdhavayoriva // 289 // vaibhavasparddhayevAsau, zraddhayA varddhamAnayA / ArAdhayadupAdhyAya, kurvan zrIbhogabhAginam // 290 // yamAzAgocaraM yAte zUre sAkSiNi karmaNAm / ziziravyathitAM pRthvImujjijIvayiSu svayam // 291 // kadAcinmadhumattAbhirbhUGgIbhirgItamaGgalaH / tanvanvanAntarAvAsA-nRturAjaH samAyayau // 292 // (yugmam) tato'sau vanarAjISu nUtanAM patrasampadam / cakre kiJcana vonmIlatkamalAn kamalAkarAn // 293 // racayAmAsa daurbhAgya-doSamoSaM surazriyAm / madhupAnAM ca puSpeSu, madhupAnamahotsavam // 294 // sArasArasvatodgArama-karot kokilAkulam / pradadau phalasambhAraM, sahakAramahIruhAm // 295 / / dadau suhRdi saubhAgya-sampadaM malayAnile / tejaH saMvardhayAmAsa, mAMsalAnandamaindavam // 296 // tasya cA'nanyasAmAnyasauhArdasya manobhuvaH / jaitramAsUtrayAmAsa, pratApamavanItale // 297 // RturAjasya sAmrAjye, jagatyevaM vijRmbhite / bhUpo'bhirAmamArAmaM, jagAma saparicchadaH // 298 // 154 kathAratnasAgare tadA cA'gaDadattopi, candanadravacarcitaH / utphullamallikAmAlya-velladhammillabandhanaH // 299 // ni:zvAsahAryasaMvIta-zvetacInAMzukojjvalaH / puraH kautukisaGgIta-vilobhitavilocanaH // 300 // aGgIkRtakSuNNapathe, rathe madanamaJjarIm / Aropya prApadudyAna-mAnandamayamAnasaH // 301 // tatra kecidyatisthAna-layatrayapavitritam / puraH smarasya saGgItamavagItaM vitenire // 302 // kepyuccatAlamAlambya, sthairavinyastahastakam / nRtyantaH sUtrayAmAsu-rApAnakamahotsavam // 303 // keciduccetumuccAni tarupuSpANi pANinA / baddhaspardhaM vadhUM prAhu-bahumUlaluladRzaH // 304 // preyasI tAmanAdRtya nivAraNaparA giraH / dolAmandolayAmAsuH kepi saprANapANayaH // 305 // sadambhamAmbhasIkIrtivallabhAbhiH samaM muhuH / sarantopasarantazca jalairyuyudhire pare // 306 // evaM vinodairAnanda-kandakandalatAmbudaiH / tadA nirgamayAmAsa vAsaraM bhUmivAsavaH // 307 // kumAraH saparIvAraH samaM dayitayA tayA / manovinodanAnandai-divasaM vivazo'nayat // 308 // tadAlokaM puraskRtya vinivRttAvubhAvapi / ambarAdambaramaNirvanadeveti vallabhAH // 309 / / kumArastu vanakrIDA-rabhasazrAntayA tayA / prArthitaH priyayA tatra, visRSTaH saparicchadaH // 310 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam asamaiH kusumA''modapAyubhirvanavAyubhiH / vyapanItazramastasthau ratha eva priyAsakhaH // 311 // (yugmaM) yAminyAM yAmamAtrAyAM nidrAti nRpanandane / nidrAvazAt priyAbAhurlalambetha rathAbahiH // 312 / / daivAdArUDhapUrvIva rathAGgasya pathA tadA / bhujaM bhujaGgamastasyA daSTavAnatiduSTadhIH // 313 // daSTA daSTA'smi saNetyukte nirnidrayA tayA / kumAraH svApamutsRjya, jhaTityuttIrNavAn rathAt // 314 / / kumAreNAndhakAre'pi cakSurnikSipatA kSaNAt / daMdazUkaH sa niHzUkaH praikSi mUrddhamaNitviSA // 315 // tatazca viSavegAcca zokAvezAcca tAvubhau / mUrchayAcchannacaitanyau, dampatI petatuH kSitau // 316 // zItaistadAnImAnIta-caitanyo vanavAyubhiH / kumAraH saJjajAgAra, na punastasya vallabhA // 317 // prayaGkte yAvadevAyaM, mantrauSadhividhikramama / viSeNa hatavizvAsaH, zvAsastAM tAvada'tyajat // 318 // kumAropyaGkamAropya, tatastAM snehamohitaH / tAratArama'rodIcca karuNaM vilalApa ca // 319 // hA priye ! kva nu yAtA tvaM hitvA mAmekakaM vane / tvAM vinA mama kiM bhogaiH? kiM zriyA jIvitena kim ? // 320 // vadanendoH kva te lakSmI: ? kva te vAcaH sudhAmucaH ? / kaTAkSAH kva ca te dakSAH ? zaMsa me haMsagAmini // 321 // dadAsi kiM na me vAcaM kA candravadane ! vyathA / vRthA pralApinaM kiM mAM savailakSyamupekSase // 322 // 156 kathAratnasAgare yadvA pralApaH pApasya, badhire madhuraM vacaH / yena dIrghapathe pAnthA, kva me samprati sA priyA // 323 // tat tathA praNayapraDaM svayaM svasya samarpaNam / taM tathA svajanatyAgaM yuddhe buddhiM ca tAM tathA // 324 // tasyAH smRtvApi hRdayaM, yadidaM na vidIryate / nocitaM zocituM tattAM kintu syAducitA citA // 325 // athAyaM svayamutthAya, tatraiva racitAM citAm / ahnAya vahnimuddIpya samaM vanitayA tayA // 326 // praveSTaM yatate yAvat tAvadvidyAdharaH puraH / kazcinnivArayAmAsa tamasambandhabAndhavaH // 327 // (yugmam) AkhyAcca vIra! vaitADhya-zikhAzikharazekharAn / gato'haM tIrthayAtrArthaM rathanUpurapattanAt // 328 / / dRSTastato nivRttena tvamidAnI mayA sakhe! / kaNastadidaM karma nirvivekajanocitam // 329 // tad bhadra! kathyatAM tathyametatkaraNakAraNam / ityuktaH kathayAmAsa, kumArastadyathAtatham // 330 // smRtvA vidyAdharo, vidyAmupanItaistatastayA / kamaNDalujalairasyAM, garajvaramapAharat // 331 // unmIlannayanAmbhojaM prAtarambhojinInibhAm / tAM vIkSya sa tadAnanda-vismayaikamayo'bhavat // 332 // abhyadhAcca mahAbhAga ! nararatnairbhavAdRzaiH / saiSA pASANagarbhApi ratnagarbhetibhUrabhUt // 333 / / mana:khedApanodArthamapi mAmupakurvatA / tvayA sakhye sakhedoha-mAdhamarthena nirmitaH // 334 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam yadi vA sajjanAnAM ca, dhanAnAM ca vibhUtayaH / parasyaivopakArAya, vidhIyante sma vedhasA // 335 / / vidyAdharo'bhyadhAdetattava nopakRtaM mayA / rakSan kRSIvalaH kSetraM, rakSatyAtmAnameva yat // 336 / / rAjaputramathApRcchaya, tadA vidyAdhare gate / kAmAyatanamAnaiSInmandamandapadaM sa tAm // 337 / / tataH svahastavinyaste, prastare pallavairnavaiH / sthApitA'sau kumAreNa, zItabAdhAM nyavedayat // 338 // madhyevanamatho gatvA, sa nirmathyA'raNiM svayam / jvalanaM jvAlayitvA ca, gRhItvA ca nyavarttata // 339 // vizannAyatane tasminna-kasmAnmandirodare / dIpodyotamivAdrAkSIt, jhaTityeva hi mIlitam // 340 // asau kRzAnuM vinyasya, tasyAH 'zrastarasannidhau / papraccha svacchadhIrenAM, dIpodyotanibandhanam // 341 // yuSmAbhircAlitaM jyotiryadAgacchadbhidbhutam / atrAryaputra ! zubhrAyAM bhittau tatpratibimbitam // 342 // tayetyukte kare tasyAH, samAsimasau svayam / hartuM zItArttimetasyAH kRzAnumakRzaM vyadhAt // 343 // adhomukhe dhamatyagnimasmin kozAd bahiHkRtA / papAtA'silatA vidyullekheva dhvanitA kSitau // 344 // kSobheNA'bhyatthito'prAkSIdathAyaM kimidaM priye / sApyUce zItataH kampre kare kozAdasAvasi // 345 // 158 kathAratnasAgare nirgatya patitaH kSoNau kSaNAt kRtajhaNatkRtiH / dhartuM yanme na zakto'sau jAgrajAgrajvaraH karaH // 346 // (yugmam) tato ni:zaGkitaH zItaM, harannahAya vahninA / cakAra sapratIkArAM, tAM ca khaDgalatAM ca saH // 347 // tataH prAtaH samAyAta-samutsukaparicchadaH / samaM madanamaJjaryA, nijaM dhAma jagAma saH // 348 // vibhajyA'tha yathAyogyaM, divasaM vazitendriyaH / pramanA mAnayAmAsa, sa trivargamanargalam // 349 / / asArthaprArthanaM tIrthamadehadrohakRt tapaH / sa manvAno'nvahaM cakre mAtuzcaraNacarcanam // 350 // alike tilakaM mene, pituzcaraNareNu saH / amUlyamAlyamAjJAM ca, zirasya'nyattu laukikam // 351 // pramANabhUmimAnetuM manoratharathaM ca saH / vizeSAt poSayAmAsa, nyAyadhammau dhurandharau // 352 // 'kharalIkelibhiThUtaiH saGgItaizcitravallibhiH / kovidAnAM vinodaizca, mumude sa divAnizam // 353 // evaM nirvizatastasya, sukhaM viSayasambhavam / bhUyAMsaH sambharanti sma, vAsarA iva vatsarAH // 354 // yuvarAje sabhAsIne, madhye sadasamanyadA / lolahAraH pratIhAraH prAtarnatvA vyajijJapat // 355 // ko'pyuttarApathAdetya maharddhijivANijaH / strIyamasvIyamAdAya, devapAdAn didRkSate // 356 // 1. / trstrsnnidhau-T|| shrstrnndhau-K|| 1. khuralIkeli0 TII khrliikRt0|| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam atha bhrUsaJjJayA''jJapta-pratIhArapravezitaH / sa praNamya sukhAsInaH, samayajJo vyajijJapat // 357 // sAkSAd bhavantaM revantaM santaH zaMsanti saMsadi / taddevapAdAn sotkaNTha-mupatiSThAmahe vayam // 358 // pare para:zatAH santi, mandurA kandarodare / madgRhe harayaH kintu, teSvekaH pUrNalakSaNaH // 359 // jvalat tejomayo mUrtyA, javanaH pavanAdapi / doSairazaiSairnimukto-'mukto guNagaNaiH punaH // 360 // durvAraH so'zvavArANAM, vArairvijitavAjibhiH / devapraudvaistamAroDhuM tavaiva yadi manyate // 361 // ityuktastaiH samutthAya, svayaM vIkSitalakSaNam / arukSasUkSmaromANAM, vakritoddharakandharam // 362 / / pRthu pRSThe sphiji sthUlaM, vakSa:pIThe'tivistRtam / madhye kSAmaM laghu karNe mukhe'timAMsatAM gatam // 363 // svasvoddezakRtAvAsadarzabhiH zobhitaM dhruvaiH / dhruvadvayAsmadIbhUte, vyomalaGghanajAvikam // 364 // nibaDIkRtaparyANaM, paritaH parivarddhakaiH / utpatantamiva vyomni, pracalaccaraNacchalAt // 365 // nyastAGghriH pAdakaTake, paryANAya sphuratkaraH / taM kumAraH samArohat turaGgaM tuGgavigraham // 366 // (paJcabhiH kulakam) azvavAraizca duri, durddharaizca dhanurdharaiH / sa vAhyAlI yayau, sArddhaM, pattibhizcAvipattibhiH // 367 / / athAyaM vAhayannazvaM, kramAnnavasu vIthiSu / yAvat saJcArayatyeSa, cakre tAvatplutAGgatim // 368 // 160 kathAratnasAgare parivAraM kumArasya, vAhavAhanakauzalam / bhAvayannabhitastasthAvavasthApya turaGgamAt // 369 // vAjinaM yuvarAjastaM, plavamAnaM vihaGgavat / avasthApayituM valgA-mAcakarSa yathA yathA // 370 / / asau tathA tathA vega, sparddhayaiva vivarddhayan / krameNa paJcamI dhArA-mAruroha turaGgamaH // 371 // athA'zvavAraiH sambhrAntaH satvaraM vAjino nijAH / prerayAJcakrire pazcAdvegavalgitapANibhiH // 372 / / kumAre dUrato gacchatyathacakSuHpathAtige / zrAntA vavalire kecit, puraH kecit pratasthire // 373 / / gatvA padAnusAreNa, vyAvRttAste'pi dUrataH / kAnanaM nirjanaM nItaH, kumArasturageNa tu // 374 / / tatrAsau caNDamArtaNDa-karadaNDaparAhataH / khedameduritasveda-bindudanturitAnanaH // 375 // madhyAhne zramaniSprANapANirvalgAM mumoca ca / taireva caraNApAtaistasthau tatra turaGgamaH // 376 // adhItI viparItAyAM, zikSAyAmayamityaho! / dhig na jJAtaM mayA tena, spaSTaM kaSTaM dvayorabhUt // 377 // vimRzyaivamathottIrya, niSparyANaM vidhAya tam / bibhranmano vanoddeza-darzanodbhutakautukam // 378 // zramapramItametaM ca zocitvA purato vrajan / apazyaccetaso dasyumavanIpAvanaM vanam // 379 / / (yugmam) tatazcandanakarpUra-tarusaurabhavAhibhiH / vanAntavAtairabhyetya, vinItAdhvaparizramaH // 380 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam maJjarIbhiH pradattArthaH, sahakAramahIruhaiH / nirvApitavipattApa-pApaH svAgatikai: pikaiH // 381 // pravizannantare tasya, sphaTikopalapIThikam / abhraGkaSazikhAzreNi-zoNIkRtanabha:prabham // 382 // vAtavyAdhUtaniauta-patAkAlulanacchalAt / digvadhUbhiravizrAnta-kriyamANanirucchanam // 383 // padmarAgamayaM nAnA-ratnasambhArabhAsuram / 'amandAnandasArdrAkSaH, so'drAkSIjjinamandiram // 384 // (kulakam) puSkariNyAM purastasya, tato janitamajjanaH / gRhItakanakAmbhojaH, so'vizanjinamandiram // 385 / / tatra prAsAdasaundarya-darzanotphullalocanaH / yugAdidevapratimAM netrakairavakaumudIm // 386 / / jyotIrasamayIM kAnticchaTAjaTilitAmbarAm / bhaktibhArottaraM rAjatanUjaH samapUjayat // 387 // (yugmam) netrazuktipuTonmukta-harSAzrukaNamauktikaH / / puro niviSTastuSTAva, sa dhvastavRjinaM jinam // 388 // aho prabho! prabhAvaste dRSTe yat tvayi samprati / paramAnandaniSyanda-bhAvopyeSa mamAbhavat // 389 // yA'sau cintApi santApa-hetutvenaiva nirmitA / tvadAlambanataH sApi, prApa santApahAritAm // 390 // zraddhAvihaGgikAzikya-tulyayozcittanetrayoH / ekaikasmin dhRto'si tvaM, pUrvamadyaiva tu dvayoH // 391 // kathAratnasAgare seyaM jIyAjjinAdhIza !, tvadbhakteH zaktiradbhutA / yayA lokAgrasaMstho'pi, hRdi tvaM me nivezitaH // 392 // bhaktitastava nAmApi yenedaM jagade jina ! / tenAnta:zatravaH satyaM, jigyire jagade jinaH // 393 // tato jagatyAmAgatya paritaH sa vilokayan / tasyAmapazyadAsInaM, jainaM dharmamivAGginam // 394 / / navAmbhodharagambhIra-dhyAnamAnandamandiram / cAraNazramaNaM kaJcit, kurvantaM dharmadezanAm // 395 // (yugmam) tataH pradakSiNIkRtya, munimenamanenasam / praNamya nRpateH sUnuH, samIpe samupAvizat // 396 // apazyacca purastasya, prabaddhakarakorakAn / puruSAn paJca paJceSu-jitvarAn vratasatvarAn // 397 // sa tataH kautukodaJci-vacano munimUcivAn / kasyedaM mandiraM ke vA, paJcAmI purataH prabhoH ? // 398 // navInavayasA dehazrIsambhAvitavaibhavAH / prArthayanto vrataM kiM vA, kiM vA vairAgyakAraNam ? // 399 // Akhyan muniridaM bhadra !, vidyAdharavinirmitam / vidyAdharAvatArAkhyaM yugAdijinamandiram // 400 / / eteSAM tu mahAbhAga !, zRNu vairAgyakAraNam / vindhyATavyAma'bhUd bhIma-nAmA pallIpatirmahAn // 401 // bhrAtaraH kiJca paJcA'sya, paJcAsyasamavikramAH / tatra ko'pya'nyadA sainyaM, nRpasUnurvyavezayat // 402 / / sauptikaM dattavAnasya, sainye pallIpatistataH / bhagne'tha tasminnuttasthau rathastho nRpanandanaH // 403 // 1. sAMdrA0 TK II Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam bhallibhiH pallinAthena kRtotkarSeNa varSatA / sattvasAraH kumAro'sau nItaH kiJcidvihastatAm // 404 // athAsyavallabhA rUpa-saubhAgyaikaniketanam / / utthAya sArathisthAne, tadA svayamupAvizat // 405 / / tataH pallIpatiM tasyA, vibhramainticetasam / mArayitvA kumAro'sau puratastvaritaM yayau // 406 / / grAmAntarAdupAyAtA, tadA tasya ca sodarAH / kRtaudaihikaM bhrAtuH, sandhAM vairivadhe vyadhuH // 407 / / te cAma!SmasantaptA, vairiNyaprabhaviSNavaH / kaSTenAgamayat grISmaM, kAsarA iva vAsarAn // 408 // udyAne cAnyadA rAtrau, priyAmAtraparicchade / sthite kumAre te'pyasthuH, lInA devakulAntare // 409 // atha daivavazAt sarpa-daSTayA priyayA saha / vahnimasmin vizatyenAM, khecaraH ko'pyajIvayat // 410 // srastare'sau tatazcUtapallavaiH parikalpite / / dattabAhuH svayaM zIta-bhItAmetAmazAyata // 411 // premNA preSya ivA'thAsmin, vahnayarthe dUrato gate / te pUrvapihitaM dIpaM, tadAnImudaghATayat // 412 // kumArazayanasthAnaM, teSu pazyatsu yatnataH / bhrAtA kanIyAn tatpatnyA, gato locanagocaram // 413 // athAsyA mAnasaM majjat, tasya lAvaNyavAridhau / dUratastatyajurlajjA, premakaulInabhItayaH // 414 // tatastaM sA vRSasyantI, manmathavyathitAzayA / svayamabhyarthayAJcakre, sa ca tAmidamabravIt // 415 // 164 kathAratnasAgare tvadbhartRkartRkaM vairamasti bandhuvadhAt purA / matkartRkamidAnIM tu, bhaveddArA'pahArataH // 416 // tathApi tvAdRzaM prANa-vyayenApyatidurlabham / rAmAratnaM vinA yatnamAyAtaM kaH pratikSipet // 417 / / kintu tvAM jIvataH patyuH, ko nAmAkraSTumIzvaraH / jIvato dvIpinaH pazya, kenacicchidyate chaviH ? // 418 // sApyAkhyadenaM pratyUha, pratyUha mA vRthA kRthAH / enaM vyApAdya sadyastvAM, yannizalyIkaromyaham // 419 / / evaM vadantyAmetasyA-mAgAdagnikaraH patiH / apasRtya tataste'pi, dIpakaM jhaTiti vyadhuH // 420 // udyotahetau pRSTe'tha, tenAyAtena tatra ca / / sA'bhyadhatta tvadAnIta-vahnestat pratibimbitam // 421 / / prakRtyA saralaH so'pi, niHzaGkaH pAvakaM dhaman / pANau kRpANametasyA, vizvAsena samArpayat // 422 // sAhasAtizayenAsya, trastaH sAhasiko'pyasau / draSTuM duzceSTitaM tasthau, tatraivAntarhitastadA // 423 // atrAntare dhamatyagniM, patyau saralakandhare / yAvadAkRSya nistUMzaM, nistUMzA praharatyasau // 424 // sa cauro cintayattAvat, dhigimAM duSTaceSTitAm / duzcaritraM yadetasyA, rAkSasebhyo'pi bhISaNam // 425 // yannAsyA gaNayat prema, naivAnumaraNodyamam / naiva jIvitasandhAnaM, na karmakaravRttitAm // 426 / / tadA'trApi yadetasyAH, karma karkazamIdRzam / tadaho kIdRzaM tu syAn, mAdRze'nupakAriNi // 427 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam yakSakardamamutsRjya, tApA" grAmasUkaraH / yathA mUtramalonmatte, kardame kurute ratim // 428 // tathA kulastriyaM hitvA, zIlasaurabhazAlinIm / vivekavandhyo duHzIla-rAmAyAM ramate janaH // 429 // aho prazasyaH ko'pyasya, svabhAvaH saralojjvalaH / paropakAritA seyaM, satyamatyadbhutaM ca tat // 430 // dhig mudhA'nanyasAmAnyaM, nararatnaM tadIdRzam / vinAzya kasyAM yAsyAmi, narakAdapyadhogatau // 431 // evaM vimRzya vegena, so'pahastikayA tataH / dRDhamAhatya tatpANe:, khaDgadaNDamapAtayat // 432 // itthaM kathayatastasya, muneH kampitamAnasaH / kumArazcintayAmAsa, sAhasaM dhigahA ! striyAm // 433 // iyatkAlaM hahA yazca, matimoho mahAnmama / yajjAtyaralamutsRjya, kAcaH zirasi dhAritaH // 434 / / dharmapatnI tiraskRtya, kRtyAmetAM pramANayan / lokadvitayamapyajJo, hahA hAritavAnaham // 435 // ye durvRttAsu rajyante, dharmapatnIparAGmukhAH / mUrkhANAM kSIyate teSAmartho dharmaH kulaM balam // 436 // na vipakSo'pi rakSenmAM, yadyakAraNabAndhavaH / mama bAlasya kAlaH syAt, tadakAle pazoriva // 437 // muniH punaravAdIt taM, tatastAM khaDgakhATkRtim / zrutvA kumArastAmUce, kimidaM mandirekSaNe ! // 438 // sApyAkhyat patitaH khaDgo, viSAvezA'sthirAtkarAt / nirvikalpaH kumArastAM, vItazItAmatha vyadhAt // 439 // 166 kathAratnasAgare tato'sau prAtarAyAtaiH, pattibhiH parivAritaH / kRtyAM tAM rathamAropya, mudito mandiraM yayau // 440 // te'pi paJcApi pallIndu-sodarAH sundarAzayAH / kumAramAraNotsAhaM, viSAdAdeva tatyajuH // 441 // vimRzanti sma cA'nyonya-mahomohaH zarIriNAm / du:khAnAM khAniSu strISu, yadeSA sukhavAsanA // 442 / / tyaktvA lokadvayApekSA, vilupya ca kuladvayam / prANAnapi taNIkRtya, nItvA ca nidhanaM dhanam // 443 / / yadarthaM khidyate lokaiH, sukhaM sarvasvakAGkSibhiH / tAsAM duzcaritastrINAM, pariNAmo'yamIdRzaH // 444 / / puruSANAM vapurddharma-dravyakIrtyAdikarttanaH / kAmaH kathamanartho'pi, puruSArtheSu kIrttitaH ? // 445 / / yenArthadharmoM kAmasya, hatau pitR-pitAmahau / pAradAryeNa kAmo'pi, tena kiM na haniSyate ? // 446 / / iti nirvedamAsAdya, te'mI pallIndrabAndhavAH / yAnto bhairavapAtArthe, sArthabhraMzAdihAgatAH // 447 / / vyAvarttitA svaghAtAcca, mayA vAJchatyamI vratam / etadbhadra! tavAkhyAta-meSAM vairAgyakAraNam // 448 // abhyadhatta kumAro'tha, kathAnakamidaM prabhoH / sarvaM madIyaM yenAhaM, so'smi saiva ca me priyA // 449 // yathA nAtha ! tamacchanna-locaneSu virocanaH / mohAndheSu babhUvAdya, mAdRzeSu tathA bhavAn // 450 // mama caitanyazUnyasya, viSeNa viSayAtmanA / adya tvamagadaGkArazcaitanyamudamIlayaH // 451 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam eSa dveSimiSAdetAn, vidhirbandhUnupAnayat / yairakAraNamevAhaM, paratreha ca rakSitaH // 452 // araNyamazaraNyo'haM, puNyairazvena lambhitaH / sutaH zaGkhapurezasya, sundarAkhyakSitIzituH 453 // yadatraiva jino devaH, sadguruzca bhavAdRzaH / tattvajJAnaM ca samprAptamiti ratnatrayaM mayA // 454 // ratnatrayavihIno hi, paratreha ca duHkhitaH / cakravartyapi no raGkavartanImativarttate // 455 / / ityukte nRpaputreNa, sa muniH punarabravIt / budho'si vatsa ! yena tvaM, sakRdukte'pi budhyase // 456 // zatairapyupadezAnAM, nA'budhaH pratibudhyate / kSINacakSurjagaccakSulakSairapi na pazyati // 457 / / garbhavAsa-gadatrAsa-jarAmaraNakAraNe / bhave bhavetkutaH saukhyaM, na hi pIyUSamuSare // 458 // dehinAmiha ni:sneho, deho durjanasannibhaH / bhojito'pi vilipto'pi, bhUSito'pyeti vaikRtam // 459 // rUpaM ca bAlyatAruNya-vArdhakeSu navaM navam / bhavanATyanaTasyeha, dehinaH parivarttate // 460 // lakSmI duSTapizAcIva, kathaJcidyadi siddhyati / siddhApi vikRti yAti, yantritApi palAyate // 461 // zRNvanto'pi na zRNvanti, jAnanto'pi na jAnate / pazyanto pi na pazyanti, zrI-madormivighUrNitA // 462 // Ayurni:zvAsavizvAsa-prAtibhAvyaniyantritam / saha pratibhuvAgacchad, bhartuko nAma karmaThaH // 463 // 168 kathAratnasAgare marunnirodhanai va, naiva mantrairna cauSadhaiH / nApi sainyai navA dainyai-dRSTaM kInAzanAzanam // 464 // yaccaitadadbhutaM bhAti, ramaNIrAmaNIyakam / tadAkhaNDalakodaNDa-maNDalADambaropam // 465 // etattAvat prakRtyaiva, manaH pavanacaJcalam / tatsarvadA tadAdhAraM, premasthemapacaM kutaH ? // 466 // yo'sau kuTumbasambandho, bandhuraH pratibhAsate / sopi saGgItaraGgAnta-rjanasaGgamasannibhaH // 467 / / jarAyA rUpasarvasva-harAyAH sati sauptike / tatpurogeSu rogeSu, kSudropadravakAriSu // 468 // mRtyau ca kulasaMhAra-kAriNi svairivairiNi / kAyacchAyacchalAnnityaM, yAtAyAtaM vitanvati // 469 // saMsArasAgarAvartta-gadntaravivarttinAm / yaddehinAM sukhAsvAdastadaho mohavaibhavam / / 470 // tataH paGkAd yathAmbhoja, vaMzAnmuktAmaNiM yathA / dharma saMsArataH sAramuddharanti budhAstathA // 471 // labdhvA'pi mAnuSaM janma, yena dharmo na nirmame / prAptaH kalpadrumaH so'pi, gatastasyA'vakezitAm // 472 // tanmAnuSyAdisAmagrI, saphalIkartumicchatA / vidheyo dazadhA dharmaH, samyak samyaktvapUrvakaH // 473 / / viratiH sarvataH pApAd, dharmaH syAt paJcadhA yateH / gRhiNAM dezataH saiva, dharmoM dvAdazadhA punaH // 474 / / devo'rhanneva bhAvena, mahAvratadharo guruH / sattvarakSAparo dharmaH, samyaktvamiti kIrtitam // 475 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam 169 saMyamaH sUnRtaM zaucaM, brahmA'kiJcinatA tapaH / kSAntirdivamRjutA, muktidharmo dazAtmakaH // 476 // ahiMsA satyamasteyaM, brahmacaryamalobhatA / sarvato viratasyeti, dharmaH paJcavidhocyate // 477 // aNuvratAni paJcaiva, sapta zikSAvratAni ca / vratairdvAdazabhiH zobhI, dharmo'yaM gRhamedhinAm // 478 // paryAlocya tataH svasya, sattvatattvaM vivekinA / dvayorekataraM kartu, yatitavyaM yatAtmanA // 479 // dezanAnte muniM natvA, rAjasUnurvyajijJapat / prabho ! prasAdAtte dharma-bandhavo'mI mamA'bhavat // 480 // tat prasIda yathA pitrA, kRtaniSkramaNotsavAH / bhavArNavatarIM dIkSAM, tava hastAllabhemahi // 481 / / evaM vijJapayan yasmiMstaiH savismayamIkSitaH / uttatArAmbarAt ko'pi, vidyAdharadharAdhipaH // 482 // sa satvaraparIvAropanItaiH kusumAdibhiH / / zrImannAbheyamabhyarcya, natvA munimupAvizat // 483 / / vidyAdharezvare tasmin, vismitaistairnirIkSite / muniH zasaMsa putro'sau, ratnacUDanRpo mama // 484 // khecarezaH sa tairnatvA, jJApitaH svamanoratham / so'pyAropya vimAnaM taM, ninye zaGkhapure'tha tAn // 485 // niSkAraNajagadvandhuH, kRpAsindhurmunIzvaraH / / rabhasAd nabhasA'bhyetya, purAsanne vane sthitaH // 486 // vidyAdharezvarAnItaM, jJAtvA sutamatho nRpaH / harSAnnRtyatpuraM cakre, preGkuccelAJcalaizcalaiH // 487 // 170 kathAratnasAgare vidyAdharezvaraM taM ca, jyeSThabandhumivAdarAt / abhyutthitaM samAliGgya, saudha evodatArayat // 488 // kumAro'tha yathAvRttaM, vRttAntaM mUlataH pituH / sarva nivedayAmAsa, svaM ca vratamanoratham // 489 // kathaJcidatha sambodhya, caturaM pitaraM tataH / antarantaHpuraM gatvA, namanmAturamAturam // 490 // prItAM tAmapyanujJApya, nijavRttAntakIrtanAt / nijAvAsamathA'bhyetya, paurAn hRSTAn visRSTavAn // 491 / / atha svAntaHpuraM gatvA, pratISThocitamaGgalaH / devyA kamalamAlAyAH, svAnubhUtaM nyavedayat // 492 // abravIcca mahAmohAnnetA rItiM suvarNatAm / svarNaM tu rItibhAvena, spaSTaM dRSTamavajJayA // 493 // yataH satkriyamANo'pi, necchatA vikriyAmagAt / tvaM tu santApyamAnApi, mAnayasyadhikAdhikam // 494 / / zyAmatA zItavAte'pi, vahnivAte'pi pItatA / rItikA-svarNayoISTamiti suvyaktamantaram // 495 / / mamAparAdhaH sarvo'yaM, tatkSantavyastvayA priye ! / sApyUce sevakaH svAminnaparAdhI na tu prabhuH // 496 / / bandhurvargamathApRcchya, kRtvA pUjyeSu pUjanam / saGgha sAdaramArAdhya, baddhAnunmocya bandhanAt // 497 // lumpan dIneSu dInatvaM, zibikAmadhirUDhavAn / tairdharmabandhabhiH sArdhaM, samaM kamalasenayA 498 // khecarendra-narendrAbhyAM, kRtaniSkramaNotsavaH / cAraNazramaNopAnte, kumAro vratamagrahIt // 499 // (vizeSakam) Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 kathAratnasAgare taraGga-15 : agaDadattakumAracaritam 171 atha vidyAdharAdhIzaM, bhojayitvAtigauravAt / satkRtya vastrAbharaNai-narAdhIzo visRSTavAn // 500 // cAraNazramaNo'pyena-menaHsambandhavandhyatAm / nItvA ca zikSayitvA ca, vijahAra tato'nyataH // 501 // ArAdhya vrataparyAyaM, sparddhayA varddhamAnayA / dhyAnAnnirmUlya karmANi, te sarve nirvRttiM yayuH // 502 // iti nRpasutavRttakIrtanena, sphuTaguNadoSavipAkamAkalayya / sahajamapi vihAya doSajAtaM, guNagaNamadbhutamudvahantu santaH / / 503 / / gacche harSapurIyanAmani munipraSThe pratiSThAspadam, prakhyAto maladhArirityamaladhIni:saGgacUDAmaNiH / saJjajJe'bhayadevasUriravanIpAlA~pAdAmbujo yenAmArirakAri jantuvitateH siddhezadezAvadheH // 504 // ...rcite jainavezmazikharaH zrI hemasUristataH sUriM zrImunicandra ityabhidhayA cAritrapAtraM tato, siMhosmA... munipatizrIcandra...tataH devAnandamunIzvaro'pyatha yazobhadrAkhyasUristataH // 505 / / zrIdevaprabhasUrirityatha gurustravidyaratnAkaraH, sUriH zrInaracandra ityabhidhiyA tasyA'pi ziSyAgraNI: etainUtana gumphamAtraghaTanA sambandhabandhUkRtai daivIvAcamalaM...kathAranaizciratnairayam // 506 // iti zrImaladhAriziSya zrInaracandrAcAryaviracite kathAratnasAgare agaDadattakumAracaritaM nAma pnycdshstrNgH|| zubhaM bhavatu lekhakapAThakayoH / 1. iyaM prazastiH C pratau madhya eva dRzyate // pariziSTa-1 satyavrate makaradhvajakathA kurute yo mRSAvAda-viratiH satyavAgvrataH / makaradhvajavad bhadra-mubhayatrApi so'zrute // 1 // tadyathAdvIpasya jambUdvIpasya bhArate samasti kAJcAnagarI na garIyasI lar3eva kalyANakalAvakalpitAparisphuratpuNyanatAlakeva // 2 // dhanairanandhotra jano na bhojanaM. saraH sadambho na tapodhanavrajaH / satAmanAgazcaritaM na bhUtirvapustarINAmanayona cAraH // 3 // tatrAbhUnnRpatirvIra-damano nAma vizrutaH / yaH saundaryAcca zauryAcca, nArINAmabhavat priyaH // 4 // prAjyAstasyAbhavan putrAH, tanmadhye yaH punarlaghuH / rUpavAniti pitroktaH, sa nAmnA makaradhvajaH // 5 // anyattadrvyamanyaH sa, vedhA yenaiSa nirmitaH / anyathA kathamasyAGgamutkRSTaM jagato'pyabhUt ? // 6 // kramAd vRddhiM gato'dhItI, kalAsu sakalAsu yaH / tIkSNabuddhibalAd bADhaM, nadISNaH zakune bhavet // 7 // tataH sa bhUtabhAvyartha-paramArthaM vidannapi / jJApayAmAsa sanmAna-masau kArya vinA mahat // 8 // atha malayasamIroddIpitA'naGgavahniH, prativipinavisarpatkokilArAvaramyAH / vividhakusumagandhaM bhrAntabhRGgAbhirAmaH, samudalasadanUnaM cakravartIva sacchaH // 9 // , udyAnapAlakastatra, natvA bhUpaM vyajijJapat / gatvodyAnaM vasantartuM, deva ! pazya prasIda naH // 10 // 1. makaradhvajakathA - TVKS pratiSu nAsti // D madhye asti| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 pariziSTa-1 satyavrate makaradhvajakathA iti zrutvA jarAkrAntaM, nijadehaM punaH punaH / pazyannizvasya bhUpAla-staM prati pratyavIvadat // 11 // vasantasamayaH so'yaM, sarvotsavaziromaNiH / udyAnaM kusumAkIrNaM, drumasandohasundaram // 12 // santi santoSakAriNyaH, krIDopakaraNaM striyaH / kintu kAmavikArANAM, kAraNaM nAsti yauvanam // 13 // tadvinA na vanakrIDAM, kartumicchati me manaH / zobhate kriyamANA hi, kriyAvasthocitA nRNAm // 14 // tataH krIDArthamudyAna-mAgamiSyati me sutAH / teSAM tAruNyaramyANA-midaM hi samayocitam // 15 // ityuktvA visRjadrAjA, dattvArthaM vanapAlakam / kumArAMzcAdizad vatsA!, gacchata krIDituM vanam // 16 // pitrAdezaM gRhItvA te, snAnAlaGkRtamUrtayaH / Aruhya kariNastuGgAn, krIDAM kartuM pratasthire // 17 // asmAbhistatra taddeyaM, kumArA dApayanti yat / ityAdikSussutAdhyakSaM, kozAdhyakSAn patiH kSiteH // 18 // kumArA jagmurudyAnaM, cikrIDu marAjiSu / / mamajuH kelivApISu, cicikyuH kusumAni ca // 19 // sarve'pi kArayAmAsu-rbaddhaspardhAH parasparam / saGgItAnyamarastraiNa-sagotraiH pramadAkulaiH // 20 // tatrArthibhyo dadurlakSa-mekaH svarNasya kepyubhe / anye tisrazcatasrazca, pare'rthibhyo nRpAtmajAH // 21 // adAt koTiM suvarNasya, kumAro makaradhvajaH / koTyarthaM tvapare sarvepyarthibhyo vyataran prabhoH // 22 // 174 kathAratnasAgare ityAkarNya krudhaM cakre, kSmApatirmakaradhvaje / namaskartuM nizi prAptaM, taM babhASe mahIpatiH // 23 // vatsa! tyAgo guNaH puMsAM, yadyapi pratipAditaH / tathApi kriyamANo'sA-vAhAra iva mAtrayA // 24 // puruSasya guNAya syA-danyathA'narthakAraNam / tato'rthibhyastvayodyAne, svarNakoTiryathA dade // 25 // tathA'nyadA na dAtavyA, kvApyAdhikyaM na zobhanam / AyasthAneSu sarveSu, yasmAddeze mamA'khile // 26 // triMzadeva suvarNasya, jAyante kila koTayaH / tatra bhakteSu patnInAM, yAnti SoDaza koTayaH // 27 // gRhavyaye tu gacchanti, catastraH koTayaH sadA / hastinAmekayA koTyA, bhAgo bhavati sarvathA // 28 // gavA-'zva-karabhAdInAM, vRttiH koTidvaye vyadhAt / catasraH koTayastyAge, vrajanti sakalArthinAm // 29 // nidhAne koTayastisraH, sthApyante prativatsaram / tuSTastuSTastatastvaM cet, koTiM svarNasya dAsyasi // 30 // tadA stokena kAlena, kozo riktIbhaviSyati / durbhikSe patite daivAnmayi mRtyumukhaM gate // 31 // matsuto'pi tato rAjyaM, kathaM karteti cintyatAm / putraH proce bhavadrAjye, yo bhAvI cetsa puNyavAn // 32 // tadA vardhiSyate kozA, durbhikSaM bhavitA na ca / atha niSpuNyakaH sa syAt, saJcito'pi truTiSyati // 33 // nRpeNo[ce] dhanaM pitropArjitaM puNyavAnapi / labdhvA tena pumAnasya(nya)darjayannavalokyate // 34 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 pariziSTa-1 satyavrate makaradhvajakathA vidyamAnaM yathA bIja-muptvA'napekSopi karSakaH / dhAnyamApnoti pitrarthAttathA putro'rthamazrute // 35 // putraH proce yadAdAya, puNyaM pUrvabhavArjitam / jantustAta ! tadevAsya, bIjaM sarvArthasiddhaye // 36 // krudhA rAjA'bravId bIjaM, puNyameva yadi zriyaH / Anaya svarNakoTiM taM, ziracchitvA'nyathArpaya // 37 // ityAkarNya piturvAkyaM, sAmarSo makaradhvajaH / niSkrAntaH sadaso dvAraH, kesarIvA'drikandarAt // 38 // purIparisaraM yAva-jagAma makaradhvajaH / tAvaddakSiNadigavartI-rAsabhau rasitaM vyadhAt // 39 / / tato'pazakunAzaGkI, muktvA pUrvAmasau dizam / calitaH pazcimAM yAva-cakrAma kiyatI bhuvam // 40 // tato dakSiNadigbhAge, so'zrauSIt kauzikasvaram / tamapyazakunaM matvA, pratasthe dakSiNAM dizam // 41 // tato dakSiNato jajJe, tasyA ghoraM zivArutam / tat zrutvA dakSiNaM muktvA, prAcAlIduttarAM dizam // 42 // tatastasyA bhavadvAmadigbhAge piGgalArutam / aprazastamidaM jJAtvA, rAjasUnuracintayat // 43 // nyaSedhi gamanArambha-zcatasRSvapi dikSu me / sampratyazakunairebhi-statkutrAnyatra yAmyaham ? | // 44 // kathaM tvavinivRtyAha-masAdhitamanorathaH / udbhaTabhrakRTIbhImaM, pazyAmi piturAnanam // 45 // sAmprataM sAmprataM tasmA-davasthAnamihaiva me / rajanI bahvapAyAya, nizItha: suvizeSataH // 46 // 176 kathAratnasAgare tiSThato'traiva me kiJcit, bhadraM bhavati taya'te / idaM hi zrUyate datte, zakuno mAnito varam // 47 // evaM cintAparo yAvat, tatrAsti makaradhvajaH / rudantI kathayAmAsa, tasya tAvadidaM zivA // 48 // nadyAstIre'tra, yadvaMza-yaSTimadhye'sti gopitam / taM gRhANa catuSkoTi-mUlyaM ratnacatuSTayam // 49 // tat zrutvA muditastatra, prayAti makaradhvajaH / yaSTiM dadarza tatpAdye, kaJcidaprekSya mAnuSam // 50 // bhitvA kSurikayA yaSTiM, ratnAnyAdAya madhyataH / nagarAbhimukhaM yAvat, prasthito makaradhvajaH // 51 // divyagItadhvanistAva-ttasya zrutipathaM yayau / yaH pIyUSarasaspanda, iva sampadamAdadhau // 52 // tasyAnusArago gacchan, vyantarA''yatanasthitam / munIndramekamadrAkSIt, saMjJAnamiva mUrtimat // 53 // tasyAne strIgaNe divye, gItA''todyakRtodyame / kumAreNa naro nRtyan, ramyamUrtiya'lokyata // 54 // taM pazyan kautukenaiSa, yAvattatra kSaNaM sthitaH / tAvatsarve sa saMhRtya, muniM natvA gataH kvacit // 55 // kumAro vismayasmero, natvA pRcchat tapodhanam / bhagavana ! kastavAgre'sau, vyadhAnnatyaM kva vA gataH ? 56 // muninoktamayaM yakSaH, kAnanasyA'sya nAyakaH / vasatyAyatane'muSmin, Azritya pratimAmimam // 57 // atrAgatasya me sthAnA-danyato'nena bhaktitaH / nijAGgAdaGganAH kRSTvA, cakre saGgItakaM kSaNam // 18 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 pariziSTa-1 satyavrate makaradhvajakathA saMhRtya sarvarUpANi, so'dhunA pratimAM zritaH / / kumAro vismitaH proce, zaktirasyAdbhutA muneH ! // 59 // sAdhunoktamidaM stokaM, yasmAddevA maharddhikAH / atyutkRSTatapa:zakti-yuktAzca munipuGgavAH // 60 // kurvanti vaikriya rUpai-rjambUdvIpasya pUraNam / idaM tvalparddhikasyAsya, vyantarasya vijRmbhitam // 61 // kumAro'vocadetena, bhagavan ! kiM purAkRtam / saJjAto'yaM yadalparddhi-stataH sAdhuracIkathat // 62 // mRSAvAdavrataM pUrva-janmanyAdIyatAmunA / tacca bhagnamabhAgyena, paranyAsApahArataH // 63 // tenAlparddhirasau jAta, iti zrutvA nRpAtmajaH / yAvajjIvaM mRSAvAda-viratiM pratyapadyata // 64 // atha kSiprA'kSayaM prApa, tato natvA tapodhanam / parituSTamanA gehaM, jagAma makaradhvajaH // 65 // taM dRSTvA bhrAtaraH procuH, sopahAsaM zubhaM vyadhAt / zIghrasvapuNyamAlocya, yavyAvRtto'si bAndhava! // 66 // nirgatya yadasiddhArtho, nivRtto'si na tadvaram / prArabdhatyAgino mAH, kasya hAsyakRte na hi ? // 67 // svarNazUnyaH kathaM vaktraM, svapitardazayiSyasi / sa provAca vicAreNa, kiJca pazyata kautukam // 68 // atha kArpaTikaH kazcit, karasthakarapatrakaH / dadhannAgaphaNaM kakSA-puTaM malinavigrahaH // 69 // tRNapUlayutaM vaMzaM, bibhradrAjakulAgrataH / anyAyo muSito'smIti, nijagAda gurusvaram // 70 // tadAkarNya sabhAsIno, rAjA vetriNamAdizat / anyAyaM pUtkarotyeSa, madrAjye kena hetunA ? // 71 / / 178 kathAratnasAgare pratIhArastamAnIya, papraccha nRpateH puraH / pUtkaroSi kimanyAyaM, muSito kena vA bhavAn ? // 72 / / so'vocatsevitombhodhi-mayA dvAdazavatsarIm / so'dAnmahyaM catu:koTi-mUlyaM ratnacatuSTayam // 73 // nikSipya yaSTikAmadhye, tadatrAyAto nadItaTe / supto rAtrAvahaM yaSTiM, bhittvA tatkazcidagrahIt // 74 // iti zrutvA nRpo'vocat, sacivaM tanayo'pi me / yadi jagrAha ratnAni, kRtvA tasyApi nigraham // 75 / / samarpayA'sya ratnAni, tataH kArpaTiko'vadat / sa eva nigrahA) yaH, tadgrahaM manyate svayam // 76 / / yaH punastAni ratnAni, gRhItvApi na manyate / na tasya nigrahaH kAryaH, ityarthe zapatho'stu vaH // 77 // tato manyeta sarvatra, pure'kAryata ghoSaNA / yo ratnAnyagrahIt ko'pi, sa tAnyarpayatu drutam // 78 // tat zrutvA cA'kathadratna-vRttAntaM makaradhvajaH / etAnyasyArpayetyuktvA, mantrI rAjJe vyajijJapat // 79 // kruddho rAjA kumArasya, vadhAyAmAtyamAdizat / dveSyaH para iva svo'pi, nyAyinAM hi nayojjhitaH // 8 // atha dhotitadikcakro, bhUtvA kArpaTikaH suraH / jagAda jagato jyeSThaM, rAjan jayati te kulam // 81 // yatrotpede padaM vAcAM, satyAnAM makaradhvajaH / ko'yaM vRttAnta ityUce, taM vismitamukho nRpaH // 82 // tenoktaM ta(tva)tpurodyAnA-dhyakSo yakSo'smi SaNmukhaH / rajanyAM tu nijaiH puNyai-labdhA ratnacatuSTayI // 83 / / kumAro madgRhaM prApa, sa zrutvA munidezanAm / satyavAgvratamAdAya, prAtaH svagRhamAgamat // 84 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 kathAratnasAgare pariziSTa-1 satyavrate makaradhvajakathA 179 athAdityodaye gaccha-nnapraccha sa munirmayA / satyavAgvratametatkiM, kumAraH pAlayiSyati ? // 85 // kiM vAha(ya)miva lobhena, bAdhitaH khaNDayiSyati / sAhA'sau [dRDhadharmA'sti]na satyavratamatyajat // 86 // asyAsti sadRzaH kazcinnAnyaH sattvanidhiH pumAn / ityuktvA'nyadapi dravyaM, dattvA'sau vyantaro yayau // 87 // kumArasya vaca:satyaM, ratnalAbhaM ca tAdRzam / dRSTvA hRSTo muni:(nRpaH) proce, sacivAnnikhilAnidam // 88 // ayameva mahAsattvaH, satyavAk sukRtAspadAm / laghurapyeSa niHzeSa-kumArANAM guNairmahAn // 89 // asyAdbhatena sattvena, puNyena ca kadAcana / na deze bhavitA dausthyaM, durbhikSaM DamarAdikam // 10 // tato rAjyabharaM voDhu-mayaM dhatte dhurINatAm / ityuktvA taM nRpo rAjye, nivezya jagRhe vratam // 11 // rAjyaM sattvapradhAno'yaM, vyadhatta makaradhvajaH / lIlayaivAkhilAstasya, bhUpAlAH praNatiM yayuH // 12 // kurvANena jinendrArcA, tena sAdhUnnamasyatA / pAtrebhyo dadatA vittaM, jagRhe janmanaH phalam // 13 // pAlayitvA ciraM rAjyaM, smaran paJcanamaskriyaH / mRtvotpannaH sahasrAre, tridazo makaradhvajaH // 14 // iti kRtamRSAvAdatyAga-vrato makaradhvajo, vyalabhata bhave'pyasmin kIrtiM zriyaM ca durAsadam / suranarasukhaM bhuktvA bhUyaH, paratra vikalmaSaH; zivapadapurIsAmrAjyaM ca krameNa kariSyati // 15 // iti mkrdhvjkthaamRssaavaadtyaagvtopri| pariziSTa-2 dAnasyopari kRtapuNyakathA asti rAjagRhaM nAma, puraM lIlAgRhaM zriyaH / vidhatte vyasanaM yatra, janAnAM dharmakarmasu // 1 // dAsIkRtaripuzreNiH zreNikastatra bhUpatiH / asti vistIrNayatkIrtti-pUre haMsAyate zazI // 2 // dhanaiH kRtArthayannarthi-sAtha sArthapatirdhanaH / tatrovAsa rasAdhIza-prasAdasadanaM sadA // 3 // garbha babhAra tadbhAryA, bhadrA bhadrAzayA'nyadA / kRtapuNyatayA vaNa-varNitaM nikhilairapi // 4 // pUrNenduvadanA pUrNe, samaye'sUta sA sutam / atucchamutsavaM cakre, tadAnIM muditaH pitA // 5 // lokavAkyAnusAreNa, tasya zasyamateH zizoH / kRtapuNya iti prItyA, dhano nAma vinirmame // 6 // arthinAmiva vidyAnAmavagAhya catuSTayam / sa prApa prajJayA nAvA svA[vA]samiva yauvanam // 7 // hRdayAnanda nAmaiSa, kasyApIbhyasya nandanAm / upAyaMsta nidezena, piturudyatayauvanAm // 8 // yauvane'pi satAM saGgAdvimukhaM viSayeSu tam / cikSepa viTagoSThISu, dhanastadbhogakautukI // 9 // pure pratigRhaM bhrAmyan, kusaMsA nirgala[manAH] vazyo vezyAjanasyAbhUt, katipayairdinairayam // 10 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 181 pariziSTa-2 dAnasyopari kRtapuNyakathA so'nyadA'naGgasenAyA, vezyAyA sadanaM gataH / ratopacAracAturyAd, raJjitazca tayA bhRzam // 11 // adhIyAnastRtIyaM sa, puruSArthaM tadantike / svalpamapi sasmAra na, pumarthadvayaM param // 12 // kuTTinyanaGgasenA yA, dhanAni dhanito'nizam / preSyayA''nAyayAmAsa, vatsalaH sopi cArpayat // 13 // dhanAni sutavAtsalya-syA'tibhUmiGgataH pitA / dadanniSTApayAmAsa, bhUmimadhyagatAnyapi // 14 // vidhAya nirdhanaM gehaM, svenApi nidhanaM gatau / pitarau viSayodbodhi-buddhitastu na buddhimAn // 15 // tathApi dhanalobhena, kuTTinI tasya mandire / kAJcana preSayAmAsa, ceTI cATu paTIyasIm // 16 // vegAdupAyayau sApi, kRtapuNyasya mandiram / asasmAra dhanabhrasyad-balabhittitrigopuram // 17 // kausumbhenottarIyeNa, zaMsatI bhartRmaGgalam / tatraikA praikSi saundarya-vidhUtasvarvadhUrvadhUH // 18 // anumAnena tatpatnI, vijJA vijJAya tAM tataH / [tata:] uvAca tAmevaM sva-svAmimukhazikSitam // 19 // preSitAsmi tavopAnte, kAntena tava sundari! / jJAtuM kuzalavRttAntaM, vittaM cAhartumaJjasA // 20 // prasannavadanA smera-locanA sA sulocanA / bhartR sambhAvanAjAgrad-pulakaprasaraM jagau // 21 // vayasye! tasya kAntasya, sarvadApyasmi kiGkarI / kuzalaM tu kimAkhyAmi, pratikUle vidhau sati // 22 // 182 kathAratnasAgare vadAmi mandabhAgyA kiM, svasurau tau mitAntarau / gatAvatucchavAtsalyau, devabhUyamubhAvapi // 23 // vijayibhyAM zriyastAbhyAM seva sarvA samarpitAH / priyasyAGgabhavasyArthe, bahumanye tato dhanam // 24 // pitrA madaMgabhUSArtha-midaM kiJcana kAJcanam / dade tadetadAdatsva, zIlaM me'stu vibhUSaNam // 25 // iti AhRtya sA tanvI, tanoruttArya bhUSaNam / upaninye'nyathAbhakti-rna pAtyA kulayoSitAm // 26 // alaGkAraM tamAdAya, sApi svanilayaM yayau / muhurmuhUstadaucitya-cintanAvAntacetanA // 27 // anaGgasenA sahite, kRtapuNye'tha pazyati / sA'pyArpayat svakuTTinya, kathanIyaM yathAzrutam // 28 // yattayA preSitAnyaGga-bhUSaNAni kulastriyA / riktAyAH paNyazAlAyA-stadidaM puNyamArjanam // 29 // alamikSulatAkUrca-kalpena tadanena me / / dhyAtveti kRtapuNyasya, gRhiNI karuNAvatI // 30 // zambhalI tamalaMkAra-mekAmekAvalI tathA / dInArANAM sahasraM ca, tasya pratyArpayattataH // 31 // (vizeSakaM) svaputrikAmathaikAnte, zambhalIti babhANa tAm / nareNa kiM daridreNa, putrike! paNyayoSitAm ? // 32 // dhanahInastataH putri! kRtapuNyo vimucyatAm / zrutveti dUnayA citte, pratyUce'naGgasenayA // 33 // avajJAya ca kiM mAta-vijJayApyabhidhIyate / sevyaH kRtajJabhAvo'pi, lobha eva na kevalaH // 34 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa - 2 dAnasyopari kRtapuNyakathA draviNaM yaH paraH koTirdadau santyajyate katham ? / mitameva hi sarvo'pi datte'yaM tvamitaM dadau // 35 // manastathA guNairbaddhaM tadanenAdhunA mama 1 mAtaH ! kutrApi nAnyatra gantumutsahate yathA // 36 // iti nirbandhametasyA, nizcitya hRdi kuTTinI / acIkaran sadA'vajJAM, dAsIbhiH kRtapuNyake // 37 // hetumAtmanyavajJAya prAjJaH sa hRdi tarkayan / nizcikAyeti tatsarvaM kuTTinI kArayatyadaH // 38 // anvatapya ca tenAtha, bhRzaM hRdi viSAdinA / kiyadetajjanAnAM hi viSayonmAdinAM nanu // 39 // mAnI tato vinirgatya, nijadhAma jagAma saH / tatraikSata priyAM mlAnAM dine kumudinImiva // 40 // zUnyaM pitRbhyAmazrIkaM, tasya svaM dhAma pazyataH / jAtadhairyajuSo'pyAzu - locane azrumizrite // 41 // dUrato'pi tamAyAntaM, sApi vIkSya vicakSaNA / vikalpakalpanAmevaM cakre smeravilocanA // 42 // aye ! prANapriyaH kiM me, so'yamabhyeti sammukhaH / kuto'thavAsti meM mandabhAgyAyA bhAgyamIdRzam // 43 // sA pANigrahaNe dRSTaM nizcitya sucireNa tam / abhyuttasthau manodRSTi- romAJcatanubhiH kramAt // 44 // romabhiH so'bhijagme'syAH, svinne bASpachalAdRzau / anyo vahati hI bhAraM krandati tvaparo naraH // 45 // madhurAbhigirAbhistAM sa tadAlAparyastadA / vyalIyata yathA pUrvaH, sarvopyasyAH parAbhavaH // 46 // 183 184 kathAratnasAgare ratavidyAmadhIyAnA, tataH suratapaNDitAt / garbhaM babhAra sA bAlA, bAlAliriva kozalam // 47 // paredyustAmayaM prAha, priye kiM kathayAmyaham / bhasmanyAhutivad granthA - dhItiriyaM mudhAbhavat // 48 // prApitau pitarau duHkhaM, nItaM ca nidhanaM dhanam / mayA yattvayyapakRtaM tadvaktumapi na kSame // 49 // phUtkRtairbhAvayatyeSa, sAmprataM dausthyapannagaH / zrIrnAgadamanI tanvi ! nAsti haste yato mama // 50 // upakramaM vaNijyAyai, suvANi karavANi tat / mUladravyAya jAyeta, yadi kiJcana kAJcanam // 51 // sA prAha muditA prANapriyAlaGkaraNAni me / dInArANAM sahasraM ca gRhANA'nugRhANa mAm // 52 // paNyaM zatairatha krItvA nAnAdezAntarocitam / sArthe prAcI pratiSThe'muM, vastuM sandhyAkSaNe yayau // 53 // nivArya so'nugacchantIM priyAM tatra dhanAtmajaH / vizazrAma kvaciddeva - kule nidrAvivarjitaH // 54 // itazca kAcidibhyasya, priyA tatpuravAsinI / asti varSIyasI tasyAH sutaH sAyAntriko'bhavat // 55 // aputraH potabhaGgena, vipannaH sa mahArNave / rAjA gRhNAtu mA lakSmIM, seti vArtAmagopayat // 56 // sA'tha sArthe tamabhyetya, dhyAtvA ca hRdi kaJcana / utthApya kRtapuNyaM tamAninAya svamAlayam // 57 // sA pazyantISu nirlajjA, vadhUSu catasRSvapi / Alambya galametasya rudatI nijagAda tam // 58 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 dAnasyopari kRtapuNyakathA 185 hA putra ! kutra yAto'bhUH ?, tvamiyantamanehasam / svavasaM mAM parityajya, vada kutra sthito'si vA ? // 59 // tvaM ! jAta! jAtamAtro'pi, hRtaH kenApi pAlanAt / sajJayA zrIvilAso'si, mA vidhA hRdi saMzayam // 60 // tvadviyoge ca yad duHkhaM, vacanA'gocaraM mayA / mohana ! tatko'pi vidveSannapi mAnvabhUnmama // 61 // saGgamaste nimittajai-radyaiva viniveditaH / / sadyaH phalati kalpadruH, susvapnaprekSaNena ca // 62 // tvAmahaM prApa duHprApa-miha sArthe samAgatA / eti pragalbhabhAgyAnA-makasmAdapi vAJchitam // 63 // vipattyA tAvakInasya, sodarasya kanIyasaH / tvatsampatyA ca jAtAsmi, bhAjanaM zoka-harSayoH // 64 // priyAcatuSTayopetaM, sodaryasya dhanaM hyadaH / , bhavantameva zizrAya, saridvAri ca vAridhim // 65 // etAsAM puNyatArUNya-lAvaNyaprasaraspRzAm / strINAM zrINAM ca bhogena, tad vatsa ! subhago bhava // 66 // zrutvA vacanavaicitrya-miti tasyAH savismayaH / sapuNyaH kRtapuNyoyamiti citte vyacintayat // 67 // ayaM svayaMvara zrINAM, strINAM yAga upasthitaH / tadanalpairvikalpaiH kiM, svArthapratyarthibhirmama // 68 // Uce ca tamayaM mAtaH! smRtiratra na kApi me / svavIryasattvamevA'tra, purAvRtte'si paNDitA // 69 / / mayA mAtastavAdezaH, pratISThaH zirasA tvayam / virAddhA hi gurorAjJA, zreyasAM pratibandhinI // 70 // 186 kathAratnasAgare atha vadhvazcatasro'pi, prIti-sphItivazaMvadAH / bhartarIva nije tasmi-nnavartanta sapuNyake // 71 // tAH krameNa catasro'pi, janayAmAsuraGgajAn / dvAdazAbdI vyatIyAya, tasyetthaM bhogasaGginaH // 72 / / kRtArthamanyacittA sA, vRddhA santAnavRddhitaH / vadhUzcatuSTayaM prAha, rahasyeva tadA vacam // 73 // jajJe tanayasaMpattiH, sampratyeSa vimucyatAm / gahItAmodasarvasve, mAlye kasyA''graho bhavet ? 74 / / tAbhiruce tvayaivAyaM, kAntaH kAntaguNo dade / asmAbhirmAnitazcAtaH, paraM na tyAgamarhasi // 75 // jaratI kurvatI prAha, mukhaM bhrUbhaGgabhISaNam / halAH ! svacchandacAritvaM, kimidaM vo navoditam ? // 76 / / nirvaMzyAyA mamA''datta, dhanaM mA medinIpatiH / santatyai kazcidapyeSa, mudhAnItaH pumAniti // 77 // idAnIM tu sutA jAtA, dakSiNA''rakSiNaH zriyaH / kimanenA''ttasAreNa, kusumbheneva me tataH // 78 // tAH zvazrUmatha papracchu:, kurmo'smai zambalaM tataH / etayA'numatAzcakru-rmodakAMzcittamodakAn // 79 // nyadhustadupadhAne'tha, tadAgrahavazaMvadAH / antaprakSiptaratnAnAM, modakAnAM prasevikAm // 8 // nidrAmudritanetro'yaM sapalyaGkopi vRddhayA / preSyAbhirmocitastasminneva devakule nizi // 81 // sa eva sArthastatraiva, tasthau prAcyAstadAgataH / ghaTane'ghaTamAnasya, aho daivasya pATavam // 82 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 188 pariziSTa-2 dAnasyopari kRtapuNyakathA nidrAnte'tha sa vijJAya, tatkarI jaratIkRtam / bhUyo bhUyo nindati sma, tadasvaM nirupArjanam // 83 // AkarNya kRtapuNyasya, priyA sArthaM tamAgatam / prajighAya dhiyodantaM, jijJAsuH pattimekakam // 84 // bho bhadra! bhadramastyasyAH , kiM cApazyamabhUttadA / iti pRSTo'munA pattiH, putrajanma nyavedayat // 85 // putrahaste samAsau, modakAnAM prasevikAma / / vrajati sma nijaM dhAma, dhanAnarjanadurmanAH // 86 // abhyutthAnAdinA sA taM, saccakAra vicAravit / nirdhane sadhane vApi, patyau tulyAH kulAGganAH // 87 // tadA ca lekhazAlAyA, bhoktuM putraH samAyayau / tasmai sAdatta tanmadhyAdekaM bAlAya modakam // 48 // so'pi taM svAdamAnaH san, chAtravRndamupAyayau / dantasaGghaTTavijJAtuM, pANau sa maNimAdade // 89 // (vismitazca satIrthAnAM, adIdRzadadhitvaraH / ) bhAsuraH samasteSAM, kimetaditi pRcchatAm / ArohatpANipoSu, pratyeke lekhazAlinAm // 10 // preSayan pANinA ratnaM, kumArasphArasampadaH / ApaNaM kanduvRttasya, ramamANaH kramAdagAt // 11 // zilAmaye jalAmatre, maNistatpANito'patat / babhUva tena tattoyaM, sarvaM vipaNivat dvidhA // 12 // jalakAntamamuM matvA, bAlaM kAndaviko'vadat / nityaM dAsyAmi te pUpA-netaM mama samarpaya // 13 // kathAratnasAgare iti viplAvya taM bAlaM, maNiM kAndaviko'vadat / lobho bhavati bAlAnAM ko'nyo bhakSyaM vinA nanu ? // 14 // itazca secanAkhyo'sti, paTTahastI mahIpateH / yaH saptabhiH zravatyaGge, haridvarNaM madaM sadA // 95 // samAtaGgaH kapilAkSa-stAmrauSThamukhatAlakaH / pRthvyAyatadharAsyi-muzliSTaskandhabandhakaH // 16 // bRhadvRttAyatagrIvo, garjitorjitabaMhitaH / suvRttAyatalAGgelaH, sugandhagalamArutaH // 17 // tuGgau kUrmopamau roma-kUpaikatanuromakau / kumbhau pRSTochrayA magnaM, cApAbhaM vaMzamAyatA // 18 // viMzati ca nakhAMzcApo-nnatAMstAmrAruNatviSaH / vRttaM sthUlaM pralambaM ca, rekhAyutatrikaM karam // 19 // aruNaM puSkaraM dIrghAGgulirAjisugandhi ca / vAruNikapizau snigdhA-vunnatAgrau dRDhau radau // 100 // hanuguhyalalATAni, nAbhiM ca zravaNadvayam / dadhAti yaH suvistIrNaM, sAdhUnAM mAnasaM yathA // 101 // ityanyadapi bhadrasya, pAlakAvarSiNoditam / lakSaNaM vividhaM bibhrat, babhau sa kSitimaNDanam // 102 / / paTTahastI tadAnIM sa, vapuH siJcannijecchayA / nadyanta:pAdayornadyaH dhvastaM tu jalatantunA // 103 // bibhrattyAgavargeNa, taM nyavedi narezituH / sopi buddhinidhAnAyA'bhayasaJjAyamantriNe // 104 // jalakAntamaNiH kozA-gAre tena vilokitaH / ninhuto ratnasaGghana, kvApi prApi paraM na saH // 105 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 dAnasyopari kRtapuNyakathA 189 vinAzo hastiratnasya, mAbhUditi bhRzotsukaH / evamAghoSayAmAsa, paTahena mahIpatiH // 106 // upAnayati yaH kazcit, jalakAntaM maNiM javAt / datte kSitIzvarastasmai, rAjyArddhana yutAM sutAm // 107 // mudA kAndavikaH spRSTvA, paTahaM tvaritaiH padaiH / / Agatya DhaukayAmAsa, jalakAntaM mahIbhuje // 108 // maNimahAprabhAvo'yaM, nadInIraM vyadhAt dvidhA / jalA'bhAvabhiyA tanturapi naMSTvA gataH kvacit // 109 // vivezakuzalI so'tha, caturaM secanaH karI / cittaM tu kanduvittasya phalalAbhamanorathaH // 110 // kanduvittAya dAsyAmi, kathaM kanyAmahaM nijAm / iti kSitIndurAcchAdi, kAdambinyeva cintayA // 111 // svabharturAzayaM matvA-thA'bhayo bhayakAribhiH / nirbhaya' paupikaM vAkyairyathAtathamacIkathat // 112 // abhayo'bhidadhe yukta-stadgRhe maNisambhavaH / bhavanti kutra vA bhadra-gajA vindhyavanaM vinA ? // 113 // rAjJaH kanyAmathAgaNya-puNyaH sa kRtapuNyakaH / vivAhalAbhe rAjyasyA'ddhaM ca kaGkaNamocane // 114 / / indoriva vasantena, sumanorAjirAjinA / kalAnidherabhUttasyA-'bhayena saha sauhRdam // 115 // abhayaM so'nyadA prAha, sakhe! santIha sAGgajAH / catasro me priyA kvApi, na punarvedmi mandiram // 116 / / kRtapuNya iti proce, vihasyA'bhayamantriNA / gehinI vetsi no geha-maho te kautukaM mahat ! // 117 // 190 kathAratnasAgare anubhUtaM tataH svena kRtapuNyo'bhayAya yat / sarvaM nivedayAmAsa, vRttaM dvAdazavArSikam // 118 // sacivo'cIkarat yakSA-layaM parisare punaH / pravezanirgamArthe ca, dvAradvayasamanvitam // 119 / / kRtapuNyAkRtirlepya-mayI yakSasya tatra ca / pratimA sthApitA kintu, dhImatAmastyagocaram // 120 // yakSamenaM namaskartuM, yaH ko'pi na sameSyati / sakaTambaM vyadhiSyante, vyAdhayazcAdhayazca tam // 121 / / kAritAmabhayeneti, nizamyA''ghoSaNAM pure / yayuryakSasaparyArtha-mahampUrvikayA janAH // 122 // janaM vizantamekena, niryAntamapareNa ca / dvAreNa pazyatAM tatra, kRtapuNyo'bhayazca tam // 123 // vRddhA vadhvazcatasro'pi, yugapadyakSamandiram / cUDAlabAlakodbhAsi-karazAkhAstadAyayuH // 124 // yakSaM priyasadRkSantaM, vIkSya sAzrusulocanAH / svinnAH kamprAH saromAJcamisUvurvirahAturAH // 125 // vallabhena sahA'smAkaM, jAyate yadi saGgatiH / tadyakSarAja ! yacchAmastava modakasaMhatim // 126 / / uktveti dikSu nikSipta-cakSuSastatra saMsthitam / priyamaikSanta bhejuzca, parAM smarazaravyathAm // 127 // bAlakA api yakSasyo-tsaGgamAruhya sammadAt / tAta ! tAteti jalpanto, vilegargalakandale // 128 // tanmatvA'bhayamantrIzo, nirvAsya sthavirAmimAm / striyaH zriyazca tAH sarvA, nirmame kRtapuNyasAt // 129 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 pariziSTa-2 dAnasyopari kRtapuNyakathA yamakaM priyarUpasya, yakSarUpaM nirUpya tam / AgatA'naGgasenApi, jagAdeti sagadgadam // 130 // susvapnadarzanenAdya, bho yakSa ! tava darzanam / kRtaM kadA punarbhAvi, tasya me jIvitezituH // 131 // nivartamAnayA yakSa-mabhyAnagasenayA / adRzyata priyaH prIti-pUrvamevaM ca bhASitaH // 132 // prANapriya ! pratigrAmaM, pratyadri pratikAnanam / adrAkSaM tvAM tadA manda-bhAgyA na punarApnuvam // 133 / / subhaga! tvadviyogena, saJcitasya ciraM hRdi / du:khasya veNibandhena, saGgamokSo'stu bandhunA // 134 // anujJAyA'bhayasyAmaM, priyApremavazaMvadAH / paJcApi tAH samAdAya, nijamAzrayamAzrayat // 135 / / dainyadainyatamo nighnan, vasubhirvizvasarpibhiH / sa tAbhiH saptabhirbheje, jihvAbhiH saptajihvavat // 136 // vaibhAraparvate'nyedhurmahAmohatamopahaH / udayAdrAvivAdityaH, zrIvIraH samupAyayau // 137 // candrojvalaguNazreNiH, zreNikastatra bhUdhanaH / abhayaH kRtapuNyazca, jinaM vanditumAyayuH // 138 // vibhurbhuvanavikhyAta-jJAtavaMzanabhoraviH / duSkarmakarmamathanIM, nirmame dharmadezanAm // 139 // prastAvamatha samprApya, svAminaM karmaNAmimama / iti vijJapayAmAsa, kRtapuNyaH kRtAnatiH // 140 / / nAtha ! prANigaNonmAtha-mahaM pariharannapi / kathaM kathaya saJjAtaH, sampadA sApadAM padam // 141 // 192 kathAratnasAgare jagade jagadIzena, grAme ekatra kutracit / uvAso chinnavaMzAstrI davadagdhA'dribhUriva // 142 // astyekastanayastasyA bAlako vatsapAlakaH / mahe kutrApi sa svAmbAM, paramAnnamayAcata // 143 // rudantIM tadabhAvena, prAtivezmikayoSitaH / dattvA dugdhAdisAmagrI, vArayAmAsurAzrutam // 144 / / pakvAM kSaireyikAM kAMsya-bhAjane pariveSya ca / yayau kAryeNa kenApi, prAtivezmikavezmani // 145 / / tadA tatrAgamatkazcit, mAsakSapaNiko muniH / kumAraH sopi taM vIkSyo-ttasthau romAJcitAGgakaH // 146 / / tasmai bhAgamadAdekaM, muditaH pAyasasya saH / mAsopavAsinaH svalpa-metadityaparaM dadau // 147 / / dadau tRtIyavelAyAM, samastamapi pAyasam / jIvaH sa vatsapAlasya, vatsa tvaM kRtapuNyakaH // 148 // yattvayA munaye dAnaM, tribhirbhAgaistadA dade / skhalitAH samapadyanta, tena te sukhasampadaH // 149 / / zrutveti sa smRtaprAcya-bhavaH prabhupadAntike / kRtapuNyastapastaptvA, jajJe sugatibhAjanam // 150 // iti kRtapuNyakathA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 subhadrAkathA 193 194 kathAratnasAgare pariziSTa-3 subhadrAkathA asti dattArikampAyAM, campAyAM puri vizrutaH / vanIpakAvalIsatraM, jitazatrumahIpatiH // 1 // tatraiva jinadatto'sti, dhano dhanavadagraNIH / jinabhaktirmarAlIva, mAnase yasya khelati // 2 // rUpabhadrA subhadrAkhyA, tasya sasyamateH sutA / asti hastigatiH sthairya-dhairyAdiguNaratnabhUH // 3 // buddhadAsAbhidho'nyedhurbuddhabhaktebhyabhUryuvA / ninAya nayanAtithyaM, vAtAyanagatAmimAm // 4 // subhadrAmanurakto'yaM, jinadattamayAcata / sa punastAM kanI tasmai, dadau vaidharmikAya na // 5 // buddhadAsaH subhadrArthI, zrAvakatvaM sakaitavAt / zizrIya satataM jaina-munInAM paryupAsanAt // 6 // vinA'pi zraddhayA zuddha-siddhAntaM zRNvatA'munA / prApi bodhirarucyApi, jAyuH pAto rujApahaH // 7 // sAdharmikAya tasmai sa, jinadatto'tha tAM sutAm / pradadau prItahatso'pi, tasyAH pANimapIDayat // 8 // buddhadAso'pi divasai-gataiH katipayairapi / subhadrAM svagRhe netuM, jinadattaM vyajijJapat // 9 // jinadatto'vadadvatsa ! yuktamuktamidaM tvayA / dUSaNaM dAsyate'muSyAM, bauddhau te pitarau param // 10 // punarjagAda jAmAtA, pRthaggehasthitAmimAm / dhArayiSyAmi tatkiM tau, dUSaNaM tAta! dAsyataH // 11 // zvasurasya nidezena, subhadrA bhadrabuddhinA / te[na]pArzve svagehasya, mumuce pRthagAzraye // 12 // sAdhUnAgacchato vIkSya, tadgRhe'nnAdihetave / maccharachuritA zvazU-nanAnhapramukhA jaguH // 13 // ekAnte ramate nityaM, tvatpriyA vratibhiH samam / svAyattaM mandiraM strINAM, vatsa! svecchA'bhivardhakam // 14 // babhASe buddhadAso'tha, nedaM saGgatimaGgati / satIyaM hi satItvaM syAd, yugAnte'pi na muJcati // 15 // daSTakAmA ivoragyaH, svapacAnvayasambhavAH / zvazU-nanAndarastasyA-stAH prastAvaM vyalokayan // 16 // subhadrayA gRhe'nyedyuH, kazcana kSapako vratI / adhyAgatastadA brahmacaryastarjitaduSkRtaH // 17 // tRNaM vAyuvazAttasya, tadA dRgmadhyamAyayau / na tadutsArayAmAsa, pratikarmatvataH sa tu // 18 // subhadrA vIkSya taddadhyau, tRNenA'sya vyadhiSyate / cakSurbhikSAM prayacchantI, jihvayA'panayettataH // 19 // vidadhatyAzca tattasyAH, sImantagatakuGkamam / kSapakasyAlagad bhAle, jJAtaM tAbhyAM na tatpunaH (tena tu) // 20 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-3 subhadrAkathA darzayantyA muniM bhAle, kAleyalavalAJchitam / buddhadAsaM prasUmukhyA, prAha pazya vadhUM satIm // 21 // abhijJAnAdito buddhavA, buddhadAso'satIti tAm / pASApaNagabhattasyAM jitAtmeva bhave sthitau // 22 // dadhyau cetsA vivekinyapyevameSA vyavasyati / anAthAstadguNA ! yUyaM varAkA kva nu yAsyathaH ? // 23 // darzitapramANamAlokya, subhadrApi nijaM patim / niSkalaGkA kalaGkAptyA, khinnA dadhyAvidaM hRdi // 24 // kaSAyaviSayavyagra-manassugRhamedhiSu / mAdRzeSu kalaGko yaH, sa dunoti na me manaH // 25 // yastu zuddhadhunIzuddhe - pyatra zrIjinazAsane / lagnaH kalaGkapaGko'yaM, vyathate sadRzAM manaH // 26 // dhyAtveti gRha evAyaM sAyaM zrImajjinezituH / arcAmabhyarcya bhAvenetyabhijagrAha sadgRhA // 27 // idaM zAsanamAlinyaM, na yAvadupazAmyati / na pArayAmyahaM tAvadutsargamadhunA kRtam // 28 // jinadattAtmajA devIM, jinazAsanazAsinIm / uddizya vidadhe kAyotsargamekAntabhUtale // 29 // sthitavatyAstataH satyA, kAryotsargeNa tatkSaNAt / puraH prAdurabhUddevI, zAsanasyAdhidevatA // 30 // uvAca ca tato devI, vatse tvatsattvanoditA / ahamabhyAgatA kiM te vada kurve samIhitam ? // 31 // 195 kathAratnasAgare 196 vanditvA ca subhadrA, tAmiti pramuditA'vadat / mamApyakalaGkatvaM, devi ! vijJApayA'cirAt // 32 // devyA nijagade vatse, mA khedaM vitathA hRdi / tava vAJchAlatAM prAtaH karomi saphalAmaham // 33 // uktvetyantarhitA devI, subhadrA tu mahAsatI / muktotsargA'kSipaddharmadhyAnenaitAM vibhAvarIm // 34 // purI dvArakapATAni, nodghaTanti kadAcana / kRSyamANAni sabalairapi pumbhiH prage tataH // 35 // catuSpadeSu krandatsu, vyAkule nikhile jane / idaM hI daivataM kiJcidevaM niradhino (nirNItadhIH ) nRpaH // 36 // zucIbhUya tato bhUpo, dhUpotkSepapurassaram / prAJjaliH prAhaH ya kazciddevo vA dAnavo'thavA // 37 // kupito'sti prasAdaM sa bhagavAn bhajatAM mayi / evaM vadati bhUpe'bhUnnabhasi prakaTaM vacaH // 38 // ihAsti yA satI kApi cAlanyA tantubaddhayA / jalamuddhRtya sA kUpAt kapATaiculukaistribhiH // 39 // abhiSiJcatu cetkAryaM purIdvArairapAvRtaiH / zrutveti praguNA jAtA - stadarthe paurayoSitaH // 40 // brAhmaNI kSatriyA vaizyA, zUdrIkApi na sA bhavet / uddharantyambucAlanyA'nayA vailakSyamAyayau // 41 // saprazrayaM subhadrA'tha nijazvazramabhASata / vIkSe mAtastadAdezAt, svamapyahamihAdhunA // 42 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 pariziSTa-3 subhadrAkathA zvazrUH sotprAsamityUce, satItvaM viditaM tava / purA'smAkamidAnIM tu, vettu sarvo'pi pUrjanaH // 43 // apAvRto purI dvAraM, na kSamA kopi satyapi / yadi tvamAziSe yena, sadAzravaNasevikA // 44 // guNairbhadrA subhadrA''ha, mAtaryuktaM vadatyasi / paJcAcAreNa yuktaM tu, mamApi svaparIkSaNam // 45 // uktveti cAlanI kUpe, tantUpetAM vidhAya sA / avikSepeNa cikSepa, vIkSyamANA purIjanaiH // 46 // etayA kRSyamANAyA-zcAlanyA na lavopi hi / chidrairjagAla toyasya, smRterivasudhIhRdaH // 47 // sAmbhasApi hi cAlanyA, bhArataH sUtratantavaH / akSatA eva te tasthu-stasyA eva guNA iva // 48 // zrutvA prabhAvametasyA, nRpastatraitya tAmiti / Uce sati ! kapATAni, tvamapAvRNu satvaram // 49 // tataH sacivasAmanta-paura-bhUpapuraskRtA / cAlanyA bibhratI toyaM, sA'gamat pUrvagopuram // 50 // parameSThinamaskAra-muccarantI mahAsatI / AjaghAna kapATaM sA, tatropaculubhistribhiH // 51 // tatsatItvaM prazaMsantau, bhaTTavanninadacchalAt / kapATAvuddhaTete sma, spRSTau tenAmbhasA kSaNAt // 52 // dizaH prasAdamAseduH, nedudundubhayo divi / amitirmahimA tasyA-stridazaiH suSTha tuSTave // 53 // 198 kathAratnasAgare prAgavat pratIcya-prAcyau ca tayA satyA pratolike / unmudrite mukhe zvazrU-nanAndrormudrite punaH // 54 // gatvodIcyAH pratolIM sA, prAha kApyaparA satI / yA kuto'pyeSyati dvAra-metad udghATayiSyati // 55 // tadadyApyasti campAyAM, baddhamuttaragopuram / yatsubhadrAvadAtasya, vibhAtyAghATavat svayam // 56 / / darzanajJAnacAritra-prarUDhayazasaH kila / saJcArAya satI dikSu, trINi dvAraNyapAvRNot // 57 // bhargabhAlendulekheva nilakSmA nikhile pure / cakre caityaparipATI, sA sapauranRpAnvitA // 58 // tAM pravezya satI vezma, natvA nutvA ca bhUpatiH / pauravArazca sarvo'pi, svaM svaM dhAma jagAma saH // 59 // zvazrUzvazuravargeNa, pazcAttApapareNa sA / amAnyata pitRbhyAM sA'bhyanandyata satItamAH // 60 // kSamitAtha nipatya pAdayo dayitenApi ciraM gRhe sthitA / adhigatya ca saMyama kramAt prayayau sA zubhasaMyutAM gatim // 61 // subhadrAkathA