Book Title: Jaybhikkhu Smruti Granth
Author(s): Dhirubhai Thakar, Kumarpal Desai and Others
Publisher: Jaybhikkhu Sahitya Trust Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032365/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ViHi[, ElCHTIEL zrI jayabhinanu sAhityasTa prakAzana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayabhikhu smRti graMtha, : saMpAdaka maMDaLa : 'De. dhIrubhAI ThAkara De. cImanalAla trivedI paM. ratilAla dI. desAI che. naTubhAI rAjaparA che. zAMtilAla jaina Sche. kumArapALa desAI Milan = zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa caMdranagara, amadAvAda-7 phula-sava Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama AvRtti Disembara 1970. prakAzaka: kumArapALa desAI mAnArha maMtrI, jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa, caMdranagara sosAyaTI, AnaMdanagara, amadAvAda-7 mudraka dinakararAya aMbAzaMkara ojhA zrI aMbikA prinTarI kApaDIvADa, rAyapura, amadAvAda. TAyaTaka tathA ATa pleTa : dIpaka prinTarI, rAyapura daravAjA pAse, amadAvAda, AvaraNa citra : caMdra' trivedI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya A graMtha chApavAne AraMbha karyo tyAre tenA saMpAdakene svapna paNa khyAla nahoto ke je lekhakanI SaSTipUrtinI smaraNikArUpe pustaka pragaTa karavAnI yojanA hatI temane nirdeza pustaka pragaTa karatI vakhate saMgata ke "svargastha' jevA vizeSaNathI karavo paDaze. kALanI vicitratA evI che ke je graMtha jayabhikhu. nI SaSTipUrtinA samAraMbhamAM pragaTa karavAno hato te "smRtigraMtha' rUpe temanI prathama puNyatithie pragaTa thAya chezrI jyabhikhunI hayAtImAM pustaka chapAvAnuM zarU karyuM, te daramyAna temanuM avasAna thatAM te kAma vilaMbamAM paDavuM; te pachI temane aMjalirUpe apAyela lakhANa temAM umerAIne A graMthamAM prasiddha thAya che. - sva. jayabhikhunI pratibhA bahumukhI hatI. temaNe bALako ane kizoro mATe suMdara ane preraka sAhitya ApyuM che; juvAna vargane jiMdAdilI ne dezabhakti sAthe jIvanane AnaMda bhogavatAM zIkhave tevI vArtAo ne navalakathAo ApI che. ane prauDhane dharmadha sAthe jIvanarasa TakAvI rAkhavAnuM baLa Ape tevI navalakathAo ApI che vaLI "pArakA gharanI lakSmI', "dAsI janama janamanI" ane "kanyAdAna' jevI nArIvargane preraNA Ape tevI kRtio paNa ApI che. Ama AbAlavRddha mATe samudAya temanA sAhityane cAhaka hato. temanI "ITa ane ImArata" tathA "jANyuM chatAM ajANya' jevI patrakArI kaTAranuM paNa ajaba AkarSaNa hatuM. rAjya taraphathI temane maLelAM pAritoSike temanAM lakhANonI sAhityika guNavattAnI gavAhI pUre che. Ama eka saniSTha ane kapriya lekhaka tarIke rAjya, prajA ane sAhityabhogI vargamAM temanuM spRhaNIya sthAna hatuM. temanA avasAne A baheLA samudAyanI saMvedanAne uttejI hatI te A graMthamAM mUkelI nivApAMjalio parathI joI zakAze. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . SaSTipUti vibhAgamAM mUkelA lekhA sva. jayabhikhkhunA vyaktitva ane sAhityanAM vividha pAsAMna sparze che. nivApAMjali vibhAgamAM temanA saujanyanI saurabha pragaTAvatAM smaraNA che. jayabhikhkhunA saparkamAM AvanAra saukAI te temanI sujanatA sparSyA vagara rahetI nahIM. sarjakatAnA jeTaluM ja balke kavacit tA tenAthIye vizeSa temanI mAnavatAnuM AkarSaNa rahyuM hatu. e prakAranu sa Mvedana A graMthamAM aneka sthaLe pragaTa thayeluM pratIta thaze. temanI hayAtImAM kalakattA ane muMbai khAte SaSTipUrti samAraMbhA temanA vizALa cAhakavarga taraphathI yeAjAyA hatA. te prasa Mge emaNe TUMkamAM eTalu' ja kaheluM ke jIvanamAM tema sAhityamAM rasa ane kasa khate jarUrI che. vAcakanA dhyAnane pahelethI chelle sudhI jakaDI na rAkhe ane sAthe sAthe tene kazeka unnata anubhava na karAve teA te sAhitya nahIM ema te mAnatA. temaNe jIvanamAM tema sAhityamAM rasikatA ane UgAmitAnA meLa sAdhavAnA sanniSTha prayAsa karyA hatA. jAhera samArabheAthI e dUra rahetA. cAra sADA cAra dAyakA sudhI temaNe sarasvatInI sevA karIne ja jIvanasAkaya sAdhyuM hatuM. anugAmIone utsAha prere tevA temanA sAhityika puruSArthI hatA. temanA e sAhityika puruSArthInI jhAMkhI A graMthamAM rajU thayelAM lakhANA karAvaze. uparAMta mAnavatAnI madhura phArama pheArAvatA temanA vyaktitvane paNa paricaya thaze. dehaneA nAza thayA pachI vyaktinA guNu tenuM lakSaNazarIra bAMdhIne tenA paricitAnA cittamAM rahe che. tenA sAhityamAM tenuM je kAMI Urjita ne vibhUtimat hoya che te sa'dharAI rahe che. A dRSTie jayabhikhkhu ciraMjIva che. A graMtha prakAzanane aMge lekhakoe, kaLAkArAe, mudrakAe ane anya mitroe je kImatI sahakAra ApyA che te badala ame temanA hRdayapUrvaka AbhAra mAnIe chIe. DiseMbara, 1970 -saMpAdkA. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidAya saMdeza jIvana te Akhare pUruM thavAnuM che. bAsaTha varSano mANasa-aneka rogothI bharelo ne manasvI puruSa mAgI mAgIne keTalAM varSa mAge? jIva A jAya tyAre koIe zeka karavo nahi. kAM te gaMbhIratA dhAraNa karavI, kAM ekAda bhajana yA dhUna calAvavI. nanAmInI prathA nachUTake ajamAvavI maLI zake te myu. basa maMgAvI emAM dehane laI java ne agnisaMskAra kare. smazAnamAM kAM bhajana kAM nivApAMjalinI sabhA bharavI. eka ja divase sahune bolAvI levA. eka ja TaMka rokavA laukike khAsa sagAM sivAya jhamele ekatra na karavo. vyavahAranI kriyAo ochI karavI. vahAlapanI kriyA vadhu thavA devI. bahAragAmathI cUMTIne pacIsa sagAMne belAvavA. sahune eka TaMka dALa, bhAta, roTalI ne zAka khavaDAvavA. khATI ke bIjA rivAjo cheDavA. * patnIe baMgaDIo rAkhavI. cAlu vastro paheravAM. khUNe na rAkha. reja banI zake te zaMkhezvara bhagavAnane phaTe mUkI dhyAna dharavuM ke stavana gAvuM. vaidhavyanA keI cihna na paheravAM-paherAvavA je prayatna kare tene cAra hatyA lAge. maraNa bAda koI e aMgene vyavahAra na karavo. bane te prabhu bhajana avAranavAra rAkhavAM. nirAdhAra, azakata, garIbane bhojana ApavuM. pArevAMne dANA nAkhavAM. gAyane cAra nAkhavI. bane tyAre tIrthayAtrA karavI. revuM, kUTavuM, hAya hAya karavuM, sadaMtara baMdha kare. karAve te pApanA bhAgI. sau. jayAe hiMmatathI vartavuM. jiMdagI jAtrA jevI, rAjAmahArAjA jevI, zrImaMta zAhukAra jevI gaI che. pAchaLa te rIte hasate moDhe rahevuM. saMsAramAM ochone maLe te putra mane maLe che. tevI vahu maLI che. te dIkaro maLe che. sahue agarabattI jevuM jIvana jIvavuM. (zrI. jayabhikhue 25-11-'19nA roja lakhelI rojanIzImAMthI) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrAvalI zrI jayabhikhkhu ( jIvana-vileAkana ) meAranA picchadharane vazaja jIvanamAMgalyanA puraskartA saphaLa kalamabAja hRdaya vakhANuM tAharuM! gujarAtanu' eka aNumAla ratna jIvanasAdhaka saka jAdugaranA paNa jAdugara premanA UbharA sAhityakAra jayabhikhkhu jiMdAdila sAhityakAra krama sarasvatIputra samanvayI sAhityakAra sa MniSTha sAhityakAra ' zAradA 'neA sAthI kalamanA kaLAdhara caMdranagara ane bAlAbhAI vizALa kuTuMbanA vaDIla 'lAkheNI vAtA'nA mAnavadharmI sarjaka zrI jayabhikhkhunI aitihAsika navalakathAo yazasvI kalamanA svAmI sAttvika ane sattvazIla sarjaka ' jayabhikhkhu ' : vyaktitvanA jharUkhAmAMthI jIvet zaradaH zatam sAhityasarjaka jayabhikhkhu virala udAratA zrI jayabhikhkhunA vijayadhvaja saMvAda-sAdhanA * : : ratilAla dIpacaMda desAI : dhIrubhAI ThAkara : cAMpazI vi. uddezI : anaMtarAya rAvaLa : dulAbhAI kAga : mahaMtazrI zAMtiprasAdajI ma. : pItAMbara paTela : Izvara peTalIkara : pannAlAla paTela : iMdravadana kA. dave : sAmAlAla zAha : mahAsatIjI dhanakuMvarabAI : dakSiNakumAra gaurIzaMkara joSI : madhusUdana pArekha * priyadarzI - : ramaNIkalAla ja. dalAla : aMbAlAla nru. zAha lAbhubhAI ke. joSI : : jayaMta kAThArI : naTubhAI rAjaparA : sarejinI zarmA : rAjamala lADhA : lakSmInArAyaNu paMDayA : sarAjinI zarmA : kastUramala bAMDiyA : mULajIbhAI pI. zAha : jayati lAla dulerAya kArANI : pinAkina ThAkora 1 17 24 28 30 32 33 38 47 43 44 46 48 49 51 53 60 65 67 69 72 73 174 76 81 ~ 84 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhura mAnavatAne Azaka puNyatAyA bhAgIrathI mAnavatAnI dilacazpI jayabhikhkhu jayabhikhkhu--jIvananA lekhaka bAlabhAgya sAhityanA sarjaka gALa ane kheALa zabdonA zAha, zailInA bAdazAha zubhaniSTha sArasvata mAnavatApeASaka lekhaka daMpatI jIvananI haLavI paLeA snehALa mitra ane mAdaka bALaka jaina bAlAbhAI mArA paricayanA bAlAbhAI saujanyamUrti bAlAbhAI jIvanalakSI sAhityakAra premeApAsaka jayabhikhkhu zrI jayabhikhkhu--eka jhAMkhI khuzameAbharyAM zrI bAlAbhAI keTalAMka smaraNA udAracarita jayabhikhkhu ' zrI jayabhikhkhu' mArI najare zreyaskara tattvAne subhaga samanvayakAra mArA vidyArthI bAlAbhAI TrasTanA vicAra kema udbhavyeA aMjali zAka-TharAvA patro zrI jayabhikhkhunI kRtio H ta. mU. zAha : zAMtilAla ma. jaina : jitendra sI desAI : jitubhAI bhagata : ramaNalAla seAnI : jatIndra AcArya H yazavanta mahetA : harIza nAyaka : zAMtilAla jI. gAMdhI : dalasukhabhAI mAlavaNIA OM kalyANarAya joSI : kanubhAI desAI : umAkAnta ke. zAha : hasita ha. khUca : TAlAla tri. jAnI : pU. zrI moTA : geAsvAmI mukuTalAlajI : iMdra vasAvaDA : bApubhAI prA. vaidya : bipina jhaverI : araviMda zAstrI : uSAkAnta je. paMDayA : ka'canalAla parIkha : phUlacaMda hIracaMda dezI : kAMtilAla veArA : : : ~ Z deg : 96 97 99 101 103 105 108 112 114 115 118 120 121 123 124 127 130 132 134 135 136 138 177 181 191 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI "jayabhikhu" Page #11 -------------------------------------------------------------------------- Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhunuM janmasthaLa, viMchIyA pitAzrI vIracaMdabhAI desAI je zALAmAM zrI jayabhikhue (varasaDA ) vidyAbhyAsa zarU karyo yuvAna vayamAM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madrAsa khAte zivapurInA vidyArthIoe rajU karela nATakamAM vidyArthI avasthAmAM sAdhunI bhUmikAmAM. juvAna vayamAM bhAIzrI ratibhAI sAthe (I.sa.1930) jJAti maMDaLa taraphathI paM. zrI. sukhalAlajInA haste thayela sanmAna zrI. adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa taraphathI suvarNacaMdraka arpaNa karatAM zrI kR. ma. jhaverI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visanagaramAM zahIda goviMdarAva utrANakaranI khAMbhIAgaLa ? - granthamALA "savitA" kAryAlaya taraphathI sva. pro. rAmanArAyaNa vi. pAThakanA pramukhapade muMbaImAM yAjAyela meLAvaDAmAM (sane 1955) nagara * sa. 1994 1 yazeAvijaya graMthamALAnA muMbaImAM yojAyela samAraMbha prasaMge Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. dulA kAge majAdaramAM yojela sAhityakAronA snehamilana vakhate zrI. 'seApAna' zrI. jyotIndra dave, zrI. 'dhUmaketu' ane zrI. dulA kAga sAthe kalakattA khAte yojAyela SaSTipUrti samAroha vakhate sanmAnatA baMgALI sAhityakAra kalakattAmAM yojAyela STipUrti samAraMbha prasaMge muMbaInI SaSTipUrti saMvAhaka samiti taraphathI phUlahAra arkhaNa karatA zrI. jayaMtIlAla 2. zAha kalakattA jaina saMghanA agraNI zrI. savAIlAla ke. zAhanA haste sanmAnapatranuM arpaNa Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalakattAmAM ravIndrasadanamAM yeAjAyela SaSTipUti samAroha hoTa prathama dir. $65 SaSTipUrti samAroha prasaMge zrI jayabhikhkhu AbhAranI lAgaNI vyakata kare che. AtmIya janA vacce Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya yojita sanmAna samAroha prasaMge pravacana karatAM zrI gulAbadAsa brokara muMbaimAM SaSTipUrti samAroha prasaMge zrI muralI ThAkura SaSTipUrti samAroha prasaMge zrI manasukhalAla jhaverI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA lekhako sAthe vidarbhanA pravAsamAM (1949nA DiseMbaramAM) pU. zrI kalyANacaMdrajI bApA sAthe (sonagaDha) kavizrI dulA kAga sAthe (majAdara) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI goviMdabhAi zAha, sva. 'dhUmaketu' zrI kanu desAI, zrI goviMdabhAI paTela tathA zrI nAnubhAI zAstrI sAthe zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA sAthe Tii zrI punita mahArAja sAthe zrI lAlabhAI zAha sAthe Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAmanagaranA annadA AzramanA mahaMta zrI. pu. zAMtiprasAdajInI sAthe daMpatI zrI zAMtilAla zAha (taMtrI : "gujarAta samAcAra') sAthe petAnI priya bilADI sAthe Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalakattAmAM ujavAyelI SaSTipUrtinA utsAhI hoddedAro. jagavikhyAta jAdugara zrI. ke. lAlanA amadAvAdanA sanmAna prasaMge anya mitro zrI kAMtilAla korA (mahAvIra jaina vidyAlayanA mahAmAtra) zrI nAnubhAi zAstrI vi. sAthe Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhunuM kuTuMba ci. kauzala, sau. pratimA, zrI jayAbena, zrI jayabhikhkhu, zrI kumArapALa desAI abhyAsa khaMDamAM, tA. 24-6-'69nA roja Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jagubhAI parIkha DaoN. dhIrubhAI ThAkara 'zrI jayabhikhkhu sAhitya TrasTa'nuM TrasTI maMDaLa y zrI caMpakalAla dozI zrI bhAIcaMdabhAI zAha zrI kAMtilAla vArA (ke. lAla) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. jayabhikhu ( jIvana-vikana ) ratilAla dIpacaMda desAI jiMdAdilIne jIvana mAnanAra ne mAnavatAne , zrI. jayabhikhunAM traNa nAma che. kuTuMbamAM teo "bhIkhAlAla'nA hulAmaNuM nAmathI oLakhAya madhura saMdeza ApatuM sAhitya sarjanAra zrI. che; nehIomAM teo bAlAbhAI tarIke jANItA che jayabhikhue vi. saM. 2023 ne jeTha vada terasa, tA. ane sAhityakAra tarIke janatA temane "jayabhikhu"27 jUna 1967nA roja AyuSanA sAThamA varSamAM nA takhallusathI oLakhe che. praveza karyo che. - zrI. jayabhikhanuM samagra jIvana kalamanA kheALe temanI lagna rANapuranA zeTha kuTuMbanAM putrI zrI. vyatIta thayuM che. zrI. jayabhikhue mA gurjarInA vijayAbena sAthe sane 1930nI teramI me e-vaizAkha caraNe nAnImoTI lagabhaga aDhIsothI traNaso kRtio vada ekamanA roja tharyA hatAM. temanuM takhallusa bheTa dharI che. teone bhArata sarakAra ane gujarAta temanA ane temanI patnInA nAmanA sumeLathI banyuM sarakAra taraphathI paMdareka InAma maLelAM che. temane che. vijayAbenamAMthI "jaya" zabda ne bhIkhAlAlamAMthI adhyAtma jJAnaprasAraka maMDaLa taraphathI sva. sAkSaravarya "bhikhu'-ema maLIne "jayabhikhu" banyuM che. dI.ba. zrI. kRSNalAla me. jhaverInA pramukhapade muMbaImAM A takhallusa temanA dAMpatyanuM pratIka che. temanuM suvarNacaMdraka paNa enAyata thayela che. temanuM sAhitya gRhajIvana madhura Atithya ane udAtta saMskArathI haMmezAM taMdurasta jIvanadaSTi prere tevuM che. tenI dvArA temaNe mahekI rahyuM che. enI pAchaLa temanAM patnI zrI jyAdharma, samAja ane dezanI uttama sevA karI che. 6evA ke benanAM preraNA ne parizrama mukhya che. prAcIna kALamAM thayela mahAna kavi deDIe kahyuM bALapaNamAM ja mAtA gujarI javAthI zrI. jyache ke: gadya kavInAM nikaSa vadantiA gadya kavionI bhikhunuM bALapaNa temanA mosALa vIMchiyAmAM tathA kasoTI che. samartha gadya ane potAnI AgavI mana- boTAdamAM bhAmAM ne mArI pAse vItyuM hatuM. temanA mohalIthI gujarAtanA eka kapriya vArtAkAra tarIke pitAzrI uttara gujarAtamAM AvelA mahesANA jillAmAM nAmanA meLavanAra zrI. jayabhikhu mULa saurASTranA AvelA jUnA sAbarakAMThAnA varasoDA rAjyanA ane sAyalA (lAlA bhagatanA) gAmanA vatanI che. temanA pAchalAM varSomAM nAnA bhAyAtonA kArabhArI hatA. pitAzrInuM nAma zrI. vIracaMda hemacaMda desAI ane ( pitAzrIe abhyAsa to gujarAtI cAra copaDI mAtAnuM nAma pArvatIbAI hatuM. temano janma vi. sudhI ja karele, paNa temanuM kAyadAgata lakhANa bhalabhalA saM. 1964 nA jeTha vada terasa ne zukravAra, tA. ela ela. bI. vakIlene AMTe tevuM hatuM. eka zakti26-61908 nA roja savAranA sAta vAge temanA zALI kArabhArI tarIke temaNe nAmanA meLavI hatI. mosALa vIMchiyA (saurASTra)mAM thayo hato. cAra teo dilagajAvALA, nIDara, atithipremI tathA kuTuMbavarSanI uMmare temanI mAtA pArvatIbenanuM vaDhavANa vatsala purU hatA. potAnA vAvALA kuTuMbanI zaherakhAte avasAna thayuM hatuM. DagamagI gayelI sthitine teoe pharI sthira karI hatI. se 3 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 : zrI. jayabhikhkhuM jIvana-vilokana pitAnI A zaktio zrI. jayabhikhune vArasAmAM paNathI ja bhAre rasa. abhyAsanuM pustaka vAMcavuM bhale maLI che. paDyuM rahe, paNa vArtAnI kaI navI paDI hAtha paDI zrI. jayabhikhkhae prAthamika abhyAsa saurASTramAM ke ene pUrI karye ja chUTake. darzanazAstrane mAthAAvelA boTAdamAM, ane te pachI uttara gujarAtamAM phaDiyo abhyAsa cAlato hoya ke nyAyatIrthanI parIvijApura pAse AvelA varasoDAmAM karela. ane kSAnI taiyArI karavAnI hoya, paNa emano A rasa aMgrejI traNa dhoraNa sudhIne mAdhyamika abhyAsa kadI ocho na thAya-game tyAMthI samaya "corI' ne amadAvAdanI TayuToriyala hAIskUlamAM karelo. pachI A rasanuM pAna kare tyAre ja emane tRpti thAya. teo muMbaI khAte sva. vijayadharmasUrijIe sthApela kevaLa AvuM managamatuM sAhitya vAMcavAthI ja zrI. vIratava prakAzaka maMDaLa (valepArale)mAM dAkhala saMtoSa mAne evuM paNa nahIM. e vAMcatAM vAMcatAM thayA hatA. je noMdhavA jevuM lAge tenI noMdha paNa karI ja le. A saMsthAe sthApakanA avasAna bAda sthAnaphera bAda zAtara AvI noMdhanI emanI pAse noTonI noTo bharelI A karyuM tyAre teo tenI sAthe sAthe kAzI abhyAsa che. bAra-tera varSanI kumaLI vaye to emaNe sarasvatIkaravA gayA. tyAMthI AgrA ane chevaTe vAliyara caMdra' eka karatAM vadhu vAra vAMcI lIdhela ane enAM rAjyamAMnA vanazrIthI bharapUra zivapurImAM saMsthA pAtro sAthe te emaNe jANe e badhAM svajano ja sthira thatAM tyAM garakuLamAM rahI, ATha-nava varSa sudhI hAya, evuM tAdAmya sAdheluM. A sarasvatIcaMdranA saMskRta, hindI, gujarAtI ane aMgrejI bhASAnA cAra bhAga meLavavA emaNe eka sAdhupuruSanuM caritra abhyAsa karyo. lakhavAnuM svIkAreluM ne e rIte graMtho meLavelA. Ama sarasvatIcaMdra' e emano priya graMtha che, ane sAhityajaina tatvajJAna ane jaina darzananuM adhyApana kAra tarIke temane Adarza paNa sva. sAkSaravarya e A saMsthAno mukhya uddeza hato. jaina darzanano zrI. govardhanarAma tripAThInA jIvanamAMthI lIdhela che. abhyAsa karIne temaNe kalakattA saMskRta esosIezananI "nyAyatIrtha'nI ane gurukuLanI "tarlabhUSaNanI bALapaNa vIMchiyAnA, kizora avasthA varasoDA padavIo prApta karI. saMskRta kAvyo ane nATakono (gujarAta) nA, (jene jarmana bahena De. kAujhee abhyAsa paNa A samaye ja karyo. pitAnI mulAkAtamAM holIvuDa jevuM kaheluM) ane vidyArthI avasthA zivapurI (sI. pI.) nA kudaratanA gurukuLamAM yuropIya vidvAne abhyAsa ane nirI saudaryathI bharyAbharyA mukta vAtAvaraNamAM pasAra thayuM kSaNa mATe AvatA. De. krAujha nAmanAM viduSI jarmana hovAthI zrI. jayabhikhune jIvanamAM eka prakAranI bena varSo sudhI A saMsthAmAM rahelAM. A badhA mastI ne sAhasikatA sAMpaDI che. game tevI ciMtAvidvAnonA samAgamane kAraNe paradezI sAhitya ne janaka paristhitimAM paNa teo AnaMdI rahe che, ane saMskAranA sahaja paricayamAM AvavAnuM banyuM. e pitAnI AsapAsanA vAtAvaraNane AnaMdathI madhamadhatuM rIte daSTine vizALatA lAdhI. rAkhe che. emanI A mastInI chApa emanA sAhityagurukuLanA sthApakano uddeza dharmapracAra mATe sarjanamAM paNa spaSTa varatAya che. vidvAne taiyAra karavAno ane temAMthI keTalAkane yuro pitAnA ghaDataramAM, teo mAne che ke, bhaNatara pamAM vyAkhyAtAo ne upadezaka tarIke mokalavAne karatAM gurujanenI sevA ne badalAmAM maLelI premAziSa, hato. A mATe zrI jayabhikhune mokalavAnI taiyArIo vAcana karatAM vizALa duniyA sAthe jIvaMta saMparka cAlatI hatI, paNa pAchaLathI matabhedane kAraNe vAta ane pustaka karatAM prakRti dvArA maLelI preraNA vadhu aDadhe raste rahI gaI. kAryakSama nIvaDI che. . kathA-vArtAo vAMcavAno zrI. jayabhikhune bALa- zrI. jayabhikhunI sauthI pahelI nAnI sarakhI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. jayabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikA: 19 sAhityakRti bhikSu sAyalAkarenA takhallusathI I. sa. vAnI jayabhikhumAM daDha niSThA hatI. svamAna, sAhasa 1929mAM lakhAyelI, potAnA guru sva. zrI. vijaya- ane zramanI tamannA temanA svabhAvamAM mULathI ja dharmasUrijInuM jIvanacaritra temAM AlekhyuM hatuM. guru- utkaTa rIte bharelAM hatAMeTale asthira AvakavALI caraNe samarpaNa karIne cAlu karelI emanI kalamane lekhakanI svataMtra kArakirdI temaNe pasaMda karI. sAce ja gurunA amogha AzIrvAda lAdhI gayA. ane kalamane khoLe mAthuM mUkI mA sarasvatI je lUkhuM saMskRta bhASA tathA darzanazAstrano vidvAna banIne sUka Ape tethI jIvananirvAha karavAne zrI. jayabahAra paDanAra yuvAna paMDita" ke "bhAratara'nA rasahIna bhikhUe nirNaya karyo. te sAla sane 1933 nI. ane kasahIna jIvanamAM sapaDAI javAne badale gurjara A vakhate zrI. bhikhu amadAvAda AvyA hatA, bhASAne samRddha banAvanAra rasasabharyA sAhityanA ne sthira thavAno prayatna karatA hatA. mAtra lekhakane sarjaka banI gayA. dhaMdhe levAthI je kaSTa sahana karavAnuM Ave che, tene zrI. bhikhunA jIvanamAM A vakhate eka ThIka ThIka anubhava thaI gayo. temanuM lekhaka-jIvana banAva banyo, teo "nyAyatIrtha 'nI parIkSA ApavA ekadhArI tapazcaryArUpa nIvaDayuM che, ema kahI zakAya. kalakattA AvyA ane kenIMga sTrITamAM UtaryA. A e vakhate mAtra kalama para nirvAha karavAnuM sAhasa vakhate abhyAsa pUro thato hovAthI ane bhAvi jIvanane gujarAtamAM bhalabhalA karI zakatA nahi. mAtra kalamavicAra karatAM temaNe traNa nirNaya lIdhA : jIvI lekhaka zodhavo muzkela hato. 1. nokarI karavI nahIM. zrI. jayabhikhkhuM kahe che ke ukhara jamInamAM je 2. paitRka saMpatti levI nahIM. vRkSa vAvyuM, tene ucheratAM kALI kasoTI thaI paNa aMte tenA para raMgaberaMgI phUla AvyAM. enI rUpa3. kalamanA Azare jIvavuM. sugaMdhathI mana mahekI rahyuM, ne lAMbe gALe susvAdu e yAda ApavuM jarUrI nathI ke sva. govardhanarAme kuLa paNa beThAM. paNa AvA ja nirNayo abhyAsa pUro karyA pachI karelA. satata cAlIsa varSanI kalamanI upAsanAe emanI A traNa nirNAe sva. govardhanarAmanI mAphaka kAtine ujALI che, ane emanA jIvanane satata emanI paNa kasoTI karI. ane bIjI pratijJA sAcavavA vikAsazIla banAvyuM che. sarasvatIne khoLe mAthuM jatAM pahelI pratijJAne sAta-ATha varSa DhIlI paNa karavI mUkanAra je thoDoka saMtoSI ane sahanazIla hoya paDI. A nirNayoe emanA khamIranI kasoTI karI, te mAtA sarasvatI enI pUrepUrI bhALa rAkhyA sAthe emanA jIvanamAM prANa paNa reDyo. vinA rahetI nathI, e vAtanI zrI jayabhikhunuM ApakamAI ane ApamahenatathI AjIvikA raLa- jIvana gavAhI pUre che. vAnI tamannA zrI. jayabhikhunA dilamAM A rIte zrI. jayabhikhkhae sAhityanA ghaNuM prakAra dhara karI rahI. "tuM tAro dIvo thA !' e sUtranuM kheDayA che. patrakAra tarIke kArakidIne AraMbha karI jIvana jIvavAnA e rasiyA hatA, ane 24-25 emaNe aitihAsika, sAmAjika ane paurANika navavarSanI yuvAna vaye AjIvikAno paMtha nakkI karyA vagara hasthAo. navalikAo. sAhasakathAo, nATikAo chUTako na hato. ne moTAM-nAnAM aneka jIvanacaritro lakhyAM che, ane vaizyaputra sahelAIthI vepAra tarapha kheMcAI jAya, tene nAne-moTe AMkaDo traNa sudhI pahoMcyo che. rajavADI vAtAvaraNa rAjanI nokarImAM kheMce, gurukuLanuM potAnA lakhANunuM vadhu pasaMda karavAmAM zrI. zikSaNa pAThazALAno nirupadravI jIva (mAstara) banavA jayabhikhu mukhyatve be vAtano vicAra kare che : eka prere, paNa mA zAradAnI sevA-upAsanAnuM jIvana jIva- to emAM rasane jhIlavAnuM keTaluM baLa che te. ane Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20: zrI. jayabhikhu jIvana-vilekana bIjuM, emAM mAnavatAnuM darzana keTale aMze thAya che. gujarAta samAcAra' saMsthAnA vikhyAta A be to maLyAM. pachI e kathA rasabhara bAlasAptAhika jhagamagamAM paNa teo varSothI lakhe ane hadayasparzI banI ja samajo. kevaLa zraddhAne che; ne mukhyatve paheluM pAnuM temanA nAmathI aMkita baLe ja gaLe UtarI zake evA paurANika kathAprasaMga hoya che. saurASTranAM mAtabara dainike "jayahiMda " ane gone hRdayasparzI ane buddhigamya Dhabe rajU karavAnI "phUlachAba'mAM tema ja anya mAsikomAM temanI dhArAzrI jayabhikhUnI rIta sAva anokhI che. matalaba vAhI navalakathAo pragaTa thayelI che. sAmayikemAM paNa ke kathAvastu ke kathAprasaMga kadAca nAno ke na (jevA ke "akhaMDa AnaMda', 'janakalyANa'), yathAhoya, paNa je emAM mAnavatAnuM tatva bharyuM hoya zakya lakhyA kare che. naDiyAdathI pragaTa thatA prasiddha te teo sahaja rIte vAmanamAMthI virATa sarjana sAptAhika "gujarAta TAImsa'mAM emanI "na phUla-na karI de che. kAMTA" kaTAra paNa vAMcako para kAmaNa karanAra nIvaDI che. jyabhikhunA vizALa vAcaka vargamAM jene sAthe bIjuM eka nAma paNa ahIM khAsa bhArapUrvaka jainetaro paNa che, tenuM khAsa kAraNa e che ke nadhivuM joI e. gujarAtanI prasiddha prakAzanasaMsthA emanAM lakhANomAM kyAMya sAMpradAyika abhiniveza gUrjara graMtharatna kAryAlaya sAthe zrI jayabhikhune prAraMbhathI jovA maLato nathI; teo jaina, bauddha ne brAhmaNa saMbaMdha baMdhAyo, ane lagabhaga moTA bhAganAM temanAM dharmane Arya saMskRtinAM samAna aMga mAne che. pustako teoe pragaTa karyA che. gUrjara graMtharatna zrI, bhikhu lekhakemAM potAnuM sthAna nakakI kAryAlayanA presa zAradA mudraNAlayanuM paNa teoe AMkhomAM takalIpha UbhI thaI tyAM sudhI kuzaLatAthI karAvavAnA jhaghaDAmAM kadI nathI UtaryA. koI paNa juna saMcAlana karyuM che. kalamanA A kasabI mudraNakalAnA vANI ke adyatana sarasvatIputrane sanmAnavAmAM e paNa niSNAta che. pitAnuM gaurava mAne che. pratiSThA jhaghaDAthI nahIM, zrI. jayabhikhkhuM DAyarAnA mANasa che; ne emano paNa zramathI maLe che, tema teo mAne che. ane preraNA DAyare vakhANAya che. padmazrI dulA kAga, sva. sAkSarato prabhudIdhI hoya che. varya zrI dhUmaketu, sva. zrI guNavaMtarAya AcArya, zrI zrI jayabhikhunuM prAraMbhika jIvana patrakAra tarIke kanubhAI desAI, DaoN. dhIrubhAI ThAkara, paM. ratilAla pasAra thayuM che. varSo lagI emanI vedhaka kalame desAI gu. vidyApIThavALA zrI. zAMtilAla zAha, mA za virANIDavALA zrI zAMtilAya | jaina jyoti tathA vidyAthI' sAptAhikamAM zrI, ra. ja. dalAla, zrI. goviMdabhAI paTela, dIpaka samAja ane AvatI kAlanI AzA samA nAgarike prinTarInA saMcAlaka baMdhuo, citrakAra zrI caMdra, mATe potAnI tejasvI kalama dvArA navA vicAro somAlAla zAha vagere enA vaNanoMdhyA sabhya pIrasyA. muMbaInA ravivAra' aThavADikamAM emanI hatA. A DAyarAnAM aneka suphaLa prApta thayo che. saMpAdakIya noMdhee ane vArtAoe paNa emane evuM eka suphaLa te zrI jIvanamaNi dvAcanamALA Ama janatAmAM kapriya banAvavAmAM ThIka ThIka phALo TrasTa. e DAyarAmAM eka vakhate sarasvatIcAhaka zreSiAve ema noMdhavuM joIe. varya zrI lAlabhAI maNilAla zAha hAjara hatA. A uparAMta gujarAtanA suprasiddha dainika "guja. ne zrI bhikhue rasabharI, nIti poSaka ne sastI rAta samAcAra'mAM khUba khyAti pAmela "IMTa ane vAcanamALAne vicAra rajU karyo. pUrvasaMskAra haze, ImArata'nI kaTAre janatAnI khUba cAhanA meLavI ke e vicArabIje zrI. lAlabhAInA hRdayamAM aMkura ApI che. jIvanane prere tevI eka vAta ke lekha, pragaTAvyA. ne zrI. jIvanamaNi savAcanamALA TrasTane sAdI rIte, kathA dvArA rAjakAraNanI carcA ane urdU janma thayo. Aje eka dazako pUro thayo che. ne A zeranI vAnagI e te kolamanI viziSTatA che. vAcanamALAe aneka suMdara lakhANavALAM rUparaMga Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maDhamAM pustako samAjane caraNe bheTa dharyAM che. zrI. jayabhikhkhu peAtAnA jIvananA eka anA vanI khUba rasabhera noMdha kare che ane te gujarAtanA madUra citrakAra zrI. kanubhAI desAI sAthenI maitrI. A maitrIe mudraNakalA tarapha zrI. jayabhikhkhune preryA. pepara kaTrAla AvatAM A kalA temanA mATe khUba mahattvanI banI gaI. zrI. kanubhAI desAI e philmI jagatamAM kalAkAra tarIke praveza karyAM tyAre temanA A mitre ' premabhakta kavi jayadeva' nAmanI navalakathA lakhI. zrI. kanubhAI e e kathA parathI ' gIta gAviMda' nAmanuM citrapaTa paNa taiyAra karyuM" hatuM. zrI. jayabhikhkhunuM ghaDatara madhyapradezamAM thayuM hAvAthI hiMdI bhASA para temane e vakhate sAre kAbU hatA. muMbaInA philma jagatamAM sthAna maLI jAya tevI zakathatA paNa hatI, paNa gurukuLanA ekAMta priya AtmAne dhamAliyuM jIvana na rucyuM. zrI. jayabhikhkhue peAtAnI kalamane sAMpradAyika abhiniveza mATe nahi, paNa mAnavatAnA mukta vAtAvaraNune bahelAvavAmAM vAparI che. 'kAmavijetA' ane ' saMsArasetu' e prAraMbhika pustakA enAM jIvaMta udAharaNA che. e pustako pragaTa thayAM tyAre pre. ravizaMkara jozI ane zrI. suMdaram jevA rasa'Ae muktaka'The praza`sA karI hatI. jaina kathA eTale mATe bhAge adhazraddhAthI vAMcI zakAya evI camatkArabharI vAteA athavA kevaLa zuSka vairAgya ane tyAganI ja vAtA, evI sAmAnya janatAmAM varSoMthI dhara karI beselI lAgaNIonu parimArjana karIne zrI. jayabhikhkhue jaina kathAne ghera ghera-zikSitA ane sAmAnya janatA temAM vaMcAtI karI dIdhI che. zrI. jayabhikhkhue saheja paNu sAMpradAyikatA vagara peAtAnuM sAhitya sarjI, samAjane e batAvyuM che ke jema hiMdu sAhitya, bauddha sAhitya ke anya sAhitya tema jaina sAhitya paNa peAtAnI khUbIe sAthe maujuda che. enA abhyAsa karatAM saheja paNu : zrI. jayabhikhkhu SaSTipUti smaraNikA - 21 AbhaDacheTa rAkhavAnI jarUra nathI. A saMskRtinAM e ekamekanAM pUraka aMgo che. zrI jayabhikhkhune kizAryamAM sAhityanA zAkha lagADanAra ane lekhananI preraNA ApanAra eka bahena hatAM, jemanuM RNa te avAranavAra yAda kare che. bIjuM, temane sAhasa ne jiMdAdilInA rasakaTArA pAnAra temanA jAnisAra deArata paThANa khAna zAhajharIna hatA. temaNe lakhelI ' gaI gujarI', * eka kadama Age ', ' hiMmate mardA', '* mAI teA lAla ' vagere javAMmarda zreNInI sAhasakathAomAM temanA e prakAranA anubhavAtuM sacoTa nirUpaNa che. kizArAne masta jIvanarasa pAya tevI A preraka kathAe temanuM mahattvanuM sAhityika aNu che. e ja rIte temaNe pacatatra zailImAM lakhelI hiMdu, bauddha, jaina vagere dharmAMnI prANIkathAo temanI vArtA kalAnA utkRSTa namUnArUpa che, navalakathAnA kheDANe temaneA sAhityakSetre vyavasthita praveza karAvyA ema kahI zakAya. ' bhagavAna RSabhadeva ', ' cakravatI bharatadeva ', ' narakezvarI vA narakesarI ', ' sa MsArasetu ', ' kAmavijetA ', premanuM Mdira', ' premAvatAra' vagere temanI navalakathAo che. ma temaNe sajIva zailImAM keTalAMka caritro lakhyAM che. ' vidyArthI vAcanamALA'mAM ApelAM TUMkAM paNa pramANabhUta ane preraka caritro uparAMta temaNe zrIcAritravijaya, yAganiSTha AcArya muddhisAgarasUrI. zvara tathA nigraMtha bhagavAna mahAvIra 'nAM bRhat caritro paNa ApyAM che. jayabhikhkhunI kathanazailI hamezAM saceATa ane sarasa hoya che, eTale kazu zuSka rahetuM nathI. je vastu utkRSTa nirUpaNu preratuM na hoya te vastu temane Aka tuM nathI. AthI temanI kalamanA saMsparza pAme ke tarata ja kathA rasasaMbhRta banI zake che. teonI navalA jainAmAM Adara pAmI, te pahelAM jainetaromAM pUratA Adara pAmI cUkI hatI. temanI eka navalakathA paMdara ke vIsa vakhata vAMcanArA paNu Aje maLI Ave tema che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 H zrI. jayabhikhkhuM jIvana-vilekana zrI. bhikhune potAno Agavo vAcakavarga sarakAra mAnya pAThyapustakomAM paNa zrI, bhikhunuM che, je pustaka mAgIne nahIM, paNa kharIdIne vAMce kartutva che. teozrIe potAnA gADha mitra De. dhIruche. zrI jayabhikhunuM "jaina sAhitya kahevAne badale bhAI ThAkara sAthe "AnaMda vAcanamALA" ne "sAhiAmasamudAyanuM sAhitya kahevuM joIe. temane abhyAsa tyakiraNAvalI" racI che. temane jena ne jenetara baMne sAhityamAM AgaLa laI zrI. jayabhikhUe sArI nATikAo paNa lakhI jAya tema che. mAdare vatana," "yAdavAsthaLI,' vagere che. temanI rasiyo vAlama " nAmanI nATikA dilhI pustake enAM dRSTAMta che. khAte yutha phesTIvalamAM puraskAra pAmI hatIH ne "gIta amadAvAda khAte zrI. punita mahArAja dvArA goviMdane gAyaka' nATikA amadAvAda reDiyoghare dazya saMcAlita "janakalyANa" patranI samitimAM temanuM rIte bhajavI hatI ne vikhyAta kalAkAra zrI jayazaMkara sthAna ane sastuM sAhitya vardhaka kAryAlaya taraphathI suMdarIe tenuM digadarzana karyuM hatuM. zrI. jayabhikhunI pragaTa thatA "akhaMDAnaMda"mAM temanI vArtAo emane nATikAo zALA-kolejomAM khUba bhajavAya che. sarvadharmaprema batAve che. gujarAtanA svargastha vaDApradhAna baLavaMtarAya mahezrI. jayabhikhunI kathAo hindIbhASI pradezamAM tAnA vakhatamAM " gujarAta gejheTiyara"nI samitimAM paNa lokapriya banatI jAya che. rASTrabhASAmAM temanA paNa temane niyukta karavAmAM AvyA hatA. reDiyo para keTalAka kathAsaMgrahanA tathA eka navalakathAnA temaja ne yunivarsiTInI vakatRtva spardhAomAM nirNAyaka tarIke eka caritrakathAnA anuvAda pragaTa thayA che. AmAMnA varSo sudhI kAma karatA rahyA hatA. jJAna-vijJAnanAM eka pustakane Do. vAsudevazaraNa agravAla jevA aneka kSetre zrI. jayabhikhue kArya karyuM che. prastAvanAthI vadhAvyuM che. emanI eka navalakathA - sAdhu ane saMtonA paNa teo snehabhAjana che. sastA sAhitya taraphathI anuvAdita thaIne "jAge muni zrI citrabhAnu, mahaMtazrI zAMtiprasAdajI, gosvAmI tabhI saberA' nAme pragaTa thaI che. pAMceka pustake mugaTalAlajI, mahAsatI dhanakuMvarabAI vagerenI gADha pragaTa thaI gayAM che. zrI. jayabhikhu pAse jema prIti teoe prApta karelI che. pU zrI. mAtAnA emanA vicAra ane Urmione vAcA ApI zake te anekavAra AzIrvAda prApta thayA che. evI bhASA che tema e bhASAne surekha rUpamAM vidhAtA keTalIka vAra keTalAka meLa meLave che. evA lipibaddha karI zake evI motInA dANA jevA meLa mahAna jAdukalAvida zrI. ke. lAla ane zrI.. ja mAsa akSaro pADavAnI hatheTI che. lakhavAnI lITI paNa paNa jayabhikhuno che. zrI. ke. lAle zrI. jayabhikhune evI ke jANe chApelI ja ! ahIM e jANavuM rasaprada ApyAM, te baMne vacce eTale gADha AtmIya saMbaMdha thaI paDaze ke AjanA phAunTana penanA yugamAM paNa sthApita thaI gayo ke jenI carcA karavI ahIM asthAne teo holDara ane khaDiyAmAM rasa dharAve che! che. zrI. jayabhikhkhuM bhAvanagaranI yazovijaya graMtha zrI jayabhikhu potAnI nAnI-moTI kRti- mALAnA maMtrI che. te saMsthAne teoe zrI. ke. lAlanI emAM bhArata sarakAra ke gujarAta sarakAranuM InAma vidyAkaLA dvArA rUA. pacAsa hajAra jeTalI rakama apAvI meLavanAra kadAca agragaNya lekhaka haze. tethI paMdara punarjIvana ApyuM ane pragatinA paMthe mUkI che. katio puraskArane pAtra TharI che. "dilanA dIvA' zrI. ke. lAla ja atyAranA A SaSTipUti nimitte nAmanA eka 48 pAnAnA pustakane prauDha, bAla ane TrasTanA prathama puraskartA che ne temanA ane jayabhikhkhaaMgrejI anuvAda-traNemAM thaIne rUA. 1600 nAM nA saMbaMdhanI carcA sUryane darzAvavA keDiyuM dharavA pAritoSika maLyAM hatAM. barAbara thaze. prAthamika zALAo ane mAdhyamika zALAonAM zrI. jayabhikhkhanA baMne cakSudIpa chellAM keTalAka Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA : 23 varSathI kALA motiyAnA kAraNe jhaMkhavAyA hatA. zastra havA sAthe lekhaka tarIke sArI nAmanA meLavI che kriyAmAM pUruM jokhama hatuM, paNa sItApuranI mazahUra ane gujarAta sarakAre gayA varSanI kRti "lAla gulAba AMkhanI hospiTalamAM sAravAra karAvatAM eka AMkha ane A varSanI kRti "DAhyA DamarAne InAma ApI sAva naravI thaI gaI che. zastrakriyA karanAra Do. temane vadhAvI lIdhA che. zrI. kumArapALa desAI krikeTa temaja pAhavA premadhamI dAktara che. teo daradInA mitra bIjI spardhAonA vivecaka tarIke vizrata che. zrI. kumArabanI rahyA. davAkhAnAe zrI. jayabhikhune dezasevA pALa desAInAM patnI sau. pratimA paNa grejyueTa cheH karanAra lekhaka tarIke mAna ApI, sanmAnya atithi ne putrapAlana ne gharakAmamAMthI nivRtti maLatAM yathAtarIke phI sAravAra karI hatI. zrI. jayabhikhue zakya lekhanakArya paNa kare che. rasItApurathI AvI tyAMnI sevAbhAvI saMsthA ne prema- zrI. jayabhikhkhanA hRdayamAM gujarAta ane bhArata dhama dAktaro viSe traNa-cAra lekha lakhatAM gujarAtanI deza mATe utkaTa prema che. temanA sAhityamAM emanI janatAe rUA. be lAkhanuM dAna karyuM, jene pariNAme A vatanaparastI pratIta thayA vinA rahetI nathI. sItApuramAM gujarAta speziyala vorDanI racanA thaI che. mahAtI bhASAne te tenI dvArA mA bhAratIne chevaTe eka vAtano ullekha basa thaze. ApaNe pratibhAno ujajavala prakAza cirakALa maLyA kare evuM tyAM kahevata che ke dIve dIvo peTAyaH e rIte zrI. nirAmaya dIrdhAyuSa temane prApta thAo. jayabhikhkhanA putra zrI. kumArapALa kaeNlejanA prophesara bAdazAha ! jIva te nathI hiMdu-nathI musalamAna. sAgaranuM pANI badhe samAna che. je ghaDAmAM e bharyuM e ghaDAthI enuM nAma juduM paDyuM. keI kahe A pittaLanA ghaDAnuM pANI, kAI kahe A mATInA ghaDAnuM pANI. keI kahe hiMdunA gharanuM jaLa, keI kahe muslimanA gharanuM saMdala! ema nAmarUpa jUjavAM thayAM, paNa vastu ekanI eka rahI. ema mANasane AtmA je bhUmi para pedA thayo. je gharamAM khoLiyuM dharyuMe enuM vatana, e ene dharma." dihIzvaramAMthI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meranA picchadharane vaMzaja dhIrubhAI ThAkara jayabhikhu nAma meM pahelavaheluM sAMbhaLyuM saMparkamAM Avyo chuM. e daramyAna emanI naravI rasikatAno mane anekavAra paricaya thayo che. emanA tyAre bIjA anekenI jema mane paNa bhrama thayela takhallusano ItihAsa jANyo tyAre khabara paDI ke ke A kaI junavANI sAdhu haze. pachI temanuM eka sikkAnI bIjI bAju romAMcaka che. e nAma pArvatIpustaka hAthamAM AvyuM, premabhakta kavi jayadeva. paramezvaranI mAphaka emanA dAmpatyanA adaitanuM pratIka che. pustaka vAMcato gayo tema pele bhrama bhAMgato ' nAmanI mAphaka temane dekhAva paNa chetarAmaNa . vAcanane aMte khAtarI thaI ke ATalI rasika che. sAde poSAka ane zaramALa ke saMkecazIla bAnI koI sAdhunI hoya nahIM, ane jaina sAdhunI dekhAto cahere. tame najIka jAo, be divasa sAthe to khacita nahIM ja. raho ke sAthe pravAsa karo tyAre khabara paDe ke khAnapAna, zRMgAranI choLo uDADIne premarasa pAnAra A vastrAbhUSaNa ane raheNIkaraNImAM bAdazAhI ThATha emane lekhaka to pelA meranA picchadharano ja vaMzaja, pUro joIe. gahathI he joIe ema manamAM daDha besI gayuM. eka vAra paricaya thayA pachI tamArA upara 1946nA julAI ke oNgasTamAM jyabhikhunI temanA prema ne mamatvano pravAha evo cAle ke tamane pahelIvAra ociMtI mulAkAta thaI. zAradA presamAM emAM vAvA, sAta eka cepaDI chapAtI hatI. te nimitte tyAM gayo, jiMdAdilI, nekI ane vaphAdArInI vAto emanI to presa-menejaranI khurazI upara beThela eka bhAI pAsethI kadI khUTe nahIM. lehacuMbakanI jema tame jozIlI jabAnamAM koInI sAthe vAta karI rahyA emanAthI kheMcAyA vinA raho ja nahIM. temanA hatA, mAMDIne vArtA kahetA hoya tema. vyaktitvano prabhAva evo che ke rAya ane raMka saune sAMbhaLanArA paNa vArtArasamAM DUbI gayA hatA. vAta te potAnAM karI zake che. pUrI thayA pachI emanI mane oLakhANa karAvavAmAM bhAvanagaranA sadgata mahArAjA zrI kRSNakumAraAvI, bAlAbhAI desAI-jyabhikhu tarIke. siMha ane caMdranagara sosAyaTInA bacu pagI baMnenA saheja AMcakA sAthe emano pahelo paricaya manamAM jayabhikhunI premAA chabI uThelI hoya. thayo. dasa miniTamAM ja mArA mane tALo meLavI sAmenA mANasanA padane kAraNe tenI sAthenA vyavahAramAM lIdhe ke jayabhikhu raMgIlA lekhaka che, saMsAramAM bheda karavAnuM e zIkhyA nathI. mAtra UMDA UtarelA ja nahI, tenA rasakasanA jANu sAcadila, nikhAlasa mitra ne mArgadarzaka tarIke tala zokhIna chava che. nehImaMDaLamAM temanuM sthAna hamezAM UMcuM rahe che. chellAM bAvIsa varSamAM huM temanA ThIka ThIka nikaTa jayabhikhunuM snehImaMDaLa ghaNuM bahALuM che Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. jayabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikA : rapa gujarAtamAM ane gujarAta bahAra lekhaka tarIke temaNe bIju temano svabhAva bALakanA jevo nirmaLa je lokapriyatA hAMsala karI che, te asAdhAraNa che. che. sAcA dilI ane sAphadilI nAnA prasaMgamAM paNa paNa nehALa svajana tarIke temaNe nAnAmoTA saune temanA vartanamAM pragaTyA vagara rahetI nathI. kahevuM je premAdara saMpAdana karyo che te to virala ja che. kAMI ane karavuM kAMI evI nIti pratye temane napharata temane A varSe ( vi. saM. 2024) sATha varSa che. sAcuM lAgyuM te parakhAvI devAnI Tevane kAraNe pUrAM thAya che. te nimitte kazuMka AnaMda-smaraNarUpe kavacita kaIne aNagamo paNa vaheravAno prasaMga karavAno vicAra keTalAka mitrone Avyo. ane ramatAM upasthita thayA haze, paNa tenAthI te satyanI viDaMbanA ramatAM e vicAra vahetA thayo. temAM ApazkaraNA karaze nahIM. kazuM chupAvavApaNuM na hovAne kAraNe manamAM ane umaLakAthI gujarAtanAM vividha sthaLoe ane kazI gaDabhAMja bhAgye ja rahe che. AthI gAMdhIjInI gujarAta bahAra vasatI gujarAtI prajAe je javAba mAphaka IcchA pramANe te UMdha laI zake che. vALyo che te emanI lokapriyatAnuM javalaMta udAharaNa jyabhikhkhanuM Atiya kahevatarUpa banI gayela che. kalakattA jeTale dUra vasatA gujarAtI samAjamAM che. pitAne tyAM Avela atithine kaI rIte takalIpha temane sanmAnavAne samAraMbha karavAnI bhAvanA jAge na paDe, eTaluM ja nahIM, zakya teTalI uttama prakAranI ane "navarojha" jevA patrane emanuM yatkiMcita khAtarabaradAsta karavAnuM Arya bhAvanAnuM ujajavala bahumAna karavAnI IcchA thAya te temanI lekhaka ane daSTAMta temanA gharamAM jovA maLe che. vyakti tarIkenI suvAsanI vyApakatA darzAve che. sarvazrI dhUmaketu, guNavaMtarAya AcArya, kalAkAra AjanA jamAnAmAM dIvo laIne zodhavA javA kanu desAI, manubhAI jodhANI, madhusUdana modI, paDe tevA be guNa jayabhikhunI A sarvapriyatAnA anaMtarAya rAvaLa, gUrjara graMtharatna kAryAlayanA saMcAmULamAM paDelA mane dekhAyA che: eka temano paragaju laka baMdhuo sva. zaMbhubhAI ane sva. goviMdabhAI svabhAva ane bIjo mananI nirmaLatA. vagereno DAyaro zAradA presamAM jAmato. temAM alakajenI sAthe mAtra be AMkha bhayAno saMbaMdha malakanI vAto thatI ane AtmIya bhAve sau niHsaMkethayo hoya tene mATe paNa kazuMka karI chavuM evI capaNe DAyarAmAM bhAga letA. e DAyaro saMjogavazAta emanI sadbhAvanA hamezAM rahelI che. duHkhiyAnAM dhIme dhIme vikherAyo. te chatAM Aje ya temanA AMsu lUchavAnuM temane vyasana thaI paDyuM che, ema ghara kalAkAra, lekhake, sAmAjika kArya kare, mudraNakahIe to paNa cAle. vividha vyavasAyanA mANaso kaLAnA kArIgara, patrakAro ane zikSomAMthI keI ne sAthe saMbaMdha, e mANase paraspara sahAyabhUta thAya keI ekaThA maLIne AnaMdapramoda karatA ja hoya che. te rIte teo khIlave che. AnaMda-kilelanI sAthe kAma karatA rahevuM ane jayabhikhanI jaka-zakti paNa ajaba che. tene game tevA kaparA saMjogomAM paNa jIvananA rasakasa upayoga bIjAne lAbhakArI thAya te rIte teo kare TakAvI rAkhavA e temane uddeza che, ne e dizAmAM che. zarIra azakta hoya. Akho kAma karatI na hoya. temane prazasya puruSArtha paNa che. chatAM keInuM kAma thatuM hoya to pote kaSTa veThavAmAM upara varNavela vyaktitvanuM sIdhuM prakSepaNa temanAM AnaMda mAne. temanA A svabhAvane kAraNe temane lakhANomAM jovA maLe che. rasapUrNa paNa gaMbhIra AMgaNe temanI salAha sUcanA ke madadane mATe aneka sAhitya pIrasavAne temane uddeza haMmezAM rahelo che. nAnI moTI takalIphavALAM mANasone pravAha satata abhivyakti saceTa hovI ja joIe, paNa sAthe jovA maLavAna. caMdananI suvAsa e rIte ghasAIne sAthe utkRSTa jIvanabhAvanAnuM lakSya paNa sadhAvuM joIe vAtAvaraNane pavitra rAkhe che. ema teo mAne che. A lakSyane siddha karavA mATe se 4 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29: meranA picchadharane vaMzaja ja pote sAhityika kAmagIrI bajAvI che ema temanuM bharI kalpanA mAnavavRttionA saMdharSathI bharapura, kahevuM che. prANavaMtI vArtA sarje che ane vividharaMgI pAtrasRSTi navalakathA, TUMkI vArtA, nATaka ane caritra UbhI kare che. Ama karavAmAM temanI vegIlI ne citrAuparAMta bALasAhityanuM paNa temaNe supere sarjana eka zailI paNa mahatvano bhAga bhajave che. kareluM che. patrakAra ane kaTAralekhaka tarIke paNa jyabhikhunI zailI saMskRta sAhityanA abhyAsathI temaNe sArI cAhanA meLavI che. temaNe jaina guru- ghaDAyelI hoI AlaMkArika suzobhanavALI hoya che, kuLamAM dhArmika zikSaNa lIdhuM hatuM. madhyabhAratamAM paNa tenAmAM naisargika cetanA che je tene jUnI ghareDamAM jaMgala ane prakRtinA saundaryanA dhAmamAM karele lupta thatI bacAve che. ziSTatA ane sarasatA temanA jhaLapATa temanI lekhana-pravRtinuM eka agatyanuM mukhya guNo che. ApaNuM dharmakathAsAhitya preraka ane preraNAsthAna gaNAya. sAhasa ane kurabAnI sAthe rasika navalakathA mATe keTalA moTA pramANamAM kAcA sadAcAra, nekI ane vaphAdArI vize temane asAdhAraNa mAla ApI zake tema che tenuM nidarzana zrI jayapakSapAta hovAthI te guNone caritArtha karatI ghaTanAo bhikhunI navalakathAo dvArA thAya che. ne pAtrAdi sAmagrIne upayoga temanI navale ne TUMkI temaNe lakhelI " vikramAditya hemu', "bhAgyavArtAomAM khAsa jovA maLe che. temanA samagra vidhAtA", "dilhIzvara' vagere chaeka aitihAsika sAhityane sAhasa, sadAcaraNa ane kurabAnInA sAhitya navalomAM vakhaNAyelI navala premabhakta kavi jayadeva' che. tarIke kaI oLakhAve to te yogya lekhAze. vaiSNava saMpradAyane bAdhaka na nIvaDe ane premalakSaNo jaina dharmakathAsAhityamAMthI vastu laIne sarva. bhaktine pUro nyAya maLe e daSTie kavi jayadevanuM bhogya navalakathA lakhanAra zrI. jayabhikhkhuM kadAca pAtra temaNe AlekhyuM che. jayadeva ane padmAnA pahelA ja gujarAtI lekhaka che. premanuM temaNe kareluM nirUpaNa cirasmaraNIya che. dharma jIvanavyApI havA che. tene kalAnI mora- "mAdare vatana', "kaMcana ane kAminI', lImAMthI kaMkavAnI phAvaTa bahu thoDA lekhakomAM hoya "yAdavAsthaLI', "pArakA gharanI lakSmI', " aMganA', che. zrI. jayabhikhkhuM e kAya prazasya rIte aAvI "premapaMtha pAvakanI javAlA', "kAjaLa ane arIso'. zakayA che. prAcIna dharmakathAne navIna rasasaMbhrata navala- kanyAdAna', 'mane mA', kathArUpe AsAnIthI batAvIne e dizAmAM ane "paganuM jhAMjhara' vagere temanA TUMkI vArtAnA temaNe AdaraNIya pahela karI che. temaNe lakhelI saMgrahe che. "bhagavAna RSabhadeva,'cakravatI bharatadeva', "narakezvarI TUMkI vArtA lakhavAnI temanI paddhati sIdhI, yA narakesarI', "saMsArasetu", "kAmavijetA sthUlibhadra', sacoTa ane kathanapradhAna hoya che. prasaMgakathana dvArA premanuM maMdira', lokhaMDI khAkhanAM phUla', ane koI ne koI tattva upasAvI ApavAnuM prayojana TUMkI premAvatAra' jevI aitihAsika tathA paurANika vastu vArtA lakhatI vakhate temanI samakSa hoya che. eTale para AdhArita navalakathAoe jaina samAja uparAMta bodhakatA temAM AvI jAya che, je jUnI zailInuM jainetara samAjane paNa sAre cAha meLavyo che. sAtatya darzAve che. "pArakA gharanI lakSmI' temane teo jaina kathAvastumAMthI sAMpradAyika tavane sauthI vizeSa le kapriya nIvaDele vArtAsaMgraha che. gALI nAMkhIne tene mAnavatAnI sarva sAmAnya bhUmikA vArtAkAra tarIke temanI kharI viziSTatA jAnI upara sthApI batAve che. aneka sAMpradAyika saMketone paMcataMtra zailImAM temaNe lakhelI jaina, bauddha ane temaNe potAnI sUjhathI buddhigamya banAvI ApyA che. hiMdudharmanI prANIkathAomAM pratIta thAya che. upadharmakathAnA khokhAmAMthI lekhakanI dIptimaMta sauphava- rAMta bALako ane prauDha mATe lakhelI dIpakazreNI, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. jyabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikA rahe phUlazreNI ane ratnazreNInI pustikAo ghaNI vaMcAya che. siddhi che. A dRSTie temane " kalAsa'nA karatAM bALasAhityanA agraNI lekhaka tarIke zrI jaya. "mAsanA "lekhaka vizeSa kahI zakAya. bhikhue chellAM dasa paMdara varSa daramiyAna sarakAra paNa lekhakanA mUlyAMkana mATe temanA pragatiane prajA baMne pAsethI uttama pratiSThA meLavI che. zIla ane rUDhicusta, sudhAraka ane saMrakSaka, ziSTa gujarAta rAjya astitvamAM AvyuM tenI pahelAM ane masta, prauDha ane UcharatA evA bheda pADavA pustakone sarakAra taraphathI pAritoSika ApavAnI te khuda sarasvatInI avahelanA karavA barAbara gaNAya. yojanA thaI hatI. tyArathI Aja sudhImAM bhAgye ja jyAM ane jyAre sarjana thAya tyAM ane tyAre evuM kaI varSa gayuM haze jemAM zrI jayabhikhune te jIvananA saMvedananI soDama pragaTa kare ane e InAma nahIM maLyuM hoya. kizorone sAhasa karavA prere abhivyaktimAM tAjagIne hRdayane anubhava thAya te tevI vArtAo temaNe "javAMmarda zreNImAM ApelI che. ja mahatvanuM che. pachI jUnA-navAnA lebalane kaze - temaNe lakhelAM nATake "gIta goviMdane gAyaka" artha rahe nahIM. saMdezo, zailI, laDhaNa, valaNa vagerene tathA "rasi vAlama' sacoTa saMvAdo, suMdara takhtA- eka bAjue mUkIne sarjanane jIvananA AviSkAra lAyakI ane ucca bhAvanAdarzanane kAraNe reDiyo tarIke ja joI e- mUlavIe to paNa te kasoTImAM ane raMgabhUmi para saphaLa prayoga pAmela che. zrI jayabhikhunI aneka kRtio TakI zake tema che. zramaNa bhagavAna mahAvIranuM temaNe AlekheluM TI. esa. eliyaTe eka ThekANe kahyuM che ke koI nigraMtha bhagavAna mahAvIra" nAmanuM caritra zrI kRtine mahAna kalAkRti tarIke mulavavI hoya to tenI gopALadAsa paTele ApelI "mahAvIra kathA' pachI kalAnI daSTie kasaNI karavI ghaTe, paNa je tene gujarAtImAM lakhAyeluM bIjuM saLaMga mahAvIra carita mahAna kRti tarIke jovI hoya to temAMthI pragaTa che. zailInI saraLatA, vigatonI pramANabhUtatA ane thatI jIvanabhAvanAnI dRSTie tenI parIkSA karavI vastunI bhavyadAtta prerakatAne kAraNe enuM sAhityika joIe. A dhoraNe tapAsatAM ara, saM5, satya, mUlya UMcuM che. prema, ahiMsA vagereno saMdezo laIne AvatI jayabhikhunI aneka kRtio pavitra AnaMda ane Ama zrI jayabhikhunuM sAhitya saMgIna ane saMtoSano anubhava karAve tema che. mAtabara che. temanI SaSTipUrti nimitte sthapAyeluM zrI jayabhikhkha teo saphaLa patrakAra che. "gujarAta samAcAra'mAM varSothI teo "ITa ane imArata"nI kaTAra lakhe sAhitya TrasTa paNa temanA ja Adarza anusAra temanA che. tenAthI temane vizALa vAcaka samudAya maLe sAhityanuM tema te prakAranA anya sAhityanuM prakAzana che. bhUtakALanI mAphaka vartamAnakALanI ghaTanAone karaze. e paNa temanI taMdurasta ane preraka jIvanadRSTi sAhityika AkRtimAM DhALavAnI temane naisargika ghaDI Ape tevuM sAhitya ApavAnI bhAvanAne phAvaTa che. cheka najIkanA vartamAnanuM vastu paNa anurUpa che. temanI sacoTa zailI ane pragabha kalpanAnA sparzathI gujarAtI-bhASI janatAne temanI zaktionuM sAhityika apArthivatA dhAraNa karI zake che. zrI uttamottama phaLa prApta thAo. ane te mATe Izvara jayabhikhunI sarjaka patrakAra tarIke A viziSTa temane taMdurastIbharyuM dIrgha AyuSya Apo. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanamAMgalyanA puraskartA prabhue jyAre mAnavIne mAnavajIvana ApyuM che tyAre mAnavIe kevaLa peAtAnA sAhityasarjanamAM ja nahi paNa potAnA jIvananI pratyeka pravRttimAM jIvanamAMgalyanI ja dRSTi rAkhavI dhare che. mAnavaavatAra meAMdhA lekhAya che. e avatAra kevaLa tarka, vitarka, kutarka ke buddhinA game tevA ADAavaLA ke sIdhAUMdhA ATApATA khelavAmAM vItI jAya e iSTa nathI. mAnavIneA dharma, mAnavatA, kSaNamAtra mATe paNa mAnavInI najara samakSathI khasavI joIe nahi. sAhityasarjaka kAje teA AvI diSTa savizeSa Avazyaka che. gujarAtI sAhityasarja kAmAM jIvanamAMgalyanA puraskartA je thADAka sAhityakArA atyAre najare paDe che temAM ' jayabhikhkhu ' (bAlAbhAI vIracaMda desAI ) nuM sthAna anivAyaeN rIte ullekhanIya che, kema ke temaNe Aja sudhImAM sarjelI nAnImeATI 300 kRtiomAMnI eka paNa kRti jIvanamAMgalyavihANI nathI! prajAne galagaliyAM karAvanAruM ke prajAne bagADanAruM sAhitya emaNe kadIya ApyuM nathI. ane chatAM Azcarya ane AnaMdane viSaya te| e cheke teo jIvanabhara kalamavI ja rahyA che ane kalama dvArA emaNe ThIka ThIka arthAMpArjana paNa karyuM che. zreya ' ane ' preya ' beune ekI sAthe sAdhanArA kAIka kImiyAgara tarIke emane oLakhAvI zakAya. cAvIza varSanI vaye kalamane kheALe mAthu' mUkanAra A sAhityasevake lekhananA dhaMdhAmAM-ene dhaMdhA kahI zakAtA hAya tA--sahana karavAM paDatAM kaSTone sArA sarakhA anubhava karyo che. ane chatAM emaNe tAravI cAMpazI vi. uddezI batAvyuM che ke lekhakajIvanamAM jo tame khaMta, sa MteASa, dhIraja ane sAtatya ekadhArI rIte jALavI zake| tA evuM jIvana jIvyAne pazcAttApa karavAne samaya mATe bhAge nahi ja Ave. mAtra tamArI niSThA zuddha ane tamAruM sarjanadhyeya jIvanamAMgalyakara hovAM joI e. jaina sAhityanI gaNanApAtra sevA te emaNe karI ja che. e mATe emane sva. muddhisAgarasUri suvarNacandraka' paNa maLyA che. paraMtu jainetara sAhityanuM emanu pradAneya kaMI nAnu MsUnuM nathI, emanAM sarjAmAM e viziSTatAo khAsa AgaLa tarI Ave che: eka teA e ke lakhavA mATe kAI paNa viSaya, kAI paNa kathAvastu ke kAI paNa caritranirUpaNa teo evuM pasaMda nathI karatA, je Ada na hoya, prajAdhaDataramAM upayAgI bane evu na hAya ke jIvaneAtthAnamAM oche vatto bhAga bhajave evuM na hoya. khIjI viziSTatA te emanI * AgavI ' zailI. zabdonI phUlagUgUMthaNI koI ajaba ane ane khI rIte te karI zake che. kAIka nAnA suMdara suvicArane ke prasa`gane te peAtAnI evI viziSTa zailIthI supere bahelAvI zake che. kAIka kAika vAra e zailI 'dIsUtrI' banI jAya che kharI, chatAM navAI jevuM teA e che ke e zailI kadIya * kilaSTa ' banatI nathI. jIvanabhAvanAnuM, AdarzonuM ke suvicAranu` kAIka evuM baLa e zailImAM prANa pUratuM hoya che ke e zailI sadAya sava ane baLavattara ja lAge che. phAIka nirALA prakAranI rasALatA emAM jaDI Ave che. vaLI e zailI emanI peAtIkI ja che ane mahat aMze maulika che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI. jayabhikhkhuM raSTipUrti maraNikA rahe bIjI eka vAta. gujarAtI sAhityamAM atyAre catura mutsaddIgIrIne thoDoka aMza paNa emanAmAM eka moTuM bhayasthAna UbhuM thayuM che, e che agamyatA kharo. paNa e mutsaddIgIrIne teo sadAya svarakSaNanI dvArA vidvattA darzAvavAno daMbha. sAhityasarjana jeTaluM DhAla rUpe ja vAparatA rahyA che. e mutsaddIgIrI AkrajaTila eTaluM UMcI keTinuM evI bhrAmaka mAnyatAne maka, vinAzaka ke aniSTa tattavo dharAvanArI nathI. bhoga atyAranA ApaNA keTalAka lekhake ja nahi paNa emanAmAM rahelI sAvacetInI pracura mAtrAno ja eka durbhAgye vivecakoye thaI paDyA che! aMza e mutsaddIgIrI che ema kahI zakAya. ApaNe zA mATe ane kone mATe lakhIe chIe" miSTabhASI, saujanyazIla ane saumya A sajjana e aMgenA tAvika ane mULabhUta hetu ja have bhulAI sAthe vAtacIta karatAM moTe bhAge tame prasanna ja thAo. gayo che! paNa zrIyuta "jayabhikhu"e kadI ya aga- kaTa satyane paNa kaTutA vinA rajU karavAnI kalA myatAnA aMcaLA heThaLa potAnI vidvattA darzAvavAne emane varI che. yatna karyo nathI. sAhitya Ama janatAnA utthAna paNa emanA vyaktitva vize sauthI vadhu mAna mATe che, jIvanaghaDatara mATe che tathA jIvanamAMgalya upajAvanAruM to emanuM cAritrya ja che Aje jyAre mATe che e satya sadaiva emaNe potAnI najara samakSa suMdara vicAro prajAne ApanArA ane "mahAna' tathA rAkhyuM che. emanuM samagra sAhitya svaccha, nirbheLa, pratiSThita lekhAtA lekhakomAMnA keTalAka jyAre cAri. jIvanAnurUpa ane mAMgalyakara che. yahInatAthI kaluSita thayelA najare paDe che tyAre A have emanA vyaktitva vize. emanA gADha pari. sajjananI cAtryizIlatA, cAritryadaDhatA ane dharmacayamAM AvavAnuM saubhAgya to mane sAMpaDayuM nathI, bhAvanA vaMdanIya che. sAdA paNa eTalA ja. vilAsa paNa je thoDoghaNe paricaya mane emano thayo che te emane sparzavAnI hiMmata karI zakyo nathI. parathI emanA vyaktitvanAM vividha pAsAMo AlekhavAne atre yatna karuM chuM. emaNe pitAnuM vAraNya paNa ThIka ThIka jALavI sAhityane jIvananirvAhanA sAdhana tarIke svIkArIne rAkhyuM che ane dharma, artha, kAma tathA mokSanI ApabaLe AgaLa vadhelA A sajajane madhyama varganA prApti mATe zArIrika saMpatti paNa eka mahatvanuM vizALa kauTuMbika jIvanano ane jIvananI taDakIchAMyaDIno sAdhana che e satya teo supere samajyA che, kema sAre sarakho anubhava pAmIne potAnuM jIvana ghaDayuM che. tA ke teo sAduM, pavitra, parizramI ane premALa kauTuMbika jIvana gALavAmAM mAne che, AdarzavAdI hovA chatAM teo eTalA ja vyavahAru emano nehIvarga vizALa che. AnuM kAraNa paNa che. Adarza ane vyavahAranuM subhaga mizraNa kevaLa emanI miSTabhASitA ke vyavahAra paTutA ja nathI, emanA rojiMdA vyavahAramAM najare paDe che teo paNa aMgrejImAM jene obliging naturenA kahI jema aMdha AdarzavAdI nathI tema jaDa ane niSphara zakIe evA e sajajana che. vyavahAravAdI paNa nathI. vyavahAramAM sadAya sAvaceta, sUkSma dRSTivALA ane samAdhAnakArI vRtti dharAvanArA prabhu emane dIrdhAyu Apo ne emane jIvanapaMtha rahyA che. sadAya maMgalamaya banI raho ! Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saphaLa kalamabAja zrI, anaMtarAya rAvaLa jaina dharmanA jeTalI hiMdu purANa, bhAgavata, zrI. bAlAbhAI desAInA " jayabhikhkhuM' rAmAyaNadi ane "gIta goviMda" jevI kRtionI e upanAmathI mArA jevA ghaNuone e kaI jaina temanI jANakArI AmAM temane ghaNI kAma lAgI sAdhu haze evo vahema Avyo haze, je emane che. "yAdavAsthaLI' jevA pustakamAMnI paurANikapaheraNa. baMDI ane sapheda TopInA gRhasthAzamAM pratyakSa etihAsika vArtAo tathA siddharAja jayasiMha paranuM joyA pachI ja dUra thaye haze. pustaka bhAratIya ane gujarAtanA itihAsamAMthI zrI. bhikhu sAdhuzAI upanAma ekaluM ja potAnA prajanane poSaka vastu upADI tene rocaka nahi, emanI ghaNI kathAonuM jaina purANakathAo vagamAM rajU karavAnI "jayabhikhu'nI kuzaLatA dekhADI Ape che. ane dharmakathAonuM vastu paNa Ane mATe javAba A sAthe sAMprata samAja ane jIvana upara dAra gaNAya. "upavana" ane "vIra dharmanI vAta" daSTi rAkhatA rahI temaNe temAMthI paNa potAnI ghaNI tathA bhagavAna RSabhadeva, bharata-bAhubali, zreNika, sAmAjika vArtAonuM vastu upADayuM che. emanAM sthUlibhadra, metAraja Adi puruSa-vizeSone nAyaka "pArakA gharanI lakSmI" ane "jhAMsInI rANI' jevAM banAvatI emanI navalakathAo dvArA jaina dharmanuM pustake emanI strIonI viTaMbaNA pratyenI hamadardI marma-prakAzana, binasAMpradAyika rajUAta ane arvA. ane nArI mATe AdarabhAva dekhADe che. paNa cIna DhabanI rasALa sAhityika lakhAvaTathI AjanI "jayabhikhu'ne strIonA samabhAvI vIrA karatAM peDhInA jaina temaja jainetara vAcakavargane karAvIne jayabhikhu e jaina dharmanI vyApaka bhUmikA para ! kizora-taruNa vidyArthIvarganA vatsala mitra ane preraNA zikSakanuM kAma vizeSa gamyuM ane phAvyuM che. noMdhapAtra sevA bajAvI che. vidyArthI vAcanamALA'nI emanI saMkhyAbaMdha jaina dharma ane samAjanI AvI sevA bajAvanAra pustikAo, taruNone sAhasa ane vIratAnI preraNA jayabhikhu"e sAdhana kalamanuM pakaDayuM che ane ApatI emanI "javAMmarda' zreNInI kathAo, ane vRtti sAhityalekhananI rAkhI che, kAraNa temanI bALakane manoraMjana sAthe nIti, dezabhakti ityAprakRti sAhityasarjakanI che. ANe temanA rasa ane dinA sArA saMskAra ApavA mathatuM temaNe ThIka viSaya-vastuno paTa vizALa banAvyAM che. ethI jaina pramANamAM lakhelA bALasAhitya "jyabhikhu'ne dharmapuruSo ane temane lagatI kathAonA sImita chellAM keTalAMka varSomAM gujarAtanA eka gaNanApAtra vartuLanI bahAra jaI temaNe akabara, hemu ane bahe- bALa-kizora-taraNa sAhityanA lekhakano yaza gAMThe rAmakhAna vize traNa aitihAsika navalakathAo ane baMdhAvyo che. " jhagamaga'nA eka cAlu lekhaka tarIke gIta goviMda'nA amara gAyaka jyadeva upara eka potAnI sevA gujarAtanAM bALa-vAcakane te atyAre navalakathA lakhI che. paNa apa rahyA che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. kalama upara-lekhana upara, have jIvI zakAya e siddha karavA atyAre je keTalAka lekhakeAnAM nAma dAkhalA tarIke ApI zakAya temAM 'jayabhikhkhu'tuM paNa khuzIthI mUkI zakAya. e saphaLa kalamabAja che. jhamakadAra, rasALa, pravAhI gadyazailI keLavI laI temaNe peAtAnA vAcakavargo UbhA karI dIdhA che. emanI kalama ' gujarAta samAcAra' dainikanA vAcakAnI sevAmAM dara saptAhe IMTa ane imArata ' tathA 4 " ' jANyuM chatAM ajANyu ' e e zI kAnAM kAlamAmAM kazIka matAra jaka tathA upayeAgI sAmagrI laIne hAjara thAya che. emAMnI pahelI lekhamALAnuM cokaThuM saute tenA para najara pheravI javA lalacAvatuM AvyuM che. bIjI lekhamALA camakArA, siddhi, agamyavAda, bhUtapretAdi yAni, vagere vizene emane rasa batAvI emanA eka khIjA ja pAsAnA pari caya karAve che. evA emanA vyaktitvanuM eka khIjuM pAsuM te kalAtmaka chApakAma, TAIpeA, citronA raMga, blokanI saphaLa kalamamAMja : 31 gAThavaNI I. vizenI emanI jANakArI ane dRSTi. gurjara graMtharatna kAryAlayanA zAradA mudraNAlayanA vyavasthApaka tarIkenA anubhave ane kAmagIrIe temaja zrI. kanubhAI desAI, zrI caMdra' Adi citrakAra mitrAnA saparka temanI A viSayanI kuzaLatA ane najarane keLavI temaja vadhArI ApI gaNAya. vyakti tarIke zrI.bAlAbhAI snehALa, maLatAvaDA, vyavahAradakSa, mitro karavAmAM ane maitrI nabhAvI rAkhavAmAM kuzaLa ane sau kAInuM kAma karI chUTe evA che. emanI A guNasaMpattie emane bahALuM mitra maDaLa sapaDAvyu` che, je emanI SaSTipUti lAgaNI ane utsAhathI UjavI rahyuM che. emanA A SaSTipUrti prasa`ge lekhaka ane vyakti tarIke emanI zakti ane guNeA pratye mArA sadbhAva pragaTa karI, paramAtmA emanI have pachInI jvanayAtrAne nirApada ane era suklA banAvA ema prArthu chuM. = 'tamArA de nahi, paNa e dehanI aMdara sUtelA AtmA jAgrata karIza. tamArA AtmAne jAgrata karavA mATe aMtaranI bhAvanAne, atIndriya zaktine AvAhana ApyA sivAya bIjo kAI bhAga nathI. e atIndriya zaktithI tamArA ane tamArA pratispardhI AtmAne jAgrata karIza, enI mehanidrA uDADIza, pRthvInA kaTakA pAchaLa AtmAnA TukaDA karavA taiyAra thayelA tamArA manane vArIza. mana samajyuM eTale tame samajyA ja che. tananI laDAI bhayaMkara nathI, mananI laDAI ja bhaya'kara hAya che.' " cakravatI bharatadeva mAMthI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdaya vakhANuM tAha ! bhAI A, gUra zAradAnA suputra zrI bAlAbhAInI SaSTipUrti Apa ujavI rahyA che, e mATe hajAro dhanyavAda sAthe AzIrvAda. A gaurava ApaNu sahunuM che. 8 jayabhikhkhu ' e zabda mAtra khelavAmAM ja nahi paNa mUrtimAna banyA che dilamAM. bAlAbhAI (jayabhikhkhu)nA lekhanI eka lITI varSo pahelAM chApAmAM vAMcI, huM dhAyala banelA. e lITI te e ke kALa bhagavAna zrIrAmane kahe che, 'he rAma ! nATaka pUruM thayA pachI pAtra enA e veza paherI rAkhe teA bahu ja bhUMDA lAge.' me' patra lakhyA ke Apa majAdara mAre tyAM AvA athavA huM tyAM maLavA AvuM. temanA uttara AvyA ke nAgaravelane AMkhe nAtare, evu A neAtaru jhIlI huM ja majAdara AvuM chuM. A vinaya, sahRdayatA ane pavitra bhAvanA bAlAbhAImAM je che te meM haju sudhI kavyAMya dIThI nathI. temanAmAM rahelI mAnavatA e adbhuta vastu che. temanI lekhaNu para mAtA sarasvatInA khamakArA thAya che. temanu Atithya naheDAMne paNa zaramAve tevuM che. meATuM mana ane lAMbA hAtha evAM dharmopatnI jayAbahena maLavAM te bhagavAnanI AgavI kRpAnu' phaLa che. * peTakI pavitratA prasiddha hAta putrame....' ci. kumAra e enA hRdayanI pavitratAnI pratimA jevA bhaktakavi zrI. dulAbhAI 'kAga' padmazrI che. mArA jevA alagArI mAnavI paNa evA vicAra kare che ke sAva dhaDapaNu Ave tyAre bAlAbhAInA ghera sevA-cAkarI mATe jAuM. A zraddhAne pAmavuM e nAnIsUnI vAta nathI. khIjI vAta kahyA vinA rahI zakatA nathI ke jagata bhakta bane paNa kuTuMba tA dveSa kare, ane kAM udAsIna rahe. paNa bAlAbhAInA puNyane pAranathI. zrI ratibhAI (2. dI. desAI) tathA khIlabhAI, jayaMtIbhAI Adi jevA bhAI e tathA caMpakabhAI dezI ane rasikabhAI vakIla jevAnA mAsA thavAnuM subhAgya emane maLyuM che. zrI. cUMMpakabhAI tathA rasikabhAIA aMte bhAI enI bAlAbhAImAM phakta eTalI ja bhakti che ke jeTalI zrI rAmamAM hanumAnane hatI. Aje muMbaI ane gujarAta peAtAnA eka sAkSaranu bahumAna karI kRtArthI ane che; majAdara beThAM paNa huM temAM bhAga lauM chuM. bAlAbhAI ArAgyasahita se| varSa jIve te amAruM dhaDapaNa pALe e AzIrvAda. cAraNa kavi pAse AzIrvAda vinA khIjuM zuM hAya? A sa MdezA lakhatAM mAruM haiyuM bharAI Ave che. hira em. vAta vakhANuM vANiyA ke kalama vakhANuM bhAI ? ' hRdaya vakhANuM tAharuM, bhava bhava khAlAbhAI. zubhecchaka ' kAga 'nA AzIrvAda mAdara tA. 25-6-6 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanuM eka aNamola ratna mahaMtazrI zAntiprasAdajI ma. vedAMtAcArya, annapIThAdhIza sAkSaravarya vinayavivekamUrti, udAratA zrImAna zikSaNa dvArA, uttama mahApunAM jIvanacaritronA bAlAbhAI "jayabhikhkhuM" ne sATha varSa pUrAM thayAM che. citraNa dvArA. aneka prakAranI bhinnabhinna granthakRti SaSTipUrti samArohano mahAna utsava ane tenI ethI, mAsika, sAptAhika, pAkSika ane dainika mRti kAyama rahe te hetuthI temanA ati nikaTanA vartamAnapatro dvArA paNa Aja sudhI avirata, akhaMDa, nehI, sajajana AptamaMDale zrI "jayabhikhu ekadhArA rUpe aneka prakAranuM sAhitya gujarAtanI sAhitya TrasTa"nI eka punita janA ghaDI kADhI che. janatA samakSa pIrasyuM che ane hajI paNa pIrasI rahyA A yojanAmAM jenAthI jevI rIte sahayoga apAya che, te vastu sAkSara janatAne suvidita che. A tema ApavA mATe saune savicAra sUjhakyo che. te rIte eka temane satata cAlatA mahAna jJAnayajJa che. mane paNa jANa thatAM mArA hRdayamAM paNa be akSara zrI. jyabhikhue pitAnA jIvanane mukhya lakhavA mATe Urmi jAgI. hisso sAhityasevAmAM vitAvyo che. ApabaLe AgaLa je ke huM bahu lekho lakhato nathI, tema ja temAM vadhyA che. sakhta parizrama ane tapa dvArA vidyopArjana bahu rasa paNa nathI dharAvato: ane mAro mArga ane karyuM che. nyAya, sAhitya, nIti vagerenA saMskRta ceya paNuM juduM che. tathApi AvI eka sahadaya sAhityamAM paNa pUrNa parizrama karI uttama jJAna vyakti mATe aMtaranuM AkarSaNa jAgeluM hoI be zabda saMprApta karyuM che. lakhavA prerAyo chuM. suvarNamAM sugaMdhanI jema pitRsaMpatti dAyabhAga zrI "jayabhikhubhAI mATe kayA zabdomAM tarIke prApta thatI hovA chatAM tene sarvathA tyAga karI temane AdarasatkAra karavo ane sanmAnavA te eka potAnA AtmabaLa ane bAhubaLa upara pUrNa vizvAsa mUMjhavato prazna che, ane temAMye mArA mATe. rAkhyo che. gujarAtanuM eka vidvadara na AvI apUrva yogyatA sarasvatI devInI kRpAmAM pUrNa zraddhA hoI te AtmapuruSArthathI prApta kare, ane bhAratamAM labdha- devI mArA jIvanavyavahAra sAthe mArI jIvananaukA pAra pratiSThita banI sAhityanI apUrve sevA bajAve, gujaH utAraze' tevI daDha bhAvanA sAthe pUrNa kaTa veThIne bheTa Ape ane sAhityasevAne vadhAvI lIdhI che, ane pachI to teoe te bheTa AbAla-vRddhayuvAnane ekasarakhI rIte maLI aneka prakAranA anubhavo meLavI bhinna bhinna rUpe zake-jemAM dharmabheda na paDe tevI zubhadaSTi vApare, sAhityasevA karI che ane svataMtra pratye ane te AbhijAtya jevuM tevuM nathI. vArtAonA lekhanamAM sarvathA rata banI pUrNa yaza zrI. jayabhikhubhAIe lekho dvArA, pustako prApta karyo che. dvArA, bAlasAhitya dvArA, navalikAsaMgraha dvArA, teo dvArA ane ghaNAM pustaka bheTarUpe maLelA savAcanagranthamALA dvArA, vidyArthIone bedha che, ane temAMnAM meM ghaNuMkharA avalakathA paNa che. dalA che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34: gujarAtanuM eka aNamola ratna have je A lekhamAM tenAM nAma lakhavA besuM to pratApe teo saunA vahAlA lADIlA lekhaka zrI "jayaAkhI eka sUci thaI jAya. eTale te 2 paikI bhikhu bhAInuM bIjuM netra paNa pUrNa jyoti prakA mArA hRdayane jeNe asara karI che te thoDAMka nAmono zathI bharapUra banaze ane prakAzapuMjathI jhaLahaLI ahIM ullekha karIza. "premabhakta kavi jayadeva', sAhityasevAmAM apUrva yugaprada banaze. kAmavijetA', "manajharUkha', 'zUlI para seja hamArI', mAro ne teono paricaya kayAre ne kevI rIte vagere pustaka e mAruM citta khUba kheMcyuM che. tho? SaSTipUrti samAroha prasaMganI vicAraNA kema mane e vAtanI pratIti thaI che ke jyAre je ubhavI ? kyAre ane kene? A be vAto ahIM prasaMge je rasanI jarUriyAta dekhANI che te rasane pUrNa kahevA mAruM mana thAya che. maryAdAmAM rahIne nyUnAdhika mAtrA na thAya te dhyAnamAM saM. 2017mAM huM jhAlAvADamAM mArI saMsthAnA rAkhI, granthamAM guMphana karela che. jyAM jeTalI zRMgAra- sonI sevakabhAIonA AgrahathI pharavA nIkaLyo tyAre rasanI jarUra che eTale ja zRMgAra rasa vAparyo che, boTAda mukAme mULa kheDu (vaDhavANa)nA ane boTAdanA jyAM karuNa rasanI jarUra che tyAM karuNa rasa ane jyAM jamAI ane hAla amadAvAda rahetA mArA priya virarasanI jarUra tyAM vIrarasanuM niSpAdana karyuM che, sevaka sonI zrI gAMDAlAla popaTalAle mane rAtre daza ane jyAM zAnta rasanI jarUriyAta saMprApta thaI che vAgye cAlu sabhA ne sAluM vyAkhyAne AvelA zrI tyAM zAnta rasa pUrNa rUpe pIrasyo che. prAyaH temanA bAlAbhAI "bhikhu bhAIne paricaya karAvyo. lekho ane granthamAM zAntarasanuM pUrNa prAbalya jovAmAM sonI zrI gAMDAlAlabhAI zrI "jyabhikhubhAInA Ave che, ane tenuM ja nAma bhaktirasa che, tenuM bIjuM parva paricita rahI mitra che: ne varSo sudhI ekanAma premarasa che: ane te rasamAM dharma, nIti ane bIjanI paDozamAM rahyA che. sadAcAranuM ApoApa pUrNa rIte pratipAdana thaI jAya che. cAluM vyAkhyAne ame rAte daza vAgye maLyA. zAntarasa ane karuNa rasa bane raso ekabIjAnA pachI to dharmazALAmAM vyAkhyAna pUruM thaye ame sahRdayI che. te raso "premabhakta kavi jayadeva", "kAma kalAka-ardho kalAka beThA, vAtacIta thaI, ane vijetA' ane anyAnya granthomAM khUba jovA-anu tyArathI ja amArA parasparanA paricayanA mULamAM bhavavA maLe che. kevaLa granthamAM nahIM, kintu temanAM UMDe sneha ane jJAnarUpI vArinuM siMcana zarU thaI jIvana, vyavahAra ne vartanamAM paNa te rasanAM pratyakSa gayuM, ane saMbaMdhanuM mULa pAMgaryuM. pachI to ene pAMdaDAM darzanano anubhava thAya che. AvyAM. pAMdaDAM moTAM thayAM, pachI to phUla lAgyAM ane emanuM jIvana sarvathA zAnta, karuNA, mitra tenI maheka prasaravA mAMDI. ane zuddha satsaMga-jJAnarUpI premathI jhaLahaLatuM, nirabhimAnI hovA chatAM pUrNa uttama jaLathI vRkSa khUba moTuM thayuM, pAgavuM, phUlyuM, svamAnI, vikaTa sthitimAM paNa bIjAnI pAse lAMbe phaLyuM ane have to svAdu sugaMdhI uttama hAthana karavAnI dRDha bhAvanA sevI che. ekadhAruM sAhitya- paNa lAgyAM che ane te phalAsvAdano ame paraspara sevAmAM jIvana pasAra thayuM ane hajI paNa pUrNa thaze. anubhava paNa karI rahyA chIe. A lekopakAraka sAhityasevAnA puNya pratApe tyArabAda patravyavahAra cAlu thayo. eka-be vakhata bhagavatI sarasvatInI anukaMpAthI netrajyoti punaH amuka sthaLoe maLavAnuM thayuM. ane teoe potAnAM prApta thaI. kAraNa ke je netrajAtinA prakAzanA amUlya uttama graMtharatananI mane bheTa arcA karI. abhAve keTalIka lakhavA-vAMcavAmAM viDambanA paDatI mAro pUrNa Adara-satkAra karyo. temanI te kiMmatI hatI te raLI. ane hajI paNa lAkho sAhityarasikanAM bheTo meM khUba premathI sAdara ravIkArI ane te paikI hRdayanI zubhecchA, zubha lAgaNI ane AzIrvAdanA ghaNA pratye jeyA, vAMcyA, vicAryA, ane tenA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAhanarUpe meM pUrvamAM lakhyuM tema te granthAe mane pUrNa asara karI ane temAM teenuM saMskRta sAhitya, leAkasAhitya, bAlasAhitya aMgenuM pUrNajJAna-anubhava ane vyavahAranuM paNa apU jJAna dharAve che te badhuM anubhavAyuM ane ame bahu najIka AvyA. te arasAmAM teee mane amadAvAda lAvyA ane huM tyAM amuka kA prasaMge gayelA tene maLyo. tyAM temanI sAthe temanA ananya anurAgI ane eka sajjana puruSanA apUrva meLApa thayeA. te sajjana puruSanuM nAma zrI Indravadana ( nAnubhAI nArAyaNuzaMkara vaidyazAstrI. zrI. jayabhikhkhubhAI e nAnubhAI ne mane paricaya karAvyA. pachI te pU. janmanA kAI RNAnubaMdha saMbadhe zrI nAnubhAI mArAmAM evA tatreAta thaI gayA ke maNakAmAM jema sUtra parAvAya tema mArAmAM ekarUpa thayA, arthAt teo mArA banI gayA. dIve dIA peTAya te AnuM nAma. Aje paNa te ekarUpa ekarasa akhaMDa premazraddhA mArAmAM rAkhI rahyA che. pachI teA, uparakta tripuTIdvArA mane bIjo je lAbha thayA ane sajjanAnA paricaya vadhyeA te badhA avarNanIya AnaMdane viSaya che. me... zrI ' jayabhikhkhu'bhAI ne jAmanagara Ama tryA. teo sau (tripuTI) ahIM AvyA eTalu ja nahIM, paraMtu saurASTranA khyAtanAmA prasiddha granthavikretA (bUkaselara) zrI phUlacaMda dAmeAdara mahetAvALA parama viveka vinayasmRti saujanyadhanya priya bhAI zrI rasikabhAI tema ja priya bhAI zrI choTubhAI tathA tenA atyaMta najIkanA sabaMdhI zrImAna priya bhAIzrI kAntibhAI mAtIcaMda, tema ja zrImAna zeTha zrI maNilAlabhAI talakacaMda zeTha ane tenuM kuTuMba, sAthe zrI nAnubhAInAM bahena-banevI vagerenuM kuTuMba, zrI bAlAbhAI dvArA paricayamAM Avyu': ane satsaMga dvArA khUba AtmIya banyuM. ane te para MparA-prati varSI unALAnA vekezanamAM ahIM AvavA-javAnI prathA cAlu thaI, je Aja pAMca-sAta varSathI avirata abAdhita rIte cAlu che. uttarAttara IzvarakRpAthI zrI jayabhikhkhu SaSTipUti smaraNikA :35 zuddha snehasadbhAvanI saravANIe paraspara vahyA ja kare che. uparAkta sA. bhAemAM moTA bhAga zrI jainadharmAvala'khI hovA chatAM, mArA keAI zeSa adaSTa RNAnubaMdha saMbaMdha bAkI haze teA ja AvA uttarAttara zuddha sAttvika dRSTa anurAga sAthe tenuM samasta kuTuMba mArA pratye ne A saMsthA pratye pUrNa zraddhAsneha dharAve che. zuddha sneha ane samanvayazIla dharmaprIti amArA satsaMgI jIvananeA sAra bhAga che. koI koI ne parAyA ke paradharmI kadI lAgyA nathI, e cittanuM udAratattva che. A rAjakoTa ane amadAvAdamAM A saMsthA ane zarIra pratye pUrNa snehasadbhAva dharAvanAra anya paricita bhakto, sevA, gRhathA ane snehIo vipula pramANamAM hAvA chatAM ane tene tyAM varSothI UtaratA hovA chatAM chellAM pAMca varSathI A kuTuMbamAM ja huM rAjakATa ane amadAvAda UtaruM chuM, tyAM ja rahuM chuM ane teonI bhakti-zraddA-prema sAthenI nirabhimAnitApUrvaka mArA pratyene je anurAga huM anubhavuM chu. teneA AnaMda huM ja jANI zakuM chuM. ahI koI jainadhamI ke vaidikadhI ke sanAtanI saMpradAyanA jhagaDA ke matamatAMtara ke rAgadveSa stuti-niMdAne avakAza nathI. ame sau ke anya tema ja jyAre zAnta, ekAnta, satsaMgamaya vAtAvaraNamAM kalAko sudhI besIe chIe tyAre dareka dharmonA samanvaya sAthe potapeAtAnA siddhAntabindune dRSTi samakSa rAkhI viziSTa tattva ne rahasyA--kamAM kevI rIte chupAyeluM paDayu che, kevI rIte tene prApta karavuM, ane paramArtha vastu zu che, zu heya che, zuM kartavya che, zuM upAdeya che, zu' grAhya che, zuM parihAya che, zu` ka`vya che ane zuM avazeSa rahyuM, AvI vAtenA vicAra-parAma dvArA sadmanthAnA parizIlanapUrvaka apUrva satsaMganA AnaMdAtireka anubhavIe chIe A samaya daramyAna vizvamAM jeNe peAtAnI kIrti patAkA pharakAvI che tevA ApaNA saurASTranA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26H gujarAtanuM eka aNumela ratna lADIlA, bagasarAnA nivAsI, hAla kalakattAmAM potAne thelI arpaNa karavI joIe, ane te thelI kamathI kama vyApAradhaMdhe cAlato hovA chatAM, bhAratanI ItihAsa- pacAsa hajAra ane bane to eka lAkhanI bhegI karavI. prasiddha zAstrasiddha IndrajALa (jAdu) vidyAmAM pUrNa rasa temane aMgata rIte ApavI, jethI teo pitAnuM zeSa dharAvanAra saumyamUrti mAyikavidyAkaLApAraMgata zrI. jIvana sAhityasevAmAM nizcintapaNe gALI zake ane ke. lAla mahAzayane paricaya thayo. ane te paricaya janatAne apUrva sAhitya sAthe temanA anubhavapUrNa karAvanAra sAkSaravarya zrI. "jyabhikhubhAI hatA. jIvanane lAbha maLyA kare. teoe keIna upara Aja jAmanagaramAM sarvaprathama zrI. ke. lAlano jAdanI sudhI avalaMbana rAkhyuM nathI, svataMtra jIvana gALyuM mAyAjALane kAryakrama rakhAyelo hato. te prasaMge zrI. che: ne have uttarAvasthAmAM keInA para avalaMbananI jayabhikhu bhAInA AgrahathI zrI. ke. lAla mane AzA na karavI paDe te hetuthI Ama karIe te maLavA AvelA ane meM teonA aindrajAlika prayoga kevuM ? jeyo. joI ne mArA cittamAM ati AnaMdasaMtoSa amAre saune mata lIdhe. saue te vAtane udbhavyo. eka vepArI baMdhue potAnA vepAra-vANi harSabhera vadhAvI, AnaMda jAhera karyo. jyanA dhaMdhAne gauNa karI A kalA-vidyAnA sarvathA paraMtu teo sau jayabhikhubhAIne svamAnI parizramasAdhya viSayamAM ATalI bahoLI pravRtti sAdhI svabhAva ane prakRtithI paricita hoI zaMkA karI ke bhAratanI zAstra prasiddha A vidyAne vikasAvI janatAne A vAtane teo pAse karavI kema? teo A vAtane tenAM darzana karAvI potAnI vidyAnA jJAnane anubhava svIkAraze ke nahIM ? prathama to svIkAraze ja nahIM, mATe ApI prAcIna vidyAnuM gaurava vadhAryuM che, ema A vAta koNa kare ane koNa samajAve? mane lAgyuM. saunI viDambanA, cintAmaya sthiti joI me' zrI. ke. lAla, huM, zrI. nAnubhAI ane rAjakoTanA kahyuM ke "te vAta huM karIza ane huM zrI. "jayaprakAzaka mitra zrI. rasikabhAI eka rAtre eTale ke bhikhubhAIne barAbara samajAvIza ane teo ci. bahena zrI. pallubahenanA pavitra maMgalamaya lagnanI avazya svIkAraze." rAtrie ekatra thayelA. lagabhaga agiyAra vAgyA haze. zrI. "jaya ATaluM kahetAM sau AnaMdita thayA ane saunI bhikhu 'bhAI lagnanI dhamAla-pravRttithI thAkI IcchA Aje atyAre ja maMgala tithi hoI A vAta gayelA heI nidrAno maTho AnaMda anubhava laI rahyA karavI tevo nirNaya karyo. ne zrI. 'jyabhikhu" bhAIne hatA. te vakhate ame sau ekatrita thayA zrI. jaya uThAvyA. teone Azcarya thayuM ke mane bharaUMghamAMthI bhikhubhAIne sATha varSa najIkamAM pUrAM thatA kema uThADyo ? ane pachI to uparokta badhI vAta hAvAyA, SaSTipUrti samArohane maMgalasaMkalpa temanI zAntithI kahI saMbhaLAvI. sAhityasevAne lakSamAM rAkhI karavAno nirNaya karyo. zarUAtamAM to teo A vAta sAMbhaLIne vAtanuM maMgalAcaraNa zrI. ke. lAle amArI samakSa DaghAI gayA, AnAkAnI karavA lAgyA. paraMtu Agraha vidita karyuM. ane samajAvaTathI teoe Akhare hA to bhaNI. teoe kahyuM ke zrI. 'jayabhikhu" bhAIne Aje chatAM A vAtane kevI rIte svIkAravI-asvIkAravI te sATha varSa thAya che. A varSamAM teo sAThamA varSamAM huM nizcaya karI savAre Apa saune vidita karIza praveza kare che, te tenA zubhecchake, snehIe, tema kahyuM. mitro ne paricita varge teonI sAhityasevAne lakSamAM bIje divase je vAtane nirNaya thayo, je laI AjIvana tapazcaryA ne tyAgane sanmAnI eka vicAra karyo te zrI "jayabhikhya sAhitya TrasTa rUpe Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikA96 vicAra jAhera thayo. lekamAnya pramukha vyaktionI sanidhimAM, sAhitya zrI. jayabhikhue spaSTa karyuM ke TrasTamAM je kAMI tarapha, temanI vidyA tarapha, temanA guNa tarapha ane Avaka thAya te rakamamAMthI eka paiso paNa mArA temanAM AcaraNe tarapha Adara dAkhavI cAritryamaya aMgata upayogamAM na letAM sAhityasevAnA pracAra jIvana, tyAga ane tapa Adi guNonuM sanmAna karavuM arthe eka TrasTa banAvI te rakama tene suprata karavI joI e. temAM rasa dharAvatAM sajajanavRnda yathAyogya ane temAMthI mAruM sAhitya ane mAruM priya sAhitya pUrNa sahakAra ApI AdarasatkArapUrvaka pUrNa zraddhAMjali pragaTa thayA kare.. arpaze ane sAthosAtha teonA ArogyapUrNa nirAAje TrasTa thaI gayuM che ane te ja TrasTanI bhaya dIrghajIvana mATe sau koInI zubhecchA pragaTa thAya prati mATe Aje ApaNe sau teone utsava- tevI bhAvanA sAthe huM mArA aMtaranA zubhAzIrvAda zrI samAroha UjavavA mATe prayatnazIla chIe. 'jayabhikhu'bhAI ne ApI, aMtaramAM utpanna thatI kalakattAe utsavanI pahela karI che: ane muMba aneka bhAvanAone lekhavistAranA bhayathI zAnta Ie paNa potAnI mahAnubhAvatA dAkhavI che. ama rAkhI teonuM sarvavidha maMgala thAya tema zubha dAvAda ane bIjA sthaLe game tyAre dezakALa ane sau kAmanA karI A lekhanakAryathI viramuM chuM. vyaktionI anukuLatA pramANe vividha samAraMbhe che, " nakSatra, A dehane keTalA vakhatathI khavarAvatA AvyA chIe ? ghara cheDavAM, bAra cheDavAM, triyA choDI, talavAra cheDI; vilepana-vihAra choDyA, chatAM peTa na chUTayuM. mAgIne paNa peTane pALyuM, piMDane piLo. saMsAranI dolatane lAta mArIne paNa TukaDA roTalA mATe ghera ghera bhIkha mAMgI. e badhuM zA kAje? A dehane poSavA ? ene poSIne varSo sudhI jALavyo, ne Aja khare TANe dago de e kAMI cAle ? mANasa dhana zA mATe jALave che ? aNIne vakhate upayogamAM levA. leke ghoDAne zA mATe tAjomA rAkhe che ? bhIDane vakhate rAkhela khelavA. ApaNe A dehane zA mATe piSIe chIe? kartavyanI paLe kAma ApavA mATe. ane e vakhate je e deha kAma na Ape to zA khapano? dhikka che ene khavarAvyuM. mATe nakSatra! tuM enI ciMtA mUkI de. e to eka jaze, to ekavIsa Avaze. je ne, saMsAramAM mAnavI kyAMya mAya che ! eka jAya che te ekavIsa Ave che. nakSatra, UTha, mArI sAme svastha thaIne besI ne kaparuM kArya DArpaNathI saMpUrNa kara." bhAgyanirmANamAMthI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanasAdhaka sarjaka zrI. pItAMbara paTela "jayabhikhu nAme lakhe che e bhAI jaina jAya. AvI raMgato ghaNIvAra temanI majalisamAM sAdhu che?" hANavA maLelI. kyAreka to mu. dhUmaketu sAheba nA, jayabhikhu e temanuM takhallusa che ane paNa hoya. sAthI mitro pannAlAla ane peTalIkara to temanuM nAma to bAlAbhAI desAI che." hoya ja. bIjA paNa eka be lekhake beThelA hoya. "tame emane oLakho che ?' e sAMjanI raMgata te yAdagAra banI raheze. majalisa temane to oLakhato nathI, paNa temanA jamAvavI, mitrone bhegA karavA e zrI. bhikhuno sAhityane oLakhuM chuM.' rasane viSaya che. ahIM, muMbaI Ave to lekhaka milanamAM zrI. jayabhikhunI goSThImAM e joyuM ke e temane belAvo, te saune maLavAno lahAvo maLe.' che. kadI niMdAmAM ke kuthalImAM rasa letA nathI. temanA sAhityanI peThe te vAtacItamAM ane vyavahAramAM paNa huM paNa temane maLavA ane sAMbhaLavA utsuka jIvanamUlyonI pratiSThA jALavavA sabhAna prayatnazIla chuM. emane muMbaI AvavAnuM thAya te jANa kare rahe che. thaI zakAya te kaIkane upayogI thavuM, mAge ema temane lakhIza." tene sAcI salAha ApavI, jhagaDo hoya tyAM samAdhAna paNa muMbaI rahyo tyAM sudhI suprasiddha ane karAvavuM, gerasamaja hoya to dUra karAvavI. pitAthI lokapriya lekhaka zrI. jayabhikhune maLavAnuM thayeluM koIne ye nukasAna na thAya, kyAreya abhadra kAryo nahi. AkAzavANI para nokarI maLatAM amadAvAda na thaI jAya. jANe ajANe paNa keI vyakti ke AvavAnuM thayuM tyAre ja temano milanayoga thayo. saMsthAnIye lAgaNI na dubhAya tenI sabhAna jAgRti barAbara yAda che. gurjaranA zAradA prinTIMga temane mATe sAhajika banI gayelI dekhAya che. tyAre presamAM temane prathamavAra maLelo. e prathama milanamAM e vAtanI paNa daDha pratIti thaI ke temanA sAhityamAM ja mane temanI nikhAlasatA, saraLatA, saujanya- jIvanamAMgalya ane dharmaparAyaNa nItimattAne Agraha zIlatA ane AbhijAtya sparzI gayelAM, pachI te attaranI khubUnI peThe korAI rahe che, AnA mULamAM. karI pharI maLavAno krama vadhato ja gayo ane jaya- temanI vaiyaktika jIvanasAdhanA rahelI che. bhikhu AtmIya banatA gayA. jayabhikhue dIkSA lIdhI nathI ke sAdhu thayA jayabhikhu'nI zAradA presanI e beThaka maja- nathI teTaluM ja, bAkI te sAdhucarita jIvana jIvatA lisa jevI banI rahetI. jyAre jaIe tyAre eka jIvananA parama sAdhaka che. be lekhake beThA hoya. kyAreka goSThI cAlatI hoya, zrI. jayabhikhunA sAhityasarjananI saravANI kayAreka prakAzananI vAta cAlatI hoya. masAlAvALI dharmagraMtho ane jIvanamUlaka ciMtanamAMthI vahetI hoya cA Ave. pachI sopArI kAtarIne Ape. sopArI ema lAge che. ethI temanA sAhityamAM zucitA, cavAtI jAya, vAto thatI jAya ane raMgata jAmatI nirmaLatA ane zaradanI caMdrikA jevI zItaLa, prAsA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUrti maraNikA 39 dika muditAne anubhava thAya che. temanuM ciMtana ane bhikhu sAhityajagatanA ajAtazatru lekhaka haze. anubhUti hariyALI dharatInI peThe jIvananI kumAza e saunA mitra che ane paricayamAM AvanAra para e ane AMtara saundarya pragaTAvI jAya che. vArtA hoya, temanA nirmaLa rimatanI ane saujanyanI bhUrakI nAkhI navalakathA hoya, jIvanacaritra hoya ke preraka-bodhaka mitra banAvI jANe che. mitro banAvavAnI kaLAmAM prasaMga hoya; te sarvamAM temanI anubhUtino sparza zrI. jayabhikhu bhAre kuzaLa sAbita thayA che. A zailI ane nirUpaNa ubhayamAM vartAI Ape che. sarjaka vaSTipUrti samArohanI pAchaLa paNa AvA vizALa tarIkenI temanI mudrA bhaktakavinI, bhaktasarjakanI khAlI mitravartulanA premano ja paDagho paDI rahelo dekhAya che. UThe che.zrI. jayabhikhue temanI keTalIkakathAomAM huM rAjakAraNamAM paDyo. zrI. jayabhikhu paNa kathAvastuo mATe jaina kathAo, paraMparAo ke AMkhonA kAraNe zAradA presamAMthI nivRtta thayA. e kiMvadaMtIono sahAro lIdho che. paNa temanuM sarjana gherathI bahAra nIkaLe nahi. AMkhanI takalIphanA kAraNe saMpradAyanI sImAo vadhIne jIvanaspazI sAhitya banI jAhera samAraMbhamAM paNa bhAgye ja dekhAya. bhAre rahe che, tenuM rahasya temanI carama jIvanasAdhanAmAM gAmaDe javAnuM thAya, ethI maLavAnuM lagabhaga chUTI gapAyeluM che. gayuM. chatAM temanA bharyA bharyA hRdayanI dUpha evI ke. zrI, jayabhikhu mAnavInA jIvananI zraddhAnA lekhaka nathI maLyA evuM na lAge ke maitrImAM oTa AvI . che. mAnavajAta mATeno asIma prema ane jIvana che evo ye bhAsa na thAya. mAMgalya mATenI zraddhA temanA vipula sAhityamAM tulasI huM cUMTaNImAM paDyo. koMgresanI TikiTa para kayArAmAM mUkelA ghInA dIvaDAnI peThe pragaTI rahe che. vidhAnasabhAnI beThakanA umedavAra hato. cUMTaNI zrI. jayabhikhu prayogazIlatA ke adyatanatA ke pracAramAM lekhakene bolAvavAnuM nakkI karyuM. thoDAka nAvInyanA AgrahathI ke pralobhanothI aspaSTa rahyA AtmIya mitrone khAsa yAda karyA. zrI. jayabhikhune che. pote mAnelA nItidharma ane sAhityadharmane pramA patra lakhyo. NikapaNe adA karavAno puruSArtha e karatA rahyA che. huM to gAmaDe ja hato. mane khabara nahi ke zrI. jayabhikhu janasamUhanA, lokajIvananA lekhaka che. temanI AMkhe meti Utaryo che, rAtanA dekhAtuM bahujanasamAjane kaMIka ApavuM che, kaMIka kahevuM che, pote je kaMI pAmyA che te batAvavuM che evo nathI. svArtha paNa barAbara rahetuM nathI. chatAM, patra sarjakadharma samajIne e lakhe che. atyAre jyAre maLatAM ja, te bhAI peTalIkara ane pannAlAla sAthe jIvananAM naitika mUlyono hAra thaI rahyo che, vyavahAra mArA cUMTaNIpracAramAM doDI AvyA. gAmaDAnA ane AcAramAM apramANikatA, anIti, bhraSTAcAra dhULiyA rastA, rojanI cha thI sAta sabhAo, ghara karato jAya che ane mAnavasaMbaMdhonI saccAI ArAma na maLe ane jIpanI kaMTALAjanaka musApharI: paNa mAjhA mUkI rahI che tyAre A lekhaka palAMThI vALIne chatAM temaNe premathI javAbadArI adA karI. jIvananuM parama maMgala gIta kalamamAMthI vahetuM rAkhe che. mitrone, paricitone, keIkane, janasamUhane upanItiparAyaNatA ane sadAcAra e ja mAnavInA yogI thaI paDavuM e temane kAyamano guNa che. enA kalyANanA rAjamArgo che, e batAvavA temanI kalama kAraNe tabiyatanA bhoge paNa te keIne nA pADatA vaNathaMbhI cAlyuM ja jAya che. temanI zraddhAno A akhaM- nathI. A uMmare paNa kaMIka karI chUTavAne temane Dita jalato dIvaDo aneka vAcakonA aMtaramAM aja- utsAha evo ne evo TakI rahyo che. vALAM pragaTAvI rahyo che. temanA sAhityanI saurabha AvA jIvanasAdhaka sAhityasarjakanI SaSTipUti, vasaMtanA vAyarAnI peThe dUra, sudara sudhI gujarAtI ujavAya che temAM mAro aMtarano sUra purAvuM chuM. vAcakonAM gharomAM prasaratI mahekI rahI che. temane prabhu temane ciraMtana sarjana karavA mATe taMdurastIbharyuM mitravarga, prazaMsakavarga ghaNo maTe che. kadAca zrI. dIrdhAyu bakSe evI prArthanA. AvA ja Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhikhu paSTipUti smaraNikA: 39 dika muditAne anubhava thAya che. temanuM ciMtana ane jayabhikhu sAhityajagatanA ajAtazatru lekhaka haze. anubhUti hariyALI dharatInI peThe jIvananI kumAza e saunA mitra che ane paricayamAM AvanAra para e ane AMtara saundarya pragaTAvI jAya che. vArtA hoya, temanA nirmaLa rimatanI ane saujanyanI bhUrakI nAkhI navalakathA haya, jIvanacaritra hoya ke preraka-bodhaka mitra banAvI jANe che. mitro banAvavAnI kaLAmAM prasaMgo heya; te sarvamAM temanI anubhUtino sparza zrI. jayabhikhu bhAre kuzaLa sAbita thayA che. A zailI ane nirUpaNa ubhayamAM vartAI Ape che. sarjaka SaSTipUrti samArohanI pAchaLa paNa AvA vizALa tarIkenI temanI mudrA bhaktakavinI, bhaktasarjakanI khIlI mitravartulanA premano ja paDagho paDI rahele dekhAya che. UThe che.zrI. jyabhikhue temanI keTalIkakathAomAM huM rAjakAraNamAM paDyo. zrI. jayabhikhkha paNa kathAvastuo mATe jaina kathAo, paraMparAo ke AMkhonA kAraNe zAradA presamAMthI nivRtta thayA. e kiMvadaMtIono sahAro lIdho che. paNa temanuM sarjana gherathI bahAra nIkaLe nahi. AMkhanI takalIphanA kAraNe saMpradAyanI sImAo vadhIne vanasparzI sAhitya banI jAhera samAraMbhamAM paNa bhAgye ja dekhAya. mAre rahe che, tenuM rahasya temanI carama jIvanasAdhanAmAM gAmaDe javAnuM thAya, ethI maLavAnuM lagabhaga chUTI gopAyeluM che. gayuM. chatAM temanA bharyA bharyA hRdayanI dUpha evI ke zrI. jayabhikhu mAnavInA jIvananI zraddhAnA lekhaka nathI maLyA evuM na lAge ke maitrImAM oTa AvI che. mAnavajAta mATe asIma prema ane jIvana che evo ye bhAsa na thAya. mAMgalya mATenI zraddhA temanA vipula sAhityamAM tulasI huM cUMTaNImAM paDyo. gresanI TikiTa para kayArAmAM mukelA ghInA dIvaDAnI peThe pragaTI rahe che. vidhAnasabhAnI beThakane umedavAra hate. cUMTaNI zrI. jyabhikhu prayogazIlatA ke adyatanatA ke pracAramAM lekhakane bolAvavAnuM nakkI karyuM. thoDAka nAvInyanA AgrahathI ke pralobhanothI apRSTa rahyA AtmIya mitrone khAsa yAda karyA. zrI. jayabhikhkhane che. pote mAnelA nItidharma ane sAhityadharmane pramA. patra lakhyo. NikapaNe adA karavAno puruSArtha e karatA rahyA che. huM to gAmaDe ja hato. mane khabara nahi ke zrI. jyabhikhu janasamUhanA, lekajIvananA lekhaka che. temanI AMkhe metiyo Utaryo che, rAtanA dekhAtuM bahujanasamAjane kaMIka ApavuM che, kaMIka kahevuM che, pote je kaMI pAmyA che te batAvavuM che evo nathI. svArtha paNa barAbara rahetuM nathI. chatAM, patra sarjakadharma samajIne e lakhe che. atyAre jyAre maLatAM ja, te bhAI peTalIkara ane pannAlAla sAthe jIvananAM naitika mUlyono hAsa thaI rahyo che, vyavahAra mArA cUMTaNIpracAramAM doDI AvyA. gAmaDAnA ane AcAramAM apramANikatA, anIti, bhraSTAcAra dhULiyA rastA, rojanI cha thI sAta sabhAo, ghara karato jAya che ane mAnavasaMbaMdhonI saccAI ArAma na maLe ane chapanI kaMTALAjanaka musApharI: sA: paNa mAjhA mUkI rahI che tyAre A lekhaka palAMThI vALIne chatAM temaNe premathI javAbadArI adA karI. jIvananuM parama maMgala gIta kalamamAMthI vahetuM rAkhe che. mitrone, paricitone, koIkane, janasamUhane upanItiparAyaNatA ane sadAcAra e ja mAnavInA yogI thaI paDavuM e temane kAyamano guNa che. enA kalyANanA rAjamArgo che. e batAvavA temanI kalama kAraNe tabiyatanA bhAge paNa te koI ne nA pADatA vaNathaMbhI cAle ja jAya che. temanI zraddhAno A akha. nathI. A uMmare paNa kaMIka karI chUTavAne temane Dita jalato dIvaDo aneka vAcakonA aMtaramAM aja- utsAha evo ne e TakI rahyo che. vALA pragaTAvI rahyo che. temanA sAhityanI saurabha AvA jIvanasAdhaka sAhityasarjakanI SaSTipUrti vasaMtanA vAyarAnI peThe dUra, sudUra sudhI gujarAtI ujavAya che temAM mAro aMtarano sUra purAvuM chuM. vAcakonAM gharomAM prasaratI mahekI rahI che. temane prabhu temane ciraMtana sarjana karavA mATe taMdurastIbharyuM mitravarga, prazaMsakavarga ghaNo maTe che. kadAca zrI. dIrdhAyu bakSe evI prArthanA. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAdugaranA paNa jAdugara juvAna vAcakane enA priya lekhakane najare jovAnuM ane sAMbhaLavAnuM kutUhala savizeSa hoya che. e ja rIte juvAna lekhakane bIjA lekhakonA paricaya keLavavAnA ane preAtsAhana meLavavAnA eveA ja utsAha hAya che. '44 mAM mArAM prathama be pustako pragaTa thayAM ane ene sAhityajagata taraphathI AvakAra maLyA tethI huM lekhakanI nAtaneA sattAvAra peAtAne sabhya mAnatA thayA. ane '50 sudhInA cha varSanA gALAmAM koI sabhA ke saMmelana prasaMge jANItA gaNAtA badhA lekhakAnA paricaya keLavavAnuM cUkayo na hatA. chatAM zrI. jayabhikhkhune maLavAnuM banyuM na hatuM eTaluM ja nahi, paraMtu e koI sabhAmAM jovA suddhAM maLyA na hatA ! kAI lekhaka sAthe aMgata paricaya keLavAyeA na hoya tyAM sudhI emane ghera jaIne maLavAnuM mane khaLa maLatuM nathI, kAraNa ke kAI ne e vikSeparUpa sAlavAnA saMbhava rahetA hoya, teA kAI nI prakRti vinA kAraNu maLavAnuM icchatI na hoya H AthI kAI ne agata oLakhyA vinA peAtAnA utsAhane vaza thai maLavA javAmAM keTalA viveka gaNAya, e mUMjhavaNu mane rahetI hoya che. temAMya zrI jayabhikhkhu jevA lekhAnA milanamAM ke sAhityamAM khAsa jatA na heAya ane tenAthI alipta rahevAnI prakRti dharAvatA hoya tyAre emane sAme cAlIne vagara paricaye ghera maLavA javAmAM aucitya gaNAya ke nahi, te vasavasAne kAraNe temanI sAthe ghaNA meADeA paricaya thayA hatA. gujarAtI sAhityanI agragaNya peDhI gurjara zrI. Izvara peTalIkara grantharatna kAryAlayane AtmIya saMbadha enA lekhake sAthe rahelA che. e kAraNe zrI dhUmaketunI SaSThipUti mahotsava eNe aMtaranA umaLakAthI ujajyeA hatA. zrI. jayabhikhkhu paNa evA ja lekhaka ane uparAMta emanA prakAzananI chapAI vyavasthA saMbhALanAra eka kArSIkara eTale e SaSThipUrti samAraMbhathI dUra rahI zake zI rIte? emane zrI dhUmaketu pratye lekhaka uparAMta murabbI jevA AdarabhAva ane yajamAna gUrjaranA e paNa eka aMga eTale samAraMbhanA yajamAna paNa kharA. tethI e prasaMge temanA paricayamAM AvavAnuM banyuM hatuM. Ama zrI jayabhikhkhu sAthe paricaya dhaNA meDA thayA, paraMtu te pachI joyuM ke e ekAMtavAsI na hatA ke samUhathI dUra rahenArA paNa na hatA. mANusamAM je sAmAjika prANInI prakRti che te emanAmAM paNa ochI na hatI. paraMtu khIjAmAM ane emanAmAM je phera che te eTalA ke bIjA peAtAnI prakRtine vaza thaI samAja pAse jatA hoya che, jyAre zrI jayabhikhkhu jyAM beThA hoya che tyAM samAja UbhA thatA hoya che. amadAvAdanA gAMdhIreADanA pAnakAra nAkA upara gurjaranuM zAradA mudraNAlaya AveluM che, temAM zrI jayabhikhkhunA DAyarAnA jene anubhava thayeA che te uparokta kathanane Teko ApyA vinA nahi rahe. gurjaranA kAryAlayamAM prArabhamAM lekhakeAne DAyarA jAmatA hatA ane tene cA dhara' tarIke e lekhakoe peAtAnI kRtionA prakAzanathI jANItA karelA che. e DAyarA te pachI vikharAI gayA hatA. enA punarjanma gu Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikA 41 ranA presamAM thayele kahI zakAya. vaLI zrI jayabhi- che, tema paDozIonA paDakhe UbhA rahevAmAM evA ja khune e DAyaro kevaLa lekhakono rahyo na hato, bhaDa che. pAlaDI vistAramAM nadI najIka ekalI paDI paNa bhinnabhinna prakAranI vyaktiothI guMja ane jatI caMdranagara sosAyaTImAM emano vasavATa na hota to mahekato jovA maLato hato. zrI jayabhikhu sAthe enA rahevAsIo otha vinAnA banI gayA hota. paricaya thayA pachI avAranavAra huM, bhAI pItAMbara e sosAyaTInA moTAbhAganA mAlike tyAM vasavA paTela ane bhAI pannAlAla paTela e DAyarAmAM jaIne gayA nahi ane potAnAM makAna bhADe ApI dIdhAM. kepha na karI AvIe to cena na paDe tevuM vyasana tethI kaI kaI makAnamAM asAmAjika tattavonA emanA svabhAvane lIdhe, vyasanathI dUra rahenArA amane aDDA UbhA thayA. e to polIsa khAtAnI mIThI gADI zakyA hatA : te emanA svabhAvane najarane lIdhe eTalAM mAthAbhAre hoya che ke ene jAdu kahI zakAya. sAmano karavo jokhama manAya che. e jokhama na amArI upara jAdu karI jAya emAM to navAI levAnI salAha paNa temane temanA hitecchuo taraphathI nathI, paraMtu bhAratane ane bhArata bahAra paradeze maLI hatI, paraMtu kevaLa bhayane kAraNe e bI jAya sudhI potAno jAdu phelAvanAra zrI ke. lAla upara emaNe tevA DhIlI dALa khAnAra vANiyAnI je ukti pracalita je jAdu karyo che ane huM pratyakSa sAkSI chuM. Ama che tevA vANiyA e na hatA. te aDDAo sosAyazrI jayabhikhu jAdugarano paNa jAdugara cheA TImAMthI dUra karAvIne ja jayAM. jAtanI zakti emanA svabhAvamAM rahelI che. emane vaLI emanI AMkha nabaLI che, chatAM rAtre ceranI sAmAjika prANI tarIke samAjamAM bhaLavAne rasa ke bIjA bhayanI sosAyaTImAM bUma paDe tyAre emanI che. paraMtu e saMbaMdha kevaLa lAMbo vistare ane AMkhamAM mardAnagInuM teja camakI gayA vinA rahetuM upalako rahe teno emane rasa nathI. saMbaMdha nAnA nathI. TheTha nadInA kinArA sudhI ceranI pAchaLa mANasa sAthe thAya ke moTA mANasa sAthe thAya doDavAmAM e juvAna ne AMkhe dekhatA paDozIo tene e gauNa gaNe che, paraMtu jenI sAthe thAya karatAM pAchaLa hotA nathI. tenI sAthe UDe AtmIya thavo joIe. ane e zrI jayabhikha dhameM jaina hovAthI e dharmanA lAgaNIne vaza thaIe potAnA snehIjanone madadarUpa UMDA abhyAsI che, chatAM temanAmAM sAMpradAyiktA thavAnI tatparatA rAkhe che. nathI ane jaina dharmanI AcAraparaMparA je saMkuzrI ke. lAlanI kIrtinI ISya harIphane jAgI cita ane mAnavatAvirodhI lAge tenuM khaMDana karavA ane temanI maMDaLInA mANasane toDI pADI emanA e taiyAra rahe che. AthI e sudhAraka jaina samAjanI hAthapaga kApI nAkhavAno prayatna thayo tyAre e jema cAhanA meLavI zakyA che tema rUDhicusta varganI jayabhikhu amane sAtha ApAne paDakhe TIkA paNa sahetA hoya che. paraMtu emanuM e sAhitya UbhA rahyA hatA te joIe to koI ajANyAne te rUDhicusta varga paNa vAMcyA vagara raheto nathI, e emaja 9 ge ke jayabhikhu emanA bhAgIdAra hAvA temanA lakhANano jAdu che. emanA sudhAraka vicAro joIe. kananA kSetrane ane temanA kAryane saMbaMdha sAthe saMmata na thanAra varga paNa emanA virodhI nathI nahi eTale sahadhaMdhAdArI je prakAre upayogI thaI te emanA SaSTipUti samAroha prasaMge je thelI zake tevuM zrI jayabhikhune thavuM sugama na gaNAya. emane arpaNa thanArI che, temAM sAthe maLI rahyo che, paraMtu AtmIya lAgaNIne lIdhe e ethIya vadhu te puravAra karI Ape che. sahAyarUpa thaI zakyA te emanI sAmAjika prANInI zrI jayabhikhunA SaSTi samAroha agAu viziSTatA che. emanA karatAM moTA lekhako ane sAkSaronA samAroha Ama e snehIone paDakhe UbhA rahevAmAM zarA thayelA che. koI koInAM smAraka phaMDa temanA avasAna so 6 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4ra jAdugaranA paNa jAdugara pachI thayelAM che, paraMtu je rakama tenA ja thayo hato, e ja rIte zrI jayabhikhunAM pustakane nakkI karI hatI tyAM sudhI pahoMcAvAnuM muzkela pitAnAM gaNI prakAzana karavAnI guje re mamatA banyuM che. jyAre zrI jayabhikhkha mATe rUpiyA eka batAvI tethI temane potAnA pustakanAM prakAzano lAkhanI thelI arpaNa karavAnuM yojake e nakkI karyuM aMge naciMtatA rahI hatI. Ama kalamane khoLe mAthe hatuM, paNa ene pravAha jotAM rakama savAI uparAMta mUkI jemaNe SaSTi vaTAvI hoya te nivRttithI bI. thaI jAya to navAI nahi. Ano yaza jema emanA joya ema zI rIte bane ? emane bhUtakALane anudhArmika sAhityane phALe jAya che. tenA jakAnA bhAve baLa ApyA vinA kema rahe? phALe jAya che, tema jaina samAjanI emaNe meLavelI AMkhanI emanI takalIpha e emanA jIvana mATe cAhanAne phALe paNa eTaluM ja jAya che. du:khada gaNAya, chatAM te bIjI rIte sukhada nIvaDavAnuM emanA dhArmika sAhityamAM jovA maLatA pravA- kahI zakAya. uttara pradezamAM AvelA sItApura zaheramAM hanI gaMgotrI emanA jIvanamAM rahelI che. vANiyAne bhAratanI uttamottama AMkhanI hospiTala che. te tarapha dIkaro vepArane meLe mAthuM mUkato sadA jovA maLe gujarAtanuM sauthI vizeSa dhyAna e tyAM jaIne AMkhanuM che, paraMtu zrI jyabhikhkhae kalamane khoLe mAthuM oNparezana karAvI AvyA, tene lIdhe gayuM. emanAmAM mUkavAno saMkalpa karyo hato eTaluM ja nahi, paNa aSADhanA meghanI mAphaka muzaLadhAra varasavAno guNa che. pitAnI milakatano vAraso paNa na levAno saMkalpa karyo AthI gujarAta samAcAranI emanI lokapriya kaTAra hato. bhAIo nAnI ke moTI milakata mATe laDatA- "IMTa ane imArata'mAM emaNe sItApuranI AMkhanI jhaghaDatA zodhavA dUra javuM paDatuM nathI. koI kajiyAnuM hospiTala ane tyAMnA devadata jevA De. pAhavA viSe cAreka meM kALuM ema mAnIne potAne nyAyI hisso jato lekhanI vRSTi karI hatI. De. pAhavA amadAvAdamAM karanAra paNa jovA maLe che. paraMtu bhAIo vacce AvyA ane e saMsthAnI sevAne gujarAta taraphathI evo kalaha na hoya, manameLa ane snehabhAva hoya, protsAhanarUpa sahAya paNa maLI. be lAkha uparanI e chatAM svecchAe potAnA saMkalpane vaza thaI milakatamAM e rakama jema e hAripaTalane upayogI thaze tema bhAga lenAra zrI jayabhikhu jevA bhAI durlabha hoya che. emAM gujarAta bhavanano vibhAga zarU thatAM ahIMthI jemaNe vArasAnI hakakanI milakata lIdhI nathI te emane janAra dardIo ane temanA zuzruSone rahevAnI anuarpaNa thanAra samArohanI thelInI rakama levA zI kULatA pUrI pADaze. rIte taiyAra thAya ? Ama jyAM jyAM zrI jayabhikhuno sAmAjika yAjakenI IcchA evI hatI ke te AMkhanI nAto baMdhAya che tyAM tyAM e AtmIya ane phaLanabaLAIne lIdhe nivRtta thayA che tyAre emanI dAyI banyA vinA rahyo nathI. AthI A emanA pAchalI avasthAmAM emane A rakama upayogI SaSTi samAroha nimitte je thelI arpaNa thaze ane eno svIkAra kare. paraMtu evI che jeno heta emanI bhAvanA pramANe jIvanamAMgalyane emane potAnI AjIvikAnI ciMtA satAvI zakI preratA sAhityane pragaTa karIne bIjA lekhakone protsAhana hota to e kalamane khoLe mAthuM mUkavAnI hiMmata ApavAno che, te paNa phaLadAyI banyA vinA nahi rahe. batAvI zakyA na hota. vaLI e hiMmata batAvI eka murabbI mitranA SaSTi samAroha prasaMge tyAre emane khabara paNa nahotI ke khAssI eka temanuM jIvana taMdurasta ane sudIrdhA nIvaDe tevI peDhI sudhI gurjara ane temanI vacce ekabIjAne zubherachAno umaLako aMtaramAM ubharAya te svAbhA ka nAto baMdhAze ane kalamane khoLe mAthuM vika che. mArA pratyenI mamatA akhaMDa rahe tema huM mUkavAne Teka jaLavAI raheze. gurjaranI chapAI vyava- IcchuM chuM, tema emanA saio cAhako paNa I7thI sthAmAM sAtha ApavAnI temaNe javAbadArI lIdhI vinA nahi rahe tenI mane zraddhA che. A samAroha tethI enAM prakAzanane sughaDatA ane surucine lAbha prasaMge murabbI zrI. jayabhikhune namaskAra ! Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ premano Ubhare zrI pannAlAla paTela sAhityanI upAsanA karavA chatAMya ghaNuM mane khabara paDI. badhA sArasvatothI huM Aje paNa aparicita kharo. sapharamAM ekAeka mane zaradI vagere thaI AveluM. samayane abhAva-milanasAra svabhAva UNo ne emAM bAlAbhAI ne khabara paDatAM ja e mane emanI rUmamAM vaLI zravaNendriya khoTakAtAM sAMbhaLavAnuM baMdha thayuM ! laI gayA, ne begamanA nAnakaDA emanA davAkhAnAmAMthI chatAMya huM evo badho ekAMgI to noto ja be-traNa jAtanI davAo ApI. keTalIka zikhAmaNa ke zrI jayabhikhu jevA sAhityakAranuM nAma meM ane sUcanA ApI. zarIra-saMbhALa mATe karAmata sAMbhaLyuM na hoya ! malavAnI IcchA paNa kharI. paNa zikhavADI... ne daseka varSa upara amadAvAda rahevAnuM thatAM A pachI emaNe AkhIya saphara daramiyAna mArI eka mitra mAraphata zAradA presamAM pahelI ja vAra meM saMbhALI lIdhA karelI. meM joyuM to mArI ja nahi, emanAM darzana karyA. jenI jenI tabiyatamAM vAMdho Avato e darekanI e oLakhANa-vidhi thatAM pahelI ja mArI emanA mamatApUrvaka khabara rAkhatA. A uparAMta vAto paNa vize chApa hoya to-premane Ubhare. emanI evI ke jyAM juo tyAM emanI AsapAsa - jayabhikhu e upanAma che, ne mULa nAma bAlA- amArA badhAnuM ToLuM ja hoya !...pachI to mane bhAI che, e vAtanI paNa e vakhate pahelI ja vAra samajAI gayuM ke bAlAbhAI eTale anubhavone paNa mane khabara paDI. khajAne. pachI te gujarAtanA vikAsakAryo jovA mATe ane mane thayuM. mitre emane mahaMtanuM upanAma sarakAra taraphathI lekhaka-patrakAranuM eka daseka divasanuM yathArtha ja ApyuM che. ApaNe badhAmo e anubhave paryaTana hatuM. e vakhate emane mane vizeSa paricaya vRddha che, to darekanA upara vaSI rahelA emane prema thayo. paNa eka vaDIlane chAje e rItano nirmaLa, nimeha kahevata che ke sonuM le kasI ne mANasa juo ane nisvArtha paNa eTalo ja che... vasI ! paraMtu A daseka divasa daramiyAna mane to AvA ApaNA jayabhikhunI vaSTipUti gujarAta bAlAbhAI basa premano Ubharo ja lAgyA karyA-mArA je premathI Ujave che e ja dekhADI Ape che ke gujapratye ja nahi,darekanA pratye. rAta jayabhikhumAM rahelA sarjakanA ja nahi, premALa amArA eka mitra emane majAkamAM mahaMta kahe evA vyaktitvano Adara kare che. che. paNa A divasomAM meM joyuM te na to bhagavAnane prAthae ke ApaNe badhA AthAya emanAmAM mahaMtAIno koI bhAra hato, na koI adakI rIte emanI zatAbdI UjavIe ne e daramyAna Aga evo eka hato. sahuthI haLatA maLatA ne jayabhikhu emanA sarjana dvArA te bAlAbhAI sadAya basa AnaMda ubharAvyA karatA. potAnA vyakti vATe gujarAtamAM ne bahALA evA A vakhate mane vicAra paNa AveluM ke zA emanA mitramaMDaLamAM premano Ubharo ThAlavyA kare mATe A mitre mahaMta nAma ApyuM haze ? tyAM ja taMdurasta rahIne. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityakAra jayabhikhkhuM hai. indravadana kA dave sAhityakAranI pAse manahara bhASA ane batAve che ke temanI daSTimAM dharma ane nIti, sAdhutA hRdayaMgama zailI to hoya ja, paNa enI sAthe sAthe ane niHspRhatAnI pharaphara che. te zRMgAranI vAta karatA tenI pAse jIvanane jovAnI, jIvanane mUlavavAnI ane hoya ke zauryanI tyAganI karatA hoya ke neka Teka pitAnI vAcana-anubhava-avakananI sUkSma tathA ne audAryanI-sarvamAM bhAratIya saMskRtinI paraMparAvizALa samaddhimAMthI AgavuM rahasya tAravavAnI saM- mathI vahetI AvelI vizALa dhArmikatAnAM raMgachAMTaNAM gIna mUDI hoya te atyaMta Avazyaka che. hA, pitAne thatAM hoya che. emanI dRSTi sAMpradAyika haze paNa jIvanadarzana ke anubhavane saundaryamaya AkAramAM susthira sAMkaDI nathI; jIvananA ane saMskRtinA udAtta guNanI karavAnI kalA to tene varelI hovI ja joIe. pUjA temanA sAhityanuM sarvamAnya lakSaNa che. te zrI jayaMbhikhanuM saMskRta, prAkata ane gujarAtI muslima samayanuM zabdacitra AlekhatA hoya ke buddha sAhityanuM vAcana vizALa che. jaina dharmanA sAhityanuM samayanuM prasaMgadarzana karAvatA hoya; koI nartakInI temanuM manana UMDu che. emanuM mitravartula bahALuM che. mijalasanuM vAtAvaraNa sarjatA hoya ke jaina sAdhunAM kizorAvasthA ane yuvAnImAM aneka viSama tapa-titikSAnuM gadyakAvya pIrasatA hoya-sarvatra paristhitio ane AMtarabAhya saMdharSonA ghA temaNe emanI daSTi sAvika hoya che. jhIlyA che. emanuM hRdaya jeTaluM lAgaNIthI sabhara che ane Ama chatAM temaNe dhArbhika, sAMpradAyika, teTaluM dilAvara ane masta che. gulAbI haiyAnI mastI aitihAsika, paurANika, sAmAjika prasaMgakathAo, ane tyAgI puraSAthI mananI amIrIne sathavAro caritrakathAo ke ghaTanAone bIbAMDhALa banAvI dIdhI sadA te zodhe che. nathI. emanA Adi, madhya ane aMta kayAM to citrabhAratanI madhyakAlIna ane prAcIna saMskRtinI bhaya hoya che, jyAM te nATayAtmaka. bhavya gAthAonuM temane satata AkarSaNa rahyA karyuM" zabda emanI meTI mUDI che. urdI, taLapadA, che. jogI hoya ke bhogI, rAjA hoya ke raMka, mAninI sAMpradAyika ke saMskRta zabdanI pAse e viSaya ke hoya ke mugdhA, zRMgArI hoya ke vairAgI, sarvanAM vAtAvaraNa ucita Thare tevuM kAma le che ane evA vRtti-vyavahAra ke bhAvanAmAM rahelAM udAtta tane zabdonA sAthiyA pUrI teo potAnI daSTine siddha umaMgabhera arthe ApavAmAM pAchIpAnI kare tevuM kare tevI raMgIna racanA kare che. 'mAnasa nathI, ane Aja kAraNe temanA samagra raMgIna ? hA raMgIna. vAta bhale sAdhunA jIvananI sAhityamAM kaMI ne kaMI rahasyanuM saudarya ane heya, jayabhikhunI zailI to raMgIna ja rahevAnI. saudaryanuM rahasya pragaTatuM rahe che. jyabhikhu jAte jema jIvanamAM alpa sAdhanamAM temaNe dhAraNa kareluM "jayabhikhu' takhallusa paNa vaibhava mANavAnI mastI batAve che tema temanI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 45 bhASAzailI paNa vastu bhale sAduM hoya ke amathuM pragaTa kare che tyAre mugdha vAcakane mahAna lAge che. hoya paNa potAnI vaibhavayukta sAmagrIthI tene emanI pAtrasRSTi vividharaMgI che, paNa emAMnA guNa raMgabharapUra banAvI de che. patrakAronI zailImAM ekasarakhA che. emanI paristhitiomAM vaividhya haze keTalIkavAra AvI raMgInatA jovA maLe che paNa ghaNa- paNa temanA bhAvanA vyavahAro lagabhaga samAna che. vAra patrakArone bAra khAlI jAya che, tyAre ja dilAvarI, amIrI, zaurya, neka, Teka, tyAga, vArtha, bhikhuno bAra soMsaro Utarato hoya che. "narI saralatA zahIdInI mastI ane bhAvanA tathA rasikatAnA kasuMbA ke pUjaze ?" e kavizrI nhAnAlAlano maMtra jaya- emanAM pAtro ghUMTatAM rahe che. bhikhunuM paNa joma che. emanA koI prasaMga, koI paNa zrI jyabhikhunI sAhityadaSTi ane vAta, kaI vRttAMta ke koI zabdacitra zaNagAryA vinAnAM sAhityazailInI eka viziSTatA che. mAnavatAnI vizALa hetAM nathI. AthI temanI rajUAta rocaka bane che, dRSTithI emanuM samagra sAhitya raMgAeluM che. bhArakhuzabodAra bane che ane zabdonA tathA kathananA atta tIya madhyakAlIna paraMparAnI bhAvanAonI sAMpradArathI vAtAvaraNa sugaMdhita karI mUke che. yikatA emanA sAhityamAM TheraThera jaNAya che kharI jayabhikhunI gUMthaNImAM sUkSmatA ke saMkulatA paNa e mAnavatAvihoNI nathI. emanI pAtrasRSTi nahi hoya, paNa vyApakatA ne rasikatA dhaNuM che. amaka karmaTha karmakAMDanA nItiniyama jALave che paNa guNavaMtarAya AcArya-saMpradAyanA jayabhikhu vArtA- jIvanano ullAsa te gumAvI detI nathI. AnuM kAraNathI kAra che. emanI vArtA paddhati sIdhI ane kathanapradhAna jayabhikhUnI rasika jIvanadRSTi che. dharmAnI zuSkache; paNa emanI zailI alaMkArapradhAna ane zabda- tAne temaNe temanAM pAtromAMthI ogALI nAkhI che, pradhAna che. ane mAnavatA ane jIvananA zuddha AnaMdano raga amuka madhyakAlIna bhAvanAnA dorAyA te prasaMge emane lagADyo che. ane emanI sAhityazailI AlaMrace che, ane prasaMganirUpaNa vakhate vAtAvaraNane laDAve kArika che, zabdonA ThAThamAThavALI che. AthI ja emanI che, ramADe che. keTalIkavAra amuka ghaTanAonA kendramAM keTalIka dharmakathAo rasika navalakathAono AsvAda kazIka vizAla bhAvanA ke UMDI lAgaNIone anubhava karAve che. kare che ane anubhava vyakta thAya e rIte ghaTanAne zrI bhikhu lokabhogya sAhityakAra che. zaNagArIne abhivyakta kare che. prasaMgane vikAsa temanuM bALasAhitya, prANIkathAonuM sAhitya guja. karavA te lakSa ApatA nathI paNa prasaMgane zabda, rAtI zikSaNasAhityanuM aNamola dhana che. temanuM alaMkArothI zaNagArI emAMthI potAne abhipreta kathAsAhitya mugdha taruNone khUba AkarSe che. temanuM rahasyanI rajUAta bAdazAhanA ThAThathI te kare che. dharmakathAnuM ane caritranuM sAhitya dhArmika vRttivALA ja jayabhikhunAM pAtro guNavaMtarAya AcAryanA mAnasane paritRpta kare che, ane temanI kathanazailI tathA pAtranI yAda Ape che. pAtro temanI viSama paristhi- bhAvanAdaSTi saune saMtoSe che, paNa mane te game che emAM jIvananI udAtta pravRttio ane vyavahAro sAhityamAM vyakta thato emane mijhAjhe. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiMdAdila sAhityakAra citrakAra zrI somAlAla zAha bhAI zrI bAlAbhAI (jayabhikhu) nA pari javAnI taka Ape che, je temanA sAhityanAM pAtronI rAyamAM jyArathI huM Avyo chuM tyArathI mane saujanya, sRSTimAM daSTigocara thAya che DahApaNa ane sarasatAnI mUrti lAgyA che. dareka manuSya eka eka vArtA ke navalakathA heya temanI vidvattA vize mAre kaMI kahevAnuM na hoya che. bhAI bAlAbhAInuM paricita vartuLa samAjanA kAraNa ke dara varSe pitAnI kRtio mATe sarakAra tara. dareka tharane aDatuM hoya che. teo jenA saMsargamAM phathI apAtAM pAritoSika meLavanAra bAlAbhAInA Ave che tenAmAM UMDo rasa laI mANasAIbharI sAhityanuM huM mUlyAMkana na kare te ja sAruM. "viroSataH lAgaNIthI temanuM jIvana joIne sAhityakAranI taTastha sarvaviddhAMtamAne vimUSavi maunam vaMhitAnAma" te bharta nyAyavRtti dAkhavIne tenuM suMdara Alekhana kare che. harie pUrve ThIka kahyuM che. te mATe te kaI siddhahasta bahujanasamAjano saMsarga temanI kRtiomAM sAhityakAra joIe. vaividhya ane sarasatA Ape che. jayabhikhkhanAM pustake meM jyAM sudhI vAMcyAM temanI bAlyAvasthA ane yauvanane samaya paNa nahotAM tyAre manamAM eka bIka hatI ke temanAM pustako atyAra karatAM jarAya ocho tejasvI na hato. jIvanane zuddha sAhityane badale dharma ane paMtha vagerenI asarathI zobhatI hiMmata, satyapriyatA ane sAhasa temanAmAM raMgAyelAM haze. paraMtu vAMcyA yachI lAgyuM ke e puSkaLa hatAM ne jyAM jyAM yuvAnIne sAda paDato dekhAya bhrama khoTo hato ne zuddha sAhityanAM badhAMya sothI tyAM teo acUka jhaMpalAvatA ne anubhava ne muzkelIotemanuM lakhANa sabhara bhareluM hatuM. mAMthI mArga kADhavAnI AvaDatathI saphaLa thatA ne temanA ATaluM badhuM vaiviyavALe vipUla lakhANa vAMcA jJAnabhAthAmAM thoDoka umero karatA rahetA. pachI ApaNane kadAca lAge ke temano mayAhna AvI temanA anubhavo ne sAhasonI kathA atyAranI gayo che, paraMtu tema nathI. haye teo vaividhya ane temanI pIDha bAnImAM temanA svamukhe sAMbhaLavI te eka sarasatAnAM eka pachI eke zikharo vaTAvatA jAya AnaMdadAyI lahAvo che. meM keTalIka sAMbhaLI che ne vadhu che ne samAjane nityanUtana sAhityano thALa pIrase sAMbhaLavAnI sagavaDa na maLI tenuM duHkha rahI gayuM che. jAya che. mANu oLakhavAnI temanAmAM prabaLa zakti che. A badhA pAchaLanuM rahasya mane e lAgyuM che teo oLakhe che ne sAthe sAthe tenI kadara karI ke teo je jIvana jIve che temAM temano rasa ane zake che. A vastu bahu thoDAne sAdhya che. ghaNAkharA pitAnA mitramaMDaLa temaja saMbaMdhIo mATenI lAga- te AvI bAbatamAM taTastha rahe che. A samajavAnI NIbharI zubhecchAo ne temanA mATe kaMIka karI chUTa zakti ghaNAnA aMtasthalamAM praveza apAve che jethI vAnI tamannA A badhuM temanA jIvananA UMDANamAM temanAM sAhityanAM pAtro jIvananAM judAM judAM pAsAM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatAM chatAM ucca jIvana taraphanA talasATavALAM te lAgaNInAM spa MdaneAvALAM hAya che. A badhuM vAMcakA jyAre vAMce che tyAre te pAtro peAtAnuM ja jIvana jIvatAM hAya tevuM anubhave che, te temAM tadrupa thaI jAya che. A temanI siddhitI ne saphaLatAnI cAvI che. dhaNAya mitrAne temanI AvaData ane haiyAukalatanA jJAnane lAbha maLyA che te maLyA kare che. zrI jayabhikhkhu SaSTipUti maraNikA : 47 teo sArA sAhityakAra uparAMta sAcA mitra che ke jenI suvAsa dUra te najIka phelAya che te samAja temaja mitramaMDaLane ane bahAra Ape che. AvA sajjana mitra dIrghAyuSI thAe ane vadhu samAjanI ne mitronI sevA karatA rahI sukhasaMpatti prApta kareA. y rAjA rAma, bhagavAna vRSabhadhvaja ane bAdazAha nauzeravAna jevAe raceluM, pavitra maMdira te pavitra masjida jevuM rAjakAjanuM maMdira, halakA leAkAte pratApe mUrAdevaLa banI beThuM. RSie je zAsananuM araNyamAM rahI saMcAlana karatA H je khaliphA rAjanA telanA bacAva karavA peAtAnA dIvAo paNa jhe vakhata khALatAM DaratA : e khajAnAnI eka pAIne paNa peAtAne kAje khATA kharcA karatAM DaranArA kAM, te eka rAtanA ezaArAma pAchaLa dezanI AkhA varSanI mUDI kharcanArA emanA nakhIrAe kayAM ? eka duSprApya mahattvAkAMkSAnI pUrti karavA hajArA mAInA lAlane rIMgaNumAM heAMze mAthuM kapAthavA mAkalI zake eTalA jabarA e devanA mahimA che cAra khUMTA jamIna mATe hajArA narabaMkAonI kabarA caNAvI zake, evA e jAdugara che. mANasAe peAtAne kAje jete devaLamAM padharAvyA e deva pratiA pAmIne upAsakeAne bhega mAgatA banyA. ene deva banAvanAra mAnavI te| magatarAMthIya halakA lekhAvA lAgyA. A thA rAjakAraNI devaLanI . " bhUrA devaLa mAMthI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatIputra pU0 dhanakuMvarabAI mahAsatIjI sAhityanAziromaNi,sarasvatIputrasamA zrIyuta AnaMda ane jIvanane preraNA Ape che, tevI ja rIte, bAlAbhAI desAI (jayabhikhu) pamI julAI, temanA aMtaranI sugaMdha zabdarUpe lAkhe manuSyane 17nA roja sAThamA varSamAM pravezatAM temanI jIvananuM pAtheya Ape che. pitAnI milakata jatI maka sevAne lakSamAM laI eka sAhitya TrasTanI yojanA karanAra, rajavADI nokarInI paNa lAlaca na rAkhanAra AkAra pAmI rahI che, te AnaMdanI vAta che. jyAre paraMtu " kalama tAre ja khALe chuM' tema mAnanAra zrI jayabhikhunuM sanmAna karI temane eka thelI jayabhikhunI kalama sadAya nyAyathI sabhara che. jema arpaNa karavAnI vAta thaI tyAre AvI rakama pitA sAgara pANIthI ghUghave che tema temanuM aMtara sadaguNamATe na rAkhatAM samAjane caraNe dharavAnuM temaNe kahyuM: rUpI vArithI ghUghave che. tyAre A sarasvatIputra "jayabhikhu'nA jIvana vize nI abhikhanA jIvana vize Aje jyAre vIsamI sadInA bhAratanA mAnakaIka lakhavA mATe mArA hadayanI Urmio thanaganI UThI. vImAMthI mAnavatAne dIpa vidAya pAmato dekhAya mArI kalamamAMthI lekhakara jayabhikhya mATe che, mAnava-dharma taraphanI dRSTi ane zraddhA te khAI zabdane srota nasargika rIte UchaLI paDe che; beThe che, kAMto AMdhaLo banIne aNasamajanA toDazrI jayabhikhkhanA jIvanano anere raMga che, phoDanA mArge ghasaDAya che, athavA to lAcAra banI jemane sadAya dharmataNe satsaMga che, pAzavI baLAne mAthe caDAve che tyAre teozrI mAnavakalame Tapakato nitya no raMga che, tAre pUjArI banIne pitAnI kRtio dvArA AvA hRdaye sadAya mAnava kalyANa taNo umaMga che." mUcha pAmela mAnavIne svastha banAvI tenA aMtarA phakta dilanA ja dIpaka nahIM, paraMtu mANasAInA bhAmAM pharI mAnavatAne dIpa pragaTAve che. dharmanuM dIpaka, jame vaizya paraMtu TekamAM kSatriya ane sAhi- satya samajavAmAM temanuM sAhitya preraNArUpa nIvaDyuM che. tyajIvananA bhikSuka. pite mahAna hevuM uttama che, paraMtu bIjAne hariyALA haiyAvALA ne dardIlA kaMThavALe kaLAkAra mahAna banAvavA te uttamottama che. aneka UgatA jyAre saMgIta cheDe che tyAre zretA DolI UThe che, sAhityakArone preraNAnI zAkha ApanAra jayabhikhu kAraNe tenA bhAvonI chApa paDe ja che, bhASAno che. temanA sAhityakAra jIvananI abhyarthanA, abhipaDagho nahi. vipattinA vA-vaMToLiyAomAMthI paNa lASA ane AkAMkSA aneka UgatA sAhityakArone teozrI khera...jene jhabakavuM ja che te to vAdaLa preraNAmaya nIvaDI che. temaNe potAnAthI savAyo evo vIdhIne jhabakaze ja. teo sAhityanI AMkha che 33 - putra "kumArapALa " mA gurjarIne caraNe Ape che. "zrI jayabhikhu jagatamAM mazahUra che, ane temanI kRtio sAhitya ane jagatanI sadA tenA kAryamAM cakacUra che, kaDI samAna che. jevI rIte dhUpasaLI baLIne sAhitya jagatanuM teo nUra che, paNa anya mAnavIne potAnI sugaMdhanI AhalAdaka kRtiomAM sadAya mAnavatAne sUra che." Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samanvayI sAhityakAra dakSiNakumAra gaurIzaMkara jozI. keTalAka manuSyamAM svabhAvanI mIThAza, emanA yAnA, ATha AnInA, pAvalInA sikkAomAM cAMdInuM pramANa sArA pramANamAM hatuM tyAre kero jIvananA eka bhAga jevI naisargika rahelI hoya che. mArIne nANAMnI parIkSA thatI. je nANuM TakorAmAM evA mANasanA jIvanavyavahAramAM tamane kyAMya asalI raNakAra uThAve te nagada nANuM. manuSyajIvananuM kaTutA, vyagratA jovA nahIM maLe. A jAtanA cAri paNa evuM ja che. jIvanano asalI raNakAra uThAve -guNane lIdhe AvA mANaso emanA saMsargamAM te nagada-bAkInuM badhuM.. AvatA bIjAo upara potAno prabhAva sArI rIte pADI zake che. nagada calaNanI jema, zrI bAlAbhAInA nagada svabhAvano vizeSa paricaya bApunI SaSTipUrti 1953mAM mArA bApu (dhUmaketu)nA sAhityajIvanamAM gurjara graMtharatna kAryAlayanI baMdhubelaDI-sva. zaMbhubhAI thoDAka sAhityakAronA paricayanI amane lAbha tathA sva. goviMdabhAIe ujavelI te samaye thayo maLe. asalI kAThiyAvADI " DAyarAmala" jevA hato. te samaye Avo samAraMbha gauravabharI rIte sva. meghANI ane sva rAyacurAmAM jIvanano A paricaya ujavAya, bApunA svabhAvanI uparavaTa jaIne temanI sArA pramANamAM joyele. pUrepUrI saMmati meLavI levI e badhA pAchaLanI pANInA bharelA pyAlAmAM eka lIMbuno rasa zrI bAlAbhAInI kuneha varatAI Ave che. lekhaka- nIcovI nAMkhIe : lIMbuno rasa bhaLI jAya che, prakAzakanA kaDIbaddha saMbaMdhanI atUTa sAMkaLa jevo pANI karatAM anekagaNo ocho e lIMbuno rasa A prasaMga banI gayo hato. pANIne "lIMbunuM pANI" ja kahevarAve che tema, bApu te samaye, samAraMbha UjavavAno hato AvA manuSya emanA svabhAvagata guNane lIdhe tenA aThavADiyA pahelAM saurASTramAM lagnaprasaMge gayA ghaNuM meLavI jAya che. emane khAvAnuM koI hatuM hatA. bApunI amadAvAda gerahAjarIno pUro lAbha nathI, jyAre anekagaNo-nAnAM-moTAM-sahuno prema uThAvIne badhI taiyArIo AdarI dIdhI hatI. suMdara saMpAdana karI zake che. zrI bAlAbhAInA jIvananuM cAMdInA rudramALanA pratIka jevAM AmaMtraNa patrio paNa paNa evuM ja che. chapAvI dIdhAM hatAM. e samaye huM zAradA presamAM bApue AvA svabhAvanA mANaso mATe eka jaI caDyo tyAre zrI bAlAbhAIe kahyuM : "juo ! suMdara lAkSaNika guNa darzAvato zabda yojela-nagada A badhI taiyArI have pUrI thaI gaI che. have sAheba rUpiyo ! golathI Ave pachI emanI 'hA' meLavavAnuM kAma have to nagada rUpiyo, kAgaLanuM calaNa AvyA tamAre karavAnuM che." pachI bhUtakALanI vAta banI gaI che. pahelAM rUpi. huM to Abho ja banI gayo ! Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 : samanvayI sAhityakAra bIjI kSaNe vicAra Avyo ke A badhAnI majAdaramAM eka divase lekhaka-milanano cAreka pAchaLa zrI zaMbhubhAI zrI goviMdabhAI, zrI bAlA, kalAkano samAraMbha hatA, tyAre sahu lekhakoe pitAno bhAI-manubhAInuM pIThabaLa che eTale A vAtamAM huM paricaya ApavAno hato. te samayanI eka vAta ekale te nathI paDI gayo, tenI hUMpha maLI gaI! yAda Ave che. mane te jarAka ziSTAcAra khAtara vAta karI haze zrI tIndrabhAI e potAnI lAkSaNika ramUjI bApu bahAragAmathI AvyA tyAre sahu mitro zailImAM kaheluM : " ardhanArIzvara svarUpanI jema emane maLavA AvelA. bApune thoDIghaNI A bAlAbhAI nAmamAM " bALA" ane "bhAI"ne vAtanI gaMdha paNa AvI gayelI. eTale emaNe to evo samanvaya sadhAya ke emaNe potAnuM bIjuM pitAnI lAkSaNika Dhabe hasIne uttara Apela : nAma pasaMda karyuM temAM paNa A vAtano pUrepUro "have bhAI! rahevA dyo ne ! tame to tamArI khyAla rAkhyo che. eka DagaluM AgaLa vadhIne rakhene joDe dakSiNane bheLavIne ghara kuTaye ghara jAya evo pitAnI patnIne khoTuM na lAge mATe emaNe dhAraNa ghATa ghaDyo che ! tame te vAta eTalI badhI karela takhallusa-" jayabhikhu"mAM emanAM patnI AgaLa vadhArI dIdhI che ke have ATalI badhI tamArI jayAbahena ane pitAnuM nAnapaNanuM nAma che jemAM utsAhathI thayelI taiyArIne jANe huM thaMbhAvI dau karIne jayabhikhu banI gayA !" evo mane naguNo-lAgaNIzUnya dhAre che ke zuM ?" sahu zretAjano peTa pakaDIne hasI paDyA ! pachI Akho samAraMbha ghaNI ja suMdara rIte A vAta yAda karuM chuM tyAre mane zrI bAlAujavAyelo. bhAInA sAhityamAM zIla, saMdarya ane mAMgalyane eka sArA lekhaka tarIke zrI bAlAbhAI sahunA guNa jaNAya che, tevA potA guNa jaNAya che, tethI pitAnA nAma pramANe zrI paricita to che ja. zrI bAlAbhAI mudraNakalAnA bAlAbhAIne jIvana-samanvayI sAhityakAra kahIe eka acchA niSNAta che, mudraNakaLAnI pAchaLa kaLA- tI ya daSTinA cakkasa himAyatI che te vAta paNa jANavA Ajano sAhityakAra, jIvanane tribheTe Ubhele, jevI che. AvI kalAdaSTi, zrI bAlAbhAIne zrI kanuM eka jAtanI didhA anubhavI rahyo che. evI palaTAyelI desAI tathA zrI candra jevA mitronA satata sahavAsathI paristhitimAM zrI bAlAbhAI jevAnuM sAhitya je maLelI hovI joIe. cakkasa dhyeyane vareluM che e jIvananAM sanAtana mUlyo eka vakhata, bApu sAthe bhaktakavi dulAbhAI kAge je kaI kALe ane samaye badalAtAM nathI tene majAdarane AMgaNe goThavela sAhitya-samArohamAM sthApita karavAmAM agatyanuM pradAna karI rahela che. javAnuM thayeluM. tyAM javA mATe bApune "hA" paDA- Aje emanI SaSTipUrti samaye, emane potAne vavAmAM paNa zrI bAlAbhAIe AgaLa paDato bhAga AMkhanuM navuM teja prApta thayuM che, te samaye ema bhavelo bApu to lakhavAnI dhUNI dhakhAvIne beThA kahevuM ucita thaI paDaze ke AjanA jIvananI aphATa hoya temAMthI temane calAyamAna karavA e ghaNuM doDane samaye, pote je jIvananiSThA-jIvanadhyeyane muzkela kAma ! te samaye zrI bAlAbhAIe ajamA- varelA che te dizAmAM navuM sarjana karIne vadhu ujajavaLa velI kuneha dhAryuM kAma karI zakelI. A emanI sAhitya pragaTAve. kanehano eka vizeSa paricaya gaNAvI zakAya. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ke saMniSTha sAhityakAra naDe DaoN. madhusUdana pArekha "priyadarzI' tame zrI bAlAbhAI desAIne oLakho ? sAhi- nathI. emaNe jainadharmamAMthI kathAvastu laIne aneka tyajagatamAM jUnA jogI che." navalakathAo racI che, paraMtu e racanAonI vize"nA bhAI, e koNa? Aje ja nAma sAMbhaLyuM.' SatA e che ke te mAtra jaina samAja pUratI ja sImita banI rahI nathI, jainetara vizALa samAjamAM paNa temanI "ThIka, tame bhikhune oLakho?' khyAti prasarI che. "hAsto. varSothI sArI peThe. ITa ane imArata jayabhikhu dharmajijJAsu che, dharmaniSTha paNa che vALA ja ne. " paraMtu emanI dharmazraddhA kyAreya jaDa banI dekhAtI vAta sAcI che ane majhAnI che. "jayabhikhu" nuM nathI. kharuM jotAM "mAnavadharma'no ja emaNe puraskAra takhallusa sAhityanA eka vizALa vAcakavargane evuM karyo che ema kahI zakAya. emanI jIvanabhAvanA udAtta jIbhe caDI gayuM che ke have e ja emanuM sAcuM nAma che. emanuM jIvanasAhitya paNuM jIvanavikAsaka che. banI rahyuM che. emanuM bAlAbhAI' nAma ghaNAne jANItuM emanI vArtAomAM dhArmikatA evI otaprota banI nahi heya. sAhityanI duniyAmAM "jayabhikhu" ne gaI hoya che ke te vArtAo rasAnaMda tema ja ucca sahu oLakhe jIvananI preraNA ApanArI banI rahe che. dharmanI emanI sAthe sIdhA paricayamAM AvavAnuM mAre UMDI bhAvanA emanI rageragamAM evI prasarelI che baha nathI banyuM. paraMtu emanI keTalIka kRtio rasathI meM ke emanuM sAhitya anAyAse nItipreraka banI rahyuM vAMcelI ane varSothI eka sanniSTha ane pIDha lekhaka che. emanuM sAhitya vAMcIne ema cokkasa kahI zakAya tarIke temane parokSa rIte oLakhato hato. ke amuka nizcita prakAranuM nizcita kakSAnuM lekhanakAryA - zAradA madraNAlayamAM emane be cAra vAra maLelo temane mAphaka AvI gayuM che. temane eka cokakasa tyAre emanI nehALa, saujanyazIla ane sevAbhAvI prakAranuM sAhitya racavAnI hathoTI besI gaI che. prakRtino sukhada paricaya pAmyo hato. emanI AMkho emanI kRtiomAM emane maLelA dharma saMskAra khUba nabaLI, AMkha kheMcI kheMcIne copaDIo cheka e jema prerakabaLa che, tema temaNe kareluM paribhramaNa AMkha pAse rAkhIne vAMce ane niyamita lekhanakAryo e paNa eka paribaLa che. prakRtine rasAsvAda pAmIne kare. emanI AMkho bhale nabaLI che paNa emanI temano jIva ke che. temanAmAM "romenTisijhama" da ivizALa che. emanI keTalIka kRtiomAM emanI dekhAya che. te khIlavavAmAM A prakRtidarzanane paNa jIvanadRSTino paricaya thaze. phALe haze. emane jIva kavino che. e zAyara thayA jaina dharmanA UMDA saMskAra e pAmyA che. "jaya- nathI paNa zAyarIne emane zokha "ITa ane imArata bhikhu" e takhalusa paNa e dharmanA UMDA saMskAravAMcanArA vargane ajANyo nathI ja. A zAyarIo mAMthI maLeluM hoya. paraMtu emanI daSTi sAMpradAyika paNa emanI remenTika prakRtinuM phaLa che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para : saniSTha sAhityakAra jayabhikhkhunI kalamamAM vega che, ejasa paNa che ane raMgadarzI te e che ja. emanA vArtAviSayeAnI pasaMdagI joI e te te paNa emanI raMgadarzI prakRtine anukULa jaNAze. prema, sAhasa dharma ane zrRtihAsakathAe e emanA mukhya viSaya che. paraMtu emanI kalamamAM kazuM hINuM -premane nAme ke dharmane nAme- bhAgye ja pragaTa thayuM che. jayabhikhkhu ApaNA sAhityamAM eka pIDha lekhaka che. keTalAMya varSothI emanI lekhanapravRtti ekadhArI cAlatI rahI che ane hajI paNa e kalamamAMthI sAhitya saryA ja kare che. temaNe navalakathAomAM kadAca vizeSa siddhi dAkhavI che. tema chatA temanI TUMkI vArtAone vAcaka varga che vAMLa nathI ane kArasAhitya bAlasAhitya je sAmayikeA-vartamAnapatromAM tema ja pustakarUpe pragaTa thatuM ja rahyuM che teNe teA bAlajagatamAM aneruM AkarSaNa jamAvyuM che. * IMTa ane imArata 'mAM paNa temanA abhyAsa ane anubhavanA paDadhA saMbhaLAyA kare che. temanI navalakathA, TUMkI vArtA temaja anya bAlasAhitya, caritra, nATaka vagerenI yAdI karIe te khAsI lAMkhI thaI jAya. paraMtu, ' saMsArasetu ', ' narakesarI ', premanuM madira vagere navalakathAnuM smaraNu karavuM ja paDe. : jayabhikhkhunuM sAhitya Ama vipula che, paraMtu emane dhajAgarA bAMdhavAnI Teva lAgatI nathI zAMtapaNe svastha citte e lakhyA ja kare che. saMpatti, kIrti sabhA-meLAvaDA e badhAM pralAmanathI e dUra ja rahyA che. emane eneA sakAca che. AvA eka sanniSTha lekhakanI SaSTipUti ujavAya chete sarvathA ceAgya che. jiMdagImAM sATha va pUrAM thAya e mahattvanI vAta nathI. manuSya ji MdagI kevI rIte jgyA e mahattvanI vAta che . zrI jayabhikhkhu pAsethI vizALa vAcaka vargane preraNAdAyI nIvaDe tevI kRti maLyA kareA ane e sAru temane prabhu dIrghAyu karA evI prAthanA karIe. y 'phAlgunI ? tuM kAM bhUlI ? sUraja game tevA pavitra haze, paNa enI pUjA karanArA eTalA pavitra hAya paNa kharA, na paNa hAya. ane pavitra pavitrane zu kAma bhaje? pApI ja pavitrane bhaje-pavitra thavA. phAlgunI, e mArA iSTadevane ekavAra teA nIrakha. enA aMtaramAM saLagateA premAgni game tevAne pavitra thavA prere che. enI ajaba dhyAnazakti pAse bhUkha-tarasa, TADha-taDakA, zAka peAtAnA svabhAva bhUlI jAya che. sasAramAM ene keAI zatru nathI, ene koI dveSI nathI. ene koI jIva tarapha vera ke pakSapAta nathI. enA aMtarAtmAnI jhaLahaLatI jyeAtanAM darzInamAM ja ApaNAM tana, mana ane vANI tamAma lIna thaI jAya che. e premasAgarane ekavAra teA nayane nihALa, re sakhI ! ' 'zatru ke ajAtazatru 'mAMthI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ki "zAradAno sAthI zrI ramaNIkalAla jayacaMdabhAI dalAla, vakIla, IsvIsana 1942nI e sAla. zrI khaDAyatA sAthe bArebAra ja vyavasthA karI lIdhI. "parimalInAM jJAtinA upekSita rAsakavi ne sAhityakAra zrI kezava- pahelAM cAra pAnAM ne pUThuM dhAraNA mujaba AkarSaka lAla haragoviMdadAsa zeTha tyAre potAnuM khaDAyatA banyAM ne mAro kAvyagraMtha pragaTa thayo. e sAtha mudraNa kalAmaMdira nAmanuM chApakhAnuM calAve. tyAre ApanAra sajajana hatA zrI bAlAbhAI desAI mane mAro kAvyagraMtha pragaTa karavAnA koDa thayA. eja arasAmAM zrI gurjara graMtharatna kAryAlaya - zrI kezava ha. zeThe protsAhana ApyuM eTaluM ja taraphathI mAre "muktidhAra' nAmano vArtAsaMgraha nahi paNa kAvyonI zabdacAlavaNI karI potAnA chapAI rahyo hato. zrI gurjara graMtharatna kAryAlayanA presamAM chApavA paNa mAMDyuM. pustaka prakAzako ne potAnA prupha rIDaro che. lekhaka prupha tapAse. e upavikretAo kaI kAvyagraMthane aDe nahi sivAya ke rAMta emanA prapha rIDara paNa tapAse. tyAre zrI ene pAThyapustaka banAvavAnI tamArAmAM hAma hAya ! bAlAbhAI e kAma karatA. - paraMtu zrI gurjara graMtharatna kAryAlayavALA zrI "muktidvAra'nI keTalIka vArtAomAM ghaDAka manezaMbhabhAI jagazIbhAI zAha mArA janA saMbaMdhI ne rama pheraphAro thatA meM joyelA paraMtu ghaNI moDI prakAzaka. eTale emaNe "parimala'nA vecANanA sola khabara paDelI ke e kAravAI paNa bhAIzrI bAlAbhAInI ejanTa thavAnuM svIkAryuM ne pustaka AkarSaka ja hatI. bane te mATe pahelAM cAra pAnAM ne pUDuM sohAmaNuM tyAra pachI zrI bAlAbhAI ane zrI ratibhAI banAvavA sUcanA karI. e mArA dareka pustakanAM prapha tapAsyAM che eTaluM ja sUryaprakAza presavALA zrI mULacaMdabhAIne tyAM nahi paNa potAnA jJAnano pUro lAbha ApI mane mArAM pustaka chapAyelAM eTale emanI eDavAnsa sAtha Ape ja che. ane mAre kahevuM joIe ke prinTarI (pAMcakUvA)mAM huM gayo. praveza karatAM zrI bhArAM pustaka je svarUpe pragaTa thatAM rahyAM che enAM mULacaMdabhAInA TebalanA DAbA hAthe eka kebIna che, vastu, chApakAma, rUparaMga vageremAM bhAIzrI bAlA jyAM eDavAnsa prinTarInA menejara bese che, tyAM bhAI ane bhAIzrI ratibhAIne phALo che. javA aMgulinirdeza thayo. nathI ja. ekaMdara bahu UMcA nahi, bahu nIcA nahi pachI to zrI gUrjara graMtharatna kAryAlayanA mAlikoe evA bAMdhI daDInA eka sajajana dhotiyuM--khamIsa zAradA mudraNAlaya kharIdhuM. zrI bAlAbhAIne enA paherI beThelA hatA. jADAM camamAM camakatI mIThI saMcAlaka tarIke besADI dIdhA ne zrI bAlAbhAInA AMkho kAryarata hatI. emaNe mane AvakAryo ne saMparkamAM AvelA keTalAka kasabI kArIgaro paNa mAruM kAma sArI rIte pAra pADavAnuM mAthe lIdhuM. zAradA mudraNAlayamAM AvyA. ane mudraNakalAnI eka jekeTa' mATe emaNe citrakAra zrI kanubhAI desAI navI ja duniyA amadAvAdane jovA maLI. adyatana " SI, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 : zAradAne sAthI TAipa vasAvavAmAM AvyA. prakAzanane alaMkRta vikAsa thatAM vAra na lAge ne tAbaDatoba yeAjanI karavA khAsa suzobhana ne citro banAvavAnI prathA thaI gaI. "vAha re meM vAha" chapAI gayuM ne apanAvAI. zrI prabhAta presesa TuDiovALA zrI mahotsava paNa amadAvAdanA zrI premAbhAI holamAM goviMdabhAI sAthe maitrI saMbaMdha vadhyo. zrI kanuM raMgecaMge ujavAI gayo. moDo to moDo paNa ujadesAI to hatA ja. uparAMta zrI caMdra trivedI vAye to kharo ja. zrI zAradA mudraNAlayanA rojiMdA mulAkAtI banI zrI kanaiyAlAla munazI muMbaInA chatAM emano gayA. citrakAra ziva, rajanI ane pramodabhAI paNa mahotsava amadAvAdamAM ujavAya to amadAvAdanA AvyA. pustaka chapAtuM hoya e lekhaka Ave, ene zrI ghamaketu kAMI bAkI rahI jAya ? emanAM pustazaNagAratA citrakAro Ave ne zrI goviMdabhAI kanA paNa mukhya vikretA zrI gurjara graMtharatna kAryAvinA to cAle ja nahi. laya, vaLI zrI zAradA mudraNAlayanA DAyarAnA zrI Ama zrI bAlAbhAInA AkarSaNa ane Ava- dhUmaketu te eka AdhArastaMbha. emano paSTipUti kArathI roja sAMje zAradA mudraNAlayamAM mahephila mahotsava paNa eTalA ja umaMgathI ujavAI gayo. jAmavA mAMDI. zrI dhUmaketu Ave, zrI guNavaMtarAya rudramALanAM AmaMtraNathI selaMkI yuganI kIrtAi kathAAcArya Ave, zrI dhIrubhAI ThAkara ne zrI madhu e amara thaI gaI sUdana modI paNa kharA. alakamalakanI vAto cAle. pachI AvyA kavi zrI dulA kAga ne ratikumAra sAhityacarcAo thAya. zrI guNavaMtarAyanI "rasavaMtI" vyAsa. kavi paramAnaMda trApajakara paNa AvyA. kavi Ave-bhajiyAM jalebI Ave. pustakalekhana ne zrI dulA kAganI bhAvanA ne sAhityaravAmInA prakAzananI navI navI yojanAo ghaDAya. emAM yogya satkAranI UMDI jhaMkhanAne zrI bAlAbhAI e mUrti vyaktine suyogya sAtha paNa levAya. Ama "cAdhara'nA svarUpa ApyuM ne majAdaranI mahephila yojAI. kavi saptarSimaMDaLe karelI nAnakaDI zarUAtanuM 'zAradA zrI dulA kAgane AMgaNe gujarAtanA sAhityakAroe mudraNAlaya'mAM virATa svarUpe jovA maLyuM. pariNAme traNa traNa divasa mahemAnagati mANI. sAhityanI * zAradA mudraNAlaya'nI mudraNakalA ne gUjaragraMtharananI mahephila ne lokasAhityanA DAyarAnI rasachoLo UDI. prakAzanasiddhi parAkASTAe pahoMcI. kavi zrI dulA kAge soeka sAhityakArone mana - zrI. jayabhikhuthI AkarSAI 'punita mahArAja' mUkIne zAla-duzAlAthI sanmAnyA ne majAdarano e AvyA ne "punita AzramamAM prathama sAhityameLo maMgala prasaMga "na bhUto na bhaviSyati' banI jAya. zrI kRSNazaMkara zAstrI, zrI dhUmaketu, zrI karasana gayo. sAhityakAro ne AmajanatAne sumeLa sadhAya. dAsa mANeka, zrI jyotIndra dave vagere sAhityakAroe e to naphAmAM. ekalA bhaktibhAgI ya jIvone sAhityano paNa cama- zrI gurjara graMtharatna kAryAlayanA mAlika zrI kAra batAvyo. traNa traNa divasa sudhI punita A goviMdabhAInA putra zrI kAMtibhAIne lagna prasaMga te zramanuM prAMgaNa sAhityapravRttithI dhamadhamI rahyuM. ane zrI. bAlAbhAInA gharaAMgaNune prasaMga. zrI zaMbhubhAI janakalyANanI kAyA palaTAI gaI. ane zrI goviMda bhAI e paNa A prasaMge sAhityakArone tyAM zrI kanaiyAlAla munazIno paSTipUrti mahe- sanmAnavA vicAryuM ne amadAvAdathI sIdhA bhUja tsava Avyo. zrI kanaiyAlAla munazInAM pustakonA speziyala DabAmAM soeka sAhityakArone sAthe laI mukhya vikretA zrI gurjara graMtharatna kAryAlaya. eTale bhAI kAntinI jAna UpaDI. bhUjamAM ATalo gujarAtI zrI bAlAbhAIne thayuM ke e mahotsava amadAvAdamAM sAhityakAro ekaThA maLavAne bharama prasaMga yojAyo. paNa Ujavavo ja joIe. vicArabIja Uge ke eno bhUjanA sAhityakAroe saune vadhAvI lIdhA. zrI Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikA 55 gurjara graMtharatna kAryAlaye sAhityakArone ekalA se keIe jeI paraMtu sUrya kAMI sadaiva madhyAhna bhUjanI ja nahi paNa zrI bhadrezvaranI paNa yAtrA tape che? samaya pAko ne zrI dhUmaketu gayA. zrI karAvI. lagna mahotsava sAthe darzana ne sAhitya- guNavaMtarAye paNa vidAya lIdhI. zrI manubhAI saMgamanoyoga sadhAya. jodhANI paNa potAnI AgavI kAravAI laI beThA. Ama paccIsa pacasa varSanA snehabhInA zrI goviMdabhAInI tabiyata lathaDI. zrI zaMbhubhAIno sAthamAM zrI bAlAbAIe zrI gurjara graMtharatna utsAha osaryo, chatAM bujhAtA dIpakanI peThe eka vAra sAthenA potAnA amolA saMparkane suvarNo Apa e anokhI sAhityata chevaTe paNa jhabakI gaI. Apo. jagatamAM eka hAthe kadIye tAlI paDatI zrI dhUmaketunI chellI navalakathA " dhruvadevI" nathI. zrI zaMbhubhAI ne goviMdabhAI ne zrI bAlA ane bhAI kumArapAlanA "lAla gulAba"ne prAkaTyabhAI ne zrI ratibhAIno sAtha maLyo. zrI dhUmaketu, vidhi zrI harivallabhadAsa kAlidAsa vinayana vidyAzrI guNavaMtarAya AcArya jevA svIkRta sAhityakAro layanA raMgabhavanamAM ujavAyo. zrI gUrjara graMtharatna emanI paDakhe rahyA. emanA sAhitya uparAMta kAryAlaye potAnA be sAhityasta zrI dhUmaketu ne bAlAbhAI ane zrI ratibhAIe jaina sAhitya zrI "jayabhikhu"nI pravRttione jAheramAM aMjali ujamALyuM ne zrI lAlabhAI maNilAla zAhanI ApI RNamukti anubhavI. "jIvanamaNi graMthamAlA " amara banI gaI bhagavadagItAnA gAyaka zrIkRSNa ane pAMDavonA A sanA mIThA sAtha ne saMbaMdhathI IsvIsana senApati ajuna ekaThA maLyA to mahAbhArata 1945thI IsvIsana 1960 sudhInAM varSomAM gurjara ukelAyuM ne jagatane bhagavadgItA maLI tema pustakagraMtharatna kAryAlaye sau koInI AMkhamAM Ave evI prakAzaka ne vikretA zrI gurjara graMtharatna kAryAlaya jAhojalAlI joI nAkhI, eTaluM ja nahi paNa ane tenA lekhakamaMDaLa ne zrI zAradA mudraNAlayanA pustakavitAnA dhaMdhA uparAMta suMdara ne AkarSaka sukAnI tarIke zrI bAlAbhAI jevA sArathi maLI sAhityaprakAzana ne manorama mudraNakalAnAM gujarAtane gayA to gujarAte avanavA sAhitya prakAzananI darzana karAvyAM. pramANikatA ne sahakArathI nANAMnuM paccIsIno yazajajavala gALo mANyo. kadI na upArjana thayuM ne samabhAva ne dilanI udAratAthI bhUlAya evI rIte gALyo ne amara banAvyuM. nANunuM visarjana thayuM, paisA kamAyA paNa kharA ne amadAvAdanA itihAsamAM A eka avanavI kharcA paNa jANyA. sahakAra ghaTanA banI gaI. rasanA raMgachAMTaNAM to - gurjaranA paisA ne zrI bAlAbhAInA vahIvaTamAM virala ja hoya ne! lekhaka prakAzakanA mIThA saMbaMdhanI ujamALI bAju AjanI mArI eSaNa anerI che. bharatabhUmi kahe, AryAvarta kahe ke hiMdustAna kahe emAM je AvyA, vasyA, vasIne ene mATe Atmabhoga Apyo; e sahu enAM. kaI vahAlAM ke davalAM nahi. himAdri sahune navanidhi Ape, caMdra sahune amRta Ape, sUrya sahune teja Ape, dhenuo sahune dhRta Ape, kSetra sahune dhAnya Ape, rAja sahune rakSaNa Ape, dharma sahune zAMti Ape." "vikramAditya temAMthI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalamano kaLAdhara aMbAlAla , zAha sabhAomAM hoddAonuM bhAgye ja mana karyuM che. temaNe 'gUrjara graMtharatna kAryAlaya" vALA zaMbhubhAI tethI alipta rahevAnuM ja hamezAM pasaMda karyuM che. sAthe je saMbaMdha baMdhAyo temAM bIjA mitro kAraNa e bAbatamAM zrI dhUmaketu ane zrI jayabhikhkha baMnene bhUta che kharA; paraMtu mitabhASI tathA prabhAvazALI huM samAna kakSAe mUkuM chuM. evA bAlAbhAI desAInuM citra kyAreya dUra thayuM zrI jyabhikhunI potAnI ja nirALI lekhananathI. temaNe jyArathI "zAradA presa" mAM kAma saMbhA zailI che ane teNe janatAne AkarSaNa karyuM che. LyuM tyArathI presa tathA gurjara grantharatna kAryAlaya emaNe svamukhe evuM kadI kahyuM nathI ke teo pote sAtheno saMbaMdha vajalepa karavAmAM emano ghaNe lekhaka ke vidvAna che. temaNe bIjAone AvuM mAna bhAre hisso che. prApta thAya, te mATe vicAryuM che, paraMtu temane mArA vakIlabadhu bhAI zrI ramaNIkalAla dalAlane jeTaluM lekhana-kArya rucatuM ethI vizeSa bIjuM kaMI ja kerTathI pAchA pharatAM zAradA presamAM emanI pAse gamatuM nahi. ene kAraNe temanI AMkhone bhAre kAyama beThelA meM joyA che. temanAM ThIka ThIka pustako nazyata thaI; paraMtu sItApura jaIne AMkhonuM nUra gUrjare bahAra pADelAM che, temAM kAraNabhUta bAlAbhAI punarapi prApta karI jhaMyA nathI. temaNe bIjAonI eTale 'jayabhikhkhane gaNIe to kazuM ja khoTuM nathI AMkhonI paNa ciMtA karI ane Akhare temaNe je amadAvAda myunisipAliTImAM huM 1940mAM puNya kArya karyuM te temanI jJAnapriyatAnI sAthe UMDe joDAya tyArathI A saMbaMdha vadhI ghaNe paripakava UDe rahelI sahadayatAne laI gujarAtanI janatAnI thato gayo hato. huM jyAre paNa zaradA presamAM gaye AMkhonuM nara meLavI zakAya te sAru paNuM prayatna karyA houM tyAre meM temanI AsapAsa sAkSaro ane ane kaMIka aMze te phaLyA paNa che. lekhakane vIMTaLAyelA joyA che. temanI vidyAbhiruci, temane bhASaNo karavAno zokha nathI. rASTrIya kalApriyatA tathA jaina dharma ane anya dharmonA svayaMsevakasaMgha taraphathI eka prasaMge temane bhASaNa abhyAsanI tatparatAthI temaNe sarvapriyatA prApta ApavA AmaMtraNa maLyuM. temaNe tenA kAryakarone karavA mAMDI hatI. samaja ApI ane Akhare emanI irachAne mAna keInIya pAse temane madha dekhAya ke tarata ja ApI bhASaNa ApyuM tyAre eTalI spaSTatA karI te tenA pipAsu ane bhikSa banI jatA. potAne ja hatI. temaNe hamezAM gauNa sthAne rAkhyA che. temaNe sabhA- emanA bhASaNamAM ane lekhanamAM bhAgye ja kaze omAM javAno prasaMga Avyo haze to te TALyo taphAvata paDe che. temanI vArtAzelI ke kathanazailInI je haze te paNa te pratye mamatA nahatI evuM to pratibhA che tenAM darzana dareka prasaMge thAya che ja. nahetuM ja-nathI. eka vastu sAcI che ke emaNe AvI temanI zailI sacoTa, mArgadarzana karAvatI tathA vArtA. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA : 57 rUpe kahevAnI hakIkta evI rIte vaNIne mUke che ke ma. gAMdhIjIe paNa vAraMvAra kaheluM che, te temaNe te sIdhI ja hRdayamAM soMsarI UtarI jAya che. A rIte pratipAdita karyuM che ke prArthanAmAM-sAcI emanuM vAcana ghaNuM vizALa che ane te adyatana hRdayagata prArthanAmAM ghaNuM kauvata raheluM che. bhalabhalAM dardo paNa enA baLathI daphanAvI zakAya che. A vAta rahe te mATe jeTaluM zakya thAya teTaluM sAhitya vAMca ApaNe jyAre emanI rIte AlekhAyelI vAMcIe vAno zokha paNa eTale ja talasparzI che-upara chIe tyAre emanA UMDA abhyAsa ane kalamanI chale kadI nathI. temanA saMparkamAM ghaNI ghaNI ajaba bhejAMonI vyaktio AvI gayelI che te tamAmane manoharatAnI bhAre prazaMsA karavAnuM mana thaI jAya che. mApI levAnI kaLA emane susAdhya che. ene kAraNe temanI prAsAdika zailImAM itihAsa, purANa bahuvidha lokenI pAmara vAto ya temaNe sAMbhaLI che. samAja tathA lokasaMparkanI kathayitavya vastu evI emAMthI pote tAravavAno artha tAravI le che ane majhAnI rIte rajU kare che ke emAM kaMIye karkazatA mAtra navanItano ja AravAda karavAmAM e pAvaradhA che. ke DaMkhanAM darzana ja thatAM nathI. AthI te sarva dharmapriya banI zakyA che. e bele che ochuM chatAMya ghaNuM kahI zake che. dharme pote jena che ane jenadharmane sAro emanI bolavAnI ane kahevAnI Dhaba anokhI che. e abhyAsa hoya e temanA jevAne mATe atyaMta jarUrI bahu nathI bolatA paNa AMkhathI ghaNIvAra ghaNuM kahI paNa che. temaNe sAhitya saMgamano prayoga paNa jaina de che. ATaluM chatAM keInAya pratye temaNe aNagamo sAhityanA saMparkathI karyo che ane te rIte temAMthI sevyo nathI.. temane je kaMI motI lAdhyAM te dhIre dhIre vINavA * temanA AlekhananI bhASA TUMkAkSarI ane spaSTa mAMDavAM ane e vINelAM motI khajAnAmAM bharAtAM artha upajAvanArI che. emanI vAkyaracanA saraLa gayA tema tema te temanI rUcine spaMda prApta karI vadhu pUro arthabodha karAvanAra hoya che--chatAM emAMya tejasvI svarUpe prakAzita thatAM gayAM. e tamAma bhASAteo pote tatvabodhadarzana eTalI ja madhuratAthI karAve bhautika jainadharmanI jema anya dharmamAMthI paNa che. temane vAcakavarga vizALa che. have avataravA lAgyAM che ane tethI ekabIjAne amadAvAdanA dainika patra "gujarAta samAcAra" alabhya lAbha thAya che. mAM dara guruvAre raja thatA "ITa ane imAratamAMnI gAyatrI maMtra tavaturvareSya mavaca dhImaTTi hakIkatonI bhavya mahelata joIne ghaNAne harSa dhiyo yo naH pracAta- mAM ze camatkAra che e brAhmaNe thato anubhavyo che. vizeSamAM temaNe munIndra" nA pote paNa pUro samajatA nathI. A maMtrano jApa takhallusathI je anokhI vAto-bhUta, vartamAna ane mArA mATe koleja-jIvanathI ja eka vyasanarUpa banI bhaviSyane sparzatI-raja karavA mAMDI che temAM ghaNAne gayela che. huM hamezAM snAna karavAnA samaye tene gamatI ane aNagamatI vAto paNa che. agamya jApa karuM chuM. ethI mane saMtoSa rahe che. taduparAMta vAto ApaNe mAnatA nathI, e ApaNe Aja navagraha-stotrane paNa huM pATha karuM chuM. sudhIne anubhava che; paraMtu duniyA eka prakAranI varSo pUrve mArAM dharmapatnIne hisTiriyAnuM darada nathI-tene ghaNuM pAsAM che ane te mAnyA sivAya cAle lAgu paDeluM. huM pote bhUtapretamAM mAnato ja nahi. ema paNa nathI. A vAta sIdhI rIte kahevAne badale eka samaye badhAnI hAjarImAM mArAM patnInI saMbhrama emanI Teva pramANe daSTAnto ane sAcI hakIkato AvI sthitimAM temaNe je uccAra karyo tethI mArA Azcarya ke meLavIne potAnI vAta keTalI vajUdabharI che, e ne kaI ja sImA rahI nahi. kahyuM ke- "huM A emaNe siddha karI ApyuM che. divALI pUrve mArI patnInA prANa chInavIne ja se 8 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 kalamane kaLAdhara jhaMpIza!' tenA avAjamAM radratA ane karkazatA hatI. gocita kathitavya rajU karavAmAM emanI dRSTi sAceja mane Azcarya e thayuM ke lokenI mAnyatA sAcI pAvaradhI che. ke mArI mAnyatA sAcI ? gUrjara graMtharatna kAryAlaya" nA e nikaTatama eka evo ja bIjo prasaMge upasthita thayo. sabhya ane e rIte zrI dhUmaketuthI mAMDIne temanA mAre muMbaI javuM hatuM. tyAM ekAeka rAtanA samaye mitronuM vartuLa sAhityasamIkSA karavAmAM pAvaradhu ame be ekalAM ja hatAM tyAre teNe tenA upara bhUtanuM gaNAtuM. ahIM je samIkSA thatI te prasiddha thatI nahi, AkramaNa thayuM hoya te rIte bhayAnaka AMkhanI cakaLa. paNa kyA prakAranAM prakAzano taiyAra karavAM tenI vizada vakaLa sAthe je belavA mAMDayuM tethI huM ja DaghAI gaye. carcA thatI. tyAre meM kaMIka anyamanaska bhAve kaheluM ke huM 1947 mAM myunisipAliTImAM joDAyo tenI barAbara yAda che. "to tame tenA zarIrane kabaje pUrve amadAvAdamAM mArI be hAIskUle hatI; progresIva zA mATe lo cho? A, hiMmata hoya to mArA hAIskUla tathA popyulara hAIskUla, Ane aMge mane zarIramAM praveza kare !" mAdhyamika zALAnAM dhoraNa 4-5-6 mATe pAkyateNe kahyuM, pustaka taiyAra karavAnI preraNA maLI. tyAranAM 4-5 6 eTale AjanAM dhAraNa 8-9-10. te mArAthI banI zake ema nathI, kAraNa ke te rIte meM sAhityadarzana bhAga 1-2-3 taiyAra tame amArI nimAM mAnatA nathI." karelAM. tene muMbaI sarakAranI TekasabUka kamiTIe ATalA zabdonA uccAra sAthe mane thayuM ke maMjUra paNa karela; paraMtu tenA rItasara pustaka vikretAnI cokkasa enA zarIramAM e pote nathI-bIjI kaIka mane jarUra hatI. meM tenA haka amuka reyalTI vyakti che, je A badhuM bole che. nakkI karI "gUrjara grantharatna kAryAlaya" ne seMpI A prasaMge huM vicalita thaI gayo hato. meM dIdhA. A rIte mAre A pustakavikretAnA be mAlikaeN tarata ja gAyatrI maMtrane mUka jApa zarU karI dIdhA zrI zaMbhubhAI jagasI zAha tathA zrI goviMdabhAI ane mane te rIte je sAntavana sAMpaDyuM te sAce ja sAthe saMbaMdha thayo. adbhuta hatuM. e saMbaMdhamAMthI cA gharanA mitronI mIThI hUMpha bhAI zrI "jayabhikhu' kahe ke "munIndra" mane sAMpaDI. vAraMvAra carcA-vicAraNA thatI. rasa kaho mane temanA A prakAranA lekho vAMcavA maLyA paDato ane myu. koraporezanamAMthI zrIrAmanI zerI tenI ja sAthe mArA bhUtakALanA uparanA ane bIjA khADiyAvALA mArA bhADAnA makAne pAchA vaLuM te pasaMga yAda AvI gayA ane mArI mAnyatAmAM phera pahelAM zAradA presamAM A mitramaMDaLIne maLavAno to paDavA ja lAgyo. | manasUbo raheto. mane temaNe sAcuM jJAna karAvyuM-mane temaNe AnA saMpAdaka-maMDaLanA sabhyomAMthI ghaNAno vicAra karatA karI mUko ane ApaNAM zAstromAM paricaya mane Aja rIte sAMpaDele ane te Aje kevo anargaLa khajAno bharele paDelo che, tenuM darzana paNa eTale ja snehALa ane dhIragaMbhIra rahyAM karyo che. thayuM. AvA prasaMge eka be nahi paNa thokabaMdha " saMbhAraNuM' mAM rajU karI zakAya tevuM mAruM temaNe AlekhavA mAMDyA che; chatAM temanI bhASAnA pitAnuM saMbhAraNuM paNa eTaluM ja vaividhyapUrNa che; prasAda aparipakava, utAvaLiyo ke asaMniSTha che ema paraMtu e badhA prasaMgo karatAM je thoDAka noMdhapAtra mane ke koIneya khyAla Avyo nathI. lAgyA teTalA ja ahIM ApyA che. zrI jayabhikhu kayAreya aprAsaMgika nathI. prasaM. zrI dhUmaketu eTale joSIsAhebanI navI navalanI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastu--carcA paNa ahIM thatI, ane kayAM rUparaMga ThIka lAgaze tathA tenA aitihAsika prasaMgAnuM nirUpaNa zI rIte yatheAcita svarUpa dhAraNa kare enI marmajJa vicAraNA thatI, tene huM eka sAkSI chuM. bhAI zrI bAlAbhAI desAI A badhu' kahetA te mAtra ziSyabhAve kahetA. emaNe kadI paNa pAte samartha sAhityakAra che evA huMkAra karyAM nathI--aMtaramAM evI apekSA paNa rAkhelI nathI. emaNe ghaNAM mAsikAnAM saMpAdana--kArya svIkArI te mAsikAne UbhAM karyAM che-tejasvI banAvyAM che-- lokapriya banAvyAM che. zrI punita mahArAje eka samaye tamAma sAhityakArAne maNinagaranA purAtana nivAsa para AmaMtrI je rIte Adara karyAM temAM hu hatA. ane te prasa`ge sArI evI dRSTi zrI bAlAbhAI desAI e pUrI pADelI chatAM tenA ullekha temaNe thavA dIdhA nathI. temaNe A rIte ugatAM sAmayikAne temanI saMpAdana kaLAthI prakAzita karyAM che ane temanA vizALa lekhakamitronA paricayathI icchita rasathALa pIrasI zakavAmAM emanI zakti ajoDa rahetI. zrI. ' ke. lAla ' kalakattAvALAne yathArtha svarUpa ApavAmAM emanI kalame jAdu karela che. hajAra jAherakhAre| je kAma na karI zakata te temanI kalame kayu che. e eka hakIkata che. . gUrjara grantharatna kAryAlaye ' mArI navalakathA ' nirvAsitA' prasiddha karI paraMtu tenA lepa upara je saMkSipta mAhitI lekhaka tarIke mAre mATe mUkI che te meM atyAra sudhI kahelI vAtanA purAvA che. zrI jayabhikhkhu SaSTipUti smaraNikA : pahe kAe temaNe prakAzita karI che ane kaye ja jAya che. ATaluM chatAM emAMnI vastune prasa MgeAcita raMga ke vaLAMka ApavAmAM emanuM buddhikauzalya bharAvadAra kAma kare che. e madhapUDA jevA che. emaNe je madhusaMcaya karyAM che tene meLavavA emane thADAka ja yAda karavA paDe che. madhapUDAnI AsapAsa bhramaro vaLagelA ja hoya, e svAbhAvika che. jo e madhapUDAne samayasara upayeAga karavAmAM na Ave te tene vaLagelI madhamAkhe| pAcho badhA ja rasa cUsI le ane madhapuDA mavihIna banI jAya. eTale teA tenA sadupayoga karavA--meLavavA dhumADA kAika kare che, te koIka vadhu saraLa mArga apanAve che. ApaNA bAlAbhAI lagabhaga AvA ja che. emanI saMsiddhi madhapUDA jevI che. emAMthI madha ja Tapake che. ene saheja nIceAvA ke dukhAvA eTale temAMthI khIjI keAI vastu hAtha nahi Ave--mAtra madha ja hAtha Avaze. sATha va temane pUrAM thayAM che ane vadhu vaSaeN tee pUrAM karaze, emAM zaMkA nathI. emaNe emanA putrane A ja mArge vALI sAhityanI ejasvitAnA dIpakeA pragaTAvavA je manArathA sevyA che te A vicAra| tathA bhAvanAnA anusaMdhAnamAM ja che. te khele che tyAre AcaraNanI vAta khyAlamAM rAkhatA nathI--evuM nathI. dhara, kuTuMba, dharma, samAja, bhASA, rASTra tathA sAMgApAMga surga vyaMga atize dhArA girA gurjarI'nA pUjaka banI, emaNe emanI rIte svata Mtra vAgavyavahAra-pravAha vahetA karyAM che. C akhAdha karAvavAmAM zabdALutA kaIye nathI. zabdabAhulya karatAM zabdonA sacoTa prayAga je rIte thAya ane kathana-bhAva spaSTapaNe dIpI UThe e ja emanI kalamanI kaLA che. emanAmAM haiyAnI sUjha tathA vastunI pArakha sacATa tathA vAstavadarzI che. dainika patro ke khIje sAmayikAmAM emanu` lekhana kA vipula che. ghaNI bhAtanAM ghaNAM pustako ke puti-svIkAra karI ahIM viramuM chuM. TUkAM vAkayA, TUMkA zabdo ane chatAM aMgaMbhIra bhASAne joma Ape evI ejasvinI banAvavA temaNe hamezAM cIvaTa rAkhI che. te zata zarado veza tathA yAvacca dradivAkaro jevuM bhASAnA mamatvavALu gujarAtI sAhitya pragaTAvyA ja kare eTalI prakaTa AzA sAthe temanA premane Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdranagara ane bAlAbhAI lAbhubhAI ke. joSI, taMtrI: jJAtisevA A sosAyaTInA aDhAra baMgalAonA mAlikozrI bAlAbhAInA jIvanavikAsamAM bIjAM mAMthI ekAda be sivAya koI makAnamAlika A sthaLe mUlyonI peThe sthaLonuM paNa AgavuM mUlya che. rahevAnI hiMmata karatuM nahi. vaLI koI koI to janmasthaLa tarIke vIMchiyA (jasadaNa), pitRsthaLa, thoDA divasa vasavATa karyA pachI unALAno Uno tarIke bhagatanuM sAyalA, bAlyAvasthAnuM varasaDA, zeka ApatA vAyunI sAthe AvatA tINa datuzaLavALA kizora avasthAnuM muMbaI ane madhya hiMdanuM bha7nA moTA ToLAonA trAsathI kaMTALIne zahegvAliyara sTeTanuM sauMdaryadhAma zivapurIH A badhAM ramAM rahevA cAlyA gayelA. aneka agavaDonI vacce sthaLe temanA jIvanaghaDataramAM noMdhapAtra banyo che. vaLI A ekAMta sthaLanI pasaMdagI karavAmAM ApaNane temanI navalakathAo ane navalakiAomAM sAkAra paNa zrI.jayabhikhumAM temanA pitA taraphathI vArasAmAM thayAM che. A rIte ja temanI kArakIrdi ane sAkSara jIva- maLelA sAhasika, nIDara ane hiMmatabharapUra svabhAvanuM nanAM lakSyAMke siddha karavAmAM jIvananA pAchalAM varSo darzana thAya che. jyAM vItyAM che tevuM-sthaLAnA ziramorasamuM caMdranagara A sthaLa nirjana ekAMta hovAthI ahIM mAthApaNa gaNanApAtra che ane ullekhanIya che. bhAre tatvono paNa nivAsa hato. temanI vacce zrI bAlAbhAInA caMdranagara sosAyaTImAMnA vasa- potAnA ekanA eka putra ane patnIne divasabhara vATane ullekhanIya eTalA mATe gaNI zakAya ke teo ekalAM cheDI zaheramAM potAnAM rojidAM kAryo mATe amadAvAdanA parA elisabrIja mAdalapura jevA javAnuM ane rAtre aMdhArAmAM nAnI keDI para rAha vastIvALA vasavATane choDIne zaheranA bIjA viratA zodhatAM ghera pAchA AvavAnuM keIpaNa sukho zrAvakaramAM sAdhanasagavaDavALI navI sosAyaTIomAM vasavATa zreSThi pasaMda kare ja nahi. AvI muzkelIo ane meLavavAne zaktimAna hatA, paraMtu elisabrIja agavaDo hovA chatAM zrI bAlAbhAIe bahu ja dhIravistAranA dakSiNa cheDe AvelI sarakheja mArga nathI, zraddhAthI ane hiMmatathI A sthaLane potAnA 2 nadInA kAMThAnI sosAyaTI pasaMda karI. vasavATa sthira karyo. muzkelIthI mUjhAtA e kadI ahIM gaTara pANI ne vAhananI sagavaDa nahotI. sarpa zIkhyA nathI. rAjenI avarajavara ane rAtadina ziyALavAMnA avAje zrI bAlAbhAI ane temanAM patnI jayAbenanA AvyA ja karatA. kAMTALA ghAsathI chavAyelI jamIna paragaju ane hetALa svabhAvathI saMsAyaTInA rahevAsInanI keDI para thaIne mukhya dhorImArga upara jaI emAM teo khUba priya ane murabI samA banI zakAtuM. AvI aDhAra baMgalAonI banelI nAnakaDI rahyA. zrI bAlAbhAI eTale DAyarAnA jIva. emanA caMdranagara sosAyaTImAM teoe nivAsa karyo, A DAyarAmala svabhAva mujaba teo sosAyaTInA nivAhakIkta ullekhanIya che. sIonI sAthe besIne kakSAbheda rAkhyA vinA vArtA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM paripUrti smaraNikA 61 vinoda, bhajana, copATanI ramato ramavA besI jatA. tarata ja eka puruSa khullA cappA sAthe tyAM daravAje AvA prasaMgoe kadIya temanA vartanamAM ke vyava- Ubho rahyo, bIjo aMdara ghusIne kabATomAMthI cIjo hAramAM pote ucca kakSAnA sAkSara ke zreSThIputra che bhegI karavA lAgyo. A khakhaDATathI palaMganI macchatevo ahaMbhAva jovA maLyo nathI. samAjamAM bahu ja dAnImAMthI zrImatI nethanIyale keNu che tema pUchatAM ochI vyakti AvuM nirAbhimAnIpaNuM jIvanamAM kirapANathI temanI maccharadAnI cIrI nAkhIne teNInA utArI zake che. gaLA pAse kirapANa tAkIne te zamsa Ubho rahyo. pote jainadharmI hovA chatAM anya dharmonA utsavo zrImatI nethanIle bahu ja hiMmatapUrvaka kIrapratye paNa temano utsAha anero rahe che. navarAtrinA pANane hAthathI pakaDI lIdhI ane "kAkA bacAvo, garabA caMdranagaranI te vakhatanI AgavI viziSThatA kAkA bacAvo'nI bUmo pADavA mAMDI. A daMpati lekhAtI, ane janmASTamIne divase kRSNajanmane bAlAbhAIne kAkAnA nAmathI saMbodhatuM. A bUmo utsava ujavavA sosAyaTInA nivAsIonI sAthe zrI bAlAbhAInA kAne paDatAM ja cA-nAstAnI DIzane pote aMgata zrama laIne zaheranA jANItA citrakAro haDaselIne khulA zarIre ane ughADA page tarata ja zrI sI. narena ane zrI ziva pAse dRSya ane raMgo. teo bAjunA baMgalAmAM doDyA. joyuM to banne LAonI sajAvaTa karAvatA. puo bahAra nIkaLI nadI taraphanA raste deDatA jatA e punita prasaMga yAda Ave che. zrIkRSNajanmanA hatA. temanI pAchaLa zrI bAlAbhAIe doTa mUkI. dazya mATe oraDAne zaNagAravA temanA nAnAbhAI ane A doDadhAma thatI joIne huM, bAlAbhAIne gautama sTorsanA mAlika zrI chabIlabhAI kApaDanA putra kumAra tathA sosAyaTInA pagI tathA bIjA be tAkAo laIne jete zrama veThIne oraDAnI sajAvaTa traNa bhAIo paNa nadI tarapha jhaDapathI doDayA. pelA karatA. A kRSNajanmanA dazyanA phoTAo levA prabhAta bane sabsa nadImAM paDIne sAmA kAMThAnI sUejha prosesa TuDIonA mAlika zrI goviMdabhAI paTela phArmanA TekarAvALI jhADImAM saMtAyA. khAsa hAjara rahyA hatA. A rIte sosAyaTInA zrI bAlAbhAIe temano cheka sudhI pIcho karyo. nivAsIonI sAthe anya dharmonA prasaMgenI ujave- mArgamAM nadInA kAdavamAM tathA TekarAnA kAMTALA NImAM zrI bAlAbhAI haMmezAM rasataraboLa banI mArgamAM khullA page deDyA ja karyuM. bemAMthI eka rahe che. pakaDAyo. tene sosAyaTImAM lAvyA. polIsa AvI ne DozIo mATe badhuM ja karI chUTavAnI bhAvanA kesa thayo. A pachI pelA be juvAnonA sAgarIto temanAmAM utkaTa rIte paDelI che. AvA prasaMgoe rAtre hathiyAro sAthe sosAyaTInI AjubAju daza pitAnI jiMdagIne hoDamAM mUkatAM teo kadI acakAyA vIsanA ToLAmAM pharavA lAgyA. nathI. pagI bacubhAI hiMmatavALA hovA chatAM sAme ekAda prasaMga ahIM TAMkavo ucita thaze. kelIke moTI saMkhyA ane pote ekalA hovAthI thoDA milanA eka adhikArI madrAsI sadagRhastha zrI netha- akaLAyA. zrI bAlAbhAI ane sosAyaTInA nivAnIyala temanI bAjunA baMgalAmAM rahetA hatA. eka sIoe pagInI sAthe babe jaNAe rAtre pahere vahelI savAre zrI nethanIyala sAmenA aMgata vaira bharavAnuM TharAvyuM. AmAM paNa zrI bAlAbhAI mokhabhAvanA kAraNe badalo levA mATe be khaDala puruSo reja ! temaNe rAtrInA be vAgyAthI savAra sudhIno rAmapurI caMpAM ane kirapANo sAthe zrI nethanI- samaya pahero bharavAnuM mAthuM rAkheluM. A rIte zrI yelanA baMgalAmAM ghusIne cokamAM saMtAI UbhA. nethanIyalanA kuTuMbane rakSaNa ApavAmAM hiMmatapUrvaka | zrI nethanIla zauca mATe jAjarUmAM gayA ke badhI ja madada karI. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaH caMdranagara ane bAlAbhAI piolIsamAM rajuAta karavAmAM teo pagInI cArane upayoga game tenA upara kayAre thaze te sAthe ja kerTakacerImAM jatA ane pelA juvAnonA kahevuM anizcita hatuM. koI sAgarIto pagI upara humale na kare tenI take- AjAbAjInA rahevAsIo AnAthI trAsI dArI rAkhatA. AmAM temane saheja paNa gabharAyelA uThelA hatA. aDDAnA sahelANIo rastA vacce gALI ke mUMjhAyelA ame joyA nathI. kevaLa paDozI dharmathI bolatA paNa temane rokavAnI ke TokavAnI keAI hiMmata prerAIne potAnA tathA kuTuMba upara Aphata ane karI zakatuM nahi. A sahelANIo bilakula nirajokhama vahorI levAnA AvA prayatna karanAra ane kuza hatA. AjubAjunI strIone rAtre tyAMthI lAgaNI darzAvanAra zrI bAlAbhAI jevA bahu ja pasAra thavuM salAmatI bhareluM gaNAtuM nahi, paraMtu eAchA virala puruSo jovA maLe che. sApanA rAphaDAmAM keNa hAtha nAMkhe! zrI bAlAbhAI caMdranagaranA rahevAsIomAM zrI bAlAbhAIeta- upara A aMge prayatna karavA AgrahapUrvaka lokenuM prota che tema kahevAmAM atizayokti nathI. kAraNa dabANa AvyuM. ke caMdranagara sosAyaTI tarapha temane eTalI prIta che paragaju svabhAvanA zrI bAlAbhAIne A jokhake jyAre jyAre temane mitro ane snehIo nahI mAM nAkhyA. temane mitroe AvA jokhamamAM nahi taraphathI bIje vasavATa karavAno Agraha thato tyAre paDavA kahyuM chatAM gabharATathI pAchA paDe te bAlAtyAre teo namratAthI tene TALI detA. temane A bhAI nahi ! hiMmatapUrvaka temaNe prayatno AraMbhyA. ekAMta araNyavAsa tarapha bharatajInA mRgalA jevI AjubAjunA lokenI muzkelIe zrI bAlAbhAInA prIta baMdhAI gaI che, tenAthI vikhuTA paDavAnuM keInuM saMvedanazIla AtmAne halAvI nAkhyA. temanI sAme paNa sUcana hajI sudhI temaNe mana upara lIdhuM nathI. dhamakIo AvI, esIDa nAkhavAnA prayatno thayA. capAnI aNIo kyAre sAme AvIne dekhAze teno hovAthI teno bahuvidha vikAsa kaI kaI rIte zakya koI bharoso nahoto. pitAne zaheramAM javAnuM ane thAya te badhA ja prayatno karavAmAM zrI bAlAbhAI e ekalo putra tathA patnI sosAyaTImAM hoya. rAtre potAnAM sukha, sagavaDa ane samayanA bhAga Apa- pAchA pharavAno rasto paNa A aDDAvALA sthaLa vAmAM pIchehaTha karI nathI. sosAyaTInA vikAsa mATe pAsethI ja pasAra thAya. AvAM jokhame chatAM paNa temaNe potAnI aMgata oLakhANa ane paricayone teo A trAsane ukela karIne ja jaMpyA. AvA lAbha paNa sosAyaTIne meLavI Ape che. A AvA ghaNA ja prasaMge vacce jIvana jIvIne paNa sthaLanA vikAsamAM je je avarodhe hatA ane UbhA temaNe A caMdranagarano vasavATa AjanI ghaDI sudhI thayelA te tamAmane haTAvI devAmAM temanA prayatnoe to nathI temaja tajavAno vicAra sarakhAya khUba agrabhAga bhajavyo che te hakIkata che. karyo nathI. temaNe AvA avarodhe haThAvavAmAM jAnanuM paNa rAjya sarakAra temaja myunisipala korporezananI jokhama vahoreluM che. caMdranagara sosAyaTInI bAjumAM sAme gujarAta samAcAranI potAnI "ITa ane ImAeka makAnamAM zaheranA khUba ja mAthAbhAre tane rata"nI kalamamAM A vistAranI muzkelIo mATe bahu aDDo jAmele. rAtre tyAM rUpabajAra bharAto ne spaSTa ane joradAra rajuAta karIne A vistAranA mahephila jAmatI ane melAMnI moTaro ane vikAsa mATe satata ane sakriya prayatna karyo che, skuTaronI vaNajhAra lAgatI. makAnanI aMdara zarAbanI dhIme dhIme basavyavahAra, gaTara, pANI, lAITa, rastA saravANI vahetI. lAyasansa vinAnAM hathiyAra vagerenI sagavaDo caMdranagara ane tenI AjubAjunA makAnamAM sArI rIte rAkhavAmAM AvatAM. game te hathi- vistAramAM mukAvavA mATe anya prayatnonI sAthe zrI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkha paripUrti smaraNikA : 13 bAlAbhAI e haMmezAM potAno sUra purAvyo che. zrI mATe ja anivArya che. caMdrazekharabhAI yoddhA, zrI cAmatIbena yoddhA ane zrI | zrI caMdranagara sosAyaTInA prAraMbhanA maMtrI zrI himatabhAI vaidyanI sthApelI A caMdranagara sosAya- hiMmatabhAI vaidya hatA. e pachI zrI bAlAbhAI hIne vikasita karIne naMdanavana jevI banAvavAmAM zrI desAI cUMTAyA. temaNe potAnA maMtrI pada daramyAna bAlAbhAIno kALo moTo che. temaNe potAnA jIva sosAyaTIne devAmAMthI bahAra kADhI, vyavasthita karI narasanuM A sosAyaTInA vikAsamAM siMcana karyuM ne namUnedAra banAvI. che ema kahI zakAya. TUMkamAM A mATe A sosAyaTIne jyArathI-ba jema dharatIputra kheDUta dharatI mAtAnI sevA vargamAMthI a vargamAM mUkI tyArathI-sarakArI oDITamAvajata kare che ane dharatI mAtA tenA pAlana- e pote je zera mAryA che, tenA para eka najara poSaNa mATe dhAnyanA DhagalAthI amIsiMcana kare che nAkhavAthI tamAma vAtanI pratIti thaI jAya tema che. tema ja zrI bAlAbhAI e caMdranagara sosAyaTInI bhAva oDITaranI noMdhaH jata ane vikAsanA karelA prayatnonA paripAka rUpe maMDaLIne vahIvaTa sahakAra ane samajapUrvaka cAle caMdranagaranI A puNyabhUmimAM temanA ahIMnA vasa che. makAnamAM rahetA bhADuAto tathA sabhyono vATa pachI teo potAnI sAkSara tarIkenI siddhi utkarSa thAya tevA sAMskArika ane sAmAjika saMbaMdha enAM eka pachI eka zikharo sara karI rahyA che. maMDaLImAM pravarte che te jotAM-A maMDaLInA sekreTarI caMdranagaranI bhUmimAtAe temanuM paNa eTaluM ja jatana zrI bAlAbhAI desAI tathA kamiTi abhinaMdanane ane utkarSa karyA che. prathama gujarAta samAcAra sAthe saMbaMdha baMdhAyo, bIju bhArata sarakAra tara pAtra che. tathA Ano vahIvaTa Adarza tarIke bIjI maMDaLIo svIkAre vagere lakSamAM laI maMDaLIne, a phathI pAritoSikanI prApti, trIjuM gujarAta rAjya varga-pahele varga--ApavAmAM Ave che." sarakAra taraphathI pAritoSikanI prAptio; bhakta kavizrI dulA kAganI mitratA-tehabharI AtmIyatA (oDiTa samaya 1-7-62 thI 30-6-63) vizvavikhyAta jAdukalAvida zrIyuta ke. lAlano Adara bhAva ane premabhakti-A uparAMta gRhajIvananA lakSyAM. sAmAnya rIte jotAM maMDaLIno vahIvaTa sahukemAM paNa uttarouttara pragatinI prApti thayelI che. dayatAthI ane karakasarathI cAle che. hisAbo ghaNA ci kumArapALanI ema. e.nI upAdhiprApti, ja vyavasthita rakhAya che. sabhyo sAtheno vyavahAra saphaLa lekhanapravRtti ane kolejamAM prophesara pade niyukti paNa sahakArI che. A jotAM A varSe paNa maMDa. tathA e lADIlA putranAM rasabharabharyA lagna ane LIne "a" varga cAlu rAkhavAmAM Ave che." pautra-prApti-AvAM aneka pradAne caMdranagaranI A (oDiTa samaya 1-7-63 thI 30-6-64.) bhUmie ApIne A sArasvata putrane lADa laDAvyAM che. 1. maMDaLIne vahIvaTa, saraLatAthI sahRdayatAthI caMdranagara ane zrI bAlAbhAI A bane nAmo tathA karakasarathI calAvavAmAM Ave che. ekabIjAnAM puraka che. caMdranagara zrI bAlAbhAIthI 2. hisAbo ghaNuM vyavasthita rAkhavAmAM vikhyAta che ane zrI bAlAbhAI caMdranagaramAM AvyA pachI vikhyAta che, ema caMdranagara ane zrI bAlAbhAI paryAya banI rahyA che. temanI vaSTipUrtinA 3, sabhyomAM sahakAranI bhAvanA sacavAI rahI che. pavitra prasaMge temanA jIvanamAM je sthaLe potAne 4. sabhyoe je zraddhAthI hoddedAronI varaNI Agavo mahimA pedA karyo che teno ullekha teTalA karI che te pramANe hoddedAro maMDaLInA vikAsanA Ave che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64H caMdranagara ane bAlAbhAI kAmakAjamAM UMDo rasa laI kAma karI rahyA che. "maMDaLInI nANAMkIya sthiti darzAvatuM tA. 20temAMya mAnada maMtrIzrI bAlAbhAI desAI maMDaLI- 6-68nA rojanuM saravaiyuMA sAthe sAmela che, je nA nAnA moTA dareka kAmakAjamAM aMgata rasa laI jotAM tenI Arthika sthiti saMtoSakAraka che. maMDapotAnI lAgavagathI paNa, dareka kAmone maMDaLInA LImAM upasthita thatA nAnAmoTA dareka prazno pratye hitamAM nikAla lAvI Ape che. te maMDaLInA temaja sajAga rahI maMDaLInA mAnada maMtrIzrI bAlAbhAI tenA sabhAsadone mATe AzIrvAdarUpa gaNI zakAya tema che. desAI temanA kiMmatI samayano bhoga ApI je rIte 5. maMDaLInA kAmakAja sarvAnumate thaI zake che nikAla lAve che te temanI sAcI nichA, khaMta,ane ane sahakAranI bhAvanA dareka sabhyomAM jaLavAi sahakArI bhAvanA ane mAnavapharajanA namUnArUpa che. rahI che, maMDaLInA sabhAgya ke tene zrI bAlAbhAI desAI maMDaLIne cAlu varSe a varga ApavAmAM Ave che. (jayabhikhu) jevA nIDara, lokasevaka ane mAnavatA (eDiTa samaya - 1-7-64 thI 30-6-1965) vAdI maMtrI maLela che. AzA che ke maMDaLI teo zrInI rAhabarI heThaLa dinapratidina tenA dayeyanI maMDaLInI vyavasthApaka kamiTi, mAnada maMtrIzrI tarapha AgaLa ne AgaLa vadhatI raheze. bAlAbhAI desAI ane hisAbanIse maMDaLInA temaja (1-7-66 thI 30-6-67) sabhAsadonAM nAnAMmoTAM dareka kAmakAjamAM aMgata sabhAgya che ke maMDaLIne "jayabhikhu" jevA rasa laI khaMta tema ja sAcA hRdayathI sahakArI nIDara, niHsvArtha ane mAnavasevAmAM rAcanArA mAnada bhAvanA sAthe kAmakAja karI maMDaLInA vikAsano maMtrIzrI maLela che. maMDaLImAM mAnada maMtrIzrInI vega vadhAravA Adarza prayatno karelA che. vizeSa kAryakuzaLatA, cANakaya buddhi ane sahakArI bhAvanAnA karIne maMDaLInA mAnada sekreTarI zrI bAlAbhAI lIdhe Ajadina sudhI koI sabhya sAme kAyadesaranAM desAI (jayabhikhkha)e temanA kimatI samayano AgaLanAM pagalAM levAne eka paNa prasaMge upasthita sAro e bhoga ApI niHsvArtha parizrama uThA thayela nathI. ane teozrInI tejasvI rAhabarI heThaLa vela che te maMDaLIne tenA saMpUrNa dhyeyaprApti maMDaLI tenI kUcamAM AgaLa ane AgaLa pragati tarapha laI jaze temAM zaMkAne sthAna nathI. Ama karI rahela che." ekaMdare maMDaLInI nANAkIya sthiti ane hisAbI | (samaya. 1-7-67 thI 30-6-18) temaja vahIvaTI kAmakAja saMtoSakAraka ane prazaM- ApaNe paNa prabhune prArthanA karIe ke zrI caMdranagara sanIya jaNAI Avela che tethI maMDaLIne a varga ane zrI bAlAbhAI-baneno khUba khUba utkarSa cAlu rAkhavAmAM Ave che. thAo. aho bAlAbhAI! aho caMdranagara ! (eDiTa samaya :- 1-7-65 thI 30-6-66) zANuM thaIne vIsarazo nahi. Izvare musalamAna ke hiMdu evA bheda nathI karyA. nyAyI ane anyAyInA ja bheda che. zivAjI musalamAna sAme nathI laDato; anyAya sAme laDe che. potAnA bhAIo pAse potAnAM ghara, potAno mAna, potAnI Ijajata lAmata rahe te mATe laDe che. mA pAse beTA rahe, orato pAse zIla rahe, IsAna pAse ene dharma rahe e khAtara e laDe che." mAdare vatana mAMthI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizALa kuTuMbanA vaDIla prAdhyA0 jayaMta kaThArI 1959-6 nI vAta che. amadAvAdamAM caMdranagara amaNa vananI eka moTo AnaMda mAnyo che. mAtra mitro ke nehIone ja nahi paNa sau sAyaTI tyAre caMdraloka jevI sadara lAgatI. zaherathI koIne sahAyarUpa thavAnuM zrI bAlAbhAInA svabhAsArI peThe dUra. kalAka be kalAke basa maLe. AjubAju vamAM che. ema kahevAya ke sahAyavRtti e emane jhADIjhADavAM ane verAna 5Ta.maracharono trAsa haju paNa jIvanamaMtra che. ghare beThA hoya ke presamAM, e mitro kyAM nathI ? paNa caMdranagaranA cAra mAsa jiMdagI ane snehIothI vIMTaLAyelA hoya ja, paNa emanI bhara cAle eTalI suvAsa mUkI gayA che ! evuM lAgatuM sAme eka mANasa to evo beThele hoya ke je hatuM ke caMdranagara sosAyaTI e sosAyaTI nathI paNa pitAne keIka keyaDo laIne Avelo hoya ane eka kuTuMba che. e kuTuMbanA vaDIlo te zrI bAlA bAlAbhAI ene e ukelavAno rasto batAvatA hoya. bhAI ane sau. jyAbahena. presanA kArIgaranA jIvanamAM ane enA utkarSamAM ame to e vakhate amadAvAdamAM navuMsavuM ja bAlAbhAI rasa le. vaNamAgI salAha paNa Ape. ghara vasAveluM. paNa zrI bAlAbhAInI paDezamAM bAlAbhAInI salAhathI ane sahAyathI upakRta thayelA amArA gharamAM kaI sAdhana-sagavaDa nathI ke koI ghaNA mANase meM joyA che. cIja vinA ame aTakI paDavyA chIe evuM kadI zrI bAlAbhAInuM viziSTa rIte sAmAjika vyaktianubhavyuM na hatuM. paDozamAM mahemAna Avyo hoya tva che. emane mitro, snehIo ane cAhakethI ke koI prasaMga hoya, bAlAbhAIne ane jayAbahenane vIMTaLAyelA rahevuM game che ane e vastu emane jANa thavAnI ja jarUra, pachI tamAro bhAra Ape- ghaNAM badhAM kartavyomAM prere che. Apa haLavo thaI jAya. - zrI bAlAbhAIthI huM thoDe dUra rahyo chuM-- e daMpatInI chAyAmAM caMdranagara snehabhaya kuTuMba- mArA svabhAvanI kaMIka maryAdAne kAraNe. paNa ethI jIvanamAM sukha anubhavatuM hatuM. emane mArA pratyene AtmIyabhAva meM kaMI ocho pachI to meM joyuM ke bAlAbhAInuM kuTuMba caMdra- anubhavyo nathI. bhAI kumArapALanI abhyAsavRttinagara sosAyaTImAM sImita nathI. e to AkhA e, emanA vidyAthI kALamAM ane pachI paNa emanI amadAvAdamAM, gujarAtamAM ane gujarAtanI bahAra sAthe carcAvicAraNuM karavA mane ghaNIvAra utte paNa patharAyeluM che. mitro. nehIono AvaDo moTo che. eka adhyApaka-jIve, koI jijJAsu maLe to varga che ane e sAcavavo e kaMI jevI tevI potAno svabhAva pragaTa karyA vinA kema rahI zake ? vAta nathI. e mATe mana moTuM joIe ane paNa A nAnI vAtanuM ghaNuM mUlya AMkatA meM ghasAI chUTavAnI tatparatA joIe. e bane guNo : zrI bAlAbhAIne joyA che. AmAM emanI hRdayanI zrI bAlAbhAI ane jayAbahenamAM che. emAM ja udAratA dekhAI Ave che. se- Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cheH vizALa kuTuMbanA vaDIla zrI bAlAbhAInI sAhityasevA viSe huM zuM vAcakavarga sudhI teo pahoMcI zakayA che. lakhuM? eno abhyAsa karavAnI taka mane maLI Aja sudhI ApaNA ziSTa sAhityamAM jayAnathI, paNa emanAM sAhitya ane zailIne eka moTe ene sarjanAtmaka upayoga karavA ta NI cAhaka varga che te huM jANuM chuM. emaNe jaina kathA- najara nathI gaI. zrI bAlAbhAIe e mA tApI ne punaruddhAra karIne mahattvanI sAMskRtika ane pUrI pADI che ane dizA kholI ApI che. ka sevA karI che ema kahI zakAya. e zrI bAlAbhAIno jIvanapravAha sATha varSa sadhI kathAomAMnI mULabhUta jIvanaMvidhAyaka tattvane ane bhUmine A karateM je rIte vahyA karyo che e ja rIte mAnavIya paribaLone emaNe uThAva Apyo che ane hajuye vahyA karaze evI zraddhA che. emanA nirAsAMpradAyikatAmAM e aTavAyA nathI. tethI ja vizALa maya dIrgha Ayu mATe Izvarane prAthae. sAhityika "Arya kAlakanA jIvanamAM eka vAta pade pade dekhAya che, kartavyapAlana mATe satata Agraha. kartavyanI vedI para zahIda thaI javuM emane mATe saheluM che paNa kartavyanI jarA paNa upekSA thatI hoya e emane mATe asahya banI jAya che. kartavyahInatAne bhAra e veThI na zakatA. jyAre paNa aMtaramAMthI kartavyano sAda UThatA tyAre keInI paNa sahAyanI AzA ke apekSA rAkhyA sivAya, teo cAlI nIkaLatA. e ja kartavyabhAnathI prerAIne teo gardazilla jevA mAMtrika, tAMtrika ane zaktinA puMja samA rAjavInI sAme thayA. na koI sAthI, na keI saMgI! potAnA pitAnAM nahi, ne dharmapAlakane dharmanI khevanA nahi. AvA reDhiyALa yugamAM dharma pratyenI ATalI kaDaka kartavyabhAvanA kharekhara dhanyavacana mAgI le che. " sAdhu mATe rAjanItimAM paDavAno niSedha che; paNa dharmarakSA mATe koIka sAdhupuruSane kyAreka rAjanItinA agni para cAlavuM anivArya banI jAya che." lebaMdI khAkhanAMkUlamAMthI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "lAkheNI vAtA"nA mAnavadhamI sarjaka "nathI me" koinI pAse vAMdhyuM prema vinA kaMI, nathI ke kAImAM joyuM vinA saudarya ke ahIM." zrI bAlAbhAI desAI-'jayabhikhkhu'nA vyaktitva vize, emanI jIvanabhAvanA vize, saMkSepamAM nirdeza karA hAya, te| zrI umAza`karabhAInu upara TAMkeluM muktaka khUba ja sUcaka nIvaDe tema che. yuvAnImAM tema prauDhAvasthAmAM zrI bAlAbhAI e ThIka ThIka pravAsa karyo che. anekavidha vyaktionA sa'pamAM e AvyA che. paNa badhA vakhata peAtAnI asaliyata jALavIne emaNe sAmA pAsethI meLavavA jevuM zakaya teTaluM meLavyuM che; bharapUra prema Apya che ane eTalA ja, balake ethI vizeSa meLavyeA che. emanI guNagrAhitAe, emanA prasannamadhura vyaktitve emane pramANumAM vizALa mitrama'DaLa meLavI Apyu che. emana: sAhityane uparaTapake paricaya meLavanArane zrI bAlAbhAI jainadharmanuM sAhitya ApanAra kadAca lAge, paNa hakIkate zrI bAlAbhAI soMpradAyanA ke khInna koI prakAranA vADAmAM baMdhAyA vinA vizALa amAM mAnavadhI sAhityakAra banI rahyA che. emane mAnavadharma emanA sAhityathI mAMDI emanA samagra'jIvanavyavahAra paryanta vistaryAM che. aMtaraMga mitro sAthe AnaMdavaneAda karatAM zrI bAlAbhAI ne sAMbhaLavA e eka lahAvA che. amadAvAdamAM navA navA Avele; huM mArI adhyApananI kAmagIrIne aMge sAhityajagatamAM sauprathama eLakhatA thayA zrI. rAvaLa sAhebane ane mu. dhIrubhAI ThAkarane. prAdhyA0 naTubhAi rAjaparA mu. dhIrubhAI avAranavAra zAradA mudraNAlayamAM zrI bAlAbhAInA darabAra 'mAM jAya. maneya kayAreka sAthe letA jAya. tyAM sudhImAM zrI bAlAbhAInu thoDu Mka vArtAsAhitya meM chUTaka chUTaka vAMceluM paNa pratyakSa te| zAradA mudraNAlayamAM ja emane joyA. gheADA paricaya thayA. paNa vadhu nikaTa avAyuM 1959nA jUna-julAImAM. bhAI zrI kumArapALa tyAre gujarAta kaeNAlejamAM prathama varSI vinayanamAM abhyAsa kare. lakheluM kaIka dekhADavA AvelA. huM makAnanI zAdhamAM hatA te temaNe jANyu'. ane thADA divasamAM emanA ane zrI bAlAbhAInA prayatnathI huMya caMdranagara'nA nAnA paNa phALA premabharyA vAtAvaraNathI dhabakatA kuTuMbanA sabhya banyA. lagabhaga e va huM sakuTuMba candranagara seAsAyaTImAM rahyo. te daramiyAna zrI bAlAbhAI e-- emanA samagra kuTu'e amane je AtmIyatAnA anubhava karAvyA te ame Ajeya bhUlyAM nathI. tyAMnA vasavATe ja samajAyu ke zrI bAlAbhAInA vyaktitvanA dhaDataramAM emanA kuTu MbasaMskAra, emanI vidyo. pAsanA ane sAhityaprItinA jeTalA kALA che teTale ja emanAM patnI a. sau. jayAbahenane paNa che. emanuM prasannamaMgala dAMpatya joIne sad gata kavivara nhAnAlAla ane mANekabAnA abhijAMta ane prasanna dAMpatya vize vAMceluM-sAMbhaLeluM yAda AvatuM. atithi-mAtrane sahRdayatAbharyA ujaLA Adara ane saMparkamAM AvanAra sau koI ne yathAzakaya sahAyarUpa thavu e zrI bAlAbhAInA, emanA kuTuMbanA dareka sabhyanA svabhAvane eka svAbhAvika Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTa : lAkheNI vAtAnA mAnavadhamI sarjaka aMza che. zrI bAlAbhAInA vyaktitvanA mane sauthI vadhu AkarSI gayelA aMza che emanI jiMdAdilI. zauya, sAhasa ane zahAdatanI aneka vAte lakhanArA zrI bAlAbhAI jIvanamAMya evA jiMdAdila rahyA che. aneka mUMjhavatA prazno vacceya me emane svastha ane prasanna rahetA joyA che. zarIra pramANamAM kasAyeluM ane khaDatala, ane hRdaya khUba kAmaLa. sAmA mANase nAnA amathA guNu karyAM, hAya tAya echA ochA thaI jAya. lekhakA dhaNA hoya che, paNa vAtaDAhyA kahI zakAya evA thADA hoya che. zrI bAlAbhAImAM e vAtaDAghApaNuM tamane tarata anubhavavA maLe. paNa vAtaDAhyA mANasamAM je bhArekhamapaNuM ane murakhkhIvaTa kayAreka anubhavAya che te zrI bAlAbhAImAM muddala na maLe. nAnA sAthe ke mATA sAthe e rIte ele ke varte temAM narI svAbhAvikatA dekhAI Ave. nikaTa AvelAemAMthI kAImAM hIra dekhe, te tene pArasa caDAvI, vikAsAnmukha karavAmAM saheje kasara na rahevA de. paNa saune ema lAge ke kaMIka pAyAnuM tattva khUTe che. zrI bAlAbhAI Ave ne vAtAvaraNamAM jANe bahAra AvI jAya. tareha tarehanI vArtAmAM peAte rasa laI zake. "" emanI hAjarIthI ja vAtAvaraNa haLavuM banI jAya ane naravA vinAdanA phuvArA UDyA kare. bhinnaruci mitrone ekasUtre sAMkaLI rAkhavAmAM zrI khAlAbhAInA uddAma vyaktinA phALA AchA nathI. tr emanI AMkhA kaMIka nabaLI che, paNu mANusate pArakhavAmAM emanI AMkhe bhAgye ja bhUla karI haze. zrI bAlAbhAInuM sAhitya emanA vyaktitvanuM dyotaka rahyu che. jIvanadhI sAhityakAra tarIke emaNe hamezAM kalama calAvI che. kAI vAda ke vADAnu anusaraNa karavuM e emanA svAtaMtryapriya svabhAvamAM ja nathI. kalAnA dheAraNe emanA sAhityanuM mUlyAMkana karanArane ahIMtahIM kahevApaNuM maLI Ave e saMbhavita che, paNa maMgala tattvanA upAsaka tarIke jIvana khAtara kalA 'nuM sUtra svIkArIne pravanAra zrI bAlAbhAInI aneka navalakathA, navalikA, caritro, rekhAcitro prasaMgakathAo kharekhara 'lAkheNI vAtA' banI rahI che. na nArIe jANe pAtAnI rUpasuMdara kAyAnA madamAM peAtAnuM guNajJa hRdaya khAI dIdhuM hatuM ! nArInA jIvananA TUMka samayamAM thayelA viparyAsa sahune pIDI rahyo. strIoe kezagUnakaLAneA vikAsa karyAM, pazu aMtaramAM te kevaLa viSayanI gAMThe ja rAkhI ! kr strIoe mANasane vIMdhI nAkhe e rIte payAdharAne zaNagAryAM, paNa mANasane peAtAnA banAvI nAkhe evu' hRdayAmRta sUkavI nAkhyuM. << strIoe ebDane AkarSIka rIte raktara Mjita karyAM, paNa pArakAnI sahAnubhUti mATe khaLabhaLA UThanAruM lAgaNInuM rakta khAI dIdhu. " kAmaLa strI sUryaMne tApa na sahevAya mATe mAthe avagu'na-oDhaNu nAkhatI. have strIoe eDhaNane paNa peAtAnAM rUpALAM agAne nirlajja rIte dhUpa-chAyAnI jema pragaTa ne apragaTa karanAruM AkarSIka sAdhana banAvyuM ! sauMdaryanI sarvAM kalA strIee vistArI, paNa jIvananI mahattama kalAne hAsa karyAM." 'bharata mahubalI'mAMthI zrI bAlAbhAInuM mitramaMDaLa meATuM che, emanA prazna sake ane cAhakAnA varga vizALa che; zrI bAlAbhAInI hRdayavADIne lIlI rAkhavAmAM e saue khUba phALA ApyA che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI bhikhunI aitihAsika navalakathAo DaoN. kumArI sarejinI zarmA, AgrA ke etihAsika tathyo upara avalaMbita, paraMtu te 1 bhASAmAM atihAsika navalakathAonI koI ne kaI aitihAsika yuganI sAthe saMbaMdha dharAve 100 varSa karatAM paNa vadhAre lAMbI paraMparA che. che. zrI jayabhikhunI aitihAsika navalakathAonA gujarAtanI pahelI navakathA karaNaghelo' (1866) ati- kathAvastune saMbaMdha itihAsanA kAlakrama pramANe hAsika ja che. nIcenA yugo sAthe cheH karaNaghelothI laIne kanaiyAlAla mA. munazInA # buddhakALa, mauryakALa tema ja guptayuga pUrvenA sAhityakSetramAMnA Agamana sudhI gujarAtI ati- ItihAsanI sAthe saMbaMdha dharAvatI navalakathAo hAsika navalakathAo temanI jUnI paraMparAne anu- (6ThThI sadI I. pU. thI 250 I. sudhI) saratI rahI. zrI munazIe tene navuM mUlya apIM 1. kAmavijetA sthUlibhadra (1940) navI dizA cIMdhI, ane gAMdhIyuga samApta thatAM thatAM 2. maharSi metAraja to gujarAtI atihAsika navalakathAe viSaya, vastu, (1941) 3. nircantha bhagavAna mahAvIra ItihAsa, dRSTikoNa tema ja TenikanI daSTie bahu 4. zatru ke ajAtazatru mukhI vikAsa sAdhyo. zrI bAlAbhAI vI. desAI (1961) "jayabhikhu" 1935 pachI prakAzamAM AvyA. te va rAjapUtakAlIna navalakathAo (647 thI 120) evA navalakathAkAromAMnA eka che ke jemaNe potAnI 1. premabhakta kavi jayadeva (1945) aitihAsika navalakathAomAM pUrva paraMparA karatAM 2. siddharAja jayasiMha (1961) taddana navIna ane viziSTa pradAna karyuM che. je mugala sAmrAjyanA itihAsa sAthe saMbaMdha dharA zrI jayabhikhkhanA saMskAra AzramamAM poSAyA vatI navalakathAo. (1526 thI 1756) che. jaina dharma upara temane apAra AsthA che. temaNe 1. vikramAditya hemu (1944) jaina dharmagrantha tema ja sAhityanuM UMDuM adhyayana 2. bhAgyanirmANa (1948) karyuM che. enA AdhAre temaNe potAnI aneka nava 3. dilhIzvara (1959) lakathAonI racanA karI che. jo ke mugalenA Akra ItihAsanA lekhakonI jema navalakathAnA lekhamaNa ane magala tema ja rajapUta kALa upara paNa kenuM dhyeya mAtra bhUtakALanuM varNana karavA pUratuM ja temaNe saphaLa kRtio ApI che, chatAM jenadharmanA nathI hotuM, tema ja te tenA bAhya AvaraNa prANasama ahiMsA ane zAnti e temanI navalaka- upara ja maryAdita nathI hotuM. navalakathAkAra te ItithAono mULa svara che. hAsanAM tonI bhItara rahelA sUkSma avyakata etihAsika navalakathAonuM vastu kAlpanika heya ryamAM avagAhana kare che. tethI ja to aitihAsika Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrI jyabhikhunI aitihAsika navalakathAo tene mATe baMdhana na rahetAM poSAka tava banI rahe che. pote jaina hovA chatAM zrI jayabhikhanI navalakathA navalakathAkAra mAnavIya tanI zodha ane enI e khAsiyata che ke temaNe ahiMsA ane saMyama sthApanAmAM aitihAsika tathyanI upekSA paNa karI jevAM jainadharmanAM tattavonuM pratipAdana mAnavatAnI zake che. te sivAya aitihAsika navalakathAkAra kathA- sarvamAnya bhUmikA upara karyuM che, jethI kyAMya paNa vastunI ekasUtratA jALavavA ane eka sAMkaLamAM temanI navalakathAo sAmpradAyikatAnI saMkucita goThavavA evI kakathAo, daMtakathAo, kiMvadattIo sImAmAM gUMcavAI nathI. temanI badhI navalakathAo ane tatkAlIna sAhityano paNa Azaro le che, jenuM prema, tyAga, karuNa ane vairAgyanA madhura vAtAvarakayAreka itihAsamAM khAsa mahatva nathI hotuM. NanuM sarjana kare che, athavA ema kahI zakAya ke itihAsakAranA lakSya karatAM navalakathAkAranuM lakSya teo AvA prakAranA vAtAvaraNanA nirmANamAM saphaLa thayA che. juduM ja hovAthI te A upAdAnono upayoga kare che. ItihAsanuM satyasaMbhUta (jevuM thayuM che tevuM) satya che, navalakathAomAM ghaTanAonuM saMkalana aitihAsika navalakathAkAranuM saMbhAvya satya che. itihAsanuM lakSya saMdarbha mAM khUba kuzaLatApUrNa ane rocaka Dhabe thayuM mAtra satya che, te navalakathAkAranuM satya zivama ane che. kyAMya mukhya ane prAsaMgika kathAonI gUMthaNI sundarama che. paraMtu navalakathAkAra manamAnI rIte Ale. kaDhaMgI ke astavyasta nathI dekhAtI. khana na karI zake; bIjA prakAranI navalakathAonA pAtrAlekhananI daSTie paNa vicAratAM jaNAya che Alekhana karatAM aitihAsika navalakathAnuM Alekhana ke zrI jayabhikhue navalakathAnI duniyAmAM adivadhAre kaThora karma che. kathAvastunI ghaTanAo ane kathA- tIya pAtro aryA che. kezA jevI advitIya suMdarI enuM nirmANa atihAsika kALavizeSanI paristhi- ane tenA vairAgyane kaNa bhUlI zake? sthUlibhadrane tine anukULa karavuM emAM ja navalakathAkAranI prati- mAnasika saMgharSa, temanuM kazAmAM anurakta thavuM ane bhAnI kasoTI che. kAlpanika prasaMgomAM paNa navala- pAcho vairAgya levo-A saphaLa pAtrAlekhananA udAkathAkAre potAnI vAta evI rIte kahevAnI hoya che haraNarUpa banyAM che. ke jANe te pote e yuganuM jIvana jIvyo hoya. ghaTa- bhikhue jaina sAdhu ane munionuM nAone kAryakAraNa-saMbaMdha joDavA ane temanI Alekhana alaukika karyuM che, chatAM kayAMya (AjanA vacce ekasUtratA sthApavA je te e yuganuM citra saMdarbhamAM paNa) te asvAbhAvika thavA nathI pAmyuM. upasAvI zako to samajavuM ke te eka saphaLa ati- alokika tattavonA temanA nirUpaNamAM paNa vAcaka hAsika navalakathAkAra che. saheja vizvAsa karavA lAge che, e pAtronA divya zrI jayabhikhUnI navalakathAo je uparyukata AlokamAM vAcaka mugdhabhAve jue che. ahIM ja kasoTI upara kasavAmAM Ave to kathAvastunI daSTie jayabhikhunI saphaLatA rahelI che. ema niHsaMkeca kahI zakAya ke temanI je navalaka- zrI jayabhikhue pAtrAlekhanamAM kAvyAtmaka thAo zAnta, madhura ane kemaLa bhAvanA sAthe alaMkArapUrNa zalIne prayoga karyo che. pariNAme saMbaMdha dharAve che te saMpUrNa rIte saphaLa ja nahi, pratyakSa rIte varNavavA chatAM aneka sthaLa arocaka paraMtu uttama koTinI navalakathAo che. aitihAsika nathI jaNAtAM. parokSavarNana, anya pAtro dvArA paNa kALanI dRSTie e navalakathAo guptakALa pahelAMnA guNakathana, vezabhUSA, judA judA kriyAkalApa, tema ja itihAsamAM samAveza pAme che. temanI navalakathA- judI judI mudrAonA aMkana dvArA paNa pAtrAlekhaomAM jainadharma ane prabaMdhomAM AvatI paraMparAo nA saphaLa prayoga thayo che. ane AkhyAnone ghaNuM mahatva maLyuM che. dareka kaLAkAranI jema jayabhikhunI paNa potAnI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhu SaSTipUti smaraNikA : 1 viziSTatA che. jayabhikhunI pAtrAlekhanapatA tema nanI dRSTie je saphaLatA kezAnA vAsabhavananA varNaja pratibhA zAnta, karuNa ane zRMgAra rasanuM pratinidhi namAM, sAMskRtika parvonAM varNanomAM tema ja jaina pAtromAM savizeSa saphaLa rahI che. vIra ane zauryanAM munionA dhArmika, zAnta ane sarvaguNathI maMDita pratIka pAtronA AlekhanamAM jayabhikhunI kalama vAtAvaraNanAM varNanomAM maLI che te yuddhanI bhayaMkaraAvo camatkAra darzAvI zakI nathI, vikramAditya hemu, tAnAM varNanomAM temane maLI zakI nathI. bhAgya-nirmANa, dillIzvara e navalakathAomAM pAtrA zrI jyabhikhunI navalakathAonI saphaLatAnuM lekhananA saphaLa prayoga tethI ja thaI zakyA nathI; mukhya kAraNa temanI varNananI bhASAzailI che. temanI premabhakta kavi jayadeva, maharSi metAraja temaja kAma maja kAma. sUkSma ane sacoTa bhASAzailI aitihAsika navalakavijetA sthalibhadra jevI navalakathAomAM ja temanA thAonA vAtAvaraNane jIvaMta banAvI vAcakane atI tamAM ghaNI varAthI pravezAve che. pAtrAlekhananI utkRSTa kaLAnAM darzana thAya che. aitihAsika navalakathAomAM viziSTa kALano chevaTe e kahevuM anucita nahi jaNAya ke zrI jayabhikhunI badhI navalakathAo kaIne kaI svarUpe ItihAsabodha tatkAlIna vAtAvaraNanI jamAvaTa dvArA karAya che. vAtAvaraNa e pAtrono saMsAra che. emAM gati kare che. jainadharmanA AdhArabhUta siddhAntone lakSamAM rAkhIne rahIne ja te potAnA kriyAkalApano paricaya Ape gujarAtImAM anya lekhake e paNa dharma vizeSathI che, ane ema kathAvastuno vikAsa sadhAya che. ati- anuprANita thaI navalakathAo lakhI che. hiMdImAM hAsika vAtAvaraNanA puna:sarjanamAM ja navalathAkA- rAhula sAMkRtyAyananI navalakathAo A vargamAM ranI kharI saphaLatA rahelI che, tethI ja atihAsika ja Ave che. AvA navalakathAkAronI tulanAmAM jayanavalakathAomAM sthAnavizeSanI bhaugolika, rAjanai- bhikhunI e vizeSatA che ke teo kayAMya vicAromAM tika, dhArmika ane jAtigata sImAo; dhArmika, saMkucita jaNAtA nathI. temanI navalakathAomAM sAmAjika ane rAjanaitika jIvana ane mAnyatAo, jainadharmathI prabhAvita athavA AdhyAtmika AnaMdano astrazastra, yuddha paddhati, lalita kaLAo tema ja mAna- rasAsvAda mANanAra, jayabhikhunI viziSTa cinuM vetara sRSTinuM mahatva vadhAre hoya che. pAtra, koI ne kaI rUpe jarUra rahe che, paraMtu temaNe jayabhikhu zAnta ane komaLa bhAvanA saphaLa dareka sthaLe dhArmika kaTTaratA tema ja sAmpradAyika Alekhaka che. temanI navalakathAomAM eka khAsa prakAranuM makara saMkucitatAthI bacavAno prayAsa karyo che ane temAM vAtAvavaNa sarjAyuM che, jemAM zAnta, madhura, dhArmika te saphaLa paNa thayA che. ane sAMskRtika jIvananuM Alekhana karavAmAM AvyuM jayabhikhu udAtta bhAvanAo tema ja prema ane che. temanI ghaNIkharI navalakathAomAM rAjakIya saMgharSa, sauMdaryanA pratipAdaka che. dharmavizeSathI prabhAvita hovA yuddhanI bhayaMkaratA, janasamAjanA sAmAnya AcAra- chatAM temaNe mAnavatAnI vizALa bhUmikA upara ja vicAra ane hAsavilAsano abhAva che tema ja tenuM citraNa karyuM che. A dRSTie temanI navalakathAdhArmika, naitika ane premapaMDita jIvanadaSTinuM Are- oe gujarAtI atihAsika navalakathAonA ItipaNa che. AvI jAtanA vAtAvaraNamAM jayabhikhunI hAsamAM eka khAsa prakAranI navalakathAone sUtravarNanazailIe temanA apUrva sAmarthyano paricaya pAta karyo che. karAvyo che. varNanI sajavatA dvArA deza, kALa, jayabhikhunuM A pradAna gujarAtI navalakathAo - mAM viziSTa mahattva dharAve che. tema ja vAtAvaraNanA saMkSiSTa biba temanI navala huM AzA rAkhuM chuM ke gujarAtInuM navalekhana jayakathAomAM khUba saphaLatA sAthe UpasI zakayAM che. bhikhunA sAhityamAMthI preraNA meLavI A paraMparA bhayaMkara kaTokaTIbharI sthiti, yuddhavarNana vagere jayabhikhUnI navalakathAomAM Ave che, paraMtu e kathAonA kezamAM vadhAro karaze. AgaLa vadhAraze ane AvI vizeSa prakAranI navalabAbatamAM niHsaMkeca kahI zakAya ema che ke vAra hiMdImAMthI anu. 5. zAMtilAla jana che Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yazasvI kalamanA svAmI zrI rAjamala lADhA, taMtrI : dainika dhvaja', mantrasAra vArtAo kahIne vidyArthI sAthIonAM mana praphullita karatA. lekhaka ane vArtAkAra zrI jayabhikhkhu gurjara sAhityanA nabhAmaDaLamAM eka jAjavalyamAna nakSatrarUpe prakAze che. peAtAnI kalama vaDe janajIvananuM yathA vidva'gAvalAkana je vyaktie sAkarUpe prastuta karyuM, jeNe prAcIna ghaTanAonuM prAmANikapaNe sajIva citrAMkana karyuM ane nirjIva akSaromAM rasasiMcana dvArA prANa pUravAmAM jemaNe peAtAnuM kauzala dAkhavyuM te zrI jayabhikhkhu ja che. temanA nAmanuM smaraNa thatAM veMta eka evuM vyaktitva sphurAyamAna thAya che, jene pratibhA, kSamatA, yAgyatA ane kuzaLatAe ekAkAra thaI ujajavaLa karyu che. zrI jayabhikhkhunI sAthe mAre paricaya AjathI ThIka cALIsa varSa pahelAM zrI vIratattva prakAzaka ma`DaLa ( jaina pAThazALA ), zivapurI ( gvAliyara ) thI che. te vakhate huM ane zrI jayabhikhkhu eka ja vidyAkendramAM vidyAbhyAsa karI sarasvatInI sAdhanA karatA hatA. te vakhate paNa mane temanA hAsyeAjajavala mukha upara vistaratI AbhAthI evA AbhAsa thatA ke mArI sAthe kAI pratibhAvaMta vyaktitva pallavita thaI rahyuM che. zivapurInA e nirdoSa ane sukhamaya jIvananuM smaraNa thAya che, tyAre hRdaya AnaMdathI pulakita bane che, jayabhikhkhunA e zabdo mane Aje paNa harSAkulla kare che, jyAre te mane meAjamAM AvI 'pahelavAna ' kahI khelAvatA hatA. te vakhate temanuM sAnnidhya ane temane sahevAsa mArA mATe ja nahi, badhA sAthIone mATe AnaMdanA viSaya banatA. jayabhikhkhu phAI divasa khUba AnaMdamAM hAtA tyAre rAcaka ' te vakhatanA jaina pAThazALAnA zuddha vAtAvaraNamAM UcharelA dhaNA chAtro Aje paNa jaina jagatamAM suMdara kAryo kare che ane jainadharmanA sAhityanAM vividha svarUpa lakhANa dvArA pragaTa kare che. temAM jayabhikhkhu ( te vakhatanA bhIkhAbhAI) sAthe sAthe zrI ratilAla dIpacaMda desAI paNa A pAThazALAnA eka pratibhAzALI chAtra hatA. temanuM samagra jIvana ane sAhitya jaina samAjanI sevAmAM samarpita che. sva. pUjyapAda prakhara vakatA munirAja zrI vidyAvijayajI mahArAjanA ame dhaNA RNI chIe. temanI madhura vANIe amArA jIvana nirmANamAM eka rAhabaranuM kAryo karyu che. e zuddha ane nirdeLa vAtAvaraNamAM UcharelA ane peASAyelA jIvanamAM navInatA AvavI e svAbhAvika ja che. amAruM' e sadbhAgya che ke Aje deza ane samAjanI kaIka sevA karavAnI amane paNa thoDI ghaNI taka maLI che. ame 1930mAM chUTA paDayA. te gujarAtI bhASI hatA ane huM hiMdIbhASI. meM hiMdInA patrakArajagatamAM mArI namra sevA arpavA pagaluM bharyu, ane tyArathI zrI jayabhikhkhunuM nAma eka yazasvI lekhaka tarIke sAMbhaLate! rahyo chu. ane chApAMmAM vAMcatA paNa rahyo chuM. hRdaya vAraMvAra AdarapUrvaka zrI jayabhikhkhu pratye kheMcAtuM rahyuM che. jyAre kAI paNa pustaka upara lekhakarUpe zrI jayabhikhkhunuM nAma chapAyeluM joI chuM tyAre mane ema lAge che ke jANe mArI sAme mArA eka jUnA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tejasvI sahayAgI paNa eka yazasvI kalamanA svAmInI kRti che, jenI tarapha gujarAtI vAcaka varga khUba ja AkarSAyA che. bhASAne cuMbaka eka zakti che ane te peAtAnI AjIbAjunAM lohakaNAne AkarSe che. AvI ja zakita zrI jayabhikhkhumAM che, jenA tarapha vizALa vAcakava AkarSAyA cheH AnuM kAraNa zrI jayabhikhkhue jIvaMta zailI ane TenikAnA karelA saphaLatApUrvaka upayAga che, je vidyAnA kAIpaNa lokapriya ArAdhakamAM hAvA joIe. zrI jayabhikhkhunuM sAhityamAM je apaNu che te vizALa sAhitya-sAgaramAM biMdu sama sAttvika ane sattvazIla sarjaka sAhityanA mukhya be prakAra : vidbhAgya ane leAkabhAgya. lokabhAgyanA paNa pAchA e peTAvibhAga pADI zakAya (1) lokeAnA aparasane-vikArAne pAje, pa'pALe ane galIpacI kare tevuM nimnakoTinuM ane (2) janatAnAM rasarucine keLavI emanuM urdhvIkaraNa kare tevuM saMskArapreraka sAhitya. A chellA prakAranA sAhityanuM sarjana karavuM e baccAMnA khela nathI; kadAca ene mukAbale nayuM vidbhAgya zAstrIya nirUpaNa karavuM sugama che. sAcA khAlasAhityanuM nirmANa karavuM e jema adharuM che tema sAcu' leAkeApayeAgI sAhitya sarjavuM e paNa kaparuM kAma che. sAmAnya jananI rasamRddhi saMteASAya ane sAthe sAthe tenI abhirucinuM urdhvIkaraNa paNa thAya arthAt sAhityika guNavattA jaLavAya temaja temAMthI jIvananuM sattvazIla pAtheya paNa maLI rahe evI khevaDI vikaTa kAmagIrI enA sarjake bajAvavAnI hAya che. zrI jayabhikhkhu SaSTipUti smaraNikA :73 hovA chatAM siMdhu karatAM ochu* nathI. rASTrapati dvArA vAraMvAra sanmAnita thavAnuM gaurava meLavanAra A lekhake peAtAnI kIrti patAkA saphaLatApUrvaka pharakAvI che. emanuM kAryakSetra janamana che; emanI racanAoe janamAnasane saMparka sAdhyeA che, janamAnasamAM zraddhA prerIche, janamAnasanA vizvAsa meLavyA che ane janamAnasanI svarata trIone jhaMkRta karI che. mArI maMgaLa AkAMkSA che ke zrI jayabhikhkhu sudIdha svastha jIvana meLavI sAhityasevA ane sAhityasAgarane A bhare ! anu. paM. zAMtilAla jaina zuSka upadeza tA harakAI ApI zake, paNa jIvananAM mUlagata mUlyeA, pAyAnA siddhAMtA ane naravI niSThAno saMdeza rasika, saraLa ane sacATa zailImAM sAhityaguNano puTa ApIne rajU karavA e AvA sarjakanuM jANe jIvanavrata hoya che. zrI jayabhikhkhune zIya atizayeAkti thavAnA bhaya vinA AvA sAttvika 10 ane sattvazIla sarjaka tarIke sahelAIthI biradAvI zakAya. emanA vipula sarjananI viziSTatAno nirdeza karavAne e ja zabdo basa che : jIvanalakSI ane saMskAralakSI. kalA khAtara kalAno vAda emane jANe agrAhya che. vartamAna sAhityakSetre zIla tevI zailInuM jIvaMta udAharaNa zodhavuM hoya teA zrI bAlAbhAI nuM nAma sahelAIthI smaraNe caDe che. saMskRta, hindI ane UrdUnuM emanuM UMDuM parizIlana emanI khAnIne baLakaTa teTalI ja lacIlI banAvI temanI AgaLa mudrA upasAve che. teo nathI teA nakarA jUnavANI ke nathI naryAM navamatavAdIH balke e banne vaccenA sarvajanapriya suvarNa setunI te garaja sAre che. emanI vidvattAmAM dhaDanI gaMdha nathI ke upadezakanA UMcerA AsananuM ucca abhimAna nathI. cAkhaliyAveDA ke sugALavAvRtti emanA svabhAvamAM nathI. janajAgRtinA e zaitAlika che. A janatAnA lekhakanI pariNata prajJAno lAbha gujarAtane haju varSo lagI aviratamaLyA kare te mATe te dI ane svastha Ayu bhogavavA zaktimAna thAo evI ApaNI sahunI temanI SaSThipUrti prasaMge prArthanA hajo. lakSmInArAyaNa paDacA me, ena. ema. tripAThI enDa sansa, muMbaI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 'jyabhikhuM vyaktitvanA jharUkhAmAMthI De (kumAra) sarejinI zrIrAma zarmA, AgarA gujarAtInA prasiddha sAhityakAra zrI bAlA huM temane eka saphaLa navalakathAkAra tarIke oLa khatI, paraMtu mAnavatAnA jharUkhAmAMthI jotAM zrI bhAI vI. desAInI sAthe mAro paricaya patravyavahA jayabhikhu niHsvArthabhAve mAtA bhAratInA sAcA ranA mAdhyamathI 1961mAM thayo. Aje paNa te patra upAsaka siddha thayA. saune madada karavA mATe temane vyavahAra pUrato ja maryAdita che. durbhAgyavaza hajI game tyAMthI samaya maLI rahe che athavA teo potAnA che sudhI temane sAkSAtkAra thaI zaka nathI. vyasta jIvanamAMthI madadane mATe thoDAghaNA samayanuM meM 1960 nA okaTobaramAM AgarA yuniva- tAta kharA dilathI ratA rahe che. dAna kharA dilathI karatA rahe che. rsiTInI ka. mA. munazI vidyApIThamAM pIeca. DI. DigrI mATe rajisTrezana karAvyuM. viSaya hato : "hindI ema lAge che ke teoe je Adarza ane mAnatema ja gujarAtInI aitihAsika navalakathAonuM vamanamAM vahetA bhAvanirjharanuM pratipAdana pitAnI tulanAtmaka adhyayana." nalakathAomAM karyuM che tene teo potAnA jIvanamAM na paNa pUrI rIte utArI zakayA che. gujarAta ane gujarAtInA sAhityakAro sAthe mAre vyaktigata paricaya te vakhate nahi jevo ja | meM temane sAmAnya rIte eka aparicita zodhAhatA, jo ke gujarAtI bhASA sAthe mAro nAnapaNathI rthinI rUpe patra lakhyo tyAre mArA bIjA sAthIja paricaya rahyo che. oe mArI mazkarI karelI. temanuM evuM kahevuM hatuM ke ApaNA jevA aneka zodhAthI moTA moTA sAhi. mArI zodhane anulakSIne meM gujarAtI sAhi. tyakArane patra lakhe che ane te patra radInI TekatyakAro, khAsa karI navalakathAkAro sAthe patravyava rInI ja zobhA vadhAre che; paraMtu mane vizvAsa hato hAra zarU karyo. ke mane gujarAtamAMthI cokkasa madada maLaze ja. mane e jaNAvatAM saheje saMkeca nathI thato ke gujarAtI sAhityakAronI madada ane kapAne lIdhe me ane thayuM paNa evuM ja. eka aThavADiyAmAM ja mAruM zodhakArya AgarAma rahIne ane gujarAtamAM zrI jayabhikhu tema ja bIjA sAhityakAronA uttaro gayA vagara ja saphaLatApUrvaka pUruM karyuM. sauthI vadhAre mane maLavA zarU thayA. sahAnubhUti ane sahAyatA ane zrI jayabhikhunI zrI jayabhikhUnI huM A daSTie sadA kRtajJa pAsethI maLelAM. AjanA bhautikavAdI yugamAM jyAre rahIza. teoe mArI oLakhANa gujarAtanI moTI sAmAnya rIte mANasa koIne koI prakAranA svArtha. moTI saMsthAo sAthe karAvI, jyAMthI mane upayogI vaza keIne madada karavA hAtha laMbAve che tyAre zrI. sAhitya maLI zakaryuM. teoe jAte ja vyavasthA jayabhikhunI udAratA ane sahRdayatAe mane vizeSarUpe karIne mane copaDIo mokalAvI, jenI madadathI mAruM prabhAvita karI che. A kAma saphaLatApUrvaka pUruM thayuM. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikA 75 zrI jayabhikhue mArA zedhakAryamAM ane vizeSa bhASAo bolanArA ekabIjAnI najIka Ave e khUba madada karelI tethI ja temanA vyakitatvanI eka bAjune jarUrI che. te sivAya e paNa jarUrI che ke emanAM huM ahIM' paricaya nathI ApatI; ane A ja mAro jevAM vyaktine ApaNe oLakhIe ane e rIte ekamAtra udeza nathI. mAro A svArtha eka mAdhyama ApaNe ApaNA hRdayanI vizALatAnuM kSetra vistArIe. cokkasa che. Aje ApaNA dezamAM bhAvAtmaka eka- zrI jayabhikhunI SaSTipUtinA samAroha vakhate tAnI vAto thAya che, ane bIjI bAju bhASA saMbaMdhI temanA svastha ane dIrghajIvananI kAmanA karuM chuM. vivAda paNa jAge che. AvI sthitimAM zrI jayabhi- teo zatAyu he! khu jevA vyakitatvonAM udAharaNa laI judI judI hiMdImAMthI anu. paM. zAMtilAla jaina vadhIo mUle vANIA zrI bAlAbhAI be divasa neminAtha (premAvatAra) vAMcyuM ne ekadama moja AvI. majAdara moja AvI. paNa kevI ? chAtI phATI jAya evI. zuM ApuM? AzIrvAda vinA vAha tArI kalama vANuo! kArIgara kalama taNuM, kaMIka lADakaDA lAlA, emAM bezaka tuM bAlA, vadhIe mUle vANIA. 13-9-65 dulA kAga Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hata jIt zarada: zatam zrI kastUramala bAMThiyA : nepAnagara pI jyabhikhu SaSTipUrti samAroha upara nesa enDa komarsa maMgAvyo, kAraNa ke huM vANi jayano snAtaka hato ane meM vyApAra tema ja amadAvAdathI pragaTa thatA soveniyara mATe kAMIka lakhI arthazAstra e viSaya upara hindImAM lakhavAnuM mokalavAnuM AmaMtraNa maLatAM harSa to thaye; paraMtu zarU karyuM hatuM. te ja varSe mAro vyApAraviSayaka tenA karatAM vadhAre sakeca to eTalA pUrato thayo pahelo lekha hiMdInI suprasiddha mAsika patrikA ke huM AvI viziSTa vyakti vize kAMIpaNa lakhavAne "sarasvatI'mAM pragaTa thayela. te vakhate tenA taMtrI sva. mane anadhikArI mAnuM chuM. 5. mahAvIraprasAda dvivedI hatA. mane temano paricaya zrI jIvanamaNi savAcana hiMdImAM nAmAne lagatuM sau prathama mAruM pustaka mALAmAM pragaTa thatA temanA sAhityathI saM. 1964mAM thayo, je huM mArA samavayaska ane 60thI paNa hindI vIvAtA' te vakhatanA suprasiddha prakAzaka harivadhAre varSonA ananya mitra zrI gopIcaMdajI ghADI dAsa enDa kaMpanIe prakAzita kareluM. huM hiMdI granya ratnAkara sirIjhane paNa varSo sudhI sthAyI grAhaka vAlanI anupama udAratAne lIdhe tyAre meLavI rahelo ane tenuM sAhitya kharIdI vAMcato. pustaka zakyo hato. kharIdavAnuM vyasana bhAre 1953thI eTalA mATe tajI pustaka vAMcavA ane saMgharavAnuM vyasana mane deva paDayuM ke 1945 thI AjIvikA kamAvAnuM mUkI nAnI umarathI ja rahyuM che, paraMtu huM I. 1915mAM daI jIvanabharanI kamANI rokI huM mArA parivArane vidyAbhyAsa mATe muMbaI gayo tyArathI to A vya pustako ane sTezanarInI dukAnamAM madada karavA lAgele. sanamAM tIvratA AvI. te vakhate huM koI pustaka paraMtu temAMthI paNa mAre eTalA mATe mukta thavuM vikretAnI dukAne jatAM eTalA mATe saMkecA ke tyAM paDayuM ke parivAranA loko mane zoSaka mAnavA lAgyA, pahoMcyA pachI pustako kharIdavA lebha TALI barAbarIno sahAyaka ane sahagI nahi. huM saMsAzakIza nahi ane mane je abhyAsa mATe paisA maLatA ranI javAbadArIonA RNathI mukta banyo hato temAMthI 2-4 rUpiyAnAM pustaka kharIdyA vinA rahI ane ekAkI jIvananirvAha mATe vIjaLIvege badazakIza nahi. lAtA jamAnAmAM potAne "anaphiTa samajI meM akiM. - 1918 thI huM kamAvA lAgyo ane tyArathI canatva svIkArI lIdhuM hatuM. A kAraNasara ja zrI 5-10 rUpiyAnAM pustako dara mahine kharIdavAnuM jayabhikhunuM samagra sAhitya IchA hovA chatAM, mane vyasana lAgyuM. kalakattAnI TeMDarDa liTarecara vAMcavA mATe huM Aja sudhI kharIdI zako nathI; kaMpanI pAMca rUpiyAnA mAsika haptAthI keTalIye chatAM je kAMI vAMcyuM che tenAthI huM khUba ja prabhAvita jAtanA aMgrejI saMdarbha grantha vecatI. tethI meM thayo chuM. 10 bhAgamAM maLato "ensAIkalopIDiyA opha bijha Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhiSma piSTipUrti smaraNikA : 77 patrakAratva jyArathI vyavasAya banyuM che tyArathI paM. sukhalAlajInuM kahevuM barobara che ke jyAM sudhI tenuM zikSaNa paNa apAya che, paraMtu temAM saphaLa patra- vaiSNava sAhityane ThIka ThIka paricaya sAdhavAmAM na kAra to javalle ja thAya che. barnArDa ze, ema che. Ave ane e paraMparAnuM sAmpradAyika dRSTie parivelsa jevA pAzcAtya lekhakonI apUrva saphaLatA Apa- zIlana na karAya, tyAM sudhI AvI prabhAvaka navala Nane temanI zarUAtanI kaThinAIo jovA ane kayAreya lakhI na zakAya.. vaiSNava paraMparAnI prazaMsAsamajavA preraNA nathI ApatI, jyAre temanAM pAtra ke niMdApAtra zuMgArabhakti prasiddha che jyAre lakhANo temane hatotsAha karavA vAraMvAra pAchAM lekhaka "jayadeva'nA "saudaryapUjA'nA prakaraNamAM A AvatAM, paraMtu teo eTalA mATe hatotsAha na zuMgArabhaktimAM advaita jue che to tenA vaiSNava banyA ke te vakhate teoe lekhanane jIvananirvAhanuM havAmAM saMdeha ja nathI raheto... paraMtu A prakaraNa ekamAtra sAdhana nahotuM banAvyuM. temanAM lakhANanI tarapha mAruM khAsa dhyAna gayuM. meM lekhakanI sAthe je AlocanA thatI tenAthI pitAnAM lakhANone mukta carcA karI, temane dRSTikoNa jANI lIdhuM ane sudhAravA-paribhAjita karavA te satata prayAsa karatA. mAro dRSTikoNa paNa temanI sAme mUkyo. jyAre meM pariNAme te evA to vizvavizrata lekhaka banI zakyA jANyuM ke bIjA saMskaraNamAM lekhaka A prakaraNa kADhI ke vArasArUpe karoDonI milakata teo pAchaLa mUkatA nAkhavAnA che eTaluM ja nahi, paNa taruNa peDhInI gayA. vRttine thAbaDe evuM zuMgArI lakhANuM khAsa pralo. kalamane Azare jIvavuM e siddhAnta zrI bhana ApIne lakhAvanArAone paNa temaNe nakAyAM jayabhikhue apanAvyA to kharo, paNa je kaTha- che. che, tyAre mane daDha vizvAsa thaye ke A lekhakanI che, tyAre mana daDha vizvAsa NAI mAMthI pasAra thatAM te AjanA saphaLa zakita have navI peDhIne baLa ane samarpaNapUrNa lekhaka banI zakayA che tenI kAMIka jhAMkhI temanA kAMIka navuM ja Apaze." A kathanamAMthI ApaNane spaSTa maLe che : " USara paraMtu samayane anurUpa AvI cetavaNI ApajamInamAM je vRkSa royuM, tenuM pAlanapoSaNa karatAM nAra ane sAMbhaLanAra dezamAM vadhAre hota to yathAkaThora kasoTI thaI, paraMtu chevaTe tenA upara phUla thaMvADanI ADamAM loreMsanA "leDI ceTalIka lavara' AvyAM, tenI sugaMdhathI mana mahekI UThayuM ane dIrgha athavA jemsa jesanA "elesI' jevuM sAhitya avadhi pachI tenAM susvAdu phaLa paNa maLyAM." dezamAM lakhAta ke pracalita thAta nahi ane na to kaThinAI e vakhate potAnA siddhAnta upara azlIla sAhityane lagatA kAyadAne kaThora banAvaTakI rahevuM e darekane mATe saMbhava nathI hotuM. yathA. lAnI jarUrI UbhI thAta. zrI jayabhikhue zrI. thaMvAdanI ADamAM keTalAye lekhako prakAzakathI prerA- lAlabhAI zAhanA sahayoga ane temanI madadathI jIvaIne lapasI paDe che ane cAMdInA thoDA TukaDAnA namaNi dvAcanamALA TrasTa paNa A ja udAtta lobhamAM AvI evuM lakhe che jene aMgrejImAM yalo dhyeyane sAme rAkhI sthApita karyuM che ane tenuM ane hiMdImAM "ghAsaleTI' sAhitya kahe che. sAhitya sarvasulabha banAvyuM che. zrI jayabhikhu navalakathAnA lekhanamAM pahelAM saphaLa jaina kathAsAhitya upara AdhArita navalakathAo nathI thayA e emanI 1933nI 'bhAgyavidhAtA' ane aMge paNa zrI jayabhikhane yathAsamaca cetavaNI 1941nI kAmavijetA' navalakathAonuM punarmudraNa maLI gaI ane teNe temane kAryanI siddhine mATe na thavAthI jaNAI Ave che. 1944mAM temaNe vikra japa ane maMtrataMtramAM paDelA tyAgI vezadhArI jaina mAditya hema' ane 1945mAM "premabhakta kavi jaya- jatinI yogya samAlocanA karavA preryA ane bIjA deva' lakhI. "kavi jayadeva' navalakathA vize prajJAcakSu saMskaraNamAM temaNe AvuM lakhANa sudhArI paNa lIdhuM. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 jIvaMta zarada: zatam zrI jayabhikhkhunI muslimakAlIna aitihAsika navalakathAomAMthI meM 'vikramAditya hemu' ane 'bhAgyanirmANa' ja vAMcI che, je emaNe mane gaI sAla bheTarUpe mekalAvelI. pUrA devala,' 'dAsI janamajanamanI, 'mAdare vatana,' 'yAdArathaLI,' 'eka kadama Age,' 'javAMmarda,'hiMmate mAM,' 'gaI gujarI,' 'mAne lAla' vagere me' nathI vAMcI ane 'lokhaMDI khAkhanAM phUla' tema ja 'dilhIzvara' paNa nathI vAMcI. eTalu huM jANuM chuM ke 'vikramAditya hemu'e jaina itihAsanA jANakArAne temAMnI zrI jayabhikhkhunI prasthApanAnA virodha karavA ane bIjAne 'hemu' vize zodha karavA prerita karyAM. teNe temane lokapriyatA paNa arpI che tema ja tenI pachI lakhAyelI jaina kathA upara Azrita navalakathA ane navalikAone jainetarAmAM lokapriya banAvI, jaitAne paNa te vAMcavA preryAM che. anyathA rUDhicusta sAdhuenA vAtAvaraNamAM temanI paNa evI ja gati thAta jevI ke evA sAdhuone mATe lakhAyelA ane aMdhabhaktivaza Arthika sahAyatA ApI prakAzita thatA granthAnI thAya che. zrI jayabhikhkhue gujarAtI lekhako ane guja rAtI janatAmAM peAtAnuM anupama sthAna jamAvyuM che, tethI ja teA temanI 'SaSTipUti' te samAreAha ja mAtra nathI ujavAtA, balke thelIe paNu bheTa apAya che. tethI temaNe have akhila bhAratIya kSetramAM peAtAnI kRtio mAraphata AvavuM joie. bhASA e kAryAM rASTrabhASA hiMdI dvArA ja zakaya che. rASTra dvArA ja temaNe lekhaka tarIkenA jIvananI zarUAta karelI. rASTrabhASA temaNe navA nAme zIkhavAnI nathI; mAtra temAM lakhavAneA pahelAMnA abhyAsa ja tAjo karavAnA che. temane e kahevAnI bhAgye ja jarUra jaNAya ke UrdUlekhaka premacaMdajI, kizanacandara, yazapAla vagere hiMdIne apanAvIne ja akhila bhAratIya staranA leAkapriya lekhaka nIvaDayA che ane e ja lakhANe temane Aje vizvapriya paNa banAvyA che. peAte AvuM sAhasa karavA na prerAya teA kramamAM kama temaNe jainetara para parAnA sAhityanA ane vyApaka manAtA itihAsanA AdhAre lakhAyelI peAtAnI navalakathA, navalikA ane vArtAonA prakAzana mATe hiMdI prakAzakAne udAratApUrvaka utsAhita tA karavA ja joie. hindI janatAne kharIdIne pustaka vAMcavAnI Teva hajI paDI nathI, tethI prakAzakane uddAra utsAhanI jarUra paDe che. prasaMgavaza A tarapha dhyAna khecavA badala kSamAprArthI chuM. A bahAne dIdha nanI kAmanA sAthe zrI jayabhikhkhune mArI zraddhAMjalI arpI chuM ane sAvi niyara prakAzakane paNa mane A taka ApavA badala AbhAra mAnuM chuM. anu, pa, zAMtilAla jaina snehI bhAi bAlAbhAI, tame haMmezanI mAphaka mane tamAruM " jaLa ane " keDe kaTArI khabhe DhAla ' nAmanu pustaka mAkalyA badala AbhArI chuM. che. vAMcatA haMmezA AlhAda thAya che. kumArapALa paNa tamane ThIkaThIka pahoMcI rahyA che. tene mArA kamaLa' nAmanu pustaka ane bhAI kumArapALanuM tamArI lakhANa zailI ane khI abhinaMdana pAThavaze. amadAvAda, 7-8-69 li. kasturabhAInA praNAma. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasarjaka jayabhikhkhu kartavyanI keDIe cAlyA javuM e dharma che; samajI zake te| mAnavI jIvana taNA e marma che, -zrI jayabhikhkhue jIvanane ma samajI AjIvana kavyanI keDIe prayANa Adaryu che ane saMsArane aneka sAhityasarjatAnI rasalahANa ApI che. nAma bAlAbhAI vIracaMdra desAI hovA chatAM saMsAramAM--samAjamAM e emanA sAhityika nAma * jayabhikhkhu 'thI ja prasiddhi pAmyA che. emanuM mULa nAma bhIkhAlAla. emanAM patnInuM nAma jayAbahena. e banne nAmeAmAMthI emanuM upanAma ' jayabhikhkhu ' janma pAmyuM che. emanA sAhityasarjana pAchaLa emanAM patnInI preraNA paNa ullekhanIya che. cha dAyakAnA AyuSyamAM emaNe peAtAnA sA hityasarjana dvArA ghaNuM ghaNuM ApyuM che. e nAnImeATI kRtienI sakhyA traNase| jeTalI thavA jAya che. eka sAhityakAra tarIkenI emanI e siddhi che. parizrama vinA sarjana thatuM nathI. jayabhikhkhunAM sarjatA pAchaLa paNa emane parizrama che, mAtApitAnA saMskArAne vArasA che, abhyAsa che, manana che, ciMtana che, nididhyAsana che. saMjogA mAnavIne ghaDe che. emanA ghaDataramAM paNa evA sa'jogeAe ja viziSTa bhAga bhajavyeA che. bAhyakALamAM ja mAtAnA svargavAsa thatAM te temanA meAsALamAM viMyiA khAte uryAM hatA. prAthamika abhyAsa vijApura ane amadAvAdamAM karyA pachI kAzI, AgrA ane zivapurImAM emaNe jIva OMoN. mULajIbhAI pI. zAhu nanuM bhAtuM bAMdhyuM hatuM-saMskRta, hiMdI, gujarAtI ane aMgrejInA abhyAsa dvArA. e uparAMta emane jaina ane Itara dhArmika sAhityanA abhyAsa paNa aneAkhA che, preraka che te emanAM sarjana pAchaLa enuM baLa che. sAdhu, saMtA ne mahApuruSAnAM jIvanamAMthI pazu emane preraNA maLI che. ' sarasvatIcaMdra 'nA sarjaka sva. sAkSara gAva - narAmanA jIvanamAMthI preraNA laI emaNe sAhityakAra tarIkeneA Adarzo apanAvyA che. emaNe traNa saMkA karyAM hatA H ' koInuM dAsatva karavu` nahi.' 8 paitRka sa`patti levI nahi.' kalamane kheALe jIvana vItAvavuM.' saMkapeA karavA sahelA che, pALavA kaThina che. majabUta maneAbaLa hoya tyAre ja e thaI zake che. emaNe peAtAnA saMkalpe| sAMgApAMga suMdara rIte pALyA che. alabatta enA pAlanamAM emanI kasoTI thaI che, paNa enI pAchaLa zikSaNa, saMskAra ne zraddhAe ajaba bhAga bhajavyeA che ema avazya kahI zakAya. emanI tejasvI kalame Aja sudhImAM sAhityanI vividha dizAmAM pravAsa AdarI aneka navalakathA, vArtA, nATikA, ciMtanamanananA paripAka rUpa nibadhA ne asakhya jIvanacaritro vagerenA mahAmUlo phALA ApyA che. uparAMta aneka Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 : sAhityasarjaka jayabhikhkha vAcanamALAo ane khAsa karIne bALako mATenuM amadAvAdamAM "zAradA mudraNAlaya'mAM varSo sudhI apUrva sAhitya paNa saryuM che. emAM ItihAsane tenanI beThaka hatI. tyAM sAhityakAronuM milanasthAna abhyAsa che, zAstrone nicoDa che, samAjanAM prati- hatuM. emAM aneka nAmI sAhityakAro bhegA thatA biMba che, anubhavane arka che. e vAMcatAM vAcaka ne DAyaro jAmato. e beThakamAM sva. dhUmaketu, kanuAnaMda anubhave che, preraNA meLave che, ene emAMthI bhAI desAI, ramaNIkalAla dalAla, pro. dhIrubhAI jIvana jIvavAnI jaDIbuTTI paNa jaDe che. ThAkara, manubhAI jodhANI, ratilAla desAI-vagereemanAM pAtro vividha raMgI che. e pAtro dvArA nI hAjarI dhyAna kheMcatI. keka keka vakhata meM paNa emaNe rajU karI che- dharmanI vAto, kartavyanI tyAM DokiyuM karyuM hatuM. bahAragAmathI AvatA sAkathAo, ne gAyo che mAnavatAno mahimA. emAM hityakAre paNa prasaMgopAta tyAM potAnI hAjarI teja che snehanAM, zraddhAnA, saMskAranAM. emAM vIra noMdhAvI jatA. che. vIrAMganA che. rAjA che, rANI che. zrImaMta che, emanA sAhityano pradhAna sUra che-- mAnavatA garIba che. dAnI che, mAnI che. ne prema. saMsAranA, ItihAsanA, zAstranA prerakabaLe e Aje keTalAka lekhakone sAhityasarjanane cetanavaMtA banyA che. pravAha saMsArIone zreyane badale patana tarapha vALe gujarAta samAcAramAM prasiddha thatI emanI "ITa e dizAmAM kaMIka vahI rahyo che tyAre zrI. jayaane ImArata" tathA "jANyuM chatAM ajANyuM 'khUba bhikhunuM sAhitya vAcana dIvAdAMDInI garaja sAre rasathI vaMcAya che. kAraNa ke emAM darzana che- Iti- evuM che. hAsanuM, saMsAranuM, dharmanuM. saMsAre emanA vAstavika-sArika sAhityane e uparAMta aneka sAmayikomAM emanI kalama. nehathI satkAryuM che-apanAvyuM che. e sAhityaprasAdI pIrasAtI rahe che. e kalamaprasAdI anekane sarjane emane gaurava apAvyuM che-kIrti apAvI che. mATe jIvananI mUDI bane evI hoya che. bhArata sarakAra ane gujarAta sarakAra dvArA emanI keTalIka navalakathAo nATayarUpAMtara pAmavA emanI vividha kRtione puraskAra paNa maLyA che. jevI che. jo ema thAya to raMgabhUmi para ene kalakattAnA gujarAtIoe emanuM uranA umajarUra AvakAra maLe, ema mArI zraddhA che. LakAthI bhAvabhInuM svAgata karyuM hatuM, ene huM gujarAtI raMgabhUminuM mazahUra zakavartI nATaka sAkSI chuM. "anokhI pUjA"nI racanA pAchaLa zrI. jayabhikhkhuM- haju paNa emanI ojasaMvatI kalama gujarAtanI ati prasiddha navalakathA "kAmavijetA dhUlibhadra' ne vizeSa cetanavaMtuM sAhitya ApatI rahe ema nuM preraka baLa hatuM, e huM joI zakyo hato. keNa nahi Icche ? Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ) virala udAratA zrI, jayaMti dalAla Ama to ravivAra aThavADikamAM jayabhikhue e paNa jaNAvyuM. nATaka viSe abhiprAya pUchavA traNa daravAjA pAsethI AvatA dIvAna sAhebanuM varNana sAthe meM A bAbata bhAre zuM karavuM e puchAvyuM. kAcabAnI pITha jevo pahoLo baraDo dharAvanAra tarIke ane emane patra Avyo. sAthe mahAvIrajIvana kareluM, tyAranuM jayabhikhunuM nAma jANeluM paNa viSe eka citrasaMpuTa jemAM A prasaMga viSenuM paNa pratyakSa paricaya ghaNAM varaso pachI ane te paNa eka citra hatuM te jevA mokalyo. ane sAthe lakhyuM akathya saMjogomAM thayo. ke AmAM potAnI kazI maulikatA na hatI. mULamAM ja - varSo upara amadAvAdanA AkAzavANI kendra e prasaMga hato. pote pahelAM e sAdhanano upayoga karyo parathI mahAvIra jayaMti prasaMge eka rUpaka mahAvIranA eTalA uparathI kAMI hakka besI nathI jato, evuM heyAjIvana viSe racavAne mane kahyuM. janma jaina hovA dhAraNa paNa emAM hatuM ane koIpaNa hisAbe, jevuM chatAM AvI bAbatamAM mArI jANakArI ghaNI ochI. hatuM tevuM ja A rUpaka AkAzavANIne ApavuM evo paNa rUpaka lakhavAnuM mAthe lIdhuM ane banI zake e Agraha hato. sAdhano hAtha karIne emAMthI dIkSA pachI devoe oDhA- navAI te e vAtanI hatI ke prasaMgane je DeluM kapaDuM' mahAvIre tyAyuM e prasaMgane laIne meM aMta emaNe karyo hato e ja meM paNa kahe rUpaka "vastrArdha' lakhyuM. hato. mUlAdhAra hato paNa ahIM te vibhAvanAmAM ochI jANakArIne kAraNe kazo doSa rahI ne paNa sAmya hatuM. A vAtano emaNe ulekhasarakha gayo hoya e bhaye "vastrArdha' meM zrI bhogIlAla karyo na hato. pachIthI meM A vAta kADhI tyAre emaNe sAMDesarAne vAMcI javA ane deSa batAvavA ApyuM. bahu mIThAzathI e vAtane tyAM ja aTakAvI dIdhelI. emaNe rUpakane pramANapatra ApavA sAthe lakhyuM ke zrI jayabhikhu sAthe mAro A pahele A ja prasaMga para zrI jayabhikhue ekAda divALI prasaMga mane harahameza be vAte yAda rahezeH eka emAM aMkamAM vArtA lakhI che. vArtAnuM nAma devadUSya. emaNe je vinaya ane namratA batAvyAM, zera na he mUMjhAyo. mane AvI vArtA lakhAyAnI khabara thayA e rIte bIja to lekhakamAM hoya che evuM jana hatI. uparAMta navuM lakhavA jeTalo samaya paNa rahyo sAmAnya mArakaNApaNuM tyAM na hatuM e rIte. na hato. AkAzavANInI ugharANI zarU thaI cUkI hatI. A prasaMga hoya ane huM sAme cheDe heuM to ane meM kazA paNa pUrva paricaya vinA zrI kema vatuM e huM nathI jANato. jayabhikhu vatya jayabhikhkhane patra lakhyo. ajANumAM mArAthI doSa eTalI udAratAthI varyAM heta ema khAtarIpUrvaka thayo che ema jaNAvavA sAthe meM emane "vastrArdha' nathI kahI zakato. vAMcavA moka9yuM. vAMcavA mokalavAthI mAro doSa A pachI paricaya vadhyo paNa emaNe A talabhAra paNa ocho thAya che ema huM mAnato nathI pachI kaI vAra koInAya AgaLa A vAta kahI nathI. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( zrI "jyabhikhkhana vidhvaja zrI. dulerAya kArANI Aje samasta gujarAtamAM zrI jyabhikhkhanI mitra hovA chatAM nAnA mANaso sAthe e premakalamane vijayadhvaja pharakI rahyo che. gujarAtanI pUrvaka vArtAlApa karI zake che. janatAne emane paricaya ApavAnI jarUra hoya emanI lekhinI-lekhanazelI ramatiyALa che, kharI? gujarAta ane bRhad gujarAtamAM zrI jayaM raDhiyALI che, ramajhama karatI manahara mugdhA jevI bhikhunuM nAma sarvatra suvikhyAta che. emanI mAnavatI che, vAcakane paNa e mastInI mejamAM lekhinIne vijyanI varamALA varI che. ane enuM laI jAya evI zaktimAna che. emanI kalame gujakAraNa che emanI mAnavatA. ekalI vidattAmAM e rAtanI janatA para jANe kAma karyuM che. emane zakti nathI. urdU bhASAnA koI kavie kharuM ja pitAne to khyAla paNa nathI ke huM eka mahAnuM kahyuM che ke- . graMthakAra chuM- mahAna sAkSara chuM. eka vidvAna graMthaAdamiyata aura zaya che, A kAra mATe A moTI vAta che. hiMdI sAhityanA Ima hai kucha aura cIja. eka sAhityakAranuM kathana che ke' arthAta mAnavatA e eka vastu che ane vi. balI kSamI, nirmama dhanI, vinamra vidyAvAna dattA e bIjI vastu che. baMne alaga alaga che. jagameM milanA kaThina hai, tIne eka samAna. paraMtu jyAre koI eka ja vyaktimAM A be to- -baLavAna mANasa kSamAzIla hoya, dhanavAna ne saMyoga jovAmAM Ave che tyAre te vyakti darza. mANasa mamatArahita hoya ane vidvAna mANasa vinamra nIya, mAnanIya ane pUjanIya banI jAya che. hoya-A traNe puruSo duniyAmAM durlabha che. ane e rIte zrI bAlAbhAI desAI urphe jaya- zrI jayabhikhujI evA ja vinamra vidyAvAna bhikhu" Aje gujarAtanI sAhityarasika janatAnA che. nAnA-moTA saune samadaSTie jovAvALA che. lADIlA lekhaka banI gayA che. emanA jamaNA hAthe sajajanatA ane sahRdayatA emanI rageragamAM rame che. seMkaDo pustakonI racanA karI che. ane Aje paNa eTaluM ja eka ati vizALa mitravartulanI kudarate emanA akhUTa jJAnabhaMDAramAMthI zabdaranAno strota emane bheTa Apela che. sau koInA e lADIlA avirata vahyA ja kare che. ane mAnItA mitra banI rahe che. emanI AMkhamAM amInI daSTi che, emanA tAjo ja dAkhalo che. sonagaDhanI saMsthA-zrI sattAvAhI avAjamAM premane mITho raNakAra raNakato mahAvIra jaina cAritra ratnAzramanA saMsthApaka zrI hoya che. sau koIne vaza kare evuM vazIkaraNa emanI kalyANacandrajI bApAnuM muMbaImAM sanmAna karavAnI vANImAM che. nAnA-moTAno emane bheda nathI. kala- yejanA nakkI karavAmAM AvI hatI. "bApA" mATenuM manuM abhimAna nathI. moTA mANasanA mAnavaMtA mAnapatra zrI jyabhikhkhanA hAthe taiyAra thAya ema Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 83 saMsthAnA saMcAlakonI cAhanA hatI. A kAraNathI taiyAra karI ApeluM. A che emanI mAnavatA ane muMbaIthI amadAvAda AvIne pU. bApAzrI mATe mahAnubhAvatA ! mAnapatranuM lakhANa taiyAra karI ApavA zrI jaya. Aje zrI jayabhikhujI ekAvana pachInA bhikhubhAIne meM vinaMtI karI. emaNe mArI vi. * vanavihAramAMthI hemakhema pasAra thaI sATha pUrAM kare che naMtIne svIkAra te karyo paNa e ja divase emanI ane ekasaThanA ekaDAmAM praveza kare che. gujarAtI tabiyata asvastha banI gaI. tAvathI paTakAI paDyA. sAhityanAM e ahobhAgya che. emaNe seMkaDo pustako Ama chatAM pU. bApAzrInI jIvanayAtrA ane emanI lakhI nAkhyAM che tema hajI seMkaDo lakhI nAkhe sevAvRttinA varNananuM suMdara zabdaracanA sAthenuM mAna- ane bIjAM sATha varasathI paNa adhika samaya lagI patra emaNe taiyAra karI rAkheluM. mahatvanI vAta e emanI kamanIya kalama emanA aMtaranI akhUTa che ke A lakhANa emaNe tAvathI tapatA zarIre jJAnagaMgAne jJAnapravAha vahAvatI rahe eja prArthanA ! sAta yuga mANasane jema bALapaNa, juvAnI ne bUDhApa saMdeza Apo. mahArANA pratApe aNanama viratAne hoya che, ema itihAsane paNa avasthAo hoya che. eka navo vikrama sAthe che .... , jevA prajAnA raMga evA itihAsanA raMga. jevAM . pAMcama yuga te marAThA yuga. chatrapati zivAjI sAgaranAM bharatI-oTa, evAM prajAjIvananAM bharatIoTI mahArAja nAnA phaDanavIsane mAdhavarAva pezvA vagere ApaNo pahelo yuga te prAgaaitihAsika yuga. thayA. game tevuM zaktizALI rAkhyuM. paNa je udAna e jamAnAmAM bhagavAna RSabhadeva, zrIrAma, zrIkRSNa heya te raLAI jAya, e batAvyuM. - vagere thayA. emaNe duSTonuM damana karyuM ne sArAnuM cho yuga te aMgreja yuga emAM lorDa kalAIva, saMrakSaNa karIne potAne avatAra pUro karyo. lorDa karjhana, rANI lakSmIbAI nAnA sAheba, tAtyA - bIje yuga-aitihAsika yuga. e vakhate bhagavAna Tope, amulakhAM, bahAdurazAha vagere thayA. parAdhIna mahAvIra, bhagavAna buddha, caMdragupta maurya, mahArAjA prajAnI behAlInuM citra e yuge spaSTa karyuM. krAntinI saMprati, priyadarzI azoka ne vikramAditya ne zIlAditya cinagArI paDI. AjhAda honA hogA!. . . . zrIharSa thayA. temaNe zastra karatAM premanA rAjane ' sAtame yuga te hiMdane svAtaMtryayuga. dAdAbhAI, mahattva ApyuM. lekamAnya tilaka, subhASabAbu ne saradAra vallabhabhAI trIjo yuga te madhya yuga. e kALa rajapUta A yugamAM thayA, satya-ahiMsAnAM avatAra mahAtmAjI rAjAono. e vakhate pRthvIrAja cauhANa ne jayacaMdra A yugamAM thayA, emaNe pazutAne sthAne mAnavatAne rAThoDa thayA. badhA guNo heya, badhI zaktio hoya, mUkI. beo ne topa sAme satya ne ahiMsA paNa saM5 na hoya to zuM thAya e emaNe batAvyuM. mUkyAM. hiMsA sAme ahiMsA jItI. , yuga te musalamAna mogala yuga. emAM A sAtesAta itihAsanA yugamAM ApaNane eka bAdazAha bAbara, zerazAha, vikramAditya hemu, akabara vAta zIkhave che. bhAIcAro rAkho. dezabhakti zIkho vagere thayA. zerazAhe, hemue ane chelle samrATa ne parAkrama pragaTa kare. je prajAmAM A haze, e akabare binamajahabI sAmrAjya sthApyuM. hiMda- kadI gulAma rahevAnI nathI. maslima aikya hoya te sAcuM hiMda sarajAya, e . "yajJa ane IdhaNamAMthI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvAda-sAdhanA zrI. pinAkina ThAkara jIvana e eka karatAM vadhAre vastunuM nAnuM hovA chatAM nATakane potAno Agavo AkAra che, viziSTa svarUpa che. enI bAMdhaNI, eno deha, zabdo mizraNa che. A sarvane meLa-sumeLa karavAnuM kArya bhASA vANIthI pragaTa thAya che. enuM pota enuM aMtaH saheluM te na ja kahevAyaema ja A jIvananI tattva-nATaya tevathI kavitAthI pratIta thAya che, anujIvanamAMthI udbhavatI, ne jIvana mAraphata ja anubha bhavAya che. zabdo vaDe vADmayathI ja kavitA-kAvya vAtI kalA-sAhitya saMgIta zilpa citra ke paNu racAya che. paNa nATakamAM zabda-vAkayo eka paNa kalA ke kalA samastamAM paNa, eka karatAM vadhAre judI ja racanA nATakane jarUrI evI keIka yukti tane saMvAda sAdhava rahe che. A sAdhanA ja e prayukti vaDe ja saMjAya che. eTale ja kadAca vArtA racanA-e kRtine eka sarjananI kakSAe pahoMcADe che. ke navalakathA je emAM nATayatatva hoya e nATaya - A sAdhanA paNa duHsAdhya, asAdhyuM to nahi tA nouM rUpAMtara yogya bane che. A rUpAMtaramAM enAM vAkAne ja ya je taka emAM vA kahevAya paNa, duHsApya to kharI ja. tethI koI paNa amaka paddhatie goThavavA amuka saMdarbhamAM yojavA sarjakanI kasoTI-enI kRtinI mUlavaNIne mApadaMDa, paDe che, Ama nATakanI bhASA-nATakanI vANIne enI A saMvAda sAdhanAnI saphaLatA, ane pariNAme pitAnuM eka nirALuM ananya svarUpa che. zabdakoSanIpajatA surekha sAdhanasajananI caritArthatAmAM mAnA ane sAmAnya bolacAlamAM upayogamAM levAtA ja rahelAM che. siddhahasta kalAkAra hevA chatAM enuM zabda, ahIM pitAnA pUrvApara saMbaMdhe saMdarbhe jIvatA sarjana kyAreka evuM UNuM UtaravAne saMbhava kharo, thAya che, punarjanma pAme che. temaja koIka vAra navodita kalAkAranI racanA A - Adija-saMskAra pAmelI vANI te nATakanI bhASA. kasoTIe sAMgapora pAra UtarIne sarjana banI lakhAyelA kAgaLa upara akSaromAM AlekhAyelA paNa jAya. zabdasamUho, saMvAda eTale ke vAkyo prajapratyuttarakalAnAM A vidhavidha svarUpomAM sAhitya paNa nA anukrame goThavAya tethI paNa nATakanI bAnI nathI gaNAya che ja. pratyeka sAhityakAra ane tenI kRti pragaTatI. ene raNake to jyAre e abhinetAne A kasoTI-A mAnadaMDa vaDe ja cakAsAya. ethI kahethI bolAya tyAre ja parakhAya ke e be zabdasAhityakAra ane sAhityanI mUlavaNImAM saMvAda- pyAra che ke sArtha nisabhara raNakAra. sAdhanA eka mahatvapUrNa anivArya aMga bane che. nATaka e dazya ane zrAvya baMne rUpe che. vAcana sAhityanA eka prakAra lekhe nATaka to che ja. vaDe mugdha karavA uparAMta, bhajavaNIthI paNa cittane harI nATaka Ama to kAvya-kavitA gaNAya che. eTale na le tyAM sudhI nATaka saphaLa thayuM che ema na kahevAya. nATakanI kasoTI kAvyane kasI jevAne mATe vaparAtAM Ama nATaka e vAcika ane AMgika baMne abhi mothI to thavAnI jaH paNa kAvyano ja eka prakAra nonI bhArobhAra kSamatA dharAvatuM hovuM ja joIe. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM paSTipUti smaraNikA 85 nATakamAM vividha bhAvone rasa svarUpe sAdhAraNI- mAdhyama vagara ja nATaka avatare che tenI vAta javA karaNa pAmelA, vAMcavA karatAMye jovA sAMbhaLavAnI daIe. sArthakatA ja nATakakAre sAdhavI rahI. e bhAvonI to jyAM bhASA vaDe nATakanA dehanuM avataraNa mAMDaNIthI tene parAkASThAe-ogya sthAne pahoMcADavAnuM thAya che. te prakAranI vAta jarA AgaLa laMbAvIe. kArya kuzaLa nATayalekhakane siddha hovuM jarUrI. eTale A prakAramAM lakhAtAM-bhajavAtAM nATakanI vAta karIe. kAvya jema anAyAse ja eka siddha racanA bane che. A nATaka lakhAya che tyAre ene mATe enI sImAo, sauMdarya anabhatinI ekAda kSaNi kavimAnasamAM pracchanna- viSayavastunI, enAM caritra nAyakanAyikA tathA rUpe saMgrahita saMcita ne bhAvalInatA-rasasamAdhimAM anya pAtra samUhanI keTalIka AchI pAtaLI rUparekhA mana manaHsthiti e baMne maLIne eka sAMgopAMga to aMkAyelI hovAnI ja. A maryAdAonI aMdara sarasa kati racavAnI sarjana prakriyA kavi pAse karAvI rahIne paNa nATakakAra je rIte nATaka race, temAM ja jAya che. tenI zaktiono-saMvAda sAdhanAnI kSamatAne paritevuM ja nATaka viSe paNa che kharuM ane thoDuM caya pamAya che, ahIM nATakakAranI badhI ja zaktio bhinna paNa che. UrmikAvya to kadAca Ama ja racAya, kAme lAge che. paNuM mahAkAvyanI racanA agara khaMDakAvyanI racanAmAM nATayavastunA satata thatA jatA vikAsamAM, paNa, anA 2parakhI, enuM viSayavastu kAIka AkAra gatizIlatAmAM,-akRtrima chatAM apekSAothI aNakazIka AjanAthI maMDAyeluM derAyeluM hoya che ja. dhAryA ja vaLAMka levAmAM, aMdAjethI viruddha ja gati ema nATaka paNa enAM daye aMke pAtrAlekhana Adi karIne lakSyane sAdhatA vikAsamAM, eka prasaMgamAMthI keTalIka pUrvajanAnI sImAonA akelA mArga uddabhavatA bIjA prasaMganI saLaMga hAramALAmAM (ekeya pramANe ja potAnI majala para AgaLa dhape che. kevI aMkeDo nivArya hoya e aMkeDo na hoya toye cAle cAlavuM. kayAM vAhanonI savArI karavI, sAthI nATaka nirvine AgaLa cAle evI DhIlI kAcI sobatI levAM na levAM, kAne paDatAM mUkavAM, adhavacALa AyojanA na banI bese enI) nATakakAre sakhta takechAMDavAM-A badhuM enI potAnI niraMkuza prakRtine dArI rAkhavI ja paDe. eka paNa kaDI kADhI nAkhatAM ja adhIna evI pravRtti rahe che. ane ethI ahIM nATakanI saLaMgatA-saMvAditA tUTe, saraLatAthI AgaLa ja nATakanI-nATyalekhakanI pUrepUrI zaktino paraco na cAle tevA rasazRMkhalita prasaMgonI gUMthaNI thavI dekhAve zarU thAya che Avazyaka ja. chatAM A banA, Ama ja banaze nATakanA dazya ane zrAvya-mUka ane mukhara evA ema zrotAprekSaka vAcaka varganA bhaviSyakathanane pale bahoLA arthamAM be prakAra ane enA mizra prakAre pale thApa khavaDAvatAM, chetaratAM, hAthatALI daI jatAM hoya che. dazya mUka paNa hoya, vAcAla paNa hoya. banatA Ave. e dareka prasaMga bhAvakavargane "are athavA to kayAreka ekaluM dhvanijanya vADamayAbhivya- vAha" ema AzcaryAvimugdha karato jAya evo racAto kata ja hoya. raMgamaMca upara bhajavAtAM nATaka jemAM jAya to ja nATakakAre siddha karavAnAM thoDAMka zikhazabda bhASA hoya paNa ane na paNa hoya. enAM aneka romAMnuM eka zikhara Arahita thAya, siddhi sadhAya bhinna bhinna peTAsvarUpa hoI zake, ane anya te saphaLatA pamAya. ane pachI AgaLa jatAM enA A zrAvya. mAtra zrAvya vanijanya nATake jene zrotA prasaMgomAMthI e prasaMgone paDache ghaDAtuM jatuM, vika AMkha baMdha karIne ya mANI zake, athavA khullI AMkhe satuM, vega pAmatuM ke maMtharagatie hAlatuM e nATapaNa kazuMya sthala daSTie to na ja joI zake. hAla kanAM pAtronuM cAritrya ghaDatara, pAtronAM mAnasamAM pUratuM je mUka che, jyAM bhASA vANI ke zabdanA thatAM parivartana, ane e rIte pAtronAM mAnasakama Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Taka saMvAda sAdhanA lanAM eka pachI eka UghaDatAM khIlatAM jatAM dalada che, bAnIne biradAvI che ane sarva upakaraNa dvArA lane thato ravarUpa paricaya. e paricaya dvArA sadhAtuM emaNe nATaka sAdhyuM che. nATakakArano dharma bajAvyo jatuM cAritryagaThana. ahIM paNa aNadhAryo vaLAMka, che. e dharma che pAtronAM sAmAnya bhAve na samaanapekSita parivartana, aciMtavyo keI pheTa, A jAtAM, virodhI lAgatAM vartana krame krame vikasIne, bIjasarva pAtra pratyenI bhAvakavarganI mAnasaprakriyAne saceta mAMthI phUlIphAlIne phalasvarUpa pAmatAM pAtranA vikAane AkarSita rAkhI zake, ane saheja paNa beyAna sano bheda, tenuM rahasya bhAvakavarga AgaLa kalAbharI na thavA de, nirUpaNane nIrasa na banavA de e viSenI rIte pragaTa karavuM. jAgRti jarUrI. emanAM nATakomAM mAnavamUlyanI haMmezAM pratiSThA - have A cAritryacitraNa, pelA banAvonA niyo- thatI rahI che. zuddha hRdayadharmane svAbhAvika svIkAra jana uparAMtapAtronI kriyAo ane temanA saMvAda thayo che. jIvanano marma emAM anAyAsa sahajadvArA sarasa rIte saceTa bhAve nATakakAra vyakta karI bhAve kaLImAMthI vikasIne pUrNa puSyarUpe vilasI zake. ahIM paNa eja kriyAonAM navAM arthaghaTana rahyo che. pachI e, jisasa krAIsTanA paramakaruNAmaya ane pariNAme zabdonI vAkayonI vibhinna viziSTa jIvanane koI prasaMga ho, rAjA rAmamohanarAyanA saMdarbhothI UpajatI navI arthachAyAo, uktinI samAja sudhAraka jIvananI koI jhalaka ho, bApAvaividhya chaTAo, ane bhASAnA citryathI jAgI jatAM rAvaLanA mAtRbhUminA gauravanI rakSAno ke mAnavaavanavIna saMvedane, tema ja jabAnInA laya sarasa tAnA dharmanI sthApanAno saMdeza ho. musalamInanA nisvarUpathI pragaTa thatAM UMDI anubhUti ane hAthe TheSanA mAryA rAnarAna ne pAnapAna thatA musasvaccha AMtaradarzana vaDe ja, nATakakAra siddhinAM zikhara lamInane ja bacAvatAM, khuvAra maLI jatA rAjapUta sara karIne zreSThatA siddha karI zake. vIranI zaraNAgata rakSaNanI mAnavatApUrNa aDaga aNu- Ama prasaMgonuM vaiciyapUrvakanuM Ayojana, nama Teka ho. ahIM jyAM juo tyAM A badhAM ja pAtrAnuM vaiziSTrayalayuM cAritryagaThana ane saMvAdanuM pAtro bhAvaka varganA hRdaya para eka gherI chApa mUkI navIna arthachAyAchaTApUrNa saMvedanasabhara Alekhana, jAya che. kalpanA pradezanAM, AdarzanA sadeha avanATakakArane eka sarasa sAcI nATayakRtinA sarjanamAM tAra jevAM, UrminI aNizuddha kaMDArelI zi95mUrti khUba ja mahatvanAM anivArya baLa svarUpe saphaLatA jevAM, ke vAstavikatAnI nakakara dharatI para paDatAM ApI jAya che. AkhaDatAM, khaDatala, sahanazIlatA ne parAkramanA ava3zrI jayabhikhunAM nATakone A najare joIe tAra jevAM ke koI ravaMlekanAM raMgadarzI saMvedanA te kadAca temAM temanI nATakakAra tarIkenI sUjha samaja sAkSAta svarUpa jevAM ApaNI AgaLa ramatAM-vihapUrvakanI sarjakadraSTino sAkSAtkAra thaze. A kasa- ratAM rahe che. kIe kasatAM temanAM nATako saphaLa banatAM, yazavI emanAM kathAnakena vaLAMke ne parivartano hamezAM nIvaDatAM dekhAze. aNaaMdAjela chatAMya pratItikAraka banatAM rahyAM che. . emaNe kathAvastu, cAritryagaThana ane saMvAdo emanAM pAtronAM cAritryagaThana jIvananI vAstavikatAsumeLa AgavI rIte sAdhyo che. urdU ke hiMdI saMskRta emAMthI ja sarajAyelAM chatAMya, AdarzonI abadhUti gujarAtI ke koIpaNa bolInA taLapadA prAdezika chAMTa- mohinIthI mugdha karatAM rahyAM che. vALA prakAre, temaja bIjI paNa ghaNI bhASAonA emanA saMvAde nIti sadAcAra sajajanatA ane saMskAra jhIlIjhIlIne, kaye AbhaDacheTa vinA, kazIye saMtarpaNanA vAhako hovA sAthe, ne mAnavatA sAMdarya AnAkAnI ke ALapaMpALa vagara, vANIne vahevaDAvI ane satyanAM sumadhura gIta jevA, sarasa srota svarUpa Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhu SaSTapUti smarAMNukA : 80 banyA che, ane vANInI samagra kSamatAne saMpUrNapaNe kRtione uchere che. vastupasaMdagI peAtAnI paNa abhivyakta karatA rahyA che. uchera vikAsa kRtinA, ene ja peAtAnA. ahI ja pelI vidhavidha kRtine, tattvAnA saMvAda sAdhavAnI, saMte nyAya ApavAnI emanI mAnavadhanI caritrAtA pamAya che. peAtAnI AgavI ja eka jIvanadRSTi laI ne e Ave che, chatAMya emanAM pAtro para ke nATakanAM vastu ke bhASA para enI saheja paNa anicchanIya chAyA e paDavA detA nathI. paNa mALa jema ku'DAmAM ucharelA 2Apane, vizALa pRthvI paTamAM repI de che. ema e jIvanadiSTa pIne ucharelA cheDane-pAtrane e pachIthI, A virATa sa sAranA vizALa phalaka para viharavA chUTuM mUkI de che. vastupasaMdagI peAtAnI AgavI ja. eka viziSTa jIvanadRSTi laI ne te kRtinI saMbhALabharI mAvajata kare che. e pAtAnI emanAM A nATakA anya sAhitya ravarUpe)nI racanA sAthe sAthe emanI mArmikatA sacATatA ane lakSyavedhakatAne kAraNe gujarAtI sAhityanA sadAye bharAye jatA puSpameLAmAM peAtAnI AgavI madhura maheka, sasa suMdaratA ane saMpUrNa saphaLatAne kAraNe cirasmaraNIya raheze, zubhecchA nayavaMta che. sAhitya jevuM, jIvananA medAnamAM; yaza ane prIti vadhI che, vizvanA ceAgAnamAM. mirune paNa bhaDa banAvA, evI tAkAta kalamamAM; raghuba javA, khUba lakhA, * amara ' rahe| sauMsAramAM. amaracaMdra mAvajI zAhe taLAjA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja SS) madhura mAnavatAno Azaka Do, na, sa, zAha che; bAlAbhAI eTale madhura mAnavatAnA Azaka e vAcanamALA gujarAtanA aneka vidyArthIone upakAraka nIvaDI che. ane jindAdilInA rasiyA. kalamane khoLe jIvana jhukAvI, sarakAra temaja anya vidvabhaMsthAo taraphathI I. sa. 1937nA jAna mAsamAM mArI badalI pitAnI katio mATe cauda cauda vAra InAmo ane gujarAta kaeNleja, amadAvAdamAM thaI. zrI bAlAbhAI caMdrakA meLavanAra bAlAbhAIe sAhityanA jagatamAM ane paricaya tyArathI zarU thaye gaNI zakAya. gurjara potAnI suvAsa phelAvI itihAsa racyo che. ema graMtharatna kAryAlayanI peDhIe prathama mulAkAta thaI. kahevAmAM atizayokti nahIM lekhAya. paradezI sAhitya ane emAMthI uttarottara mitrAcArI pariNamI. zrI kAronI mAphaka gujarAtI bhASAne lekhaka potAnAM bAlAbhAI sAhityanA kSetramAM nAmanA prApta karI lakhANa para nabhe, e samaye jyAre nahato te vakhate cUkyA hatA ane temanI vArtAo khUba rasabhera zrI bAlAbhAIe lekhana-pravRtti zarU karI, AjanI vaMcAtI ane vAcakonI prazaMsA pAmatI. zrI. sthitie pahoMcyA che. bAlAbhAI saMskRta sAhityanA aThaMga abhyAsI; mArI kArakirdInI zarUAta I. sa. 1924mAM khAsa karIne jena zAstrono abhyAsa temane vArtAdhAravAranI karNATaka kolejamAM nimaNathI thaI lekhanamAM dorI gayA che. jaina kathA sAhityane sarva(atyAre dhAravAramAM karNATaka yunivarsiTI che ane samAjopayogI banAvavAnI temanI viziSTa zailI rAjyonI punarracanAmAM e pradeza maisura rAjyamAM e emanI AgavI kalA che. AnA anusaMdhAnamAM bheLavavAmAM Avyo che.) te vakhate dhAravAra jUnA noMdhavuM aprastuta nahIM lekhAya ke prathama zrI bhImamuMbaI rAjyamAM hatuM. karNATakamAM gujarAtInI vAta .bhAI "suzIle" paNa bAlAbhAInI mAphaka jaina paNa zenI saMbhave ? AkhA dhAravAramAM ame pAMca kathAsAhityane sAmAnya janatA mATe upayogI banAvavA prayAso karyA hatA. gujarAtI kuTuMba ane eka pArasI kuTuMba hatuM. paraMtu phurasadanA upayoga tarIke huM bALakonAM mAsike- gurjara graMtharatna kAryAlayane zAradApresa eTale zrI mAM nAnI nAnI vArtAo lakhI mokalatoH kaI bAlAbhAI sAthenuM milana sthAna. ahIMyAM nedhI prasiddha thatI, te koI "asvIkArya' thaI pAchI dauM ke bAlAbhAI mudraNakalAmAM uttama sUjha dharAve karatI. che. "zAradA'nI kAmagIrI sArI thAya che enuM A arasAmAM vidyArthI vAcanamALAnA keTalAMka mAna bAlAbhAI ne ghaTe che. pustaka eka mitrane tyAM jovA maLyAM ane tenA zAradApresamAM sau bhegA thAya ane jJAnagoSi lekhaka tarIke jayabhikhu bAlAbhAInuM nAma vAMcyuM. cAle. zrI dhUmaketu, zrI madhusUdana modI, zrI manubhAI A thaI bAlAbhAInI lekhaka tarIkenI oLakha, jodhANI, zrI kanubhAI desAI--sau bhegA thAya. bAlA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM paripUti maraNikA 89 bhAI kyAM haze?'nI khabara zAradA presamAMthI maLe. nyAya ApI zake. mahAtmA gAMdhIjIe gujarAtI huM niyamita na jaI zakato paNa jyAre kAma hoya sAhitya pariSadanA amadAvAdanA adhivezanamAM kahyuM tyAre jAuM ane bAlAbhAIne maLuM. A milanathI hatuM tema, sAhitya saune sugama hovuM joIe ane mane sAre phAyado thayo che. teo mArAM lakhANomAM sau vAMcI zake evuM hovuM joIe. A kArya rasa letA, avAranavAra sUcanAo ApatA ane jarU2 bAlAbhAI e ghaNe aMze potAno lakhANa ThA paye mArA lakhANane maThArI ApI suvAcya banAvatA. karI batAvyuM che. eTaluM cokasa che ke jayabhikhunI vijJAna jevA gujarAtImAM nahIM kheDAyela viSayane zailI lokabhogya che. emAM je sAdAI ane sacoTa sagamya banAvavA emanI sUcanAo upayogI nIvaDatI. sIdhApaNuM Ave che ethI vAyakane vAMcavAnI ruci | gujarAta samAcAramAM eka kalama zarU karavAnuM pedA thAya che. moTI moTI kilaSTa racanA karatAM bAlAbhAIne AmaMtraNa maLyuM. e kalamanA nAmA- nAnAM nAnAM vAkyo keTalIkavAra sacoTa bane che. bhidhAna aMge zAradApresamAM thayelI vAto hajI yAda A che " jayabhikhu'nI siddhi. che. aneka nAma e kaeNlama mATe sUcavAyelAM. temAMthI zrI bAlAbhAIe jIvanamaNi graMthamALAnA bAlAbhAIe pote Dajhaneka nAmanI yAdI karI ane sAhitya dvArA ghaNAM lokene sArI asara karI che. ITa ane ImArata" pasaMda kareluM. e kalame e graMthamALAe jUnA sAhityane Adhunika opa jayabhikhune AkhI gujarAtI-bhASA AlamamAM ApavA sAro phALo Ape che. enuM zreya bAlAbahAra ANyA. bhAIne che. mane barAbara yAda che ke eka vAra eka nAnA zrI bAlAbhAI sAhityakAra to che ja. paNa teo gAmamAM mAre javAnuM thayeluM. tyAM paNa guruvAranI sAmAjika kAryakara paNa che. emanI dvArA aneka rAha jovAtIH e divasanA "gujarAta samAcAra"mAM sAmAjika praznono ukela lAvavAmAM aneka vyaktio ITa ane imArata" pragaTa thatuM ane hajI thAya che. saphaLa thaI che. temanI vyavahAru rIta anekane pasaMda e kalame sAmAnya janatAmAM khUba AkarSaNa paDe che. teo sadAya bIjAne madadarUpa thavA taiyAra jamAvyuM che. jayabhikhunAM lakhANonI eka prakA- hoya che ane temanI doravaNI nIce ghaNA praznonuM ranI viziSTatA che, je sau koInuM AkarSaNa bane che. nirAkaraNa thayuM hovAnuM mane yAda che. teo muzkela zrI jayabhikhanA ITa ane ImArata nA paristhitimAM paNa mArga kADhe che. jayabhikhu kalamamAM eka cokaThAmAM je nAnI vAta-bodhakathA saujanyamUrti che. teo satya-koI vAra apriya lAge Ave che te gujarAtI sAhityanuM eka anokhuM tevuM hoya te paNa saujanyapUrvaka kahetAM acakAtA nathI. aMga jevuM banI gayuM che. e vAMcIne amerikAnA ApaNA samAjamAM haMmezAM strIne jarA UtaratuM marahuma suprasiddha lekhaka zrI tharaburanI yAda Ave sthAna ApavAmAM Ave che, khAsa karIne je pradezache. tharabaranI bodhakathAo ane "jayabhikhuM 'nuM mAMthI bAlAbhAI Ave che te jhAlAvADamAM. pitAnI ITa ane ImArata'nuM cokaThuM samAMtara hoya che. vArtAomAM bAlAbhAI A bAbata ghaNIvAra AgaLa ekamAM amerikana paririthati, to bIjAmAM ApaNuM lAve che e emanI samAjasudhAraNAnI dhagaza darzAve dezanI paristhitine anukULa bodhakathAo hoya che. che. emanA kuTuMbamAM je sneha ane mamatAbharI jayabhikhu e sAhityane lokabhogya banAvavA ekadilI pravarte che te uparanI bAbata puravAra kare che. sAro parizrama karyo che. A viSaya aMge lakhavuM zrI bAlAbhAI "jyabhikhu" potAnuM kArya e mArA jevA mATe anadhikAra ceSTA jevuM thAya. AgaLa dhapAvavA zata varSa jIve-so varSanA thAya; keI samartha samIkSaka e kAryane vadhAre sArI rIte sArI taMdurastI bhagave eja prabhu pratye prArthanA. se 12 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyatAyA bhAgIrathI zrI jayabhikhkhu (zrI bAlAbhAI vIracaMda desAI;janma 26 jUna, 1908) arvAcIna gujarAtI sAhityasarjakAmAM eka viziSTa sthAna dharAve che. saMskRtanA ane temAMya sAhityanA abhyAse temanA mAnavatApUrNa jIvananA dhaDataramAM ane caNataramAM, jJAta ke ajJAtabhAve, zubha kALA ApyA che. teA jIvanasamatranuM pAtheya paNa temane temAMthI ja lAdhyuM che. jaina paDitanI dayanIya dazA vileAkI evI neAkarI pratye UpajelA tiraskArabhAve, presamAM kAma karatAM karatAM kalamane kheALe mAthuM mUkI mA sarasvatInA caraNAmRtathI teASa mAnavAnA nizcaye ( sana 1933) temanA jIvanane je vaLAMka ApyA te dhaNI lIlIsUphI anubhavyA pachI chevaTe AnaMda ane ullAsamAM ja pavasAna pAmyA che. ekanI eka khaDI sAbaranA nIramAM AMtare divase pakhALIne paheravI ane chatAM chAtI kADhIne gauravapUrvaka haravuM pharavuM-e divase paNa pautrane suMdara dheADiyAmAM pADhAvatAM ke hAthamAM lAvatAM temane yAda AvatA haze ane yAda AvatI haze jaMgalamAMthI jIvanapatha nirmANu karatAM karatAM vAgelA kaTakAnI e vyathA ! prA. zAMtilAla sa. jena je atithiothI sadA bharyuM bhAdayu` rahe evo karIe, te| zrI jayabhikhkhunuM gRha e zabda ane artha ane daSTie sArthaka che. e dharanI gRhiNI sau. vijayA bahenanA Atithya ane audAya vize te kahevuM ja zuM? tethI ja anArIzvara bhagavAna zivanI jema zrI jayabhikhkhue paNa mAtra vyavahAramAM ja nahi peAtAnA nAma sudhdhAMmAM temane abhAga ane temAM paNa AdyabhAga ApI temanI sAthenu' tAdAtmya dazAvyu` che. ane A ane AvI ja khIjI khAkhatA zabda deha dhAraNa kare che tyAre zrI bAlAbhAI jayabhi khu' rUpe sAhityamAM avatare che, pachI te navalikA haiAya ke navalakathA hAya, nATaka hAya kenATikA hoya, sAhasakathA hoya ke jIvanakathA hAya, hAya hAya ke rahasya hAya, IMTa hoya ke imArata hoya, jANyuM hoya ke ajANyu hAya ! temanuM sAhityasarjana vipula ane vaividhyapU che. te badhAMneA nAmanirdeza karavo ahIM zakaya na hAvAthI tenI sAmAnya vizeSatAo ane tenA kalAsaundaryaMta ullekha karavo ja paryApta gaNAze. kathAvArtA vAMcavAneA ane kahevAnA zrI jayalikhune nAnapaNathI ja bhAre zokha. sarasvatIcaMdra emane priya grantha ane geAvanarAma emanA Ada sAhityakAra. A zAkha ane Adarze ane jaina sAhityanA anuzIlane temanI pAsethI je sAhitya karAvyuM che temAM aitihAsika (premabhakta kavi jayadeva, narakesarI, vikramAditya hema, dilhIzvara vagere), sAmAjika (premanuM maMdira, premAvatAra vagere), paurANika (bhagavAna RSabhadeva cakravatI bharatadeva, bhAratabAhubali vagere) navalakathAo, navalikAo (mAdare ane chatAM emanuM jIvana keTaluM. ullAsamaya, prasanna che! mukha para sadA taravaratuM e hAsya, rASamAM ane teASamAM paNa nItaratI e snehAtA kAne AtmIya na banAve! ane A ullAsa ane prasa natAe, dIdarzitA ane AtmIyabhAve temanA dAMpa-sarjana tya ane kauTuMbika jIvanane evuM te rasamaya ane sadbhAvapUrNa banAvyuM che ke jANe sAkaranA gAMgaDA jyAMthI mAMmAM nAkhe| tyAMthI madhuram madhuram| gRha zabdanA arthA grahI rAkhe evA karI gRhasthanA dharma mujaba Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyatiyA bhAgIrathI H 91 vatana, yAdavAthalI, kaMcana ne kAminI, jena-bauddha- saMskAravALuM kathAsaMvidhAna karanAra huM jANuM chuM hiMdudharmanI prANIkathAo vagere, sAhasakathAo tyAM sudhI "jayabhikhu" eka ja che... temaNe vividha javAMmarda, eka kadama Age, bhAIne lAla, hiMmate prakAranuM jeTalA pramANamAM gujarAtI sAhitya racyuM che marda vagere,) nATaka (gItagoviMdane gAyaka, patitapA- te jotAM temanI zakti ane sAdhanA pratye guNAnurAgavana, rasiyo vAlama, bahurUpI vagere.) jIvanacaritro mUlaka sanmAnavRtti koIne paNa thayA vinA na rahe, (phUlanI khuzaba, mosamanAM phUla, yeganika AcArya, ema huM svAnubhavathI mAnuM chuM." pratApI pUrvajo, udA mahetA siddharAja jayasiMha zrI sundarame paNa temanA sAhityasarjananeAdaraNIya vagere )no samAveza thAya che. vidyAthIM vAcanamALA gaNI temanI kalpanAzakti pratye AnaMda vyakta karyo che. ane bAlagraMthAvalI dvArA bALakone rasa paDe ne hoMza vIramadI hAnica' nAmanA temanA hiMdIbhera vAMce ane temanA cAritryanuM ghaDatara karI zake tevI anuvAda graMthanI prastAvanAmAM suprasiddha vidvAna nAnI nAnI pustikAo paNa temaNe lakhI che. A DokaTara vAsudevazaraNa agravAla lakhe che ke " zrI samagra sAhityamAM temaNe potAnA anubhavane nitAryo che. jayabhikhu gujarAtanA prasiddha lekhaka che. prAcIna sAhityaprakAra game te hoya, paraMtu tenuM vastu pasaMda sAhityanA niSkarSane nUtana samAjanI sAme raja karavAmAM zrI jayabhikhu mukhyatve be vAtano vicAra karavAnuM je eka moTuM Andolana bhAratIya sAhitya kare che: eka to e ke te keTaluM sakSama che ane bIjuM jagatamAM cAlI rahyuM che ane jeno prabhAva badhIya e ke emAM mAnavatAnuM darzana keTale aMze thAya che. prAdezika bhASAo upara paDavyo che emane ja zrI vastumAM nAvInya e bahu moTI vastu nathI, enuM jayabhikhune A suMdara prayatna che." rasavAhI rUpa e ja lekhakanI kharI kaLA che. zrI jayabhikhunA sAhityanI yazagAthA gujarAta lidAse ke zekasapiyare itihAsa ke lokaprasiddha nA sImADA oLaMgI hiMdI, telugu, kannaDa, marAThI kathAnakonA AdhAre sarjana karyuM hovA chatAM e vagere bIjI prAdezika bhASAomAM paNa have saMbhaLAvA apUrva lekhAyuM che ane tenuM kAraNa e ja che ke lAgI che. bhArata sarakAra ane gujarAta sarakAra temaNe temAM rasa ane bhAvanuM suMdara zilImAM siMcana taraphathI temanA aneka pustakane puraskAra maLyA che karyA che. temAM vyaSTi ane samaSTinA nibhAva ane prAyaH dara varSe maLatA rahe che. A paNa temanA Adarza zabdadeha dhAraNa kare che. zrI jayabhikhu paNa sAhityanI samRddhine eka purAvo che. jena sAhitya, purANa ane itihAsamAMthI ja mATe temane A vArase temanA putra prA. zrI kumAra bhAge vastu le che. paNa pachI tene je rasavAhI opa pALamAM paNa Utaryo che, ane temane paNa temanAM Ape che temAM ja temanI nipuNatA ane sarjanazIlatA pustakanI zreSThatA badala puraskAra maLavA lAgyA che. rahI che. vastunI mAnavatA ane mRdutApUrNa mAvajata, A paraMparA avicchinna cAlu rahe ! rasaLatI bhASA, rocaka zailI ane sarjaka kalpanAzakti gujarAtI sAhityano ItihAsa temanA kAmanI temanA vAcakane tallIna ane taraboLa karI mUke che. noMdha lIdhA vinA adhUro ja lekhAya. arvAcIna temanA sAhityanI AvI vizeSatAothI AkarSAI gujarAtI sAhityanA itihAsamAM temane acUka sthAna ne ja paMDitapravara zrI sukhalAlajIe noMdhyuM che ke, maLyuM che. AMkhanI takalIpha hovA chatAM temanuM "...jaina kathAsAhityanA vizALa khajAnAmAMthI jUnI, sAhityasarjana puNyatiyA bhAgIrathInI jema avirata nAnI-moTI kathAono AdhAra laI, tenAM ati- vahyA kare che. SaSTipUrtAinA A virala avasare ApaNe hAsika ke kalpita pAtronA avalaMbana dvArA, navA eTaluM ja irachIe ke teo satata pragati karatA yuganI rasavRtti ane AvazyaktAne saMtoSe evA rahe ane dIrgha-sudIrgha jIvanakathAne AnaMda mANatA rahe. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavatAnI dilacapI prA. jitendra sI. desAI yatravAdanA vikAsane pariNAme vIsamI sadImAM vizeSa anurAga che. temanI zailImAM jema che. bhASAmAnava pragatinI gati vadhu tIvra banI che. bhautika nI pravAhitA ane citrAtmakatA zrI bhikhUnI sukhAkArInI vadhatI jatI sulabhatAne kAraNe mAnava zailInAM pradhAna lakSaNo che. temanAmAM bhAva-jamAadhyAtmavAdathI vimukha thato jAya che. AvA saM- vaTanI kuzaLatA che. kAMtikALe mUlyono artha karI, mAnavacAritra dhaDa- sarjakamAM jarUrI evI sarvagrAhitA emanAmAM taramAM jyabhikhunI vArtAo kiMmatI phALo Apaze che. bhASAnuM cokhaliyApaNuM emane bahu gamatuM te niHzaMka vAta che. lAgatuM nathI. "gUMge goLa khAdhA jevI" calaNI puNyabaLo ane pApabaLono saMgharSa e saMsA. lekokti teo suMdara rIte upayogamAM le che. "sudaranuM satya che. vijayI thavA puNyabaLAne AkarI zenanuM leAhI mINa banyuM " jevI uktiomAMthI cukavaNI karavI paDe che. satyane siddha thavA kasoTIe kathayitavyanI vedhakatAnuM darzana thAya che. zrI jyacaDhavuM paDe che. AvA satya, dharma, jJAna, vairAgyanA bhikhu vArtApravAhane khaMDita na karatAM dhAryA nizAna Adarzane mUrta karavA marajIvAone AkarAM balidA- tarapha ekAgra rIte gati kare che. no ApavAM paDe che. temanA svArpaNanI yazagAthAo zrI jayabhikhunI vArtAmAM saMgharSa ane kArya. bhAvuka banAve che. zrI jayabhikhue AvA mahA- veganI mAvajata sArA pramANamAM vartAya che, temane vIronAM udAtta citrone potAnI kathAonA viSaya alaMkAra mATeno Agraha prAcIna lekhake jevo ja che. banAvyAM che. temanAM pratIkAtmaka caritro mAnava. temanI vArtAnAM pAtronAM vyaktivamAM satya samAjane nIti ane dharmano, prema ane tyAgano, mATenI tAlAvelI ane phanA thaI javAnI bhAvanA teha ane svArpaNano maMtra bakSe che. AjanA yuddha che. ahIM AlekhAtuM AdarzanuM citra keI upadeza khora mAnasane zrI jayabhikhunI vArtAo pathadarzaka rUpe nathI apAtuM. lekhakane mana A te mAnavabanaze. zrI jyabhikhu temanI bhAvanAbhaktine svabhAvamAM paDelI sugaMdha ja che. tene pragaTa karavAne kAraNe Aje AmavarganA sarjaka tarIke svIkArAyA che. yathArtha parizramamAtra che. AcAryazrI dhIrubhAI ThAkara nedhe che tema zrI zrI govardhanarAma sarasvatIcaMdranI prastAvanAmAM jayabhikhunI vArtAmAM saMvedananI saccAI ane "IzvaralIlAnuM sadRarthe citraNa karavAnI" je kathananI sarasatA che. joke temanAmAM Adhunika pratijJA kare che tenuM zrI jayabhikhuM yathArtha rIte navalikAnuM manovaijJAnika dRSTibiMdu yA mAnava- pAlana karatA jaNAya che, svabhAvanuM sUkSma vizleSaNa nathI; temano e Adarza "sUlI para seja hamArI" zrI jayabhikhunI paNa nathI. temane to mAnavasvabhAvanI khAnadAnI vIsa vArtAono saMgraha che. prastAvanAmAM ja lekhake ane jiMdAdilIno ja paricaya Ape che. prema neNuM che ke dareka siddhAnA pitAnA pratipAlaka pAse ane zauryanA kasuMbI raMgane mATe zrI jayabhikhune kaIka arpaNa mAge che. A siddhAnto mAnavatAe Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikAH 93 nakkI karelAM mUlyo che. punarjanmanA siddhAntane khArIne bhoga banelI bhAratIya kanyA che. aMgrejonA vicAra karatAM gautame noMdhyuM che ke vyaktine sata- nyAyanI lekhake ahIM jhATakaNI kADhI che. kartavyo dvArA potAnA astitvano paricaya karAvavAnuM sTiphana viga jevA yadudI hovAne kAraNe nAjhI bane tyAre tenA mATe e navo bhava che. AnAthI trAsavAdano bhoga bane che. mahAna sarjaka patnInI UlaTuM avasAna che. A arthamAM "sUlI para seja sAthe 1942 nA 22 mI phebruArInA roja viSapAna hamArI'nAM pAtro aneka bhavano anubhava kare che. karI nazvara dehane choDe che. prema karanAra ane dAna mAnava zabdanA arthane potAnA udAharaNathI sArthaka karanAra ja jIvanane yathArtha rIte samaje che. potAnA banAve che. A saMgrahamAM mAtra mahAtmAonAM ja jIvana ane kavana dvArA siddhAntane Adarza mUta udAharaNo nathI; sAmAnya keTinA jIva paNa AvI karanAra mahAna vIra mRtyune bheTe che. kSaNo AvI jAya che. jItI jAya che. tyAga svArpaNa aneka prakAranI muzkelIono sAmano karI ja ane zahAdatano mahAmaMtra mUkI jatI jayabhikhunI karelA zatruMjaya uddhAranI ghaTanA romAMcaka che. yavanonA pAtrasRSTi mahAna Adarza Ubho kare che. trAsa sAme aDIkhama sarjanAtmaka baLa tarIke TakI vArtAsaMgrahane zIrSaka bakSanArI prathama vArtA rahelA TekIlA jAvaDanI hiMmata ane dharma pratyenI "sUlI para seja hamArI" zIlane mahimA pradarzita prIti biradAvavA jevAM che. kare che. svarUpavAna zreSThI sudarzana cAritrahIna rANIne " ammA " ane "vAle nAmerI" - A bhoga banyA, karAmata karI tenA paMjAmAMthI chaTa bane kathA be dRSTibiMduthI tyAgane ja vyakta kare che. ane chevaTe bIjI vakhata kasAyo tyAre zULI svIkAravA prathamamAM zIkha guru goviMdasiMhanI patnI svadharmane tatpara banyo. zIlanA prabhAvathI rANIne sadabhAge vALI khAtara pitAnA be putronI hatyA thavA de che. to ane rAjAnI AMkha kholavAno bhavya puruSArtha karyo. vAle nAmerI paMcAlano neka bahAravaTiyo che. pitAhindudharma ane IslAmano Izvara viSene ade. nA sAthIo asatane mArge jaI rahyA hovAthI tane siddhAnta AtmasAta karanAra majUra komavAdano vahelI take sajA meLavavA tatpara bane che. ImAna para bhoga bane. mahAna sUphI siddhAMta khAtara Atma bhAra mUkanAra te pharajanA daDha AgrahI gorA polIsa balidAna sudhI pahoMcyo. amaladAra gArDanane mArI mRtyune bheTe che. "bhUkhI lakSmI" svataMtratA pachInA bhAratanI "bhavaraNano siMha" sipAI narmadane apAyelI nArInI duHkhada avarathAne vyakta kare che. lekhake ahIM aMjalI che. jIvanaparyanta AtmanirIkSaNa karanAra, nyAya para vedhaka kaTAkSa karyo che. siddhAntavAdI banyA vagara siddhAnta saMzodhana karanAra * caMdrazekhara "mAM strI-vabhAvanI udAratAnuM darzana vIra narmade sudhAraka pakSanA daMbhane, kAyaratAne, kusaM. thAya che. InAma jItavAnA lAlacu vAvaDInA darabAra pane zabdacAbukathI khUba phaTakAryA che. Arthika sthiti amarasaMganI yuvAna svarUpavAna 5 nI bahAravaTIA nabaLI thatAM pAvalInI mUDImAM jIvanano raMga nihA mAmadane nasADI strI-hRdayanI svacchatAna para karAve che. LanAra narmada yAcakane se rUpiyAnuM dAna karatAM A uparAMta "rAjA te yogI", "sAcano khacakAto nathI. dharmakhAtAnI nokarInI svIkRti bheru sAMI', "sira diyA sAra na diyA" vagere karatAM mahAkavi vedanA anubhave che chatAM phUra vAsta vArtAo mahAna Adeza pUruM pADe che. A saMgrahavikatA AgaLa mAthuM namAve che. svAbhimAnI marada nI dareka vArtAne kaMIka saMdeza ApavAno che. mAnanekarInAM traNa varSa pUrAM karatAM pahelAM ja deva thaI vamAM paDelI sugaMdhane vyakta karavAno zrI jyabhikhune jAya che. prayAsa prazaMsApAtra che. viranavAlI" aMgreja amaladAra mUranI havasa- astu. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | jayabhikhkha jayabhikhkha zrI jitubhAI bhagata bAlAbhAInI nikhAlasatA, sahRdayatA ane parasa nAma che? koNe A nAma pADyuM = gajupaNuM eja emanA jIvananI siddhinAM mahAna haze ? bAlAbhAIe pote ke pachI cAhakoe ? game traNa sopAna che. zrI bAlAbhAI jayanAM zikharo sara tema hoya nAma subhaga suMdara che paNa bAlAbhAInA karI beThA che te temanA A traNa mahAna saguNAnuM A nAma mATe mane mATe vAMdhe che, pariNAma che. bAlAbhAIe jIvanamAM A traNa mahAna | mArA A virodhathI kadAca tame badhA cheDAI gaNone hamezAM jIvanadhana samajI chUTe hAthe temanA jaze ane pUchaze ke zuM lakhe che tene kaMI cAhako. zubhecchako ane khAsa karIne vAcakomAM vicAra che khare? paraMtu meM zrI bAlAbhAInA saha- lUTAvyA che ane teno huM mAtra sApekSI sAkSI ja vAsamAM joyuM che te mArA hRdayane baMDa karavA prere nathI paNa eka adano grAhaka paNa chuM. che ke bAlAbhAI bhikhu nathI ja. mane yAda che ke meM "jayazrI " nAmanuM eka sAce ja zrI bAlAbhAI sAthenA mArA chellAM dhArmika mAsika sana 1960-61mAM zarU karyuM tyAre daza varSanA paricayamAM meM joyuM che ke temanA takha- huM temanI madada meLavavA temane maLeluM. mane ema lusa "jyabhikhu'mAM ane temanA vyavahAramAM hatuM ke bAlAbhAI sAthe saMbaMdha che eTale bahu tadana virodhAbhAsa meM joyA che. bAlAbhAI jayanA baha to temano lekha mane niyamita maLaze ane bhikhue nathI ke jayanA tarasyA paNa nathI ane kadAca puraskAranA dhoraNamAM paNa mane rAhata maLaze. chatAM temane jaya maLe che. A eka ajAyabI jevI mArA Azcarya vacce temaNe jyAre jayazrI vAta che. koI na mAne tevI vAta che. chatAM mAnavI mAsikanA ucca dhoraNane anukULa lekhakamaMDaLathI paDe tevI paNa vAta che ja. mAMDI tenA prakAzana aMgenI lagabhaga saghaLI bAbato bAlAbhAInA jIvanamAM mane dekhAyuM che ke ane sarvAMgasuMdara aMka taiyAra thAya tyAM sudhInI bAlAbhAI jayane tyAge che tyAre jaya sadAya temanA saghaLI prakriyAmAM pote saharSa sAthe raheze tevI jAhe AgaLa AvIne Ubho rahe che. kadAca kavie gAyuM rAta temaNe karI tyAre mAruM mAsika temanAM caraNoche ke " are prArabdha te gheluM na mAgyuM deDa mAM mUkavA mAruM hRdaya ane manomana kahI rahyuM hatuM. Ave" ema bAlAbhAInA prArabdhamAM ja jaya lakhAyo ane meM joyuM ke jyAM jeTaluM sAruM thAya tyAM teTaluM che? ke jaya bAlAbhAIne ja varyo che? pitAthI banatuM badhuM ja karI chUTavAnI temanI sAhitya | game tema hoya bAlAbhAI jayabhikhkhuM to nathI sevAnI lAgaNInAM mane pratyakSa darzana thayAM. eka - ja, have prazna e thAya che ke te bAlAbhAIne sadA prathama kakSAno sAhityasarjaka sAhityanI duniyAnI . jaya maLyo che. maLe che ane maLaze ja. ApaNe AgaLa vadhAre kaI sevA karI zake? saue e zeAdhI kADhavuM joIe ke zrI bAlAbhAI "jayazrI' jyAM sudhI cAlyuM tyAM sudhI zrI pAse evuM kayuM gutvAkarSaNa che ke jya kheMcAI bAlAbhAIe vinA puraskAra potAnI kalamaprasAdI khecAI temanAmAM ja ekatrita thAya che. niyamita ApI eTaluM ja nahIM paNa "jayazrI' Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM paSTipUti smaraNikA 95 ne sarvAMgasuMdara banAvavAmAM ane tenI grAhaka-cAhaka sadaguNo ane sAhitya-sevAno bhekha levAnI tapasaMkhyA vadhAravAmAM bAlAbhAI e je zrama ane ratA sAhityasevakane mATe sAcA Adarza banI saujanya dAkhavyAM che tenuM mUlyAMkana karavA mArI pAse raho ane preraNAnAM pIyUSa pAyA kare ane bAlAzabda nathI. samayanI sAnukULatA-pratikULatA tathA - sAnukULata-sAtatA tathA bhAIne temanI sAhityasevAnA bhekhama so so potAnA svAsthanA bhoge AMbA nabaLI hovA chatAM varSanuM dIrdhAyu paramakRpALu paramAtmA bakSe evI bhAI kumArapALabhAI lakhe ane teo bole evA mArI aMtaranI prArthanA saMjogomAM paNa temaNe "jayazrI" sAtheno mITho jitu bhagata sahakAra--saMbaMdha cheka sudhI jALavI rAkhyo te traNamAMthI huM A becAra phakarA lakhIne paNa mukta thaI [mA, pU. mu. dhIrubhAI sAheba, zakuM kharo ? mu. zrI jayabhikhkha mATe kaMI lakhavA Ape mane patra lakhelo paNa chellA cAra mAsathI lo blaDaprezaranI bimAzrI bAlAbhAIno A svabhAva mArA ekalA rImAM sapaDAyo hovAthI samayasara ApanI AjJAne pratyumATe nathI, pAMca varSanA bALakathI mAMDI pAMsaTha - ttara vALI zakyo nahotovarSanA vRddha sAthe ke paccIsa varSanA yuvaka sAthenA tabiyata sAdhAraNa ThIka che eTale Aje tamArI AjJAnA temanA vyavahAramAM nikhAlasatA, sahRdayatA ane para uttaramAM thoDuMka lakhIne mokalyuM che je gya lAge to gajupaNuM haMmezAM pradarzita thAya che. ane eja temanI ja svIkAraze- AsapAsa vizALa mitravRMda, cAhakavRMda, prazaMsakavRMda mane lakhavAno bahu mahAvaro nathI mATe kadAca mAruM ane vAcakavRMda UbhuM karI zakayuM che. lakhANa aMkanA dhoraNasara nahIM paNa hoya to tamo nahIM bAlAbhAI jayathI sadAya dUra rahyA che chatAMya svIkAre to mane mAThuM nahIM lAge. paNa mu. bAlAbhAInA jaya temane zodhato ja Avyo che. huM sAcuM ja kahuM mArAparanA traNamAMthI mukta thavAne A mithyA prayatna che chuM ke bAlAbhAIe jayanI bhIkha kadI bhAgI nathI -huM temanA traNamAMthI kadI mukta thaI zake tema nathIane chatAMya takhallusa rAkhyuM jayabhikhU. A che saune mArAM vaMdana. temanI vinamra sAhityasevAnI lagana, adanI AtmI Apane ziSya yatA tathA nikhAlasatA. zrI bAlAbhAInA Adarzo, jitu bhagata] bhAIzrI bAlAbhAIe AkhI jiMdagI prajA sAme potAnA suvicAre DhagalAbaMdha ThAlavyA che ane e zakti prabhue temane ApI che. A mATe huM temane dhanyavAda ApuM chuM. teo zubha vicAro prajAne ApatA rahe ane dIrdhAyu bane evI zubheccha. -pU. ravizaMkara mahArAja Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayabhikhu-jIvananA lekhaka ramaNalAla sonI bhAI maNibhAI Adhunika vizvanA eka saMta bhAI bAlAbhAIne (jayabhikhune) huM ghaNuM, puruSa hatA. gujarAtamAM nahi, eTalA teo gujarAta varSothI oLakhuM chuM, paNa ati nikaTanuM oLabahAra, aMgrejI bhASAAlamamAM jANItA che. temaNe khANa keTalIkavAra DuMgarane uMdara jevo dekhADe che. hiMdudharma, svAminArAyaNa ane vaiSNava saMpradAya, uMdarane DuMgara paNa thaI jAya khare. paNa ahIM zIkhadharma, brAhmadharma ane khristI dharma vize aneka eka evI vyakti dvArA emanuM mUlyAMkana thayuM hatuM suMdara pustako aMgrejImAM lakhyAM che, ane vizvabha- jeNe caitanya, ane valalabhAcArya, sahajAnaMda ane ramAM pravAsathI karI dhArmika vyAkhyAno ApyAM che. dayAnaMda, rAmamohanarAya ane kezavacaMdra, nAnaka ane teo rAjakeTamAM nivRttajIvana gALatA hatA. eka- kabIra, saMta pItara polanuM mUlyAMkana karyuM hatuM. vAra temanAM darzana karavA huM rAjakoTa gayA hatA. jayabhikhkhanI bhASAnuM jharaNu" pahADathI kUTatI tyAre vAtavAtamAM temaNe mane kahyuM: gaMgotrInI peThe pahelAM pAtaLA rUperI pravAhanI A bhikhu koNa? oLakho cho emane? peThe phUTe che, ane dhIre dhIre AgaLa vadhI vega tathA vistAra dhAraNa kare che. ane emAM vAcakane tANI meM temane ucita javAba Apyo. tyAre temaNe I navIna bhUmi para laI jaI khaDo karI de che- kahyuM : "huM emanAM lakhANo premathI vAMcuM chuM. tema AsapAsanuM suMdara dazya. khUzabadAra havA ane maMdanAmAM lakhavAnI adbhuta naisargika zakti che. mArAM pavananI laherIe ene mugdha karI rAkhe che. temane vaMdana pahoMcADajo ane kekavAra rAjakoTa Ave jayabhikhu jIvananA lekhaka che. emanI kalama te mane jarI maLavAnI takalIpha levA kahejo-mArAthI jIvanane rAha cIdhe che, jIvananAM mUlya samajAve to have bahAra nIkaLatuM nathI." che ane jIvanano AnaMda mANavAnI dRSTi Ape che bhAI maNibhAIne maLavA mATe zrI maheMdI -tema bhArekhama banIne nahi, paNa hitopadezanA navAja aMga jevA gavarnare sAmethI kahevaDAvatA, ne viSaNuzarmAnI Dhaba, sahaja svAbhAvika haLavA bhAve. emane ghera jatA, te bhAI maNibhAI jayabhikhunI A emanI viziSTa siddhi che, emanI AgavI asakalama para mugdha hatA. kevaLa kalama upara nahi, paNa liyata che, ethI emaNe bALakathI mAMDI moTerAo e kalamakArA vahetI prasAdI para. e kalamakArA sudhI saumAM potAnuM kAyamanuM sthAna siddha karyuM che. vahetA saMdeza para ! Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabhogya sAhityanA sarjaka jatIndra mAthAya ane rasavRtti sAthe bAlAbhAI gujarAtanI bhAvi bALakonI prApti mATe bAdhA AkhaDI karatAM peDhInuM kevala maMgala vachatA sahRdaya sarjaka che. mAbApa bALakanI rasa vRttine utteje, ane preraNA Ape tevA sAhityanA sarjana ane saMvardhana mATe * bALakonI suruci ane rasavRttine piSe ane temanA jIvanaghaDataramAM pAyAnuM kAma kare tevuM uccaAjathI betraNa dAyakA pahelAM sAva upekSAbhAva sevatAM keTinuM suMdara ane vaividhyapUrNa zrI bAlAbhAInuM hatAM e hakIkata che. sarjana che. jIvanacaritra, prANIkathAo, mAnavasva.zrI gijubhAI badhekAe bAlaziNakSetre praveza sahaja pravRtti samajavAmAM bALakone jJAna sAthe karyo ane gujarAtanI janatAnI dRSTi samAjanA A gammata maLe tevI daMtakathAo, lekakathAo, bhAratanA khUba ja pAyAnA aMga tarapha dorI te pahelAM bAla saMta, mahApuruSo, zahIda, ane rAjapuruSo uparAMta bhogya sAhitya zUnyatAnI khUba ja najIka hatuM. bhAratanAM tIrthadhAma ane saMskAra tIrthone vidyArthIkALadevatAnAM pagalAM gaMbhIra che. dhIre dhIre anya ane paricaya karAvI temanI dRSTine vizALa karavAmAM sAhityasarjananI sAthe sAthe lekhakonI najara bAla ane mAtRbhUmi mATe bhAvanA vikasAvavAmAM pAyAne sAhityanA sarjana tarapha vaLI; chatAM haju paNa bAla nircAja puruSArtha karyo che. ane zizu sAhityasarjanane joIe tevI ane zrI bAlAbhAI (jyabhikhu)nI bAlavArtAo teTalI pratiSThA maLI nathI te kamanasIbInI vAta che. zailIlaDhaNa ane asarakArakatAnI dRSTie gujarAtI Ama chatAM rA.zrI bAlAbhAI jevA gaNyA gAMThayA sAhityamAM anokhuM sthAna dharAve che. ane bAlAlekhaka prauDhasAhityamAM sArI evI pratiSThA pAmyA bhAI mATe bALako-zizuo-kizoronA hRdayamAM hameza pachI paNa bAlabhogya sAhityane potAnA sarjananuM mATe Adara ane AkarSaNanuM sthAna jamAve che. eka aMga banAvIne saninnaSThApUrvaka lekhanakArya kare che eTaluM ja nahi gujarAtanI bhAvi peDhI pratyenA temanI kalama tejIlI, varNana citrAtmaka ane RNa mATe jAgarUkatA ane sAhitya sarjana mATenI bhASAnI surakhIbharI bhabhakavALAM, rocaka ane lakhANa pAvanakArI paripATI UbhI karavAnI dizAmAM pahela tAjuM ane AhalAdaka hoya che tethI bALake eka vakhata karanArA lekhakemAM zrI bAlAbhAI (jayabhikha). temanuM pustaka vAMcavAnuM zarU kare to te pUruM karIne agrasthAna dharAve che. te mATe te kharekhara dhanyavA- choDe che. dine pAtra che. mArI zALAmAM meM "zrI jayabhikhkhaH jIvana bAlasAhityane nAme gujarAtamAM taddana sAmAnya ane kavana" prayojanA (projekaTa) karyo hato tyAre koTinuM sAhityasarjana karI prakAzamAM AvanAra jAtaanubhava parathI jovA maLyuM ke zrI bAlAbhAInuM mahAnubhAve paNa che. temanAthI judI ja sarjanadaSTi sAhitya bALake hoMze hoMze vAMcatAM hatAM eTaluM ja se 13. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 : bAlagya sAhityanA sarjaka nahi paNa tenA phalasvarUpe bALakonI bhASAsamRddhimAM rahe ane hajuye temanI kalama savizeSa samRddha ane paNa sAro evo lAbha thayo hato. phaLavatI bane ane temanI suvAsa kalakattA-muMbaInI gujarAta rAjya ane bhArata sarakAra taraphathI mAphaka sArAya bhAratamAM prasare evI sahRdaya zubha prayojAtI uttama sAhitya cakAsaNImAM paNa bAlA- lAgaNI vyakta karatAM huM AnaMda ane gaurava bhAI dara varSe eka yA bIjA sAhityaprakAramAM agra- anu sthAne pAritoSika meLavI jAya che ane samagra rIte jyAM jyAM vase eka gujarAtI tyAM tyAM sadAkALa koIpaNa eka lekhaka temanAthI aDadhA jeTalAM paNa gujarAta " e sUktine sArtha karI che te mATe zrI. InAma meLavavA bhAgyazALI thayA nathI te paNa bAlAbhAInI SaSTipUrti samAraMbhanA kAryakaro paNa temanA ane gujarAta mATe gauravano viSaya che. ane dhanyavAdane pAmaze. aratu. temanI bAlasAhityanI saniSTha sevAnuM dyotaka che. 26-3-68. aMtamAM zrI bAlAbhAI potAnI saurabhayukta AcArya, ramatiyALa chatAM tejadAra bAnImAM gujarAtI bhASAnI Adarza vidyAlaya, sevA karatA rahe, uttarottara Urva sopAno sara karatA visanagara. zrI jyabhikhunI lekhinImAMthI varSothI prajAne vizuddhine pathe dorave evuM sAhitya akhaMDa nirjharatuM rahyuM che. temanI viziSTatA e che ke temaNe bALaka mATe vArtAo rUpe lakhyuM che, madhyama kakSAnA lokone mATe paNa lakhyuM che ane ucca zreNInA vidvajane mATe paNa lakhyuM che; ane saune jIvanavicaddhino saMdeza samAna sAmarthyathI pahoMcADyo che. temanI zailI manorama che ane temanuM presentation hRdayasparzI , kalAbharyuM che. mane lAge che ke temanI zreSTha kRtionI cUMTaNI karI, tene aMgrejI bhASA dvArA jagatabharamAM je prasArita karavAmAM Ave to dezaparadezane paNa temanI zailI mohamugdha karaze. A International yuga che. temAM zrI jayabhikhkhae je uttama sevA karI che tene aMgrejI dvArA vyApaka pracAra ApavAnI jarUra che. - ravizaMkara mara joSI Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gALa ane kheALa eka vArtA AvI. sa'pAdaka mahinA ekanI rajA para hatA. javAbadArI badhI mAre zire hatI. badhI kRtio vAMcatA. saMpAdanakAryanI taka vAravAra maLatI nahi. AvI take kAMIka ' karI dekhADavAno utsAha rahetA. chapAtI kRtionI zuddhi ane navInatAneA bahu Agraha e vakhate hatA. bAlAkAkAnI kRti AvI. (me bhAgyeja emane jayabhikhkhu kahyA che. emane pahelavahelA joyA tyArathI ja eka sAdara mamatA badhAI gaI che ane jIbha upara 'bAlAkAkA'- zabda ja Ave che. ) kRti vAMcelI hovAno bhrama jAgyA. magajanA khUNA tapAsavA mAMDyA. mastakanA khUNA paNu sar kArI oNphisanA rekaoNrDa rUma jevA hoya che. joItI smRti khALatAM vAra lAge. paNa Akhare vAta yAda AvI. eka mAsikamAM AvI ja kathA vAMcelI. kathA bhAgavatanI hatI. zrIkRSNa para eka maNi cArAyAnuM ALa AveluM ane enu emaNe kevI rIte nivAraNa karyuM, enI vArtA hatI. utsAhamAM te utsAhamAM me' vArtA pAchI mAkalI. lakhyuM : 'vAta jANItI lAge che.' emaNe tarata ja bIjI vArtA lakhI mAkalI. paNa pachI jyAre maLyA tyAre emaNe kahyuM : yazavanta, tArI ' thIarI ' lAgu karIe teA aDadha uparAMta gujarAtI sAhitya khATuM Thare.' ' ' paNa vAta jANItI...' meM gabaDAvyu yazavanta mahetA : paurANika vArtAo ane leAkakathAonAM svarUpa jamAne jamAne adhyAya che.' emaNe kahyu. emAM navI rajUAta karanAranuM pAtApaNuM keTalu che, e tapAsavAnuM hAya. enI zailI ane InTaraprITezana' jovAnuM hoya. jo ema na hoya te| munazIjI paurANika vastu parathI abhinava sAhityakRti racavA tatpara thayA ja na hota.' C emanI vAta kharI hatI. mane peAtAne yAda AvyuM ke meM je kathA vAMcelI e kathAnuM mULa kathAnuM varNanamAtra hatuM tyAre kAkAnI vArtA eka padmanIya sAhitya kRti banI rahI hatI. mate emAM geALa ane khALa jeTalu aMtara lAgyuM. meM kahyuM, ' teA e vArtA mane mApeA. have pachI e chApIzu.' emaNe vAtsalyapUrNa eka smita karyu. nA. e vArtA have chApAmAM huM nahi ApuM. tuM pe!te na mAne chatAM emAM tArI mAnahAni che. soMpAdaka tarIke je kRti te parata karI e ja kRti tArA mAthA para huM phaTakArI na ja zakuM. tArA niya eka vAra dhAro ke khATA hoya chatAM mArI pharaja che ke e huM pheravAvuM niha. tane Aje ATalI vAta kahI e paNa ThapakA nathI; tane bhaviSyamAM upayAgI thAya e mATe ja kahu chuM.' sAhityamAM A udAratA, A saujanya ane A zista gaNyAgAMThayA lekAmAM ja che. emAM ya bAlAkAkAno vyavahAra vAtsalyapUrNa paNa che. mArA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 goLa ane khaLa jevA navodito mATe emanA AvA udAra vyavahAra ane A badhe vakhata ( chellAM nava uparAMta nuM mUlya amApa che. varSathI) emathI kRtiono huM ekadhAro prazaMsaka uparokta prasaMga pachI paNa emanI rahyo chuM. emanA zabdasvAmitva viSe, emanI kala- 1 paNa emanA kuti viSe meM ghaNI vAra kazoka aMgulinirdeza karyo che. dareka kala ninAda karatA sphaTikazA nirmaLa jharaNA jevI vakhate kAM emaNe mArI bhUla samajAvI che kAM mAro zailI viSe, sAdhAraNa kalamane jemAM kazuM AkarSaka maddo sAce che enI khAtarI thayA pachI e mujaba tatva na lAge tevAM sAmAnya kathAvastuomAMthI paNa sudhAro karyo che. sahRdaya mAvajata vaDe bhavya kalAkRti sarjavAnI emanI UrmizIlatA viSe- A badhA viSe to huM nAnA kekavAra samayanA abhAve emane maLyA vinA meMe vizeSa zuM kahuM? sAhityavivecana mAro vija katimAM kazoka pheraphAra karyo hoya te paNa, Saya nathI. paNa vAcanano bALapaNathI ja khUba zokha atyanta jarUrI haze mATe ja e pheraphAra meM karyo che ane gujarAtI sAhityane samRddha karanArAomAM haze, ema samajIne sahAnubhUtibharI rIte emaNe meghANI ane munazInI sAthe mArA manamAM emanA pheraphAra svIkArI lIdho che. pratye AdarabhAva che. huM jyAM beTho chuM tyAM eka zabda mATe mahA- AvA zabdavAmI bAlAkAkAnI SaSTipUrti prasaMge bhArata jhaghaDo karanArA paNa maLyA che. ( e khoTA eka ja zubhAkAMkSA : e zata zata zarada AyuSyahoya chatAM.) tyAre bAlAkAkAnI A kSamAbhAvanAM mAna thAya ane gujarAtI sAhityane vizeSatara samRddha mArA mATe keTalI badhI utsAhapreraka banI rahI haze, karatA rahe ane emanA udAra svabhAvanI dUka prasAe samajI zakAze. ratA rahe. vizALa vAcaka samAjane unnatabhAvanAothI paritRpta karanAra saMniSTha lekhakanuM ATale dUra vasele gujarAtI samAja bahumAna kare e ghaTanA pote zrI jayabhikhu vize ghaNuM ghaNuM kahI jAya che. Akhare sAhitya, bhAvanAothI ne mUlyothI, samAjane ekatva anubhavAve che--jUnAM mUlyone ucchedavAnI ane navA mUlyo sthApavAnI prakriyAmAM paNa siddhAMta te e ja che ane zrI jayabhikhue A kAma manabhara rIte varSothI bajAvyuM che. -prinsiva yazavaMta zukala Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SS) zabdonA zAha, zilInA bAdazAha harIza nAyaka zabdo IMTa che. Ta upara ITa goThavAtI jAya kathA che. jIbha upara posTala sTempa ceTI rahe tema che ane ImArata taiyAra thAya che. e vAkya dila upara ceTI ja rahe che. e imArata koI maMdira hoI zake che, zALA jharaNuM ramatuM nAcavuM kUdatuM kalakala nidAna karatuM hoI zake che, dharmazALA ke vijJAnazALA hoI zake jema AgaLa vadhe tema ja emanI daSTi AgaLa vadhe che, are paraba pAThazALA ke hospiTala paNa hoI che ane eka evI mAdhurIne janma Ape che ke je AMkha mana ane smRtine ullasita banAvI de che. zrI jayabhikhune mATe zabdo evI ja I. emanuM gadya kAvyamaya che. sAthosAtha saraLa che che. teo e zabdone vyavasthita paddhatisara goThave nAnAmoTA sahune eka sarakhI khuzAlIthI te vAMcI che, kAbeliyata ane kuzaLatAthI goThave che ane taiyAra zake che. nirakSara prauDhane mATe temanA jeTaluM sAhitya thaI jAya che keIka ciraMjIva tIrthasthAna. bhAgye ja koI bIjA lekhakanuM upayogI thaI zake.. IMTa je vAMkI cUkI hoya te makAna zobhe nahi. temaNe haMmezAM zubha ane kalyANakArI sAhitya ITa vadhAre ochI hoya to makAna kaDhaMgu ane ja saryuM che. jemAMthI preraNA maLI zake, pretsAhana beDhaMgu lAge. maLI zake, navajIvana navacetana ane navIna tAjagI zrI jayabhikhunA zabdanI IMTa evI rIte maLI rahe, eja dizA tarapha emanI kalama deDI che. goThavAI rahe che ke ImArata sohAmaNI, saluNI, balake je dizA tarapha emanI kalama de ramya ane manoramya lAge. eTaluM ja nahi tyAM dizAmAM bhalAI tAjagI praphullitatA audArya ane ApaNane AhalAda AnaMda AzvAsana ArAma ane evI koI zubha lAgaNI tathA bhAvanAo ja deDavA, ullAsa jarUra maLI rahe. lAgI che. teA viSaya pasaMdagInA zAha che ane zailInA jiMdagImAM je kaMI zubha che, zrI jayabhikhUnI bAdazAha che, paNa sahuthI vadhu to teo gAMdhI che. kalama enI agraNI netrI che. - ' ' kahevAno moTo jaththo dharAvanAra gAMdhI. emanA zabdonA teo bhAre karakasariyA ane koTI dimAganA goDAunamAM e sToka eTale to bharelo kAra che. ochAmAM ochA zabdothI temanAM vAkyo che ke atyamAM mukAyelAM nANAM vyAja sahita jema taiyAra thAya che. ochAmAM ochAM vAkyothI temanAM vadhatAM ja jAya che. tema ja zrI bhikhune kahevata kathAnaka sajaI rahe che. je kaMI lakhavAnuM che te bhaMDAra dinapratidina vadhato ja jAya che. pahelethI mApI-tolIne nakkI karIne ja teo kalama ' e kahevatonA utpAdaka teo jAte pote ja che. mAMDe che. gAMdhInA trAjavAnI jema baMne pallAM barAbara emanuM hara vAkya kahevata che. sacoTa ane ciraMjIvI Utare tevI ja rIte temanI kRtionuM sarjana thAya che.. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 : zabdonA zAha, zailInA bAdazAha 'jhagamaga'mAM teo varSothI lakhe che. paNa emanI meTara varSothI ekadhArI ane ekasarakhI Ave che. kadI bIjA pAsethI trIjA pAne emanI vArtAnu anusaMdhAna gayu` nathI. eka khUbI te e che ke 'ane' tathA 'paNa' jevA zabdo ke je amane bALa-sAhityakArAne jakharA mUMjhave che. e zabdo tA jayabhikhkhuthI evI siktathI dUra bhAge che ke jANe temanI jarUra ja nathI. : zrI jayabhikhkhu * jhagamaga 'nA prathama pAne varSothI rahyA che. bALasAhityamAM paNa e sthAna emanuM che. te amArI bALa-sAhityakArAnI je gADI che tenA eMjina che. e aMjina gujarAtI bALa sAhityanI gADIne haMmezA zubha dazAmAM, navI dizAmAM, aneAkhI alabhya ane atyArasudhI na pahoMcelI majhila upara eka khuzanumA pravAsa sAthe laI jAya che. e eMjina sAvadha che, cAkkasa che, anubhavI che, niSNAta che. eTale gADI salAmata che tA pravAsa masta melA maneAra Mjaka che. sAtheAsAtha jJAnaprada paNa kharA ja. e eMjina sAthe pravAsa karavAmAM eka bIjI paNa salAmatI che. teezrI lekhakAnA hitanA rakSaka che. prakAzako tathA moTA chApAnA mATA taMtrI lekhakAnI kalama-kRti upara kamANI kare che, eTale lekhakAne temanA e sarjananA temanI kaLA tathA temanA parizramanA yeAgya puraskAra maLavA ja joI e, e bAbatanA tee AgrahI che. e bAbatamAM kAI paNa lekhakane takalIph paDe te te zrI jayabhikhkhu pAse phariyAda laI ne jaI zake che. ane zakaya hAya tyAM sudhI lekhakanA hitamAM zrI jayabhikhkhu prayAsa karyAM vagara rahe paNu nahi. nAmanuM kalamapeAtAnI kalama zakatuM na hatuM, jIvatuM thayuM che. ethI ethI banyuM che evuM ke lekhaka jvI prANI ke je gata kAla sudhI upara jIvavAnI hiMmata paNa karI te Aje kalamanA baLa upara sAhityane navA vega maLyo che, sAhitya taraphanI sarjakAnI eTalI niSThA vadhI che. zrI jayabhikhkhu jAte kalamanI kamANI upara javyA che, emaNe khIjA kalamakArAne te upara jIvatA karyA che, ane hajI bIjAone te e mATenI chAnI pragaTa preraNA ApI ja rahyA che. temanI kalame aneka AzcaryAM sarjelAM che. ke. lAla jevA jAdugara jAdukaLAmAM pAvaradhA hatA, khyAtanAma paNa hatA. paNa jyArathI temanA jAdune zrI jayabhikhkhunI kalamanA sahArA maLyA che tyArathI anAkhI pratibhA ane vyaktitva sAthe ja leAkeA jAdu ja thaI gayA che. ke. lAlanI jAdukaLAne kAI oLakhavA lAgyA che. sItApuranA sevAbhAvI DAkaTara pADavAnI AMkhanI ispitAlane khyAti apAvavAmAM paNa temanI kalame meTI sevA bajAvI che. eTale sudhI ke teo e ispitAlamAM eka lAkha jeTalA khace eka gujarAtakhaMDa paNa sthApita karI zakayA che. e rIte je kAI yAgya che, lAyaka che, prasiddhinI lAlasA vagara paNa peAtAnuM sevAkArya karye jAya che, e dareka vibhUtine zrI jayabhikhkhunI kalame yaza apAvyA che. temanA zAbhatA kAryane nave vega ApyA che. evA e kalame dhaNA camatkArI sarjelA che. kalama mAtra sAhitya ja sarje che evuM nathI, te vyakti, vyaktittva, saMsthA, sevAsadana jevI aneka jIvanApayeAgI vAtA vastu imAratA kalamathI sa zakAya che, e pratyakSa jovu hAya tA jIe kalama zrI jayabhikhkhunI. emanAM pustako kAI aneAkhI AbhAthI zeAbhI rahe che. emanu kAIpaNa pustaka, kAI paNa kathAnaka, koI paNa lekha AtmAne eka navA ja AnaMda ApI rahe che. dhAmadhakhatA tApamAM tapelA musAphara paraba AgaLa pANI pIne je tRpti tathA hAza anubhave, zrI jayabhikhkhunI koI paNa kRti vAcakane evI ja tRpti, evI ja hAza anubhavAvI zake che. . Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LNa zubhaniSTha sArasvata zrI zAMtilAla jIvaNalAla gAMdhI zrI.jayabhikhunI SaSTipUtine prasaMga e jhAjhI jAherAta temane pasaMda nathI e huM jANuM chuM. niSThApUrvakanuM dhyeyayukta jIvana jIvIne temaNe mArA mATe eka AnaMdAyaka prasaMga che. temanI sAthenA gujarAtanI janatAne navI daSTi ApavAno prayatna gADha aMgata saMbaMdhanA kAraNe temanA viSe kaMIka satata cAlu rAkhyo che. Ama karavA jatAM temanI lakhavuM e mArA mATe muzkela che. AMkhanI daSTi lagabhaga gaI tenI paNa paravA karyA - zrI. jayabhikhune huM mArA svajana, mArgadarzaka vinA teo temanA kAmamAM maMDayA rahyA. chevaTe saunA ane sAcA salAhakAra mAnuM chuM. mArA vyavasAyamAM AgrahathI sItApuranA AMkhanA davAkhAnAmAM sArakhUba rokAyelo raheto hovAthI IcchA chatAM vakhato- vAra mATe javAnuM temaNe svIkAryuM ane prabhunI vakhata temane maLatA rahevAnuM mArAthI banatuM dayAthI lagabhaga khovAI gayelI dRSTi pAchI meLavIne nathI; paNa mArA hRdayamAM je thoDIka vyakti che te ApaNI vacce AvI pahoMcyA che. paikI zrI jayabhikhu eka che. sItApuranA davAkhAnAmAM teo daradI tarIke temanAM lakhANodvArA ane bIjI rIte paNa dAkhala thayA paNa pAchA pharyA tyAre to tyAMnA sevAtemaNe gujarAtI samAjanI ane gujarAtI sAhityanI bhAvI DokaTara pAhavA vagerenA ane tyAMnA davAkhAghaNI sevA karI che. nAnA eka mAnavaMtA mahemAna tarIke bahumAna pAmyA. sATha varSanI temanI uMmara thatAM temanuM bahumAna gujarAtamAM pAchA karIne sItApuranA davAkhAnAnA karavAno so mitro, zubhecchake ane svajanoe mAnavasevAnA pavitra kAryano paricaya gujarAtane prasaMga che tethI mane khUba AnaMda thayo che. karAvyo. pariNAme gujarAte sItApuranA davAkhAnAmAM zrI. bhikhunI SaSTipUtine A prasaMga gujarAtI vorDa mATe lagabhaga be lAkha rUpiyAnI zrI. ke. lAla ane bIjAo, sAhityika paraMparA rakama thoDA ja vakhatamAM ekaThI karI ApI. ne sItAcAlu rAkhanAra sAkSara zrI jayabhikhunI kadara kare paramAM saradAra vallabhabhAInA nAme gujarAta vairDanuM che e sarva rIte yogya che. jo ke temanA vAcakenA zilAropaNa thayuM che hRdayamAM to temanuM sanmAna thaI ja cUkayuM che. zrI. jayabhikhanuM jIvanaghaDatara preraNAdAyaka hakI- A zilAropaNa vidhi prasaMge zrI jayabhikata pUrI pADe che. huM temane samajyo chuM te pramANe khUe evI IcchA pradarzita karI ke, sItApuramAM teo sagavaDIo dharma zodhanArA ke chaTakabArIo gujarAta thAya che e AnaMdanI vAta che gujarAtamAM khoLanArA nathI. teo janasevAnA dhyeyane varelA sItApura AvavuM joIe ane sItApuranA sevAbhAvI che. ane te yeyane pahoMcavA mATe temaNe niSThAnA DokaTarone hAthe tenuM maMgaLAcaraNa thavuM joIe. zrI. mArgonI pasaMdagI karI che. jayabhikhunuM A svapna phaLe evI AzA rAkhIe. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104: zubhaniSTha sArasvata prajAne doravaNI Ape te netA. netAnI e prApta karI che-temanI keTalIka kRtio te evI che vyAkhyA anusAra dharmanAM, rAjakAraNanAM, sAmAjika je bahulakabhogya banI che - ane mAnavatA sparzI kAryanAM, sAhityanAM vagerenAM paribaLo ke pravAhonI hAI saMkucita vADAone bhede che." (vi. saM. 2009) asara jyAre jyAre hAnikara lAgI che tyAre te zrI. bhikhue have vRddhAvasthAmAM praveza karyo sAme zrI. jayabhikhue lAlabattI dharIne sAcA netA kahevAya. vRddhAvasthAmAM taMdurasta ane kAryazIla rahevA tarIke yogya mArga cIMdhavAnuM kAma karyuM che. mATenuM bhAthuM temaNe meLavI lIdhuM che. Aja sudhInuM jAhera prajAnA hitaahitane temanuM sAhitya temanuM jIvana niSpA5 rahyuM che eTale have vartamAna sparze che. ethI e sAcA sAhityakAra che. temaNe kALamAM temanI vRddhAvasthAnI ciMtAnuM kAraNa rahyuM dezasevAnI bhAvanAnA dhabakArAvALuM ane preraNAthI nathI. teo AhAravihAramAM niyamita che, saMyamI taravaratuM sAhitya ApyuM che. che, samayasara kAma karavAnI TevavALA che, pasaMdagInuM - zrI. jayabhikhanuM sAhitya jIvananAM vividha kAma rasapUrvoka karavAvALA che, mitAhArI che, nakAmAM kSetromAM vistareluM che. AjanA yuga sAthe kadama vicAre karavAnI temane Teva nathI, ane mAnasika milAvIne cAlavAmAM madadarupa thayuM evuM emanuM samatulA jALavanArA che. A uparAMta parizrama karasAhitya che. AjanA sAmAnya vAcakane jarUrI-nira- vAnI temanI vRtti, pramANikatA ane prabhumAM zraddhA kSara ke abUjha na rAkhe evuM ane sAmAnya jJAnathI e paNa guNa temaNe saMpAdana karelA che. AthIbharapUra hoya evuM-vAcana zrI. jayabhikhunuM sAhi. temanI vRddhAvasthA sukhI ane saraLa raheze evI pUrI tya pUruM pADe che. Ama sAhityanA prakAranI daSTie zraddhA che. jotAM zrI. jayabhikhkhanuM sAhitya ciraMjIva ane zrI. jayabhikhune sAhityasevA vArasAmAM UtarI prajAnuM ghaDatara karanAruM che. hoya evuM jANamAM nathI. ApameLe temaNe e saMpAprajJAcakSu paMDita sukhalAlajI prANavAna sAhi. dana karI che. A aMge vadhu vigata ke mAhitI mArItyanA sarjaka tarIke zrI. bhikhune biradAvatAM pAse nathI eTale ahIM ATale IzAro ja karuM chuM.' ta bAlAbhAI bhikha je ke eTalI hakIkata noMdhavA jevI kharI ke teo svAzrayathI ane ekaniSTha vivopAsanAthI sAhi. temanA ekanA eka putra ci. kumArapALane sAhityamAM tyanA kSetrane lAMbA kALathI varyA che. x x temaNe rasa letA karI zakyA che. pitAnI sarjanapratibhAthI ane sAhityikane zobhe zrI. jayabhikhkhuM dIrdhAyu thAo eja prArthanA evI sarala vRttithI sulekhaka maMDaLamAM sthAna meLavyuM che. vIsamI sadInA gujarAtI sAhityano ItihAsa gUjarAta vidyApITha lakhanAra keI paNa emanA nAma ke kAmanI noMdha amadAvAda-14 na le to e ItihAsa adhUrA rahe, evI sthiti emaNe tA. 21-3-1968 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavatA poSaka lekhaka AcArya dalasukhabhAI mAlavaNIA . sa1930 mAM "jayabhikhu" mArA premanI sAMsArika bhUmikA ane alaukika bhUmikA gAmanA ja nahI paNa pADozI paNa che e jANyuM. e bannenA nirUpaNamAM temanI kalama kamAla kare che. te pahelAM to eka sulekhaka tarIke temane jANa hatA. ghaNIvAra zRMgArapradhAna vArtA dekhAya paNa te zRMgAra pachI te mAre mATe e bAlAbhAI ja rahyA che. pAchaLa paNa saMvAdI jIvanadaSTi je temanA manamAM baddhamULa che te dekhAyA vinA rahetI nathI. temano jiMdagImAM eka vAra vArtA lakhavAno prayatna saMskRta sAhityane abhyAsa zRMgAranA nirUpaNamAM temanI nakalarUpe karyo ane pharI temanA kahevAthI. jhaLake temAM kAMI Azcarya na lekhAya. paNa e prAcIna paNa pachI vArtA lakhavAnI hiMmata kadI thaI nathI. zRMgArane Adhunika kathAmAM AlekhavAnuM kArya je vArtAlekhana e eka kalA che je abhyAsathI pari saphaLatAthI e karI zake che te saMskRtajJa havAmAtrathI puSTa thAya. paNa mAtra abhyAsathI sAthe thatI nathI. bane nahi paNa jIvanamAM rasikatA paNa hoya ane mAnavavabhAvamAM tenuM bIja hoya to abhyAsathI te Adhunika pravAhanuM nirIkSaNa hoya tyAre banI zake vikase. che. evuM bAlAbhAImAM jovA maLe che. bAlAbhAImAM e kalA sahaja hatI e krame vikasI che. vidyArthI vAcanamALAmAM temaNe aneka nATaka ane te paNa reDiyo lAyaka nATakamAM | navalakathAmAM je saMvAda kaLA vikasI tene paripAka mahApuruSonAM jIvana AlekhyAM. Ama yathArtha jIvana- dekhAya che. mAMthI vArtA lakhavAno prAraMbha karI kAlpanika pAtrovALI bAlAbhAIe lakhelAM nATaka amadAvAda AvyA kathAo lakhavA mAMDI. paNa jIvanasArabhane temane pachI reDiyemAM sAMbhaLyAM che. (vAMcyAM nathI-) mahApuruSonAM jIvanamAMthI lIdhI hatI te temanA vArtA temAM paNa nAthatava to che ja uparAMta temane je lekhanamAM dhruvamaMtra tarIke rahI che-ane jIvananAM sArAM. dhruvamaMtra jIvanadRSTi ApavAno che te paNa temAM narasAM pAsAM cItarIne je saMdeza Ape che te to jhaLake che. mAnavajIvanane sanmArge dorI javA preraNArUpa che. vizeSataH zauryanA e anurAgI dekhAya che. nAnI vArtAthI saMtoSa na letAM temaNe navalakathA bALako mATe jIvanacaritro lakhyAM, ghaNAM lakhyuMpaNa lakhI. ane emAM paNa jIvanasaMdeza ja Ave temAM zaurya ane sAhasa vikase-navI peDhImAMthI e che. mAnavajIvanano zo Adarza hoI zake e prazna zaurya, e sAhasa lopa na pAme tenI tamannA temaNe che. tene uttara temaNe prema ane maMtrInuM nirUpaNa sevI che. karIne ApI dIdho che. teo lekhaka tarIke bALakamAM jeTalA priya che bhagavAna RSabhadeva hoya ke mahAvIra ke pachI teTalA ja moTerAMmAM paNa priya che ja. " jhagamaga' deva paNa e sAmAM premanuM sAmrAjya dekhAze. hoya ke " ITa ImArata" hoya, je ekavAra vAMce ane se 14 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 : mAnavatA poSaka lekhaka tene tenuM vyasana thAya che e anubhavyuM che. mAtra bAra zAradA presamAM joyo che. aneka nAnA moTA gujarAtamAM ja nahi gujarAta bahAra paNa jyAM gujaH lekhakonuM milanasthAna zAradA presa haju sAhityanI rAtIjana vase tyAM paNa joyuM che ke temanuM jhagamaganuM ane jIvananI ramUjI carcA presanA khaTAkhaTa avAjalakhANa ke I-ImAratanuM lakhANa vAMcavA paDApaDI ka ITa-ImAratanuM lakhANa vAcavA paDApaDA mAM satata cAlyA ja karatI-sAthe cApANI nAstA mAM satata cA thAya che. AnA mULamAM lekhakanI preraNAdAyI daSTi paNa thatA-A badhuM amadAvAda AvyA pachI jevA ja mukhya bhAga bhajave che. maLyuM ane temanA nikaTa paricayamAM paNa AvavAnuM banyuM. vivecakanI dRSTi lekhanakalA, kaLA mATe che ke jIvana zaurya ke sAhasa mAtra pustakamAM teo lakhI jANe mATe che tene kesale ApI zakI nathI paNa vAcake che tema nathI. e to emanA jIvanamAM paNa vaNAI to ApI ja dIdhuM che ke lekhanakaLA jIvana mATe gayuM che. moTA camarabaMdhIne paNa sIdha karI devA che ane emAM bAlAbhAInI saphaLatAnuM rahasya che. hoya to bAlAbhAImAM e tAkAta che. ane temanA lekhanamAM kalApakSane sthAna nathI Dara jevI vastu temanA jIvanamAM varatAze nahi. ema keNa kahI zakaze ? je coTadArabhASAmAM jIvana AnuM sAhityikarUpa jovuM hoya to temanA "IMTa nA jhINA jhINA bhAvone e vyakta karI zake che te imAratanA cokaThAmAM paNa jovA maLaze. ane jyAM kalAmAM zuM samAveza nahIM pAme ? vArtAlekhanamAM teo rahe che tyAM jaIne koIne pUchavAthI paNa jIvananAM vividha pAsAMone temaNe je joyAM che bhALa maLaze. chevADe hoI cera-gunegAronuM sthAna ane AlekhyAM che te kalA nahi te bIju zuM che ? e sahaje banyuM hota paNa bAlAbhAInI bahAdurIe jIvanasaMdeza Avya-tethI kalApakSahIna thaye ema e sthAnane nirbhaya banAvI dIdhuM che. zA mATe mAnavuM ? ethI to e vadhAre puSTa thayo -ema zA mATe na mAnavuM ? mALavAmAM-zivapurImAM nAnapaNamAM bhaNavA gayA, tyAM paNa temanAM parAkrama chAnAM rahyAM nathI. adhikalApakSa AgaLa dharanAra vivecakonI daSTi game kArI sAme baLavo karanAra vidyArthIomAM teo te hoya paNa vAcaka je lekhanathI jIvanamAM kAMIka pAmI agraNI hatA ema sAMbhaLyuM che, ane zivapurI zake, UrdhvagAmI banI zake to lekhakanI nizcala sapha AsapAsanAM jaMgalomAM temaNe temanA parAkramane puSTi LatAnI e nizAnI che emAM saMdeha nathI. kalA ApI che-e ghaNI vAra temanA darabAramAM thatI vAtothI pakSane puSTa karavA jatA lekhaka jIvananI UrdhvagAmI jANyuM che. daSTi sAva bhUlI jAya ane jIvanamAMthI mAtra dhRNita bAlAbhAInuM Atithya je ekavAra mANe te pharI bhAgane ja kalAne nAme rajU kare to teno kalApakSa pharI mANe emAM saMdeha nathI-sabhAge temanAM patnI kadAca puSTa thato haze paNa Alekhana vAMjhiyuM haze zrI jayAbena paNa temAM temanAthI Utare evA nathI. ema mane lAge che. evA lekhana karatAM ane jIvanane adhogAmI banAvanAra kalApuSTa lekhana karatAM ane ci. kumArane e tAlIma maLI rahI che. jIvanane UrdhvagAmI banAvanAra lekhana kadAca kalAdaSTi bAlAbhAInuM zaurya nahi paNa jayAbenanI namratA e pucha na hoya te paNa Avazyaka to che ja- kumAramAM UtarI AvI hoya ema prathama najare ane evI AvazyakatAnI pUrtimAM paNa bAlAbhAI jaNAze. lekhanakaLA tenAmAM pAMgarI rahI che-e saphaLa thayA ja che. pitAne vAraso khare ja. bAlAbhAInA pU. pitAzrI eka sTeTanA kAra- bAlAbhAI kaSTamAMthI svabaLe AgaLa vadhyA che. bhArI hatA. eTale taMgImAM paNa darabArI ThATha bAlA- eTale anyanAM kaSTo jANI-anubhavI zake che-tene bhAIne game che. e kadAca vAraso haze. temano dara. vAcA ApI zake che eTaluM ja nahi paNa ghaNIvAra Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhikhu paripUti smaraNikA 107 nivArI paNa zake che-badhAMya kAma paDatA mUkI e che. amadAvAda yA anyatrano utsava prasaMge paNa kAma e paheluM kare che-e joyuM che. kadAca hAjara rahI nahIM zakuM. to AthI zubhecchA koNa kaheze ke bAlAbhAIne sATha varSa thayAM? pAThavuM chuM. tamArA jevA mAnavatAvAdI lekhakanI A ane chatAM te thayAM to che ja, paNa jIvanamAM tAjagI jamAnAmAM vizeSa jarUra che. Apa zatAyu thAo ane ane saurabha eka yuvAnane chAje tevI che. je anyane vizeSa ujajavala sAhityasarjana karo evI bhAvanA mArgadarzana Ape che te svayaM e mArgano pathika rahe che. hoya ja, ane te lekhaka hoya chatAM hoya ja evuM zrI kumAra ane bALaka tathA ghaNuM anya sau ochuM bane che. paNa evuM' bAlAbhAInA jIvanamAM prasanna haze-ahIM te sAva huM ekale paDI gayo theDuMghaNuM jovA maLe che tyAre mana praphullita thAya che. chuM. have te vargo paNa cAra mAsa baMdha che. eTale teo zatAyu thAya evI saheje vAMchA thAya che. huM ane mArAM pustaka-e sivAya kazuM ja nahIM'. teo dIrdhakALa sudhI jIvanamaMtra ApyA kare ane paNa eka vAtanuM sukha jarUra che ke amadAvAdamAM je jIvanamAM kayAMya AsurI vRttinuM poSaNa na thAya samaya maLyo nahIM ane ghaNuM vAMcavAnuM chUTI gayuM enI lahArI re, lekhaka tarIke temaNe rAkhI che te ahIM banaze. mAruM svAstha sAruM che. ane teTalI ja jAgRti jALavI rAkhaze to bhAvI bIjI AMkhanuM oparezana thayuM ke have javAnuM peDhI temane sadaiva yAda karaze-jIvanadRSTinA dAtA tarIke deva yAda karaze jIvanadaSTinA dAtA tarIke_ che? paNa have to garamI zarU thaI gaI che. tyAM vaLI eka sAcA mArgadarzaka tarIke-emAM saMdeha nathI- vizeSa haze. ahIM to hajI paNa ApaNuM Disembara ToronTo tA. 4-5-68 jeTalI ThaMDI che. vacce vacce vAdaLAM ane jharamara snehI bhAI zrI bAlAbhAI varasAda paNa thAya che paNa baraphanA divaso gayA tethI praNAma. kalakattAmAM utsava UjavAI gayAnA nirAMta che. samAcAra ratibhAI tathA zrI korAe ApyA hatA. zrI ratibhAI vagere ne praNAma. AvA apUrva prasaMge hAjara rahevAnI jarUra IcchA dalasukha, rahe paNa saMyogavazAta te banI zakayuM nahIM tene kheda zrI bhikhunuM sAhityakArya vipula ane prazaMsanIya che. sadvicAra, savRtti, sadAcAra ane zuddha dharmane kalAnI sUkSma rItithI puSTi Ape evuM emanuM lakhANa sugama ane rocaka hoya che. paramAtmA zrI jayabhikhune taMdurastI, so varSanuM AyuSya ane sarva prakAranI anukULatA Apo, jethI sAhitya dvArA lekasevAnuM temanuM kArya cAlu rahe. - viSNuprasAda trivedI Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daMpatI jIvananI haLavI paLA- t yA (rASTranA ghaDataramAM ziSTa dAmpatyanA phALeA) zrI jayabhikhkhu ' sahakuTumba dvArakA AvyA hatA tyAre emanA sArasvata jIvananAM keTalAMka pAsAMnuM darzana mane maLyuM hatuM, temanuM dAmpatya mane gamyuM hatuM. e prasa MganA maraNarUpe A lekha emanA SaSTipUrtinA utsava mATe anurUpa thaze evI AzA che. snehagItA ane snehantyAta dAmpatyanA lahAvA levA rAtre agAzImAM beThAM beThAM vicAra vinimaya karatAM hatAM. banne jaNa suzikSita hovAthI vicAramAMthI vikAra tarapha kadI DhaLatAM nahotAM. mAnasika AnaMda emane eTalA badhA meAhaka ane santASajanaka lAgatA hatA ke sthULa dehanA bhoga bhogavavAnI icchA sudhdhAM cAMdanIvALI ekAnta rAtrimAM paNa jAgatI nahotI. snehagItA--" mAra premanA grAhakane eka vAta ema pUchuM chuM ke rASTrane ghaDanAra sa'joga che ke saMjogane UbhA karanAra rASTra che? iMglAMDa bAMdhyA TApu hovAthI tyAMnA loko krUrajIta rIte sAhasika banyA. ane deza paradezamAM peAtAnAM vahANeA mAkalavA lAgyAM; ene pariNAme samudra upara eka baLavAna sattA dharAvanAra iMglAMDa banyuM. saMjoga na hota teA IMglAMDanuM rASTra e svarUpa kema dhAraNa karI zakata ? vaLI mArA manamAM ema paNa thAya che ke Dreka, phrAbizara, phaeNAkinsa, phUMka, jevI vyakti aMgreja prajAmAM janmI na hota teA pRthvI pradakSiNA karavAnuM kAma aMgreja baccA kayAre karata ? kUka jevA sAhisaka nara na hota teA oNsTrelInA kinArA para IMglAMDanA vAvaTA pharakAvyAne prasaga kayAMthI Ubhe! thAta! kalAIva jevA tAkAnI yuvAna kalyANarAya joSI na janmyA hota te hindamAM agreja rAjyanI sthApanA kayAMthI thaI zakata ? ' snehayAta--: "tamArA premaneA grAhaka thatI veLA mane khabara nahotI, ke tamArA premanI kimmutamAM muddivaibhavanI jhINavaTa mAre ApavI paDaze. tamArA prema mane bahu madhura nIvaDayA che; temaja tamArA jJAnanI sugandha mane bahu madhura jaNAI che. snehagIta, tame pUche che ke saMjogane vaza rASTranu svarUpa hoI zake ke nahi. saMjoga zabdanA artha ApaNe khATA karIe chIe . tethI ja A prazna UbhA thAya che. nAvA O ane paristhitine ApaNe saMjoga kahIe chIe. paNa ApaNe visarI jaI e chIe ke manuSya ane rASTranAM prANIo paNa saMjoga ja kahevAya. aMgreja baccA Dreka, phUka ke kalAiva e iMglAMDanA saMjoga ja kahevAya. mATe huM te emaja samajI zakayA chuM ke sRSTine vikAsa mAtra saMjogane anusarIne ja thavA joi e. snehagIte; tame paNa mArA jIvananA dhaDataranA apUrva saMjoga ja che ne ! '' snehagItA--: " nyAyI che teA pachI ema paNu kema nathI kahetA ke snehagItAnA jIvananA ghaDataramAM snehaz2yAtanu jIvana paNa apUrva saMjoga banyuM che? vahAlA, leAkeA ema kahe che ke patinuM jIvana patnInA hAthathI ghaDAya che. tame e vAta svIkAre che ? rASTranuM jIvana kayI vyaktinA hAthathI viziSTa prakAre dhaDAya che ? " snehayAta--: " mApha karajo, tamArA abhimAnanI lAgaNI dubhAya teA. je pati kevaLa kAmane Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 109 vaza rahI potAnI patnIne AnandanuM ja--kaho ke vizeSa prakAre kAma kare to rASTranI paDatI thAya che. pArthiva AnandanuM ja ramakaDuM samajatA hoya che te AvI vAto tamArI samajanI bahAra nathI ja-" patinuM jIvana alabatta patnInA hAthe ghaDAya che. nehagItA-: " snehAta jevA UjaLA samaju, vicArazIla, ane strIo pratyenI bahu premI samajAve to pachI sneha-gItA jevI premanI mAnanI lAgaNIvALo pati pitAnuM jIvana kuTumbanI pUtaLI kema na samaje ? paNa mArA hRdayanI vINAnA aneka vyaktinA sahavAsathI ane paricayanA itara itara tAra jhaNakAvanAra hota, tame to pachI eTaluM mANasanA sahavAsathI ghaDe che. alabatta temanA jIva- to svIkAraze ke manuSyanI bhUlathI ja rASTranI paDatI mAtra patnI taraphathI vizeSa rIte poSAya thAya che. paNa jyAre mANaso bhUla karatA baMdha thaze, che. nehagIta, rASTranA ghaDataramAM vizeSa chApa pADanAra agara to pachI bhale karatA thaze tyAre to rATanuM vyaktio paNa hoya che kharI. A vyakti keIvAra samatola ghaDatara thaI zakaze ke nahIM ? tyAre te kavi, to koIvAra dharmAcArya; keTalIkavAra rAjadvArI sarva vyaktinI zakti rASTranA ghaDataranA kAmamAM puruSa to teTalIkavAra samAjasudhAraka; koIvAra sipAI samatola rahevI joIe. kavi, lekhaka, sipAI, to koIvAra kArIgara. koIvAra tavettA to keIvAra dharmAcArya, rAjadvArI puSa, samAja sudhAraka, kArIgara, lakSAdhipati paNa hoya che. tame kyAM nathI jANatA ke garIba, dhanavAna-saghaLAnA baLanI jarUra sarakhI vaiziMgTana vinA AjanuM yunAITeDa sTeTasa na hoI jaNAze. " zake. sIjhara vinA romanuM sAmrAjya ke jamAvI ha ta --: snehagIta, nehanAM gIta gAnAzakayuM hota? zaMkarAcArya vinA bauddha matanA dama- rane ema ja lAge ke mANasa svabhAvathI potAnuM mamAMthI hindane keNa bacAve che ane gAMdhIjI vinA kartavya karatAM thaze tyAre nehanAM jharaNAM vahetAM thaze satyAgrahano siddhAnta ke prasAre ?" ane badhI bhUla saMsAramAMthI jatI raheze. paNa tame snehagItA- "mApha karajo '"--ema huM te eka vAta bhUlI jAo cho ke manuSya evuM prANI nahi boluM, tamArI pAse mAphI kyAre mAgIza ? che ke te kadI samajIne bhUla karatuM ja nathI. je bhUle pApAcaraNa thayuM haze tyAre. tamane prazna pUchavAmAM na thAya che te avaLI samajathI, khoTI samajAvaTathI, vaLI mAphI zI ? amuka vyaktinuM baLa jyAre rASTranA ane khATA indriyAbhAsanI doravaNIthI thAya che. ghaDataramAM vizeSa prakAre vaparAtuM hoya che tyAre rASTrano tame pote ghaNI vAra mane tamArA pratyenI mArI vikAsa sarva dizAmAM samatolathI thatA kema kahevAya ? vartaNUkamAM thatI bhUla mATe upAlaMbha Apo cho. zuM ekadezIya vikAsa nukasAnakAraka nathI ?" huM aNasamaju hato ke tamArA pratyenA AcaraNamAM nehajota-: " mArA premane to tame jhIlo tame batAvelI bhUla karI nAMkhyuM ? sakhe, rASTrane ghaDacho. mArA marmane paNa tame jhIlavA lAgyAM : hA, nArAM baLo paNa mANaso ja pUrAM pADe che. ane ekadezIya vikAsa nukasAnakAraka kharo ja; paNa mANase vakhata jatAM sudharaze tyAre bhUle nahi kare te aTakAvI zakAya nahi. je samatola ghaDatara sarva ema mAnavuM-e manuSya svabhAvanA baMdhAranI ajJArASTromAM thatAM hoya to rASTranI caDatI paDatI thAya ja natA sUcave che. juo, eka bIjI vAta paNa lakSamAM nahi. agya vakhate ayogya baLanuM jora vadhI paDe rAkhavA jevI e che ke-vicAra, kArya, vagereno samatyAre rASTranI paDatI ja thAya che. yu vakhate 5 tola e ISTa sthiti nathI. samatolapaNuM padArthamAM baLanuM jora vizeSa Ave tyAre rASTranI caDhatI thAya AvyA pachI padArtha nikSetana thaI jAya che; rASTramAM che. jyAre dharmAcAryanA ojasanI rASTrane jarUra ke saMsAramAM kAme lAgelAM baLa samatala banI jAya hoya tyAre sipAInuM kSAtratva rASTranA ghaDataramAM to-mAnavasRSTinI pragati aTakI ja jAya. vicAranI Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 daMpatI jIvananI haLavI paLe viSamatA (asamAnatA), kAryanI asamAnatA, Azaka te pati na kahevAya. saMsAranA zarIrane ghaDasthitinI asamAnatA-sarva prakAranI asamAnatA ja nAra, saMsAranA vicAra-yaMtra magajanAM bIja ropanAra pragatinuM mULa che." saMsAranI bhAvanAnAM kalevara sarajanAra dIpatI che. nehagItA-: "kevuM majAnuM tAtparya ? nehanAM daMpatI A rASTranuM ghaDatara ghaDe che, ema kahevAmAM zuM gIta gAnArIne rahanI jyotanA prakAzathI samajAyuM ke khoTuM che ? snehAta, ApaNe prazna te rASTranA saMsAramAM kevaLa zAMti saMbhavatI nathI. zAMti eTale ghaDataranuM baLa pUranAra daMpatI che-ema siddha thaI mRtyu; zAMti eTale nirvANa, zAMti e ja mokSa, jAya che. mane dAdAjI roja e vAta kahyA kare che. paNa huM ApaNA dezanI arvAcIna pravRtti zuM vyartha che spaSTatAthI te vAta samajI nahotI. paNa mArA rahanA ema samajavuM ? ApaNI koMgresa ane lIga, prakAza, tame asamAnatAne (viSamatAne) ITa mAna ApaNI sabhAo ane paripade, ane ApaNI cho ) ane asamAnatAne pragati sAdhaka mAno cho sAmAjika sudhArAnI maMDaLIo rASTranA ghaDataramAM to pachI ApaNA bane vacce samAnatA zA mATe upayogI nathI ? tame zuM kaho che te jANavA race che ?" hata-: ghaNo ja accha prazna! sneha nehAta-: snehagIte, manuSyanI pravRttimAtra tapatnIne sambandha ekale aLage paDI samajapUrvaka ja thayelI hoya che. tethI te saMpUrNa rahe te che. e sambandha para mAnava-kalyANanA rIte niSphaLa to nIvaDatI nathI. paraMtu mAruM mAna pAyA thapAyA che, e sabdha para saMsAranA Ayu- evuM che ke daMpatInI raheNIkaraNI unnata karyA vinA dhyanI dorInI saLaMgatAne AdhAra che. mATe pati- samAjanA zreyanI sAdhanA kaThaNa thaI paDe che. tame patnI vacce samatola vRttinI jarUra kharI. eTalA bhaNela thayAM, samaju gaNAya eTale tamane prAkata mATe ja pAtivRttanI jeTalI jarUra che teTalI ja jarUra strIjI beyakoTa karI mele che; tamArA keTalAka siddhAnta patnI pratyenI vaphAdArInI che. madhurI gIta, samabhAva evA che ke puruSonI maMDaLImAM chUTathI bhaLa hovA chatAM daMpatIjIvana sarva prakAre ekaraMgI hoI aTakAve che. tamane ghaNIvAra evuM nathI lAgatuM ke zakatuM nathI. samAnatAmAM asamAnatA hovI ja ghaTe tame puruSa veze ja janmathI pharyA hota to hAlanI che. huM IcchuM ke mArI rahagItA AtmavikAsa mATe tamArA mananI keTalIka vyAdhiomAMthI tame mukta mArA vicArane AMdhaLI thaI anusare nahi. paNa rahyAM hota? pitAne mArga pote ja kApe. ApaNA dezamAM patnI- nehagIte, ApaNe atyAre agAzImAM cAMdanIne sapatnI - aMgata jIvana jIvI zakatI nathI. e ThIka AnaMda lUMTIe chIe, ane AtmAne unnata karIe nathI. patnI patine paDachAyo nathI. patnI e patinA chIe. te AnaMda tamArAM bahena ke mAre bhAI vicArataMtranI vINAne taMbUro nathI-ke jyAre tyAre daMpatIjIvanathI bhogavI zakaze ? patinA vicAranA raNakArano ghora ja ApyA kare." rASTranI svataMtratA prApta karyA pachI tene upasnehagItA-: bahu ja sundara vicAra ! tame bhega karanAre kuTumba dezamAM taiyAra na hoya to strI jAti mATe svataMtra bhArga karI Apo cho mATe rAjakIya svataMtratA zA kAmanI ? saMsArasudhArAnA tamArA vicArane huM sundara kahetI nathI che ke ! huM zubha pariNAma mANavA mATe ApaNe tyAM gRhajIvasamajI zakuM chuM ke tamArA manamAM patinI svataMtra. nanA bagIcA kyAM che ? UMcA sAhitya parimala tAnuM paNa cokkasa svarUpa che. pati patnIne khuzA- bhagavanAra gRho kyAM che ? matIo na ja have joIe. patnI rUpI DhIMgalIne snehagIte, ApaNA daMpatIjIvanamAM kamaLatA, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 111 mIThAza, vizuddhi, ane dhArmikatA lAvavAne ApaNe bhISma jevAM kumArA jIvananA Adarza to che. paNa prayatna karazuM to rASTranA ghaDataramAM moTo hisso hindamAM to moTA Adarzo to rAdhAkRSNa, sItArAma ApI zakazuM." umAmaheza-pUrA pADI rahyAM che." nehagItA-: "huM dhAruM chuM ke, nehatane nehagItA :"tamArA jevA jIvananA sAthI sambandha rahagItA joDe thayo tethI ja kadAca neha- maLyA pachI aMdhakArane vagaDe kumArI tarIke vicAravAnA jyotane sarvasthaLe daMpatIjIvana UNapavALuM jaNAtuM keDa na ja thAya. bIjuM to ApaNAthI zuM thAya ? hovuM joIe. tame dhAro cho teTale aMze mArAM eTaluM to karIe ke daMpatI jIvananuM jhAMkhuM jhAMkhuM bahena ke tamArA bhAI du:khI nahIM ja hoya. ala- Adarza citra te pratyakSa jIvanathI dorIe. batta huM svIkAruM chuM ke A paNa dezamAM daMpatIjIva- have rAta vItI gaI che. ApaNe UMdhavAne vinanI mIThAza samajanAra strIjana bahu nahi hoya. cAra karIe te ThIka." paNa puruSo paNa daMpatIjIvana eTale pazutA eTaluM ja hota -"bolavA karatAM karI batAvavAnuM samajatA hoya che. govardhanarAmabhAI tripAThI lakhI vadhAre sAruM che. A jamAne bhASaNone nathI; kAryane gayA che te mane yAda Ave che ke-ApaNI strIo che. nehagItA, tamAruM nAma ja mane zuddha daMpatI paMDita thAya, rasanna thAya, kuTumbapoSaka thAya, svastha dharma tarapha prere che. juone kevo zItarazmi candrarAja thAya, zarIre balavatI, rogahIna ane suMdara thAya, khIlyo che--jANe mArI nehagItAnI samovaDIo ! yogyatAnA pramANamAM kuTumba baMdhanamAMthI teo mukta tethI huM ghaNIvAra amAsanI rAte paNa nehagItAnA thAya, svataMtra thAya ne te muktatAthI-svataMtratAthI sahavAsane lIdhe cAMdanInI lahejata anubhavI zakuM chuM." kuTumbanI mUrkha IcchAo ane kalezamAMthI chUTI e nehagItA-: " candranI zItalatA ramaNIo kuTumbanA kharA kalyANa karavA zaktimatI ane utsA ApavA lAgaze tyAre ja saMsArane dhagadhagato tApa zamI hita bane - jaze. juone ! kevuM UjaLuM AkAza! jANe mArA (eTaluM vAMcI copaDI kere mUkI snehagItA AgaLa hatanA ujavaLa aMtarano sneha-raMgyo coka !" bolavA lAgyAM,) daMpatI jIvana para tame ATalo badho bhAra mUke hajata-: " kharekhara, snehagItA, caMdrane che tenuM aucitya huM samajI zakatI nathI. huM kadAca pazu ke tamane te kaLAtuM nathI. candrane puchuM ke kumArI ja rahI hota to tamArI samaja pramANe tamane? nahAnAlAlanI sundara kavitA yAda Ave cherASTranA ghaDataramAM mAro keI hisso na hota ?" kIkI samudharI zazAMka bhrakuTI pADI nehata -: "kumArA jIvananI keDIlI neha Ugya praphulla amIvarSINa caMdrarAja. gIte, bhUlI kema javAya che ke daMpatIjIvananI vizuddhi pUjya zazI, pUjuM tane rasanI sugadhe je samAjamAM nathI tyAM zAMta kumArI jIvana kyAMthI pUcha prakAzuM muja aMtara kerI vAMchA. saMbhave ? jyAre dAMpatyanI vizuddhi samAjamAM bahekaze tyAre ja ApaNA saMsAramAM kumArAM jIvanano cama 25-4-68 tkAra ane vaidhavyanI sAtvikatA prakaTaze; ane pachI to uddhava-niketana samAja udaraze. dvArakA snehagIta ! ApaNI saMskRtimAM sarasvatI ane Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snehALa mitra ane mArgadarzaka - kanubhAI desAI - zrI jayabhikhu! emanA viSe lakhavuM. jayabhikhu gujarAtI janatAne suvidita che. emanI janatApriya navalakathA "premabhakta kavi deva'parathI ane te paNa jene lakhatAM na AvaDe teNe lakhavuM e kavi jyadeva citrapaTa paNa UtaryuM che, jenuM nida ja ghaNuM kaThina kAma che. chatAM jenI kRtio mATe huM hamezA na meM karyuM hatuM. garva laI rahyo chuM tevA hAlasoyA ane snehALa mitra mATe mArAthI kAMIka lakhAI ja jAya che. A te sAhityakAra ane UrmizIla lekhaka zrI. jayabhikhunI vAta thaI paNa zrI bAlAbhAI (ame hRdayasparzI marma ane zabdalAlityathI emanI badhA A priya nAme bolAvIe chIe. ) snehALa kRtiomAM hamezAM Urmi ane kalpanAnI sugaMdha patha mArgadarzaka mitra che. jIvanamAM muzkelIo vacce sapa 'rAyelI che. samagra gujarAtamAM ane gujarAta bahAra kAyelAone temanAM AtmIyatA ane prAmANika tathA jyAM jyAM gujarAtI sAhitya vaMcAya che tyAM tyAM nikhAlasa abhiprAya dIvAdAMDIrUpa banI rahe che. mane emanI kalamano "jaya" "jayakAra che. te chatAM teo evA kissAonI jANa paNa che, bahoLA mitrate sadAya sAhityanA-sarasvatInA-sadAcAra ane maMDaLa ane sAhityakAromAM emano abhiprAya mAnavatAnI sugaMdha pAtharatA bhikhu ja rahyA che. AvakArya banI rahe che. emanA milanasAra, AnaMdI ( navalakathA, TUMkI vArtA, nibaMdha Adi sAhitya ane nirabhimAnI svabhAve emano moTo cAhakavarga rivarUpanuM zrI jayabhikhue saphaLa kheDANa karyuM che. Ubho karyo che. gujarAta samAcAramAM dara guruvAre prasiddha thatA emanA mitravargamAM mAtra sAhityakAro nathI, " ITa ane imArata'nA janatApriya vibhAge bahoLo paNa vividha zreNInA mANaso che. temAM citrakAro vAcakavarga Ubho karyo che. temAMnA hRdayasparzI prasaMga sAtheno temano saMbaMdha ati gADha che. teo citra goe emanA vAcakavargamAM anokhI cAhanA meLavI che. kaLA nA khUba ja rasiyA che, mArga sUcanathI ane zrI jayabhikhkhane meM lakhatA joyA che. te potAnI AgavI kaLAsUjhathI zrI jayabhikhkhae aneka lakhavA bese ane pachI tarata ja vAMcI saMbhaLAve citrakAranI pIchImAM prANa pUryA che. "maMgalamaMdira tyAre emane prApta thayela devI sarasvatInA pavitra zRMgArikA," " praNayamAdhurI" jevA bhAga citraAzIrvAda ane dikSAno paricaya thAya che. e A saMpuTanuM mUlya je vadhyuM che te emanI prerakavANIna zIrvAda ane dikSAnA pAlanamAM A sArasvatabhakate AbhArI che. zrI jayabhikhunI preraka prastAvanAne samagra jidagI gALI che. A mATe temane aneka tapa pratApe A citrasaMpuTa AdaraNIya thayA che. veThavAM paDyAM che; karavAM paDyAM che. mAro zrI bAlAbhAI--jayabhikhu sAtheno navalakathAkAra ane navalikAkAranI jema bALa- eTale varSo jUno saMbaMdha che ke je yAda karuM ane sAhityanA lekhaka ane nATayalekhaka tarIke paNa zrI lakhavA besuM to pAnAM bharAI jAya. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 11 194142mAM sUryaprakAza presamAM huM gayo hato hatuM. kema ke temane aneka vakhata mRtyunI dhamakIo tyAre zrI bAlAbhAInI sAthe prathama paricaya thayo apAI hatI chatAM sevAparAyaNa zrI jayabhikhue hato. pachI " vidyArthI sAptAhikamAM mArA vize to caMdranagara sosAyaTInuM ghaDatarakArya cAluja rAkhyuM emaNe lakhyuM tyArathI amArI " dilojAnI ' vadhI. hatuM. Aje to caMdranagara sosAyaTI temanuM eka dara ravivAre mAre tyAM amadAvAdamAM " dIpikA "mAM aMga banI gayela che. jalaso jAmato. A vakhate zrI jayabhikhu zrI jayabhikhya mahAnubhAvI AnaMdI sajajana kyAreka sAhitya para to kyAreka kavitA upara te che. emanA viSe lakhANa pUruM karatAM pahelakoIka vakhata sinemA upara vArtAlApa ApatA ane eka jAdugara yAda Avyo, te che gujarAtI-gujasAhityakalAnuM rasapAne karAvatA. mArI patnIne emanI ratamAM to khUba ja jANItA ke. lAla ane zrI jayakatio vAMcavI gamatI ane pragaTa thAya ke tarata ja bhikhUnA saMbaMdha viSe eka lITImAM kahuM to vAMcavA tAlAvelI lAgatI ane vAMcIne cekasa ke konA upara jAduI asara karI che tenI khabara abhiprAya paNa ApI detI nathI. paNa eTalI to khabara che ke ke. lAla amadAvAdathI dUra, muMbaImAM, citrapaTa ane citra gujarAtamAM jyAM jyAM gayA tyAM tyAM temanI kaLAnA vividha vikAsArthe vasavATa karyo. mArA A pahelAM emanA viSenI jAdugIrI jayabhikhunI vasavATa daramiyAna paNa temanI mitrAcArI evI ja kalamathI patharAI gaI hatI baMne rasiyA gADha ne snehALa rahI che. mArI amadAvAdanI betraNa mANaso ! baMne jIvananA khelADI ! baM teno paraspara divasanI UDatI hAjarImAM paNa jyAre jayAre zAradA agAdha sneha ! kyAM sAhityakAra ! kayAM jAdugara ! presamAM mulAkAta thaI che tyAre tyAre hamezAM bahALA zrI jayabhikhunI kalamathI A mahAna jAdugarane mitravarga vacce te sAMje maLI jatA. A DAyarAmAM vividha sthaLoe gujarAte AtmIyatA apI. jANItA lekhake sva. zrI dhUmaketu ane sva. zrI zrI bhikhune sATha varSa pUrAM thayAM che. guNavaMtarAya AcAryanI paNa hAjarI hoya ja. "dAdA 'pada paNa prApta thaI gayuM che. zrI bAlAbhAI jAte jaina vaNika hovA chatAM A nirabhimAnI sAhitya--AtmAne huM dilathI, bhAdalapuranA bharavasavATamAMthI jaMgala ane ujajaDa kalAkAranA hRdayathI, ane eka varSa moTo hovAnI khetare vacce keIpaNa madada ke bIka vagara caMdranagara rUIe te anekadhA haju sAhityasevA karI sukhI sosAyaTImAM jaIne rahyA; eTaluM ja nahi saune jIvana jIvo ane sonuM kalyANa karo-e AzivasavATa karAvIne temaNe jaMgalamAM maMgala vAtAvaraNa rvacana sAthe baMdha karuM chuM UbhuM karyuM. A keI jhiMdAdila vIra puruSanuM kAma zrI jayabhikhunuM sanmAna te koI vyaktinuM sanmAna nathI, paraMtu gujarAtI sAhityasarjanamAM je ucca naitika mUlya upara temaNe bhAra mUkyo che, te sarAhanIya tattvanuM sanmAna che. sAmAjika jIvanamAM nItimattAnuM pramANa Aje ghaTI rahyuM che tyAre AvA preraNAdAyI sAhityanI AvazyakatA anekagaNI vadhI jAya che. -jagubhAI parIkha sa-15 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALaka jaina bAlAbhAI zrI jayabhikhkhune pahelAM te| huM jayabhikhkhu tarIke ja oLakhatA. zAradA mudraNAlayamAM, mArA snehI zrI ratilAla dIpacaMda joDe eka divasa jatAM ( zrI ratilAlabhAI ane mArA paricaya-rasneha tyAre vAM navAM vikasatAM hatAM. ) jyAre mArI bhAIzrI bAlAbhAI joDe oLakhANa karAvavAmAM AvI tyAre saheja AMcakA lAgyA haze evuM jhAMkhuM smaraNa che, kemake ahIM to koI " bhikakhu " veSamAM beThelA bhAI nahotA paNa maLatAMvArane ApaNI joDe maLI jaI ApaNA svajana ke suparicita mAphaka ApaNI sAthe vartana karanAra, saujanyazAlI, nirabhimAnI " khAlaka '' jevA khAlAbhAI' hatA ! tyArathI mane emane khIjo kAI anubhava thayA nathI. bhAgye ja e gusse thatA haze ke kaDavAza veratA haze. sAhityakAra tarIke emaNe peAtAnI kathA kahevAnI viziSTa zailI upajAvI che, AMdhaLu anukaraNa nahi, paradezI sAhityakAronA uchInA ke corInA mAla lAvI vepAra karavAnI vRtti nahi, vAstavavAdI thavAne bahAne kAI kAmarasa (zRMgArarasa nahi, azlIla umAkAnta ke. zAha tAnI hade pahoMcatA kAmarasa ) nI jhAMkhI nahi, vANI vicAranA gUMcavADA nahi, bhAvanAmaya, cAritrya keLavavAnI tamannAthI cetanavaMtI, sIdhI, saraLa, haiyAmAMthI upajAvI kADhelI lekhanazailI-A che bhAIzrI bAlAbhAInI sAhityakAra tarIkenI viziSTatA-alabatta mane najare paDI che te. AvA A bAlAbhAI, emanA SaSTipUrti samAroha ujavAya che? emanA lakhANamAM zuM jhaLaka che ? vyaktitva evu zu meTuM che? AvuM keTalAkanA manamAM thayu` lAge che. paNa, nAnA lAgatA khAlAbhAI te Aje sanmAna maLe che te kudaratane nyAya che, emanA dilanI vizuddhatA, emanAM lakhANAmAMnI uccabhAvanAne kudarata sanmAne che, vakhANe che, ApaNA dvArA. meATI vAteA karanAra, viThThAtA, paDitA, ucca Adamaya vArtA karanAra huM jAta 'gAMdhIvAdI vagere jUnI DhabanA sAkSare, sAhityakArA, ane navI peDhInA sAhityakAro, vArtAkArA (?), kavie (?) emAMnA ghaNAyanA lakhANa ane vartana vacce je daMbharUpI paDadA che te zrI bAlAbhAImAM dekhAtA nathI, AvA AlAbhAI ne vaMdana hai| ! me joyu che ke emanuM sAhitya saMskArapreraka hAya che. vananI niLa dRSTi keLavavAmAM emanuM sAhitya ghaNuM upayogI nIvaDe tevuM che. A die emanI sAhityasevA bahumUlya gaNAya. --DolararAya mAMkaDa Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikA 119 iTa ane imAratamAM kevuM AkarSaka svarUpa dhAraNa NAlayamAM thatI ja rahe che. emanI sUjhanA kAraNe kare che te jojo." ane e snehInI AgAhI sAcI granthonuM chApakAma ane enAM rUparaMga AkarSaka paDI. pelAM be pAtronA nAma ane ThAma badalAyAM, banI jAya che. paNa emane jIvatA jAgatAM karIne zrI bAlAbhAI e ggTT ggwr gatInA nityakSa sAhityanI duniyAmAM camakatAM karI dIdhAM. nija hRdi vikasantaH santisantaH kiyntH'| vArtAkAra tarIke zrI. bAlAbhAI khUba lokapriya e subhASitanA subhASitakArane jarUra kahI zakAya banyA che. rasa ane raMganI jamAvaTa emanI vArtA tema che, ke pArakAnA alpa jevA sadaguNane paNa emAM evI hoya che ke AbAlavRddha sahu emanI parvata jevo mahAna banAvIne AtmasaMtoSa pAmavArtAone hoMzapUrvaka vAMce che. "ddAnI'mAM kharI nAra saMtonI saMkhyA bhale ochI heya, paNa che khUbI to kahevAnI kaLAmAM ja rahelI che, ane e parI ane alpa saMkhyAvALA santonA samUhamAM kaLA bAlAbhAIe hastagata karI lIdhI che. mane to zrI. bAlAbhAInI sadaiva jhAMkhI thayA karI che. zrI bAlAbhAI zAradAnA ananya upAsaka che. zrI, bAlAbhAI jevA saMskArasamRddha che evA niyata karelA samaye emanI upAsanAno AraMbha ja emanAM kuTuMbIjano che. thaI jAya che. bhagavatI zAradA paNa enA upAsakane emane sATha varSa pUrAM thatAM emanA mitro, barAbara oLakhe che. bolAvyo bela de che, ane prazaMsako ane vAcako taraphathI SaSTipUrti samAroteDAvyAM tarata hAjara thaI jAya che. zrI. bAlAbhA- hanuM Ayojana karavAmAM AvyuM che, e jANIne Ine keTalAka lekhakonI jema MoodnI dakhalagIrI mane apAra AnaMda thAya che. paramAtmA emane ane nathI pajavatI. niyata samaye lakhavA bese eTale zrI emanAM kuTuMbIjanone dIrdhAyu bakSe, ane zrI, bAlA bAlAbhAI MoodmAM ja hoya che. lekhanakAryo e bhAI tathA emanAM bhAvanAzIla kuTuMbIjanonI utta emanuM nityanuM vyasana thaI paDayuM che rottara pragati thatI rahe ema icchuM. chayRI eN chinI prIti zA muka Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanalakSI sAhityakAra, pUjya zrI, moTA (naDiyAda) prakArano sUkSma aDaga bhAva temane UMce tAravato rahyo zrI bhikhunA takhallusathI lakhatA zrI che. evI che emanA jIvananI khUbI. bAlAbhAIe sAhityakSetramAM eka anokhI ne AgavI teo saMbaMdha bAMdhI paNa jANe, nibhAvI paNa pitAnI bhAta pADI che. emanA AdhAranI samagra jANe ne te kAje tyAga paNa hRdayanA umaLakAthI kare. ne pAyAnI bhUmikA to dharmabhAvanA paravenI che. emanuM sAhitya udezalakSI che ne ekavAra emanuM eozrIe je je lakhyuM che. tenI bhASA samA- keIka pustaka vAMcavA lIdhuM to te pUruM karyuM ja ane koIne koI prakAre jIvanamAM UMce prakaTAve chUTake, evo rasa temAM hoya che. vAMcyA pachI vAMca evI ne te sAthe sAthe saraLa ne bhAvavAhI ne saghana kanA hRdayamAM kaIka evI asara te lakhANa mUkatuM artha yukta hoya che. rasano pravAha ekadhAro akhaMDa jAya che ke jethI vAMcaka jIvanalakSI thoDo ghaNe paNa emanA sAhityamAM vahyA ja karatA hoya che. thato jAya. emanuM sAhitya samAjanA hArdane bhAvanAthI eozrI sAthe pratyakSa paricaya mAtra cAra pradIpta karAve evuM ne te sAthe sAthe lakhANanuM vastu kalAka pUrato, tema chatAM te rasasabhara banyA che. hetulakSI hoya che, e enI viziSTatA che. jIvanamAM keTalIya kAramI musIbata prakaTI hovA jIvanamAM keTakeTalA kevA kevA tabakakAmAMthI teozrI chatAM te marada ja temAM rahyA che te hakIkata ApaNA pasAra thayA che ! te badhI sthitimAM temano eka jIvanane preraNAprada banI rahe che. zrI jayabhikhue ucca keTinA sAhityasarjaka tarIke sthAna prApta karyuM che. teo svabhASA ane svadezanI sevA karavA dIrdhAyu bane evI prArthanA. -goradhanadAsa cokhAvAlA zikSaNapradhAnaH gujarAta rAjya Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA paricayanA bAlAbhAI pri, hasita ha. bUca, amadAvAda rahevAnuM thayuM ane teya nArAyaNa Avye hajI ATha-dasa divaso ya mAMDa vItyA haze, nagaramAM eno eka moTo lAbha e thayo ke "jya- meLAvaDA sthaLathI nArAyaNanagara vaccenI bhUgoLa mAre bhikhu" tarIke jemane vAMcelA emane bAlAbhAI mATe agamyavata muMjhAto hato ke basa to bhale na tarIke joyA-jANyA. nArAyaNanagara ghaNuM dUra, unA- maLe, paraMtu rikSAne ya javAba maLaze ke DAnA traNacAra mahinA tyAM maccharonuM cakravatatva, nArAyaNanagaranI saDaka kAcI che tethI tyAM te nahIM tyAre hatI te laI-basa kalAka kalAkane aMtare Ave ! vadhumAM nArAyaNanagara najIkanI battIonAM lAla daravAjA-nArAyaNanagara vaccenI khepa kare tethI mAMdAM ajavALAM . meLAvaDAmAM hAjara "jayabhikhkhuMsamayanuM ya tyAM sahu para bhAre varcasva, toya sAhi ne bAlAbhAI tarIke manamAM jANI lIdhelA, paNa tyarasika jIvane thAya ke cAlo ahIM cAMpazIbhAI hoThe hajI e nAma caDe evI nikaTatA nahi. vaLI che, jayaMtakumAra che, estharabahena che, chaganabhAI emane mAthe vidhAtAnuM eka varadAna ke emanI Ajuche, te ahIM zuM kAma che ? temAM nArAyaNanagaramAM bAju mitronuM jhUmakhuM hoya ja. mAro gaja emAM gayA ne khabara paDI ke ahIM paDakhe ja jayabhikhu' vAge evuM karyuM e hade huM dhRSTa paNa nahi. tyAM ya che. mArA sAthI prA. rAjaparA temanA nikaTanA to emaNe ja mArI najIka AvI pUchayuM, " kema guNanurAgI paDozI, emanA putra kumArapALa mArA bUcasAheba, ghera ja AvavuM che ne? rikSAmAM vidyAthI thayA, tethI "jayabhikhu"ne bAlAbhAIne sAthe ja jaIzuM !" vaya, amadAvAdamAMnI emanI aMgata svarUpe jANavAmAM saraLatA thaI. mAre te pratiSThA, anubhava, dareka rIte murabbI, chatAM saMbasamayanA bIjA sAthI prA. dhIrubhAI ThAkarane to dhanamAM emaNe je ajANyAno ya Adara karyo te jayabhikhu'nA svajana-mitra tarIke huM jANuM ja. mane eka rIte game, bIjI rIte thayuM, "hAsto. paraMtu A sarva uparAMta je hakIkate "jayabhikhune hasitabhAI kahI bolAve evI nikaTatA hajI meM kayAM mArI nikaTanA bAlAbhAI lekhe ApyA, te to e sthApI che?" rikSA doDatI hahI, e vAto karatA 1I- basamAM AvatAM-jatAM ke prasaMge prasaMge maLatAM rahyA : gurjaragraMtha ratnamaMDaLa vaccenA potAnA kAryathI -haLatAM nArAyaNanagara-saMskAra kendra vaccenI sosA- mAMDIne lekhaka tarIke vividha sAmayiko taraphathI yaTIomAMnAM keTalAMya kuTuMbe bAlAbhAIno ullekha emane thaelA anubhavo sudhI e vAto laherAyA premALa, sahAyaka, jIvananA anubhavI gRhastha rUpe karI. vacce teo gUMthyA kare mArA navA nivAsaavAranavAra karatAM. meM TUMkA gALAmAM ya emanI anubhavonI pRcchA, " phAve to che ne ? jarUra hoya AsapAsa prasarelI suvAsa anubhavI lIdhI. te saMkeca vagara kaheje ! A tarapha keTalIka agavaDa pAI thayuM evuM ke kaIka meLAvaDAmAMthI ghera che ne tame te visanagaranA sarakArI baMgalAmAMthI javAnuM hatuM, rAta paDavI zarU thaI hatI, amadAvAda ahIM rahevA AvyA che, eTale agavaDa vadhu lAgaze. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 mArA paricayanA khAlAbhAI paNa ahIM zAMti che ne paDe!zIe bahu sArA che... huM bAjumAM ja chuM...je kaMI jarUrI lAge te mAgI ,, ramAM meM khAlAbhAi ne pratyakSa jANyA. sAcuM kahuM, teA pAchaLathI vadhelA paricayane dRDha pAyA tyAre rApAyA. kathAsAhityamAM zrI. 'jayabhikhkhu'nuM sthAna cira'jIva rahevA nimAyu che. emanI zailI ramatiyALa thaI lejo! dhera jarUra Avajo ! ' e TUMkI rikSAsa -sUcaka gaMbhIra paNa rahI zake che, pAtranI rajUAta jevI sAhajika evI ja sajIva ane AkarSI ka nIvaDe che, kathAnA uThAva-jamAva-aMtanI gUMthaNI temane jANe koThAsUjhathI ja siddha thaI che ane vizeSa te e ke enuM bhAvanAmaya vAtAvaraNa bALakA-kizArAte lAMbe samaya gherI vaLe che. eka vAta bhUlavA jevI nathI : saMskAra jhIlavA Atura, evI vRtti jyAre svAbhAvika, te vaye AvuM sAhitya maLe te tenI asara pachInA jIvanamAMya jAgatI rahe che. zrI. 'jayabhikhkhu' A rIte gujarAtanI navI AvatI peDhInA eka zilpI che. huM e hade mAnu ' ke emaNe navalakathAe-navalikAe lakhyAM che te karatAM ya navA gujarAtanAM bALakAne je vArtAe ApI che, e emanuM vadhu meDhuM aNu che. bALako-kizArAne gamI jAya evA zabda 'jayabhikhkhu'ne hamezAM hAthavagA che, evI kalpanA--evI kathAsAmagrI--evI enI saMkalanA--evI bhAvanAzIlatA emane mATe sAhajika che. tethI ja enI asarakArakatA anubhavAya che. e mATe emane sarakArI pAritASikA prApta thayAM che ane huM sukhada sayAga samaju chuM. ' jayabhikhkhu 'ne navalakathAlekhaka tarIke teA visanagarathI jANelA. emanI kalamamAM bhAvanAzIla jIvana pratyenA umaMga dhabakatA tyAre ya anubhavelA. enI prAsAdikatAe dhyAna dorelu. vArtA eTale zuM ane te kaI rIte rajU karAya e vizenI kudaratI sUjha e kalamane jarUra hatI e te spaSTa thaeluM ja. e sAmAnya chApane surekha karavAmAM vacce vacce amadAvAda AvyA pachI sahAya karI te prA. rAjaparAe. e zrI. bAlAbhAInI vadhu najIka AvelA. sahRdayatAthI prasaMga nIkaLye e vAta karatA. lekhakanA sAhityane samajavAmAM ghaNIvAra lekhakanA vyaktitvanAM pAsAM sArI sahAya kare. che; khAsa karIne e sAhityanA preraka baLane pichAnavAmAM. zrI. 'jayabhikhkhu' mATe A vAta vadhu vaja nadAra che. emane je game che, je nathI gamatuM, emane je prere che, je Akula paNa kare che, je dhaDe che, je cetave che, e emanI kalama nikhAlasapaNe sUcavavAnI ja. hA, lekhaka che, kalApremI che tethI kudaratI rIte rajUAta nakazImAM rAcavAnI; paraMtu pelI nikhAlasatA tyAMya vIgate vIgate pratibiMbita thavAnI ja. Ama 'jayabhikhkhu'nuM vadhu ciraMjIva svarUpa paNa mane amadAvAda nivAsa daramiyAna pichAnavAnuM banyuM, mAtra AnaMda meLavavA nahi, sAhityika dheAraNe ya bALake-kizArA mATenI emanI kathAone vicAra mate avasara maLyA karyAM hAI emanA A sAhitya aNunI guNavattA mATe huM kaMIka ceAkkasa chuM. amadAvAda AvyA pachI mane uttarAttara e hakIkata sApha jaNAI rahI ke 'jayabhikhkhu'nA zakti-vAnA vizeSa kizArA-bALakA-prauDhA mATenA preraka rasaprada vArtAkAra rUpe pragaTa thAya che. emAMya bALako-kizerAnuM citta vaza karI le, emanA cittamAM rasa ane prakAza sIMce evI zrI. 'jayabhikhkhu'nI vArtAzakti nArAyaNanagara pachI samasta brahmakSatriyamAM lAMkhe samaya rahevAnuM thayuM. teya bAlAbhAInA candranagarathI dUra nahi. tyAM rahyo te daramiyAna kumArapALa khI. huM jotA hatA, ke mArA peAtAnA gharamAM paNa bALakoe. ane ema. e. thaI adhyApaka thayA. bAlA'jayabhikhkhu'nI vArtAo vAMcatAM kevA rasa anulabhAInAM sahadharmacAriNI jayAbahenane paricaya vatAM ? meM pote evI emanI ghaNI vArtAo vAMcI paNa vadhyeA. bAlAbhAinA gharanI e sAcI jyeAti che. saheja paNa kSeAbha vinA eTaluM teA avazya mUMgAM mUMgAM smitathI satkAre te AvanAramAtrane kahI zakAya, ke bALakA-kizArA mATenA ApaNA AtithyanI mIThAzathI havarAve. bAlAbhAI je kaI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA: 117 lakhI zake che, AvuM vyApaka mitramaMDaLa dharAve samanvaya batAvatuM dila, vaidakathI mAMDIne rAjakAraNa che, emAM jayAbahenanAM saujanya-sevAno phALo tarata sudhInI vAto-vIgatomAM rasa ane samaja, bIjAnuM varatAya evo che. mArAM bAdazAhamitradampatI jayA- kAma karI chUTavAnI tatparatA, mitro-paricito sahunuM bahenanAM vakhANa karyA kare che temAM bhArobhAra aucitya mana meLavavAnI svAbhAvika phAvaTa, bAlAbhAImAM A jouM chuM. jayAbahena ne bAlAbhAI sAremAThe badhuM ekatra thayuM che. mAMdagI-bImArIne prasaMge avasare hamezAM paDakhe AvI jaIne gRhasthAzramane adanA sevaka jema khaDepage kAma karavAnI emanI dItimaya kare che. ghaNIvAra to evuM ya jaNAI vRtti mAruM dhyAna ghaNIvAra kheMcI cUkI che. eka rahe, ke bAlAbhAI jayabhikhkhanA yaza-sAphalyanuM rIte kahuM, te amAro saMbadha berDaralenDana-sararahasya emane prApta thaelA jayAbahenanA sAthamAM hadaspaza; chatAM emanA vyaktitvanI AhalAdaka chabi manamAM aMkAI rahe evo ya avasya. jIvananA dhyeya bAlAbhAInA vyaktitvanI vividha subhaga bAjue ane potAnA kArya vize haMmezAM spaSTa ane umaMjovA maLI te mahArASTranA gujarAta rAjya yojelA gabharyA rahevuM e bAlAbhAInI viziSTatA che. e ama lekhaka pravAsamAM, bAlAbhAIe goThavelA kavizrI viziSTatAno miSTa lAbha mitro pAmyA che, gujarAta kAgane tyAMnA majAdara darabAramAM. khaDatala zarIra, pAmyuM che. vyavasthApravINa buddhi, mastIraMga ane Adarza premano ba zrI jayabhikhue jaina dharmanI suMdara ane rahayabedhaka kathAo tathA tenA nAyakane jaina dhanI UjaLa5 vadhAre e rIte jenI sAthe vizALa jainetara vAcakasamudAya AgaLa rasALa tathA chaTAvALI ane binasAMpradAyika lakhAvaTamAM rajU karI jaina dharmanI moTI sevA bajAvI che. ene mATe tema ja itara sarjana mATe navalakathA, vArtA, nATaka vagere sAhitya-prakArano saphaLa upayoga karI, potAnI jhamakadAra zailIthI temaNe potAno eka vAcakavarga Ubho karI lIdho che. temanI sAhityakSetrIya sevA eTalI ja noMdhapAtra che. bALaka ane taruNo mATenA temanA preraka sAhityane paNa sAbhAra ullekha karavo joIe. AvA saphaLa jokapriya lekhaka ane sahRdaya ne snehALa sajajanatAthI anekane sahejamAM mitro karI zakanAra zrI jayabhikhunI SaSTipUrti Apa sau mitro-prazaMsako ujavo cho te mATe mArI khuzAlI vyakta karuM chuM. -0 anatarAya rAvaLa DAyarekaTara oNpha leMjisa : gujarAta rAjya Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saujanyamUrti bAlAbhAI choTAlAla tri, jAnI, zrI bAlAbhAIno saMparka jIvanamAM khUba moDe bAlAbhAInI vAtomAM emane nikhAlasa ane ramUjI ravabhAva te rajU thAya ja che, paraMtu mArA sadhA, paNa sadhAye ene huM jIvanano eka anero ? jevAne te emanI vAtomAM vyavahArakuzaLatAnI lahAvo gaNuM chuM. IzvaranA anugraha vinA AvA mIThA pratIti thatI rahI che. zrI. bAlAbhAI AnaMdI, saMparko nathI sadhAtA; chatAMya ene sAdhI ApavAmAM koI ne koI vyaktine Izvara nimitta banAve che. anubhavI, kAryadakSa ane masta vyakti che. emanAM zrIkRSNa arjunane kahe che ne ke- " nimitta mAtra salAhasUcana paNa kiMmatI hoya che. maya savyasAttinazrI bAlAbhAI ane mAro saMbaMdha zrI bAlAbhAInuM vyaktitva mArI dRSTie AwesadhAya e ghaTanAmAM to gItAnuM uparyukta vacana inspiring bhayayukta bhAna pedA kare tevuM nahi, paraMtu akSarazaH sAcuM paDayuM che. zrI. savyasAcI ja amAro Magnetic cuMbakIya, athavA bhAre AkarSaka che. saMparka sAdhI ApavAmAM nimitta banyA che. sAhityakAra tarIkenuM zrI. bAlAbhAInuM mUlyAM. - zrI. bAlAbhAI jevA sajajanone jyAre jyAre kana karavAnuM kArya to vivecakonuM che. chatAMya zrI. yAda karuM chuM tyAre mane nIcene bleka yAda Ave che. bAlAbhAInI sajanapratibhA, emanI vizada ka95nA. emanI saraLa ane prAsAdika bhASA, ane emanI vadana prasAda sadanam rajUAtazailI, e to harakeIne mugdha banAve tevAM sadayaM hRdaya sudhAmucovAcaH / che, e to niHzaMka hakIkata che. karaNa paropakaraNam yeSAM keSAM na te vadyAH // bAlAbhAInI sarjakazakti te adbhuta che. zAradA mudraNAlayamAM athavA emanA nivAsa. emane mAtra ITa joIe; emAthI imArata UbhI sthAne jyAre jyAre zrI bAlAbhAIne maLavAne karI devAnI karAmata emane svAbhAvikapaNe varI cUkI che. prasaMga maLyo che tyAre emanuM smitabharyuM mukhA prasaMgopAta meM vIramagAmanA eka hindu ane raviMda pratyakSa thayuM che, ane emanI sumadhura vANI eka muslima vaccenI saMbhAvanA ane sajajanatAsAMbhaLavA maLI che. vArtAlApano AraMbha thayA pachI bharI maitrInI, matabhedanA kAraNe emAM paDelA vikSe dha prakAranA viSaye ApoApa TapakI paDatA panI, bane mitronAM hRdayamAM jAgelA manomaMthananI, ane ame chUTA paDIe tyAM sudhI amArI vAtono banee lIdhelA alAnI ane keTalAka zubhecchaka koI aMta ja na Avato. hindu-muslima nAgarikonI daramiyAnagIrInA kAraNe zrI bAlAbhAInI vAtomAM jene je joIe thayelA emanA AkharI milananI vAta karelI. ame te maLI jAya che; sAhityanA rasiyAne sAhityano judA paDayA pachI mArA eka snehIe rastAmAM mane rasa, ane anyane vAtano visAmo. kahyuM, " have bAlAbhAInA hAthamAM AvelI A ghaTanA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ premopAsaka jayabhikhu lekhaka : gosvAmI mukuTalAlajI, vRndAvana janasamAja koI kalAkAranuM abhinaMdana karavA mAM paNa jyotinI kSINatama rekhAnAM darzana dIdhA. prerAya tyAre eka rIte te potAnI Atarika suruci vagara vidAya nathI thatuM. pAmaranA patananI anivAane komaLa bhAvonuM ja AyojanapUrvaka prakaTIkaraNa yaMtAno svIkAra karavA chatAM lekhaka tene Thokara khAvAnI kare che. taka ApIne pharIthI kAdavamAM khUMdatA nathI. temanI A arthamAM zrI bhikhunI paSTipUrti eka naitiktA paDelAne pATu nathI mAratI, tene vahAla snehaparva che. Ajano divasa suruci, sahRdayatA, kare che. ema lAge che ke A ja naitikatA karuNAmAM jJAnanI garimA ane premanA mahimAthI mAnavatAne avagAhana karI vAraMvAra kahe che: "UTho, pharIthI alaMkRta karanAra eka kalAkAranA abhinaMdananuM parva jIvana zarU kare.' ananta saMbhAvanAonuM bIju nAma che. Ajane divase A vareNya lekhakane amArI ja te jIvana che. temanA tIvra vyaMgamAM, tIkSaNa hArdika zubha kAmanAo che. kaTAkSamAM ane dhikkAra sudhImAM karuNAnuM prasanna darzana karI zakAya che. e eka judI ja vAta che ke AdhuzrI jayabhikhunI sAhityika guNavattAnuM mUlyAM nika yathArthavAdane A svIkArya na hoya, paraMtu rAtamAM kana, temanI mAnyatAonuM vivecana ane vizALa bahu UMDuM aMdhAruM kALakrame jema uSAnA AlekanI racanAonuM Alocana to A ja granthamAM anyatra abhilASAne sArthaka kare che tema dRDha icchAzakti bIjI adhikArI vyaktio dvArA karAyeluM jovA maLaze, paraMtu temanI samagra racanAonI sugaMti vaDe patana paNa utthAna bhaNI prayANa karI zake che. maNimALAmAM je eka akSuNa sUtranuM ApaNane zrI jayabhikhue eka vizALa kSetra pitAnI sahajabhAve darzana thAya che te to che temanuM sarasa sAme rAkhyuM che. ItihAsanA vastuthI mAMDIne lekasnehasita mAnasa-kAruNiktA jeno bIjo paryAya sAhitya ane judA judA dhArmika sAhityanA prabhAche. anAvila daSTine lIdhe teo mAnavanI durbaLa pUrNa bhaMDAramAMthI anupama rana zodhI ane potAnI tAmAM, patana ane durgatimAM paNa utthAnanI apAra pratibhA tema ja kaLAthI tene sajAvI teo samAjane saMbhAvanAo bhaNI igita kare che. caraNe dhare che. atihAsika tathyano Adara karavA zrI jayabhikhu mukhyatve mAnavatAvAdI che. mAna- chatAM kalpanA ane zailI dvArA tene atyaMta sajIva vatA avayaMbhAvI utkarSamAM, tenI Urdhvagati ane banAvavAmAM teo ghaNuM saphaLa thayA che. bALa-mAnasa. zreSTha pariNatimAM temane vyApaka vizvAsa che. sa- zAstranA teo paMDita che. temanuM lakheluM bALogago upara Azrita mAnavatAnI sarvocca pratiSThAnA 5gI sAhitya Adara pAmyuM che. eka evI yejanA teo niSThAvAna upAsaka che. temaNe AlekheluM pAma- karavAnI khAsa jarUra che, jethI zrI jayabhikhunA ramAM paNa pAmara pAtra tenA patananA carama aMdhakA- khAsa pasaMda karelA prakIrNa sAhityane hiMdI tema se 16 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 : premapAsaka jayabhikhkhuM ja bIjI bhASAomAM anuvAda thAya.* rahI che ane raheze. tRpti ja ahIM vinAza che. thoDAmAM ghaNuM kahevAnI mRdula kalA kaI zrI jaya nA mana nI hisTarI hai phanda che mane bhikhu pAse zIkhI zake che. "ITa ane imArata. dunna U havAva sarI, phara ja masAnA sadI / nA lekhake sAmayika ane anya prasaMge upara lakhelA [ jiMdagI Ajeya mohaka che. A ja kAraNosara, sAragarbhita kaTAkSa ghaNu mArmika hoya che. gAMdhI sauMdarya eka ravapna bhale, bhale prema eka aphasAnA.] zatAbdInA Ayojana prasaMge je khUba paisA mAtra zivapurInA abhyAsa ane kaThora sadAcAranA lakAne AMjI nAMkhavA mATe kharacavAmAM Avaze tenA upadezAnA zAsanamAM rahevA chatAM jayabhikhunA upara temaNe potAnI AntaravyathA anupama vyaMgamAM antaranA rasika kalAkAre zRMgArarasanI AmrakuMjone vyakta karI che. temanuM sAhitya sadA AnaMdadAyI rahyuM khUNekhUNo thobhI thobhIne joItapAsI lIdhA che. che. "munIndra' evA takhallusathI lakhAtA lekhomAM A gupta yAtrAmAM temaNe koInI AMkho sAthe paNa agama pratye mAtra AzaMkA utpanna karavI evuM AMkho nathI meLavI. paraMtu temanI najarathI kAMI temanuM lakSa nathI. rahasyanI paNa sattA che; tenA samA- chapuM rahevA pAmyuM nathI; saheja paNa taka maLatAM dhAnanI zodha karI zakAya che-AvA hetuthI kautukapUrNa lekhaka A rasa-rucinAM darzana ApaNane lagabhaga aneka prasaMga ane temanI virala samIkSA paNa teo dareka katimAM karAve che. zRMgAra rasarAja che, ane Alekhe che. lekhake svIkAra karyo che ke "kaLA kaLAne pariharI zuM mAnavanuM saMpUrNa citra kyAreya banI mATe temane abhISTa nathI. te seza-kalyANuvidhA- zakayuM che ? kaLAkAranA kaLAdhAmamAMthI premanI devIne yinI hovI joIe. tenuM samAja pratye uttaradAyitva nivasita karatAM zeSa bace che, paNa zuM? zrI jayache, jeno nirvAha anivArya che. bhikhue rasamAM DUbakI mArI "premakavi jayadeva" ( zrI bhikhunA vyaktitva ane kRtivane lakhyuM che. lekhakanI e yuvAvasthAnI racanA che. jyaatyanta sabaLa pakSa che temanI prematatva pratyenI niSThA. deva ane padyAnA prathama milananuM varNana khUba yathAvakAza A tattvanI lIlA temanuM dhArmika sAhitya mArmika che. e temanA sAmarthyanuM pramANa che. kalama hoya ke lekasAhitya, sarvatra temanA ciMtanane priya upara saMpUrNa zista jALavI rasavilAsane nyAya viSaya banI che. premI jayabhikhunA bhavya kalA-prA- ApatAM lekhaka taTastha rahI zakyA che. nahi jevA sAdanI mukhya pIThikA upara premanI pratimA ja virAje A prasaMgamAM tema ja jIvanamAM taTanI eka bAju che. premAkhyAnanI vividha racanA-kusumAMjali vaDe A apAra kalyANakArI rasasAgara che to bIjI bAju pratimAno abhiSeka karI teo kalakatya thayA che. viraha azlIlatA ane avanatinuM ninda paMka. taTanI baMne ane vedanAnA amujaLathI vizvajIvana premanuM pAda- bAju sugati ane durgati, mokSa ane baMdhananI prakSAlana yugothI karatuM AvyuM che. pratyakSa ane apratyakSa bhUmikA hAjara hoya che. ananta balidAna laIne paNa premanI vedI cira atRpta lekhakanI SaSTipUtinA maMgaLamaya divase ame * hiMdImAM zrI jayabhikhkhanuM keTaluMka sAhitya De. vRndAvanavihAriNI zrI rAdhikA nagarInAM caraNomAM gosvAmI esa. karuNAmayI, ema. e., pIeca. DI. e temanA dIrgha AyuSa ane atyadhika anupama sAhityaanuvAda karI pragaTa karyuM che. sevA mATe prArthanA karIe chIe. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yabhikhkha: eka jhAMkhI iMdra vasAvaDA ane parama saubhAgya amAruM ke anAyAse ja zrI bhikhuno aparokSa paricaya thayo temanA saMparkamAM AvavAnuM thayuM amadAvAda mukAme, rAjapIpaLAmAM. mArI pAse aneka pustake paDyAM se aneka pustako paDethI temanA ja gharamAM. hatAM jemAM thoDIka hastaprato paNa hatI. gelerImAM temaNe prathama mulAkAtane divase ja kahayuM, "mAre besI, A badhAM pustake huM joto hato ne vAMcato te ghera ja rAkhIne beThaka. e bahAne badhAne maLAze. ane hato, zreSThatAno krama nakkI karavA. be cAra kalAka nirAMte kAma paNa thaze." ekAeka A pustakanA DhagamAMthI eka suMdara ane ame te AmaMtraNa svIkAryuM. pustake dhyAna ApyuM-AkaLyuM tenI suMdara zailIe sAbaramatInA taTe temanuM potAnuM suMdara makAna tathA tenA bhAvoe. che. jevuM suMdara makAna che, tevuM ja suMdara-temanuM Atipustaka hatuM dezanA dIvA.' eka eka prasaMga, eTale thya paNa che. e traNeka kalAka kevI rIte gAchImAM ne suMdara, hRdayamAM UtarI jAya tevo hato, ane tenI kAryamAM vItyA te paNa khabara na paDI. rajUAta eTalI suMdara hatI, ke eka prasaMga vAMcyA zrI jayabhikhu gujarAtI sAhityanA abhyAsI pachI bIjo prasaMga vAMcyA vinA rahI zakAya ja che. eka sArA lekhaka tarIke prakhyAta che. paNa e nahIM. AvI ejasvitA kalamanI jovAmAM AvI badhA karatAMya te eka sAcA mAnava che; emanA hRdahatI zrI meghANIbhAImAM. yanI mIThAza-je koI temane saMparkamAM Ave che ekaja beThake A pustaka pUruM karyuM ane manamAM temane te maLyA vinA rahetI nathI. vicAra ubha-keNa haze A lekhaka je AvA zarada zatama e cha ane suMdara sAhitya pIraumadA prasaMgo AvI suMdara zailImAM rajU kare che? satA rahe ane e rIte mAnavatAghaDataramAM potAno zrI jayabhikhanuM nAma to sAMbhaLyuM hatuM dhaNI- kALA ApatA rahe tevI prArthanA ApaNe A prasaMge vAra. gujarAta samAcAramAM teo niyamita lakhe che. Izvarane karIe. temane jovAnuM, maLavAnuM mana te divasathI hatuM. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khuzabobharyA zrI bAlAbhAI lekhaka : bAbubhAI prA, vaidya svarAjya pachI A dezamAM jIvananAM mUlyo kilaSTatA vadhe che. Aje paraspara TAMTiyA kheMcI eka. mekane pADavAnI vRttimAM halakAI mAnavAne badale svAane mAnavatAnA vikAsanI je apekSA rAkhavAmAM bhAvikatA manAvA lAgI che, aMgata lAbha khAtara AvI hatI, te paripUrNa na thaI, e AjanA yuganI pATalI-badaluonI jamAta, Ane ja paripAka che. moTI karuNatA che. rAjakAraNIono A doSa jIvananAM vividha kSetromAM je rASTranA saMskAranA pAyAmAM aneka umadA prasarI rahyo che. vidyAdhAmo ane sAhitya-pravRtti to paDayAM che, tenA vizALa janasamudAyane kila- paNa tenAthI mukta nathI rahyAM. chatA vacce jIvana vitAvato joIne ApaNane svAbhA comera najara nAkhatAM nirAzAnuM vAtAvaraNa vika ja AMcako lAge che. vizeSa AMcako eTalA dekhAya che. mATe lAge che ke AjathI vIsa-pacIsa varSa pahelAM ApaNI je kalpanA hatI, te sadaMtara bhulAI gaI AvAM nirAzAnAM mahAraNamAM kyAreka mAnavatAnI hoya ema lAge che. mIThI vIraDI samI koI vyakti jovA maLe tyAre hajI to jANe gaI kAle gAMdhIjIe ApaNane svAbhAvika ja AnaMda thAya che. je sahaja hovuM jIvananAM natika mUlyo potAnA umadA daSTAMta dvArA joI e svAbhAvika hovuM joIe, tevuM sadavartana zIkhavyAM. pavitra sAdhya mATe sAdhanonI pavitratA Aja virala banI rahyuM che, te duHkhada che. anivAryA hovAnuM jaNAvyuM. bApu A rASTranA mAtra koI mAnavImAM khuzabobharyo viveka joIe, rAjakIya rAhabara nahi, naitika ane AdhyAtmika rAha- koInAmAM potAnAM mAnava-baMdhu pratye nibaMdha ubharAto bara paNa hatA. bahu TUMkA gALAmAM mahAtmAjIe je sAco tela joI e, kaI zaktizALI vyaktine sattA mUlya pratye AdarabhAva rAkhatAM zIkhavyuM hatuM te ane sAdhanonI varavI jhUMTAjhUTathI gauravabhera aLagI mUlya bhulAvA-bhUMsAvA lAgyAM che. UbhelI joIe, keIne anyanI vedanA pratye kazo ApaNAM sAmAjika jIvanamAM madachakI hInatA dekhAva karyA vinA samasaMvedana anubhavatA joIe, kAlIkalI rahI dekhAya che. sattA ane dravya keI koIne jIvananA AnaMdamAM saune bhAgIdAra banAvavA vacce ya mATenAM sAdhana rahevAne badale sAdhya jevAM talasatA joIe, ke keIne jIvananA pratyeka vyavahAbanI gayAM che. sattA ke sAdhananI prApti arthe game ramAM nitika mUlyonI jALavaNI karatA joIe, tyAre tevuM hINuM kAma karatAM ne zaramAvuM temAM heziyArI ApaNane evI vyakti pratye AkarSaNa thAya che. lehamanAvA lAgI che. AvI rIte AgaLa AvI janArA cuMbaka leDhAMne AkarSe tema comeranI kilaSTatA vacce leka pAchI samAjanA agraNIo gaNAya che. potAnAM jIvananI khuzaba chUTe hAthe veratI vyaktinuM sAdhana jyAre sAdhya banI jAya tyAre jIvanamAM ApaNane AkarSaNa thAya che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bAlAbhAI desAI (jayabhikhkhuM) pratye mane A prakAranuM AkarSaNu thayu` hatu`. nAmathI te| ame te paraspara paricita hatA, paraMtu nikaTa AvavAne kAI prasa`ga AvyA nahetA. pa rAjakoTamAM eka kAmavALI vidhavA bAInA ekanA eka che!karAne gaMbhIra mAMdagI AvI, e chekarAne bacAvave| hAya teA niSNAta DaoNkaTara pAse tenuM rezana karAvavAnI jarUra hatI. kAmavaLI bAI pAse paisA teA kayAMthI hoya ? Ama paisAnA abhAvane khAtara kAI ne jiMdagI gumAvavI paDe, e vicAra mane zULanI jema khUMcatA hatA. A chekarAne kaI rIte madadarUpa thavAya tenA vicAramAM huM rAjakoTanI bajAramAM cAlyo jateA hateA, tyAM zrI rasikabhAI mahetA ane zrI bAlAbhAI desAI mane sAmA maLyA. paricaya teA hateA ja. ame vAteA karatA rastAmAM UbhA rahI gayA. mArA manamAM vidhavAnA che.karAnI vAta dheALAtI hatI, te meM baMne mitrone karI. zrI bAlAbhAI e ane zrI rasikabhAI e paLanAya vilaMba vinA kahyuM, emAM amArA kALA gaNo. phALA tA ghaNAya Ape che ane bahu moTI rakamanA Ape che. paraMtu zrI bAlAbhAImAM meM je samasa Mvedana joyu., tethI temanA pratyenuM mamatva vadhyuM. samasaMvedana sAhityakAranI sauthI moTI mUDI che. sAmA mANasanI paristhiti samajavAnI ane samarsavedana anubhavavAnI zakti je divase sa ka gumAvaze, te divase sAhitya-sarjanamAM saccAI nA raNakA saMbhaLAtA baMdha paDI jaze. lakhavAnI phAvaTa AvI gaI haze, teA evA rukSa sarjaka kadAca DhasaDathe jaze, paNa DhasaraDA kadI zreSTha sarjanamAM pariNamatA nathI. eka vayeAvRddha khImAra AdamI rastA para khelAna paDayo hatA. ene jhADA--pezAbanuM bhAna na hatuM rahyuM, tyAre meghANIbhAI e e DeAsAne peAtAne hAthe sApha karavAnA Agraha rAkhatAM kahyuM hatuM, " mArI vArtAnAM pAtrA raktapIttiyAnAM pAca-paru sAk kara zrI jayabhikhkhu SaSTipUti smaraNikA : 125 vAmAM jIvananuM sAphalya samaje che, teA huM, temane sarjaka, mArA pitA jevA A vRddha puruSane sAk karatAM kema sugAuM? sugAu. tA mAruM sarjakatva AsarI jAya. ' A eka vAkayamAM meghANIbhAI e sarjakanA Adarza vyakta karI dIdhA. zrI bAlAbhAI sarjakane A Adarzo phIka aMze samajyA che, tevI mArI chApa che. temanA jIvanamAM jude jude prasaMge meM A Az caritArthI thatA joyA che. temanuM samasa`vedana tIvra che, kAryAnvita paNa che. va mAna-patronI kaTArA mATe niyamita lakhavAnuM, sarjanAtmaka lekhanapravRtti paNa kharI ane moTA pAyA para kharI, cAlu vArtAe paNa lakhe, eka presa saMbhALavAne ane eTalu' enDru hoya tema jIvana-maNi graMthamALA sahita anekavidha sa MskAra-pravruttie paNa hAtha dharavAnI, chatAM zrI bAlAbhAIne meM kayAreya samaya mATe phAMphAM mAratA joyA nathI. mitrone maLavA ane anyanAM kAma ATApavA temane samaya maLatA ja rahyo che. kAmanA gheADA kheja Ave tyAre hAMphaLA-phAMkaLA thatA ane je jhapaTe caDe tene vaDakAM bharI letA keTalAka kahevAtA meATA mANasA meM joyA che. sAmAne vaDakAM bharavAM tene ja AvA leke peAtAnI meATAInuM cihna mAnatA lAge che. paraMtu bAlAbhAI te meM doDAdoDI karatA nathI joyA. kumAranA vevizALaneA prasaMga hoya ke zAradAmudraNAlayamAM mAramAra kAma kADhavAnI vAta hoya, e pratyeka prasaMge bAlAbhAInI svasthatA avicalita rahetI me' joI che, emanI suvAsa evI ke vahevAranAM kA Ape|Apa ATApatA hoya evuM lAge. bAlAbhAInA viveka emanA jIvananA bhAgarUpa banI gayA che. kAmanA game tevA kheAjA vacce paNa bAlAbhAI nA satkAra kadI uparathleA nahIM lAge-aMtaramAMthI UThatA hoya evuM lAgaze. jIvananA AnaMdanA Adi-jharA . mAMthI zrI bAlAbhAI ne kAMIka lAdhI gayu. hAya ema temanI sAthenA saMpaka parathI lAge. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126H khuzabebharyA zrI bAlAbhAI mAnava-vyavahAramAM viveka e saMskRta samAjane kisamanA loko temanA pratye AkarSAya che, ane eka pAyo che. jemanI sAthe matabheda hoya, jemanA abhi- vAra temanAM AkarSaNanuM madhura jAdu anubhavyA pachI prAya sAthe ApaNe sahamata na thaI zakatA hoIe, zrI bAlAbhAI sAtheno saMbaMdha choDavAnuM koI pasaMda temanA pratye paNa vivekabharyuM vartana rAkhavuM, e ja karatuM nathI. temanI maitrImAM AlAdaka dUpha che. mitranI sAcI saMskAritA che. bhAratIya jIvanamAM vivekane ciMtA teo bahu AsAnIthI potAnI ciMtA karI le che. ghaNuM mahatva ApavAmAM AvyuM che. zrI bAlAbhAI temanI khuzabothI mArA jevA rAjazrI bAlAbhAI desAIne joIe ane A kAraNanA jIvane ApI zakayA che, to e ja suvAbhUmine taLapade viveka temanAmAM mUrtimaMta thayA sanAM jAduthI ke. lAla samA jAdugarane paNa potAnI hoya tema lAge. emAM kRtrimatA ke ADaMbara nathI. pAchaLa gAMDA karI zakyA che. bAlAbhAI AMkhanuM dharatImAMthI phaTatAM jharaNunI jema zrI bAlAbhAI nA oNparezana karAvavA jAya te DokaTarane potAnI vaNika-viveka sahaja che. temanA AkarSaNanuM te mULa che. mohinI lagADatA Ave. temanA mitramaMDaLa samuM zrI bAlAbhAI desAInA bAhya dekhAvamAM Aka- vaividhya bhAgye ja bIje jovA maLaze. ANadA rSaNa thAya tevuM kaI tattva nathI. nabaLI AMkho, bAvAnI jagyAnA mahaMta, lAkhonI uthalapAthala tIrNa avAja, sAmAnya cahero, sAdo pozAka-emAM karatA vepArIo, vidyAvyAsaMgamAM rAcatA paMDito AkarSaNa thAya tevuM zuM che? paNa mAnavInA bAhya ne prAdhyApake, polIsa ne patrakAro, vidyAthIo ane dekhAva parathI ja tenuM mApa kADhavAnuM hoya to gAMdhI- adhikArIo, kavio ane kAmadAro ityAdi anekachanA dekhAvamAM zuM hatuM? vidha loko sAthe zrI bAlAbhAIne ghaniSTha saMbaMdha che. mANasanuM sAcuM hIra aMdara paDayuM che. aMdarane samAjanA vividha tharanA mAnavIo sAthe zrI khajAne jeno mabalakha, tene bAhya dekhAva bhulAI bAlAbhAIne aMgata saMbaMdha jAme che, tenuM rahasya e lAge che ke teo pote sAcA mANasa che. A zrI bAlAbhAImAM je mamatA che tethI kisama jamAnAmAM sAcA mANaso bahu jaja jovA maLe che. jAya che. temaNe sarjananA vividha pAsAMone kuzaLatApUrvaka sparzIne gujarAtanA AbAla-vRddha saunI ucca rasavRttine piSI che. -rAghavajIbhAI leuA spIkara : gujarAta rAjya vidhAnasabhA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R keTalAMka maraNe DaoN. bipina jhaverI amadAvAdamAM zrI dhIrajalAla TokarazI zAha lakhatI vakhate ApoApa AvI jAya-te mUkavAmAM "jaina jyoti' nAmanuM aThavADika calAve. temanI bahu vAra na lAge. emanI lipinAM A chogAM jotAM kacerI ratanapoLanI nagara zeTha mArkeTa-hAlamAM jarmana mane lAge che ke be hajAra varSa pahelAM bAlAbhAI sikavara mArkeTamAM rAkhelI. tyAM bAlAbhAI taMtrI romana hovA joIe. mane khAtrI che ke A graMthanA tarIke ane huM sahataMtrI tarIke kAma karato hato. saMpAdake bAlAbhAInA judA judA kALanA hastAkSara agiyAra vAgye bAlAbhAI Ave. saheja jADu paNa chApaze ja. dhotiyuM ne khamIsa, jeno uccAra teo kamIjha kare. A badhI racanA pelI TIpeya para thAya. TIpeya tenA upara koIvAra khAdIne te kaIvAra mIlane eTale lakhavAnuM Tebala hovuM joI e tenA karatAM koTa. mAthe kALI TopI. zAmaLA mela para jADAM cazmAM. svAbhAvika rIte ja nIcI. te vakhate paNa bAlA - pazcima dizAmAMthI bAlAbhAI Ave. koTa utA- bhAIne saheja jADAM cazmAM eTale emane thoDA vAMkA rIne phoDiga khurazI pAchaLa bere. TopI khIlA para vaLIne lakhavuM paDe. bherave. pote khurazI para goThavAya. eka pyAle pANI e dukAna, e dhIrubhAI e bAlAbhAI pIe. ane pachI dhIre dhIre emanuM saMpAdanakArya thAya. zeThane vAraMvAra bahAra javAnuM thAya; ne te - saMpAdaka tarIke bAlAbhAI sAmAnya rIte ajha- vakhate keTalIkavAra bAlAbhAI vAta zarU kare. lekha, eka vArtA ane chelle pAne vividha rasaprada eka vAra teo mane kahe, "A tame zuM mAMDayuM mAhitI, TucakA vagerenA cavacavarUpa rasasaMcaya che ? dareka vAtamAM "jI," "jI" karyA kare che !' lakhatA. A rasacacayamAM aDhAra poInTathI kaoNlamamAM eka jIvanapagI sUtra paNa ApatA. A rasasaMcaya | huM manamAM kahe, "vinaya ane khAnadAnI e eTale badhe rasika thato ke enuM maeNTara jyAre amArA kuLanI paraMparA che.' A presamAM jatuM tyAre kaMpojhITare ene sIdhu kaMpo- pahelAM huM bipinacaMdra jhaverI hato. temAMthI mane jhamAM levAne badale pahelAM AkhuM rasabhera vAMcI jatA! bipina jhaverI banAvyo te paNa emaNe ja temaNe gusvAre presamAM jaI samAcAra vagerenAM peja paDAva- premapUrvaka TapArI mAruM choguM yA pUMchaDuM kapAvI vAnuM kAma paNa bAlAbhAInuM ja. te uparAMta vidyArthI nAkhyuM, "bIjAo bhale tamane e nAme bolAve; vAMcanamALAnI traNacAra copaDIo paNa emaNe ja tame pote tamArI pAchaLa mAnavAcaka zabda kema lakhelI. lagADo che?" te vakhate bAlAbhAInA akSara ati suMdara to "jainajyoti " aThavADikanI grAhaka saMkhyA sADA kharA ja, paNa ati viziSTa paNa. dareka akSarane sAtasonI hatI. e vakhate TaMkazALamAM besatA ane kAnAmAtrane eka eka choguM hoya. A choguM vIravijya prinTiga presamAM chapAtuM ne enA mAlika Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 : keTalAMka smaraNe hatA maNilAla chaganalAla zAha. pAtaLA, utsAhI Nane ApelI bheTa che ) huM e ToLAmAM ghUsyA. mArI maNilAla (te vakhate 'maNibhAI' nahotA ) jAte kaphanImAM cheDAne saheja AMcake vAgyA. khissAmAM kaMpojha para besatA. temane hAtha ghaNo jhaDapathI hAtha ghAlIne jouM te pAkITa guma ! cAlatA, ne kAmadAro sAthe saMbaMdha samAnatAnA emane e rUpiyA ApavA meM ghaNA prayatna hato. e sastA kALamAM teo raeNyelanA pharamAnA kya, paNa temaNe svIkAryA nahi. te jamAnAnI bAlAsAta rUpiyA letA, ane krAunA ATha. AkhA bhAInI AvakanA pramANamAM rUpiyA navanI rakama amadAvAdanAM ghaNAMkharAM presamAM eja bhAva hatA. nAnI nahotI. hasatAM hasatAM mane mAtra eTaluM ja presamAM javuM paDe tyAre teo mArakITanA pAchalA kahyuM ke " eTalA paisA khoTe mArge AvyA haze daravAjethI dezIvADAnI poLamAM vidyAzALAnA pAchalA eTale cAlyA gayA." bhAga najIkathI dAkhala thatA, ne tyAMthI raMkazALamAM pachI e pasA pAchA ApavA meM eka bIjo pravezatA. raeNparanI upara ThekANunI paTTI cAMTADavAnuM vicAra karyo. meghANInuM suMdara rUpAMtara 'satyanI ane aMka vALI tenA para raeNpara lagADavAnuM kAma zodhamAM. sAvarakaranI " ApavItI " ane sAvaraprAraMbhamAM dukAnamAM ja thatuM. sAdhAraNa rIte zukra- kArano eka kAvya saMgraha meM temane tyAMthI ja vAMcelAM. vAre ame badhA repara karavA besI jatA, ne te ja temanA A . temanA A gRha-saMgrahamAM Azare sATha sArI cepadivase rIcIDanI TapAla kacerIe sAMpI detA. repara DI. sarasvatIcaMdranA pahelA be bhAga kharA, coMTADavAmAM keTalIkavAra dhIrubhAI paNa joDAtA paNa che. jI joDAtA paNe paNa trIjA-cothA bhAganA be TukaDA nahi. kAraNa ke , bAlAbhAIne temAM na kheMcatA temanuM taMtrI tarIkenuM e kharIdavA jeTalA paisA ekatra thayA nahotA. vinagaurava jALavatA. yapUrvaka meM tamane kahyuM, "huM pAchalA bhAga bheTa dhIrajalAla ane bAlAbhAIne kuzaLa saMpAdana ApuM." ghaNuM kahevA chatAM temaNe e vAta svIkArI nahi. heThaLa "jaina jyoti " jAmatuM AvatuM hatuM. e eka vAra huM dhIrabhAInA vAMkamAM Avyo. vahusudhArakanuM mukhapatra gaNAtuM, ne muMbaI jena yuvaka taH vAMka mAro nahotA, paNa meM khulAse na karyo saMdhanA maNilAla mekamacaMda vagerene ene Teko hatA. tethI dhIrubhAIne mAro vAMka bhA. dhIrubhAI - bAlAbhAI mArA para vividha rIte vAtsalya caMpala (alabatta temanAM kALI paTTInA) paherIne varasAvyA karatA. eka vAra jyoti kAryAlayanA kAme bahAra gayA pachI bAlAbhAIe mane kahyuM tamAre huM rIcI (have gAMdhI) roDa posTa ophise gayo. bAlA- zuM vAMka hato ? paNa tame khulAso kema na karyo?" bhAIe mane kahyuM. " bipina. tame peTa aikisa te zanivAranA rasasaMcayanuM sUtra AvuM hatuM, " bolajAva cho ne ? to mAre mATe eka rUpiyAnAM kArDa vAnI jarUra hoya tyAM mauna sevavuM te AtmaghAtaka che." letA Avajo." Ama kahIne temaNe mane daza rUpi. ekavAra bAlAbhAI, huM ane rasikalAla ghara yAnI noTa ApI. khAdI bhaMDAramAMthI kharIdelA traNa tarapha jaI rahyA hatA. rastAnI kernare eka jevI AnAnA pAkITamAM temanI noTa mUkI huM rajisTara beThelA. bAlAbhAI mane hastarekhA zAstrI pAse laI karavAne kAgaLa laIne cAlyo. pahelAM TikiTabArI gayA ne savA pAMca AnA ApI mAro hAtha jevaparathI rUpiyAnAM kArDa laI bAkInA nava pAkITamAM DAvyo. TIkhaLamAM pelAne kahyuM, "AnA lagnanI amane mUkI pAkITa kaphanInA jamaNA khIsAmAM mUkayuM. pachI bahu cintA che mahArAja, juone ene kanyAga rajisTara karAvavA gayo. rajisTaranI bArI para sArI che ke nahi ?" jIvanano utsAha ane hAsyavRtti bhIDa hatI ane te jamAnAmAM AjanA jevo kayUna bAlAbhAImAM mULathI ja hatAM, ne evA aneka prasaM. rivAja ja nahi. (e rivAja bIjA mahAyuddha Apa- gone amane anubhava thato. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM paripUti smaraNikA 129 meM bAlAbhAIne mAre mATe nokarI zodhavA kahyuM. A rIte muMbaI bhege na karyo hota to kadAca huM paNa nokarI kyAMthI maLe ? ane samaya to pasAra kaeNlejanuM mAM ja jovA na pAmata. Aje je kAMI thAya nahi. aMte meM gharamAM beThAM cItaravA mAMDayuM. hoddo ane pratiSThA dharAvuM chuM tenuM mAna sAyelA A daramyAna bAlAbhAIe eka ajaba vastu kArabhArI vIracaMda desAInA e putranI agamacetIne karI. mArI nokarI chUTI gayAnA khabara meM jiyA ghaTe che. bApAjIne ApyA nahotA. ApavAne mAro vicAra 1946mAM huM citrapaTane taMtrI banyo. meM bAlApaNa nahoto. paNa mArAthI khAnagImAM temaNe e bhAIne aMke mokalavA mAMDyA ne sudhArA mATe khabara bApAjIne ApyA. temane abhiprAya maMgAvyo. temaNe khUba suMdara eka divasa jiyAbApAjI mane teDavA amadAvAda mArgadarzana ApyuM, emano e patra Aje paNa meM AvI pahoMcyA (mAre mana to ociMtA ja). kezu- sAca sAcavI rAkhyo che. bhAI dAktaranI salAha-samajAvaTathI meM amadAvAda (mULa lekhamAMthI TUMkAvIne) choDayuM ane muMbaIvAsI banyo. bAlAbhAIe mane zrI jayabhikhunI sAhityasevAthI bhAgye ja koI gujarAtI ajANa haze. sAhityanA AvA bhekhadhArInuM kalakattAmAM eTale ke kavivara TAgora, zAradabAbu ane baMkimacaMdra jevAnI bhUmimAM sanmAna thAya che, te gujarAtI sAhityakAranuM sanmAna uparAMta gujarAtanuM sanmAna che. -jazavaMta mahetA nANApradhAna : gujarAta rAjaya so 17 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja udAracarita jayabhikhkhuM araviMda zAstrI thoDAMka varSo pahelAMnI vAta che. sthaLa hatuM nAjha kareluM hoya che. nRtyarANInA mujarA philmI do parathI ke pachI kalpanAnA raMgathI cItaravA karatAM tene jAtakampAunDa-lemiMgTana roDa ane kismata kAryAlaya. anubhava lIdhe hoya, e najaronajara joyA hoya to e samaye kAryAlayamAM taMtrIzrI uSAkAnta paMDayA, navalakathA ke vArtAmAM tenA citraNane svAbhAvikatAne prasiddha sIne patrakAra ane chabIkAra zrI rAma auraMgA- opa maLe ane AthI ja zrI jayabhikhue potAnI bAdakara, zrI jayabhikhu, huM tathA bIjA eka- A taMdurasta IcchA vyakta karI hatI. be jaNa paNa hAjara hatA. koI paNa viSaya para kalama calAvatAM pahelAM A samaye sUra ane napuranI duniyAnA vArtA- bhAI jayabhikhkha te viSayanuM sAhitya jarUra vAMcI lApa daramyAna zrI jayabhikhue rAmane nRtyarANIo, jAya che. eno mane anubhava che. temanI mArI AgaLa temanA taraphathI yojAtA nAca-gAna ane mujarA vakhatovakhatanI mAMga Ave, " amuka sAhitya mekalI aMge pUchyuM. Apo." huM emanI e icchA kyAreka poSe, kyArAmanI pAse A aMgenI sArI mAhitI che te paika nIuM paNa pApAya. mAhitI che te reka nahi paNa poSAya. agamyavAda, najarabaMdhI, maMtravAtanI zrI jayabhikhane jANa thaI hatI ane eTale taMtra vidyA, hi'noTIjhama vagere gebI viSayo para ja temaNe A vize pRcchA karI. paNa temaNe aneka lekho lakhyA che. ane tenI pAchaLa temaNe sAre abhyAsa tathA vAcana paNa karyuM che. rAme jarUrI mAhitI ApI, temanA taraphathI A emanA sAhityika jIvananuM eka pAsuM thayuM. yojAtI mahephila ane gujarAnI vAto paNa karI. zrI jayabhikhumAM nAnA mANaso pratye paNa ajabaDeredAra nRtyarANIo tathA bajAru strIo vaccenA nI sahAnubhUti hoya che. tenI zaktine e pArakhI bheda paNa samajAvyA. zrI jayabhikhue temAM bhAre jAya to tene jhabakAvavAnA temanA prayatna rahe che rasa lIdho. ane pachI kahyuM, "bhAI rAma, keImujarA ja. eka sAdhAraNa dAkhalo ApuM. zAradA mudraNAmahephilane bhAre najarenajara jovI che. mane emAM layamAM eka sAdhAraNa mANasa Avyo. zrI jayahAjara rahevAnI suvidhA karI Apazo ?' bhikhu te samaye presanI dekharekha rAkhe. A mANasane zrI jayabhikhunI A mAgaNIthI amane thoDA kAgaLo gaNavAnuM sAdhAraNa kAma ApavAmAM AvyuM. kane Azcarya to thayuM, paNa ame mauna rahyA. zrI bhikhunuM dhyAna A mANasa para kendrita zrI rAme tema karavAnI khAtarI ApI. ja hatuM. mANasa hoziyAra jaNAya eTale bhAI A che zrI jayabhikhunA svabhAvanuM eka ci. jayabhikhue tene jarA vadhu javAbadArIbharyuM kArya emanI vArtAmAM anubhava prasaMge, dano je nicoDa soMpyuM. temAM kuzaLa jaNAyo eTale tene kampojha hoya che te badhuM jAtaanubhava parathI ja prApta ane te pachI presamena paNa banAvyo. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUrti maraNikA171 paraMtu bhAI jyabhikhu ATalethI aTakyA nahi. ane pachI dulA kAgane AMgaNe gujarAta-muMbaInA temaNe enA vikAsamAM vyaktigata rasa lIdhe ane pachI prasiddha sAhityakArone jamele temaNe goThavI dIdhuM. tene eka beMkamAM potAnI lAgavaga lagADI nokarIe emAM taMtrIo hatA, lekhaka hatA-vArtAkAre kavio paNa mUkI dIdhe. ane sAhityakAre paNa. gujarAtI sAhityanA agraNI Aje e mANasa beMkamAMthI sAro evo pagAra sAhityakArothI dulA kAganuM AMgaNuM pAvana banyuM. meLavI rahyo che. ane A mahemAnonI sarabharA pAchaLa dulA kAgeA che zrI bhikhunA svabhAvanuM bIjuM temanA kuTuMba ane grAmajanoe je AvatA-svAgatA pAsuM. zrI jayabhikhumAM AtmIyatAno guNa prAdhA karI te temAM bhAga lenArA sAhityakAro Aje paNa nya bhegave che. jemane mATe teo kAma kare tenA kArya bhUlyA nathI. A badhAnI pAchaLa bhAIzrI jayabhikhuno pAchaLa pitAnI sArI zakti lagAvI de kAryanI AtmavizvAsa, kAryapaddhati ane saMgaThanazakti ja pAchaLa teo potAno svArtha na jAe. prasiddha che vAta ) , kAraNabhUta che. jAdugara ke. lAlanI zaktio temaNe pArakhI ane bhAI jayabhikhumAM AtmIyatAne guNa bhAre. pachI tene mATe prazastibharyA lakhANo lakhyAM. keTa- A guNane camakAvatA keTalAka dAkhalAo meM sAMbhaLyA lokone lAgyuM ke jayabhikhuM AmAM kema paDI ? 5NuM che. aNIne vakhate temaNe mitro pAsethI madada paNa mitrAcArIno jeNe hAtha laMbAvyo tene sahAya meLavIne paNa saMsthAone sahAya karI che. karavAnI pharaja-kartavyathI teo vimukha kema bane? pote moTA hoya-sArA vidvAna paNa hoya chatAM Aje ke. lAla temanA khAsa mitra che. eTaluM ja sAmAnI AgaLa nAnA banI temanI sevA karavAnI teo nahi paNa teo jayabhikhune potAnA moTAbhAI taka zodhatA ja rahe. Avo guNa bahu ja ochAmAM ja gaNe che. najare paDe che. pitAnA A guNane laIne ja teo prasiddha lekakavi padmazrI dulA kAge eka samaye vividha prakRtinA mAnavIone ekI sAthe nibhAvI jayabhikhu AgaLa vedanA pragaTa karI-lekakavi * zake che, zakyA che. eka ja Tebala upara teo vidvAna gAyaka tarIke huM bhale biruda pAme paNa sAhitya ' ane zrImantane paNa lAvI zake tevA kAbela che. kAra-kavio AgaLa te huM nAne ja gaNAuM! janakalyANa', "jIvanamaNi TrasTa' Adi saMsthAbhAI jayabhikhue kahyuM, "tame to kavionA mAM temaNe potAne prANa reDIne e saMsthAone paNa kavi che." gujarAtanI AgavI saMsthAo banAvI che. viSayanI vividhatA para ja temanuM dhyAna kendrita rahetuM nahotuM dulA kAga kahe, "e vAta khoTI. paNa chApakAmageTaa5-goThavaNI-kavara jekeTa vagere to pachI e vAta sAcI kevI rIte thAya che dareka nAnImoTI vAtamAM paNa teo dhyAna ApI pustakane mAre AMgaNe sAhityakArono jamele tame zobhItuM ane AkarSaka banAvavAnI pUrI kALajI letA. lAvI zako to huM e vAta mAnuM !" pachI kahe, "paNa AvA guNoe ja bhAIzrI jayabhikhune eka A gAmaDAmAM amArA jevA pachAtAne tyAM-garIbone moTA mANasa banAvI dIdhA che. paNa jayabhikhuM tyAM keNu Ave ?" to Aje paNa pitAne "nAno mANasa" ja kahe zrI jayabhikhue lokakavinA hRdayanI A che. temanI A udAratA che. temanA vizALa hRdayane vedanA pArakhI ane tenI sAthe sAthe sAhityakArone A paDagho che. sanmAnavAne umaLako paNa temaNe joyo. dulA kAgane gujarAta jayabhikhunuM sanmAna kare che te yogya kela Apo ke tamArI e IcchA pUrI thaze ja. ja che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (C) zrI "jyabhikhkha: mArI najare lekhaka : uSAkAnta, je. paMDayA eka divasa huM amadAvAdamAM-paTelanA mADhamAM- jUnAgaDhanA jagamAla-eka vibhAganA eka jAuM chuM. kuTira jevA raheThANamAM "jayabhikhune makAnanI agAsImAM huM beTho chuM. saMdhyAkALa pUro sAkSAtkAra thAya che. emanAM bhAvabhInAM svAgata thayo che ane caMdramAnI AchI cAMdanI giranAra para anubhava karuM chuM. patharAtI jAya che. AjanA zrI kumArapALa desAInA janmanI vadhAIno Deka dUra AvelA jaina maMdiranI dhajA laherAtA e prasaMga hoya che. tyAra pachI to mArA kuTuMba najare paDe che ane mArA magajamAM zrAvaka mitra zrI sAthe paNa emanA kuTuMbane saMbaMdha vadhu ghaniSTha jayabhikhkhanAM saMbhAraNuM khaDAM thaI jAya che. hA, zrI banato jAya che. emanAM patnI sau. jyAbahena ane bAlAbhAI vIracaMda desAInI SaSTi pUrti na samAroha zrI jayabhikhanAM kapilAbahena vacce ya bahenapaNa ujavAya che tenI smRti thAya che, ane A prasaMge thaI jAya che ane brAhmaNa-zramaNanAM kuTuo ekAkAMIka gAMDuM-gheluM lakhI nAkhavAnI preraNA thaI Ave che. - * tmabhAva anubhavavA lAge che. AvI ja rIte aneka pAMtrIsa varSane avana kALa-paDado haTI jAya kuTuo sAthe zrI jayabhikhunAM kuTuMbIone nehache. * ravivAra' sAptAhikanA prAraMbhano e samaya gaThi baMdhAI gaI che. huM to mAtra dRSTAMta rU5 chuM. lekhaka-baMdhuo taraphathI AvelAM lakhANo vAMcI rahyo sane 1937nA ogasTamAM bhArA " kimata" mAsiche emAM eka lAla derIthI baMdhAyeluM nAnakaDuM "buka- kanuM prAgaTaya thAya che. zrI jayabhikhkhanA AdhyAtmapisTa' najare paDe che-e kholIne vAMcuM chuM. zrI vAdanA jJAnane lAbha " kiramata ne ya maLato rahe che. jayabhikhu" takhallusadhArI eka lekhakanI "rasa temanI sAhityopAsanAne vikAsa ekadhArI gatie pAMkhaDIo" emAM hoya che. enI suvAsa mane gamI thato rahe che ane mahAgujarAtanA prathama kakSAnA jAya che. eja aMkamAM "rasapAMkhaDIonI sugaMdha sAhityakAromAM emanI gaNanA thAya che. "zAradA mudrathI vAMcakonAM hRdaya mahekI UThe che. huM zrI bAlAbhAIne NAlaya ' nI e kacerImAM sAhityayAro, prophesaro, ravivAranA kAyamI lekhaka banI javAnuM nehabhInuM lekhake, patrakAro ane kalAkArono DAyaro jAme che. AmaMtraNa pAThavuM chuM--e umaLakAbharyo javAba ane paraspara jJAna-goSThi yatI rahe che, maLe che. zrI bhikhunA sarvAgI vikAsamAM emanI A hato amAre paraspara akSaradehe thayele pahelo Atithya-satkAranI bhAvanA khUba kAraNabhUta banI heya paricaya ! ema lAge che. emanAM sAhityasarjanamAM koI vAra e paricaya-ropa dhIre dhIre pAMgarato jAya che, e tattva aMtarAyarUpa paNa banyuM haze chatAM emanuM ane Aje te te ekAtmabhAvanuM vRkSa banI gayo che, cAhaka-zubherachaka maMDaLa to vadhatuM ja rahyuM ! Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikA: 134 "paTelanA mADhamAMthI have teo potAnI mAle. "zrI jayabhikhu sAhityanA kUlaropane uchera kInA makAnamAM-caMdranagara sosAyaTImAM AvyA. ahIM karavo e AjanA arthapradhAna yugamAM-dhAravAmAM Ave paNa emanA maLatAvaDA ane paropakArI svabhAvane che eTaluM saraLa kArya to nathI ja. Arthika sadhakAraNe mahemAnagatino "haDa" emane vadhAre pramA- ratA uparAMta paNa AvI saMsthAne bIjAM ghaNuM pAsAM NamAM raheto. emAM vadhAre te sau. jayAbahenanI hoya che! dhIrajanI kasoTI thatI. AvAM punaH puna : padhAranArAM che ke zrI jayabhikhu"nI kuneha tathA dakSa saMcAmahemAnomAM "ame" paNa hatAM-chIe. "mAnavasevA lana avasthAmAM amane zraddhA che-paraMtu mA-zAradAnI e ja prabhusevA"ne Adarza, sau jyAbahena ane upAsanA paNa Aje eka "vyavasAya" banI gaI che, zrI bhIkhAbhAI e A rIte jIvanamAM utArI jANe ane bIjI saddhara saMsthAo sAme emane UbhA raheche, emanAM prakAzanomAM je bodhaka tatva hoya che te vAnuM hovAthI-SaSTipUrti pachInAM, zAMtimaya rIte "hAthIne dAMta" jevuM nathI banyuM ene amane gALavAnI IcchA thAya tevAM varSo, emanI pAsethI satiSa ane AnaMda che. sAro mAnasika parizrama paNa mAgI leze. zrI jayabhikhunA sAhityanI samIkSA athavA A badhuM chatAM, zrI jayabhikhune eka mitra samAlocanA karavAnuM kAma mArI zakti bahAranuM che, tarIke huM je rIte oLakhuM chuM ane sAhitya tathA eTale ahIM to eTaluM ja kahIza ke emano SaSTi. patrakArakSetre emaNe je vizALa mitramaMDaLa jamAvyuM pUtino samAroha-prasaMga, emanI saphaLa jIvana yAtrAnuM che, te badhAnI sahAyathI teo avazya pitAnA sarvocca sopAna che- ane " zrI jayabhikhU sAhi. " sAhitya-ndrasTa"ne, potAnI bhavya ka95nA mujabanI tya-drasTanI yejanA emanA kIrtimaMdirano kaLaza saMsthA banAvI zakaze emAM mane to zaMkA ja nathI ! banI raho, evI AzA rAkhIe. zrI jayabhikhunI A saMsthA phUle, phaLe ane A yojanA sAthe emanI jIvanayAtrAnA sarvocca vizALa vaTa-vRkSa samI banI rahe, evI prabhune prArthanA tabakkAnA kAryanI eka kasoTI paNa zarU thAya che. karIe ane aMtaHkaraNa pUrvaka AziSa ApIe ! pitAnA sAhitya dvArA zrI bhikhue gujarAtanI janatAnA hRdayamAM sAruM sthAna meLavyuM che. ane gujarAtI sAhityanI paNa suMdara sevA bajAvI che. -maNibhAI zAha niyAmaka mAhitI khAtuM, gujarAta rAjya Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreyaskara tattvAnA subhaga samanvayakAra zrI. kaMcanalAla parIkha rajisTrAra. guja. yunivarsiTI '' A yugamAM jIvavuM ja bhAre muzkela che, te sATha varSa sudhI jIvavuM te duSkara che ane temAMya zrI jayabhikhkhunI jema sAhityanI satata sAdhanA ane aMgata jIvanamAM mIThI AtmIyatA dvrArA mitro ane saMbadhIonuM hRdaya jItavAnI kaLA dvArA jIvananuM parama sAkaya karIne jIvavuM te te atizaya vila che. sAhitya jagatamAM " jayabhikhkhu ' nA zreyaskara nAmathI ane mitrasamudAyamAM bAlAbhAInA hulAmaNA nAmathI oLakhAtA A sAdhakanI sAthe mitra ane murabbI tarIke atyaMta dhaniSTha ane aMgata paricayamAM AvavAnA mane laDAvA maLyeA che. ene mArA jIvananuM parama saubhAgya samajuM chuM. zrI bAlAbhAI e ane temanA jevAM ja hetALa ane AtithyaparAyaNa evAM a. sau. jayAbahene mane ane mArA sau kuTu khIjanAne sadAya AtmIya ja gaNyAM che. e vAtane huM Aje kRtajJatApUrvaka yAda karavAnI A taka lauM bru. zrI jayabhikhkhunu` sAhityapradAna sAhityanAM aneka svarUpe -nATaka, navalakathA, TUMkI vArtA, niba'dha, marmALA lekhA vageremAM vilasyuM che ane vipulatAnI dRSTie jeTaluM mAtabara che eTaluM ja guNavattAnI dRSTie utkRSTa che. paNa temanA sAhityasarjananu pradhAna lakSaNa tA e che ke temAM ucca kakSAnA premane AviSkAra ane jIvananAM zreyaskara tattvAnA aMtima vijayanA subhaga samanvaya che. emanI sAhityakRtio cira jIvI rahevA sarjAI che. ane aneka peDhIo sudhI te gujarAtanA vAcakAne preraNAnAM amI pAyA karaze emAM zaka nathI. s temanu` sanmAna te temanA vAcakeAnA hRdayamAM thaI ja gayelu che. temanAM aneka pustako ane prANavAna cAritryalekhA ane kathAee sa`skAra ane cAritrya ghaDataranuM buniyAdI kArya kareluM che. ane anekAne preraNA ApyAM karI che. --indumatIbahena zeTha bhUtapUrva zikSaNa pradhAna, gujarAta rAjya Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SCmArA vidyArthI bAlAbhAI phUlacaMda hIracaMda dozI mahuvAkara" bAlAbhAI bhAra vidyArthI hatA, tenuM mane ane gujarAtI bhASAmAM temaja nyAya-vyAkaraNa AdimAM sArI evI pravINatA meLavI nyAyatIrtha ane nyAyagaurava che. AgrAmAM zrI vIratattva prakAzaka maMDaLanA bhUSaNanI padavI meLavI. amadAvAda AvyA ane suparinTenDenTa tarIke huM gayo ane te vakhate ratibhAI kaIpaNa jotanI nokarI ne karavAnI pratijJAthI kalaane bAlAbhAI maMDaLamAM abhyAsa karatA hatA. manA caraNe jIvananA zrIgaNeza zarU karyA. A vakhate ame vakatRtva sabhA zarU karelI. hasta sAhityanA jIva to hatA ja ane jaina sAhi. likhita paNa zarU karyuM hatuM, eTaluM ja nahi paNa tvanuM ane tenuM jIvanadarzana ApatAM kathAnakenuM saMskRta vakatRtva sabhA paNa calAvatA. zrI vijayadharma. temaNe sAruM evuM avagAhana karyuM hatuM. zrI dhIralakSmI jJAnamaMdiranA sarvottama saMgrahamAMthI graMtha jalAla TokarazI zAhe zarU karela presa ane patramAM ranane paNa ame sAro evo lAbha letA. bAlA potAnI lAkSaNika zailImAM kAma zarU karyuM. navAnavA bhAI bahu ramUjI prakRtinA AnaMdI ane sevApriya vicAre, nava-navI dRSTi, ucca bhAvanA, tejasvI kalama hatA. e vakhate meM temanAmAM sAhitya--premanA aMkure ane rasaprada sAhityanI pustikAo ghara gharanI nyAta joyA. kalama paNa svaccha ane suMdara amAruM hasta banI rahI. sAhityanI saravANI vaNathaMbhI vahevA lAgI likhita, jo ke aniyamita hatuM paNa temAM bAlA ane jaina samAja temaja jainetara samAja temanAM bhAInI kathAo ane hAsyakaNikAo temanI buddhi pustaka pAchaLa mugdha banI gayo. zAradA presanI javAprabhAnAM darzana karAvI jatI. saMrathA pachI to ziva badArI saMbhALI ane temAM kalAtmaka-suMdara prakAzanoe purI gaI ane huM jJAnamaMdiramAM rahI gayo. temanI kalApriyatAnAM darzana karAvyAM. eka vakhata AcAryazrI ane munivaryo sAthe zrI jIvanamaNi savAcanamALA TrasTa temanA ame badhA vRMdAvana zrI dayAnaMda samAraMbhamAM jatA tehI zrI lAlabhAI pAse zarU karAvyuM ane temAM hatA. daza daza paMdara mAIla pagapALA javAnuM. e 150 jeTalA preraka graMtharatno ApIne saMskAranAM pravAsa yAtrAmAM je AnaMda, AcAryazrI ane guru- siMcana karyA. va sAthe vArtAlApa, svayaMpAka ane vidyArthI- sATha varSanI uMmaramAM 300 jeTalAM sAhitya ratno nI navanavI bhAvanAo jANavAnI taka-enuM bhAre apIne jena jagata ane gujarAtI sAhityanI je mana moTuM mUlya hatuM. bAlAbhAI ratibhAI cImana- anapama sevA karI che te gujarAta-saurASTrane gaurava bhAInI tripuTInA ucca saMskAro, uyane, navanavAM levA je maMgalamaya prasaMga che. sAhityanA ananya kUtuhale ane hAsya chAMTaNAonI meja Aje paNa upAsakanuM sAhitya prakAzana mATenuM TrasTa advitIya madhurAM smaraNa jagAvI jAya che. banI rahe. teo khUba khUba yazasvI bane ane sAhibAlAbhAIe zivapurImAM saMskRta prAkRta hindI tyanI sevA karavA dIdhAryuM bane eja abhyarthanA, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTano vicAra kema udbhavyo? mahAna jAdugara ke. lAla bALapaNathI ja vAta karuM te mane e che. kalakattAmAM sAhitya pariSada thaI. A samaye ghaNuM sAhityakAronA paricayamAM Avyo. keTalAya samayathI sAhitya tarapha ghaNo prema hato. nAno hato sarjakanI navalakathAo bhUtakALamAM vAMcelI temane tyArathI nAnakaDI navalikAthI mAMDIne moTI moTI sAkSAta maLavAnuM sadbhAgya sAMpaDyuM. sAhityakAra zrI navalakathAo vAMcata. je kRti vAMcato tenAM pAtro jayabhikhunuM sAhitya vAMcyuM hovAthI temane jovAnI sAthe evuM te tAdAo anubhavato ke huM pite ja mane utkaMThA hatI. meM pUchyuM ke A pariSadamAM zrI e pAtra banI jato. jayabhikhu AvyA che? tyAre javAba maLyo ke sva. ramaNalAla vasaMtalAla desAInI navalakathA juo pelI bAja bAlAbhAI desAI beThA che. mAre vAMcatA tenAM pAtro banavAnuM mana thatuM. sva. guNa- maLavuM hatuM jayabhikhubhAIne ane teNe bAlAbhAI vaMtarAya AcAryanI navalakathAo vAMcatA samudra kheDa- desAI batAvyA! "jayabhikhu' e emanuM takhallusa vAnI IrachA thaI jatI. zrI jhaveracaMda meghANInI hatuM e huM jANato hato. paraMtu temanuM sAhitya kaI vArtA ke kAvya vAMcatA manamAM zauryarasa jAgata- vAMcIne to meM evI kalpanA karI hatI ke te moTI A hatI sAhityanI tAkAta. enI evI zakti hatI uMmaranA dhaLI dADhIvALA AzramavAsI haze. temane ke Akhu mana palaTAI jatuM. rahasyakathAo vAMca- huM maLyo. A TUMkA paricayamAM ja huM temanAthI vAne bALapaNamAM zekha kharo. vAMcatA kayAreka Dara prabhAvita thayo ane mugdha banyo. lAgato, paNa huM pote ja citragupta ke manahara hAuM thoDA samaya pachI ame amadAvAda jAdunA tema magna banI jato. prayogo batAvavA AvyA. A samaye temane gADha kavizrI dulA kAganAM gIta sAMbhaLyA. kaMTha sAro paricaya thayo. temanAM pustake pharIthI varcAi. A hovAthI jAhera kAryakramamAM paNa huM gAte. A badhAnA pahelAM ghaNA sarjakanAM pAtro sAthe huM eka banyA pariNAme mArA manamAM haMmezAM sAhitya mATe kaI che paraMtu mane koI vArtAmAM sahelI bhASAmAM sAcA karI chUTavAnI bhAvanA vasatI hatI. mane lAgatuM ke mAnava banavAno saMdezo maLyo na hato. zrI bAlAA sAhityamAM bharelAne paNa jIvatAM karavAnI tAkAta bhAI desAInI vArtA vAMcatAM ja temAMthI mAnavatAnI che. evuM vAMceluM paNa kharuM ke agAunA rAjAo sugaMdha maghamaghI UDatI. meM kaI sAhityamAM AvuM laDAImAM potAnI sAthe kavi, bhATa ke cAraNane laI joyuM nahotuM. A kathAo AjanA yuvAnanuM ghaDatara jatA. teonI chaTAdAra vANI ddhAone zUrAtana kare tevI hatI. bIjAne mATe kaMIka karI chUTavAnI bhAvanA caDAvatI. ane bIjAnA sukhe sukhI kema thavuM tenuM jJAna A sAhitya taraphanA premane kAraNe huM jAdugara banyo. kathAomAMthI maLatuM hatuM. mAnavImAMthI mAnava banamArI siddhimAM sAhityakAranA sAhityane moTo phALo vAne emAM saMdeza hato. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA : 137 A pustako vAMcyA pachI huM vicAramAM paDayo koIvAra AjanuM navIna sAhitya jyAre vAMcu chuM ke mAre zuM karavuM joIe. enA pariNAme ja meM tyAre dilamAM ema thAya che ke ApaNI navI peDhIne jAdukalAnI bAbatamAM a5 vicAra na karatAM vizALa A sAhitya kayAM laI jaze ? je sAhityakAranI dilanI bhAvanA rAkhI. keTalAya jAdugarone taiyAra kalamamAM maDadAM UbhA karavAnI tAkAta che, te AvuM karyA. Aje to AkhI duniyAmAM A vidyAnI nAmanA halakuM sAhitya lakhIne bhAvi prajAne kayAM derI thAya te mATe puruSArtha kheDI rahyo chuM. mane AvI jaze ? AthI eka evI saMsthA UbhI karavI joIe vizALa daSTi jyabhikhubhAInA sAhityamAMthI maLI. ke je prajAne jJAna sAthe sAhitya dvArA mAnavaekavAra mArA parama mitra zrI. nAnubhAI zAstrI che. tAnA saMdeza ApyA kare. A saMsthA sAthe Adarza e kahyuM ke AvA sAhityakAranuM bahumAna karavuM . sAhityakAranuM nAma paNa joDI daIe. A ja joIe. mane paNa temanA sAhitya tarapha agAdha ja vicAre jayabhikhkhuM sAhitya TrasTanI sthApanA thaI. prIti hatI. ame temanI SaSTipati ujavavAna: nI huM te mAtra AnA nimitta rU5 chuM. jeNe jeNe karyuM ane temane thelI arpaNa karavAno vicAra karyo. emanA sAhityanI moja mANI che te sahu mitro A samaye jiMdAdila sAhityakAre javAba Apyo. - ane cAhakoe A saMsthA UbhI karavAmAM sahAya ke meM kadI sarasvatIne vecI nathI ane lakSmInI karI che te sahuno A tabakke huM AbhAra mAnuM upAsanA karI nathI. mane mAna ApavA karatAM mAtA chuM. kAraNa ke mAruM sAhityasevAnuM je svapna hatuM sarasvatIne mAna Ape. te A saMsthA dvArA sAkAra bane che. mane paNa lAgyuM ke vAta sAva sAcI che. keI Through his writings Shri Jaibhikhkhu has attained a unique status in the world of letters, that he is being honoured in that context, solicits one's further adulation, -Hitendra Desai Chief Minister : Gujarat State so 1/ Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajali Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma te mRtyu che ubhaya suMdara jaMge, hA bhale ubhayanA patha nyArA! paNa khare mRtyu e ati suMdara se, jyAM khIle mAtra zubha smaraNakayArA. a. rU. khabaradAna Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ITIII), SaSTipUrti ane smAraka manuSyanI jiMdagI kevA aNadhAryA palaTA le saMdezA, TharAva, aMjaliono pravAha divasa sudhI che tene darekane ochevatte aMze moDA yA vahelo vahyo. A graMthamAM temanI puSTipUrti prasaMge AvelA anubhava thAya che. paNa A graMthane mATe evo anu- abhinaMdananA patronI sAthe avasAna nimitte aMjabhava nirmita haze evuM ame svapane paNa dhAryuM lio ne patromAMthI keTalIka sAmagrI mUkI che te nahotuM. zrI jayabhikhue sATha varSa pUrAM karyA parathI samajAze ke lokasamAjanA keTalA vividha tyAre temane abhinaMdana ApavAno utsAha keTalAka tharamAM temanI akSarakAryanI phorama phelAI hatI. mitro ane prazaMsakee batAvyo. tene cepa thaDA saMskArI varganA ziromaNi sAhityarasikothI mAMDIne vakhatamAM ja gujarAtamAM ane gujarAta bahAra vasatA adanA zramajIvI sudhInA saune emanI lekhinIno vAcako ane prazaMsakonA vizALa samudAyane lAgyo. saMjIvanI sparza gamI gayo hato. emanI lokapriyatA svayaMspharaNathI muMbaI ane kalakattA khAte temane amuka varga pUratI maryAdita nahotI e emanI abhinaMdana ApavAnA bhavya samAraMbha yojAyA ane vizeSatA hatI. baMne prasaMge maLIne rUpiyA a lAkhanI rakama zrI jayabhikhu AnaMdanA bhegI hatA. saMsAranuM temane arpaNa thaI. bhAvanagara, rAjakoTa, ane amane sabarasa pIrasIne te ramatAM ramatAM AnaMdano vistAra dAvAdamAM ene aMge taDAmAra taiyArIo thaI rahI karatA. lekhakanI bharatI ane sajajananI suvAsa temanI hatI. abhinaMdana graMtha chapAI rahyo hato. tene AsapAsanA vAtAvaraNamAM pratIta thatI. temaNe je arpaNavidhi amadAvAdamAM javAnuM vicArAI rahyuM jiMdAdilI ne samajadArIthI jiMdagI vItAvI hatI hatuM. tyAM to zrI jayabhikhue ociMtI vidAya, te emanI vidAyane aMte AnaMdane saMdezo mUkI lIdhI ! AnaMda zokamAM pheravAI gaye. utsAhI kArya- jaya che karoe sakhata AMcako anubhavyA, je puSpa temanA AnaMda nimitte zarU thayeluM A graMthaprakAzananuM gaLAmAM mALA rUpe zobhavAnAM hatAM te nivApAMjalimAM AvIne TharyA e ochI viSAdamaya ghaTanA hatA! paNa aMte temanA akSararavarUpanI smRtimAM TharIne kArya ociMtuM zokanA vAdaLamAM aTavAI gayuM, zrI jayabhikhanA aNadhAryA avasAnathI sva- AnaMdanA prakAza rUpe ja pUrNa thAya che e noMdhatAM janoe ja nahIM gujarAta AkhAe UMDo AghAta ame saMtoSa anubhavIe chIe. anubhavyo. gujarAtane khUNekhUNethI duHkha vyakta karatA saMpAdako Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ sAhityakAra zrI jayabhikhunuM avasAna thatAM vartA- jhalaka ApI hovAthI ahIM mAtra e saja kane apAM mAnapatro, sAmayiko vageree emanA jIvanakAryane yelI keTalIka viziSTa aMjalio ja rajU karIe aMjali ApI. graMthane AraMbhe emanA jIvananI chIe.- saM. ] kalamane khoLe paDyA ! lakSmIne badale sarasvatIne khoLe mAthuM mUka- sarjakapratibhA ghaNI kasoTImAMthI caLAIne bahAra vAnuM AkaruM narmada-vrata pacIsame varSa laI 40 AvI hatI. teo mAnavya mUlyone ekadama haMgata varSanuM sAhitya tapa karanArA zrI. jyabhikhue karI zakatA hatA, temanAM caritra rekhAMkano ane cAlu acAnaka vidAya lIdhI ! ane patyA teya kalamane banAvonuM Alekhana emanI kalama dvArA vAMcavAnuM ja khoLe poDhayA. chelle lekha lakhyo ne cAlI nIka- haMmezA rUcikara hatuM. nirahaMkArI nirADaMbarI ane LyA. tAro astAcaLe pADe te pahelAM ja kharI gayo. ajoDa hamadardI tarIke teonI suvAsa avismaraNIya rasa ane mAnavatA emanA upAsya deva hatA. TUMkAM rahevAnI che. prabhu svargasthanA AtmAne akSaradhAmavAka, sacoTa zelI, haiyuM halAvatI kathA-jayabhikhu vAsI banAve. sAmAnya vAcakanA lADIlA hatA. dharmanI guphAmAM " janasattA saMtAyelAM gUDha satyane ane adhyAtma jIvananA ane khAM rahasyone zrI. bAlAbhAI AbAlavRddha saunA hRdaya sudhI kheMcI lAvyA. asaMkhya adanA loka zrI bAlAbhAI vIracaMda desAI 'jayabhikhu"nuM emanI khoTa anubhavaze ne emane nitya varatAtI tA. 24mI Disembare aNadhAyuM avasAna thayuM. e UNapa e ja gIMyane apAtI dilabhara aMjali emanI lekhinIthI gujarAtamAM teo ghaNuM varSothI jANItA hatA. bALasAhityamAM emano phALo atyaMta o haze. paramAtmAne prAsAde potAnuM rasa UchaLatuM noMdhapAtra che. vArtA malAvIne kahevAnI emane phAvaTa hRdaya laIne jaI pahoMcelA bAlAbhAI parama zAMti pAmo e ja prArthanA ! hatI. emanuM sAhitya lekacyuM hatuM. tethI bahoLo vAcakavarga emane maLyo hato. dharmakathAone leka-- gujarAta samAcAra' agralekha priya banAvavAne emane prayatna noMdhapAtra lekhAze. ITa ane ImArata' jevI kalama dvArA patrakAratvanA gujarAtanA sanmAnya sAhityakAra ane lokapriya bhAge naravAM jIvanamUlya prajAjIvanamAM ropavAne emanA akhabArI kaTAra-lekhaka zrI jayabhikhu zrI. bAlA- puruSArtha hato. emane eka abhinaMdana graMtha thoDA bhAI desAInuM 62 varSanI vaye akALa avasAna thayuM samayamAM ja arpaNa thavAnA hatA, paNa te pahelAM ja che. teo milanasAra ane sahRdayI lekhaka hatA, temanI emaNe vidAya lIdhI. paramAtmA emanA AtmAne Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 kalamane eLe piyA zAMti arpe. sarjana para "jyabhikhkhuM" bAbatanuM acUka sAhitya saMgama' ("saMdeza") dhyAna rAkhatA : eka kRtinI rasakSamatA ane bIju mAnavatAnI pratiSThA. pariNAme temanI kRti hRdayasparzI banI rahI bauddhika saMtoSa paNa arpatI. temanI daSTi ApaNA eka saniSTha sAhityakAra zrI bAlA sAMpradAyika tane mAnavatAne niravadhi tattvamAM bhAI vIracaMda desAI urphe "jayabhikhu"nuM gaI tA. rapavA para rahetI, enuM subhaga pariNAma e AvyuM 24mI Disembare 62 varSanI vaye aNadhAryuM avasAna ke teo sAmpradAyika saMkucitatAthI para rahI zakyA. nIpajyuM e kharekhara AghAta-janaka ane duHkhada che. bauddha ane brAhmaNa dharmane temaNe Arya saMskRti- samAcAra che. kAkAsAheba kAlelakare jene mAnavInA nA samAna lekhyA hatA. parama mitra tarIke oLakhavyuM che e mRtyuno yoga jayabhikhu"nI akSara pAsanA cAra cAra dAyajayabhikhu"ne aNadhAryo ane kasamaye thayo ane A sAthI kAnuM sAtatya jALavI zakI. nItiparAyaNa "jayabhikhu"ene pariNAme eka sarasa mAnavI, mAnavatAthI mahekI nuM tAle rahe mAnavI sadAyane mATe cAlyo gayo tema ja e je sAhitya ApyuM te saMskArapaSaka che, nIti poSaka che ane bhAvanAsabhara che. "bhagavAna temanI satata pAMgaratI sarjananI vela vizeSa vistaratI RSabhadeva", "cakravatI bharatadeva", "narakezvarI vA aTakI gaI tene ja khAsa to vasavaso che. narakesarI", "premabhakta kavi jayadeva", "saMsArasetu', "jayabhikhu" kharA kalamavatI hatI. keInI paNa kAmavijetA", "premanuM maMdira", "premAvatAra" vagere sArI nahi ja karavI ane kalamane khoLe ja, kalamane lokabhogya ane lokaprazasti pAmelI kRtio ApI Azraye ja jIvavuM e saMkalpa temaNe kharo AcarI janAra "jayabhikhu" have kAlagrasta thayA che chatAM batAvyo. nAnI-moTI maLIne traNa uparAMta kRtio temanA sarjananI maheka ApaNe sabhya ane saMskRta gujarAtane ApI gayA. temanuM sAhityasajana samAjajIvanamAM cirakALa sudhI anubhavAze ja. mAtra vipulatAnI dRSTie ja nahi vaividhya ane "janmabhUmi guNavattAnI dRSTie paNa dhyAnArha che. patrakAra tarIke kArakirdIno AraMbha karyA pachI "jayabhikhu"e sAmAjika, aitihAsika tathA paurANika navalakathAo, sAhityajagatamAM nUtana pratibhAnuM prAgaTaya pramANamAM nATake ane jIvanacaritro ema sAhityanAM ghaNuM ghaNuM ghaTI gayuM che ane AgavI tathA cAlu peDhInA zretro emaNe kheDaDyAM ane temAM emane yaza ane labdhapratiSTha lekhake ciravidAya laI rahyA che, paridhana ubhaya prApta thayAM. temane kendra sarakAra ane guja- NAme gujarAtI sAhityasRSTi dina-pratidina e rIte gA gAtI ativyamaNi dila ha vi : rAta sarakAra taraphathI bALasAhityanI tema ja Itara daridra banatI jAya che. zrI jayabhikhunA avasAnathI kRtio mATe ochAmAM ochAM paMdara pAritoSike eka kapriya sAhityasvAmInI bhAre khoTa paDI che. prApta thayAM che te paNa noMdhapAtra lekhAya. zrI jayabhikhunI lekhanazailI lokapriya bane tevI "gujarAta samAcAra'nA lekhakamaMDaLamAMnA eka hatI. sAhityanA vividha prakAro emaNe kheDI jANyA evA jayabhikhU"nI kalama mAtra te ja patramAM hatA. badhAmAM emane dhArI saphaLatA maLI hatI. dharmanahi, Itara aneka patro ane ziSTa sAmayikomAM kathAone zrI jayabhikhue pitAnI lAkSANika Dhabe paNa camakatI. "jayabhikhu"ne pRthajanathI mAMDIne rajU karI hatI. AjanI yuvAna peDhIne paNa rasa vidavarga sudhIno vizALa vAcaka varga sAMpaDaDyo hato, paDe te rIte bhAratanI saMskArasthAonuM zrI jayaje hakIkata temanI lokapriyatAnI dyotaka lekhAya. bhikhue saMskaraNa karI ApyuM che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM paSTipUvi smaraNikA: 143 haju te be-traNa varSa pahelAM zrI jayabhikhunI bhinnaruci vAMcakone naravo AnaMda ane preraka vicASaSTipUti amadAvAda muMbaI ane kalakattAmAM uja- bhAthuM pUruM pADatI. vAI hatI. emanI karelI ane anubhavavRddha banelI eka ja vyaktimAM evI vividha zaktio hevI lekhanInA savizeSa paripAkanI ApaNe apekSA rAkhI A jamAnAmAM virala ghaTanA gaNAya paNa saMgata rahyA hatA tyAre ja emanI cira vidAyane duHkhada prasaMga AvatAM gujarAtI sAhitya jagatane tIvra zrI. jayabhikhkhuM AvuM bharyuMbharyuM jIvana jIvI gayA. lagabhaga jIvananA chellA zvAsa sudhI potAne AghAta lAge te svAbhAvika che. emanA jevA sAttiva iSTa evI sAhityapravRtti e karI zakayA. e to katAnA satata upAsakano AtmA jyAM hoya tyAM sAce ja zAMti anubhavato hoya. AjanA ane pitAne iSTa evuM mRtyu pAmIne khATI gayA che, AvatIkAlanA lekhaka zrI jayabhikhue sAttiva. paNa ApaNuM zuM ? emane lekahRdayamAM jIvaMta rAkhe katAnI bhUmikA para rahIne gurjarI mirAne caraNe evu sAruM sarakhuM sAhitya e sarjI gayA che. dharelI sarjana samRddhimAMthI preraNA le ane AjanI emane UjaLo akSaradeha ApaNI samakSa che; paNa tathA AvatIkAlanI peDhI temanA saMskAra siMcatAM ApaNe to mANasanuM mana. emaNe seMkaDonA hRdayasarjanonuM parizIlana kare e ja temanA mATe sAcI mAM je mAyA lagADI che te emane jhaTa laIne kema karIne bhUlI zakAze ? mAtra eka vAra emanA aMgata aMjali lekhAya. saMparkamAM AvanAra, emanA gharanuM premabharyuM Atithya kulachAba agralekhamAMthI mANanAra, ghaNuMkharuM to kAyamane mATe emanA premALa vyaktitvanuM, emanA umadA, udAtta ane amIrataphUla khIle che. AjubAjI subhaga suvAsa prasa. bhayo svabhAvanuM guNAnurAgI banI jatuM. rAve che, samaya thatAM phUla kharI jAya che, paNa enI sAhityakSetre zrI "jayabhikhu"nuM arpaNa viziSTa pherama rahI jAya che. mAnavajIvanamAM paNa evuM jamAne gaNI zakAya evuM che. emaNe saMkhyAbaMdha navalajamAna bane che. sthAo, navalikAsaMgrahe, prasaMgacitro ane jIvana196nI 24mI Disembare mA gurjarInA eka caritro lakhyAM che. paraMparAgata chatAM sarjakanA panotA putre nazvara deha cho, paNa akSaradehe e vyaktitvanI AgavI mudrA dharAvatuM emanuM sAhitya ciraMjIva banI raheze. che. "jIvana khAtara kalA'mAM e mAnatA. uddabodhana A divase sAMje pAMceka vAgye gujarAtanA leka hovA chatAM sarjaka jAgrata hoya ane potAnI jAtane priya sAhitkAra zrI jayabhikhu hRdayarogane kAraNe vaphAdAra hoya, to enA jIvanamAM kevI tAjhagI pragaTI avasAna pAmyA. nikaTanA svajanomAM pUjya bhIkhA zake e vAta zrI. jayabhikhunI ghaNI pahelI haroLanI bhAI mitro ane saMbaMdhIonA sAcA rAhabara racanAo dvArA sAbita thAya che. bAlAbhAI ane asaMkhya sAhityarasikonA mAnItA lekhana e ja emanuM kArya ane emAMthI prApta jayabhikhkhuM" eka evI vyakti hatA ke jemanI thato "annapUrNAne prasAda' e ja emanI kamAI. mAtra gharamAM upasthiti svajanone ullAsa ane nirAM- Ama chatAM, mAtra sAhityasarjanamAMthI thatA upAtano anubhava karAvatI. emanI sAthenI game te rjana dvArA khamIrabharyuM svastha jIvana gujarAtamAM viSaya paranI vAtacIta mitro ane saMbaMdhIone AnaMda- jIvI zakAya che e bIjA keTalAka samakAlIna sarjaprada ane preraka banI rahetI, ane emanI kaI navala- konI peThe zrI "jayabhikhu e paNa batAvI ApyuM kathA, navalikA, dharmakathA, bALakathA ke prasaMgakathA che. e svamAnI hatA, chatAM abhimAnI nahotA, Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 kalamane eLe paDyA nAnAmAM nAnA mANasamAM paNa guNa jue to ene zrI " jayabhikhu" kharA arthamAM mAnavanA apanAvatA ane haiyAmAM sthAna ApatA umAbharyo sahavAsanA bhUkhyA hatA. koI e kahyuM jaina dharmanA vizALa kathAsAhityamAMthI vastu che ema e "DAyarAno jIva' hatA. ghaNAM varSa laIne emaNe "bhagavAna RSabhadeva" " kAmavijetA sudhI e gUrjara graMtharatna kAryAlayanA zAradA sthUlibhadra ', "saMsArasetu', "lekhaMDI khAkhanAM mudraNAlayamAM dararoja bapora pachI traNa-cAra kalAka phUla', 'premAvatAra ', jevI saMkhyAbaMdha navalakathAo sitA, ane chIpakomanI kalAtmakatA, guNavattA lakhI. paNa emanA A prakAranA sAhityamAM kyAreya jaLavAI rahe te jotA. e vakhate zoradA mudraNasAMpradAyiktA pravezI nathI. A ja kAraNe zrI. "jaya- layamAM Aja kAraNe zrI zya. layamAM sAMje pAMceka vAgye lekhakamitro ane sAkSarobhikhu' bahoLA vAcaka samudAya meLavI zakyA che. nI DAyaro jAmato. emAM ghaNI vAra sva. zrI. saMkSepamAM kahevuM hoya te kahI zakAya ke zrI "jya- dhUmaketu AvatA; sva. guNavaMtarAya amadAvAda bhikhu'nI nAnI moTI aneka vArtAo kharA artha. ovyA hoya to e paNa AvatA; AcArya zrI. mAM "lAkheNI vAto' banI rahI che. dhIrubhAI ThAkara amadAvAda hatA tyAM sudhI lagabhaga niyamitapaNe e DAyarAmAM raMga jamAvatA. kyAreka A uparAMta zrI " jayabhikhu'e zIya ane zrI ratikumAra vyAsa paNa AvatA. saddagata zaMbhubhAI sAhasaprabodhatuM kizora sAhitya ane jJAna sAthe paNa avAranavAra tyAM hAjara hoya. prasiddha citrakAra miSTa vArtArasa pIrasatuM bALasAhitya paNa bahALA zrI kanubhAI desAI zrI. 'jayabhikhu'nA parama pramANamAM sajaryuM che. mitra, eTale e amadAvAda AvyA hoya tyAre paNa vizALa janasamudAya zrI 'jayabhikhu ne emane maLavuM hoya te sAMje acUka e zAradA 'gujarAta samAcAra dainikamAM dara guruvAre pragaTa mudraNAlayamAM maLI jAya. koI koI vAra zrI IzvarathatA 'ITa ane ImArata'nA kaeNlamathI vadhu oLa- bhAI peTalIkara, zrI. pannAlAla paTela ke zrI. khato. A pAnAmAM emanI kalama dvArA anekavidha pItAMbarabhAI paTela paNa A DAyarAmAM AvI jatA. prasaMgacitro, jIvanakathA, rekhAcitro ane sAmA- zrI. "jayabhikhu' janma vaNika hatA. paNa jika-rAjakIya samIkSA pragaTa. TUMkamAM samagra jIvana emanA samagra jIvanavyavahAramAM e sAcA arthamAM ahIM koI ne koI svarUpe viSayabhUta thatuM. emanI ' brAhmaNa' banI rahelA. pitAnA dhanamAthI eka . sUkama najara, emanuM bahuzrutapaNuM, emanuM vyavahAra- pAI lIdhA vinA emaNe ghara choDeluM. ApabaLe ja zANapaNa, emanI nIDaratA, emane nirdeza kaTAkSa ane AgaLa vadhavAne emane daDha nirdhAra hato. thoDo emanI apAra jIvananiSThA A pAnA para pragaTatI. vakhata sAhityane upakAraka nokarI karI ne bAda karatAM A dainikamAM zrI. " jayabhikhu"nI be traNa emaNe kadI koInuM dAsatva svIkAryuM nahotuM. UMcI kakSAnI navalakathAo pahelAM haptAvAra prasiddha maMtrI zI cIja che e zrI ' jayabhikhu 'nA thaI gaI che. Ama, zrI. 'jayabhikhu"nuM ghaNuM emanA mitro sAthenA vyavahAramAMthI pragaTatuM meM lakhANuM pahelI vAra to koIne koI sAmayika mATe ghaNI vAra joyuM che. mitranA kalyANa mATe je kaMI lakhAyuM che. paNa pachI e lakhANane pustakAkAre karavuM ghaTe te e karI chUTatA. sAmAnya rIte saunA prasiddha karatAM pahelAM enI khUba cakAsaNI karatA. saMbaMdhamAM e bahu ja vivekapUrvaka vartatA. emanA emanA vaDIlabaMdhu paM. ratilAla dIpacaMda desAInI svabhAvanuM gulAbIpaNuM emane e jyAM jAya tyAM najara nIcethI e nIkaLatuM. kATachAMTa thatI ane Adara ane hRdayanA premanA adhikArI banAvI detuM. pachI ja pustakAkAre te prasiddha thatuM. sadgata meghANIbhAI mATe zrI. umAzaMkara Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhu SaSTipUta smaraNikA : 145 jozIe lakhyuM che tema zrI. "jayabhikhu" paNa dAmpatya ane emanuM Atithya itihAsaprasiddha che. "jIvana bhogavavAmAM-jIvanamAMthI sAco AnaMda kavivare " kalAyoginI" kAvya lakhIne mANekabAne lUMTavAmAM mAnatA. emanA mRtyu upara vicAra karatAM amara karyA che. AvAM kuloginInI yAda zrI. jayAsamajAya che ke, je prema pAmyA-balake varasyA bahenane jyAre jyAre jouM chuM tyAre Ave che. ane je kaMI kAma karyuM e ja jIvananI kamANI." AvA zrI. jayabhikhya have ApaNI vacce nathI. ane zrI. jayabhikhunI A prakAranI "kamANI" kula kaMIka vaheluM kharI gayuM che, paNa e phUle ane ochI nathI. kenAM hRdayamAM je phorama phelAvI che te tyAM hamezAne paNa zrI. jayabhikhu je kaMI hatA ane e mATe kImatI saMbhAraNuM banI raheze. je kaMI siddhi meLavI zakayA temAM temanAM jIvana- aMtamAM sadagata meghANIbhAIne aMjali ApatA saMginI zrI jayAbahenuM pradAna mahatvanuM che. ghaNAne lekhane aMte zrI. umAzaMkara jozIe je chellAM thoDAM khyAla nahi hoya, paNa zrI. "jayabhikhu" e upa- vAkaya lakhyAM che te mane A prasaMgane paNa eTalAM nAmanA pUrvArdha "jaya' zabda jayAbahenanA nAmamAMthI badhAM anurUpa lAge che ke temAM nAma pUrato pheraphAra levAyo che ' vikhu" zabda zrI. bAlAbhAInA kuTuM karIne ahIM mUkuM chuM: banA nAma "bhIkhAbhAI 'mAMthI levAya che. zrI. " AvA snehIone puruSArthIone mRtyuthI bhikhUne mana jayAbahena sAcAM sahadharmo. jayabhikhU' nathI e mAnavAnI ja mana no pADe cAriNI hatAM. eka adanA mAnavIthI zarU karIne guja che. eTalA e ApaNI samakSa jIvatA jAgatA che. rAtanA eka lokapriya sAhityakAranA pade zrI. - A lakhatAM lakhatAM paNa jANe lAge che ke hAM . bhikhu" pahoMcyA. paNa e pote kahetA tema ane e AvI pahoMcaze ane emane madhura ghero avAja emanA mitro, saMbaMdhIo jotA tema zrI. jyA- saMbhaLAze, bahenanAM udAra, premALa Atithya, prasanna ane preraka " kAM bhAI, A zuM mAMDayuM che?" vANI ane UMDI vyavahArasUjhe A unnatimAM khUba "jyahiMda' kALo Apyo che. gujarAtamAM kavivara hAnAlAlanuM se. 19 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IMTa ane imAratanA ghaDavaiyA . saMsAramAM senuM paNa che ane kathIra paNa che. jo, e to kharuM ja. emAMthI zuM leva. zuM choDavuM, e mAnavInI AvaData emanA vizALa vAcaka vargamAM keTalAMya bhAI eane dAnatanI vAta che. saMskAra, sevA ane sadA bahene evAM che ke jeo emanA pratye bhakti dharAve cArathI jIvana sonA jevuM nirmaLa ane bahumUluM che. ane vizeSa pUbInI vAta to e che ke jevuM banI jAya che. ojasa ane mAdhurya emanAM lakhANamAM hatuM evuM mArA bhAI zrI. bhikhubhAI AvA ja eka ja ejisa ane mAdhurya emanI vANImAM hatuM. savarNasamA jIvananA svAmI hatA. mAtA sarasvatInI emanI sAthe vAta karanAra vyakti prathama paricaya upAsanA e emanuM jIvanavrata hatuM. kaThoratApUrvaka ja sadAne mATe emanI banI jatI athavA emane teoe e vratanuM jatana karyuM hatuM ane sarasvatIne pitAnA mAnI letI. aba hatI, zrI.jayabhikhkhanA lADakavAyA banIne jIvanane dhanya banAvyuM bhAInI sarasvatInI siddhi ane rasasiddhi! hatuM. kalamanI sAdhanAe emane yaza kIrti ane saMpa pitAnI A siddhinI sAmAnya janasamUhamAM ttinI bheTa ApIne navAjyA hatA, ane temanI lahANI karavI e emanuM jIvana dhyeya hatuM. A jiMdagIne jiMdAdilI mastI ane mAnavatAnI saMpa mATe teoe nAnAM-moTAM maLIne traNaso jeTalAM ttithI samRddha banAvI hatI. pustakanI bheTa ApI. potAnA mitra zrI. lAlakalpavRkSanI kalpanA kAne kAmaNa nathI karatI bhAI maNilAla zAhanA sahakAramAM "zrI. jIvanabhalA? paNa kalpavRkSanI bhAvanAne AnaMda te ka9panA- maNi savAcanamALA' dvArA suMdara ane sarasa zIla kavio ane rasajharatA gadyanA sarjake ja pato paD pustaka pragaTa karyA. ane aneka vartamAnapatromAM : 2 mANI zake che. AvA Urmila ane saMvedanazIla rasarelAvatI kaTAro paNa varSo sudhI niyamita calAvI. sarasvatIputre pote ya ka95nAnI pAMkhe vihAra cAra "ga" kAra karIne duHkha ane azAMtine bhUlI jAya che. ane zrI. jayabhikhunI rasabhAvanAno AnaMda pitAnA vAcakone ya ajaba kapanAvihAra karAvIne sAmAnya janasamUha sudhI pahoMcato karavAmAM "gujadivya zAMti ane AnaMdano anubhava karAve che. teo rAta samAcAra'mAM varSothI pragaTa thatI emanI "ITa ja che dharatInuM kalpavRkSa ! ane ImArata" nAme kaTArano ane gujarAta samAzrI. jayabhikhubhAI AvA ja eka saMvedana- cAra 'nA bALakonA sAptAhika " jhagamaga'ne paNa zIla ane samartha sAhityasarjaka hatA. emanI kalamamAM kALA ghaNo moTo hato, emAM zaka nathI. A kaTAra kAmaNa hatuM. emanI zailImAM mohinI hatI. emanI dvArA teo jana-jananAM aMtaramAM vasI gayA hatA. racanAomAM jAdu hato. prauDho mATenA sAhityasarjana mATe emanA "dilanA emane vAcaka saheje cAhaka ke Azaka banI dIvA' pustakane kendra sarakAra taraphathI inAma maLyuM Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM paripUti smaraNikA : 57 te nimitte yojavAmAM Avela eka abhinaMdana vaDodarAmAM bolAvI hatI. jamavAnuM vidyAlayanI samArohamAM teoe pote ja kahyuM hatuM ke, "mAre vaDodarA zAkhAnA maMtrI zrI. rasikabhAI ne tyAM hatuM. cAra "gakAra" sAthe che : zrI. gaurIzaMkara ame badhA emane tyAM pahoMcyA ke tarata emanA jozI-dhUmaketu, "gujarAta samAcAra ', gurjara graMtha- 8-10 varSanA dIkarAe pUchayuM ke AmAM jayabhikhuM ratna kAryAlaya.' (cothuM nAma huM bhUlI gayo chuM. kyAM che te mane kaho. mAre emane maLavuM che. guruvAra' haze? emanI kaTAra dara guruvAre prakaTa thatI.) chelle chelle, emanA svargavAsa pachI, sAbarajayabhikhunAM seNalAM ! matI jelamAMthI eka kedIne amArA upara urdU emanI sumadhura kalamanA kAmaNanA thoDAka dAkhalA bhASAmAM dilAsAne patra AvyA. emAM e bhAI e A rahyA. urdU zera TAMkIne svargasthane aMjali ApI che. paMdara varSa karatAM ya vadhu vakhata pahelAMnI vAta AvA AvA te kaMIka prasaMga maLI zake. che. ekavAra emanI kaTAramAM emaNe rAma ane A badhuM joIne jANe manamAM mIThI adekhAI hanumAnanA rAmAyaNanA keI prasaMganuM coTadAra citraNa jAgI UThe ke A te kevo kAmaNagAro lekhaka ke je karyuM hatuM. e lakhANa ApaNe bhaktakavi zrI. vRddho, strIo, bALako bahu bhaNelA ane ochA dulAbhAI kAganA aMtarane sparzI gayuM. emaNe tarata bhaNelAonA manama diramAM samAna rIte birAjI ja amadAvAda zrI. ratikumAra vyAsane lakhyuM : gayo che ! "mane zrI jayabhikhanAM soNalAM Ave che. emane gadhanA kavi laIne vahelAmAM vahelAM majAdara Avo !" A badhe pratApa che, zrI jayabhikhubhAInI - zrI. jyabhikhubhAInA sAhityanAM vAcaka eka mIThI-madha bhASA, saraLa sarasa zailI, kathAvastunI zikSita bahene kaheluM ke mane tamArAM pustake khUba pasaMdagInI AgavI ruci, eka siddhahasta chabI game che. tamAre kAmavijetA dhUlibhadra pustaka meM kAranI jema kathAnA viziSTa ane mAnavatAvAdI ekavIsa vAra vAMcyuM, chatAM e navuM ja lAge che! daSTibiMdune bahelAvavAnI virala AvaData ane pitAnI kamI kalaha e ApaNuM dezane aMgrejonI bheTa ane pitAnA vAcakone rUci vacce rasanI ekatA che, ane dezanuM moTuM durbhAgya che. trIseka varSa sAvadhAnI anekhI kalAsajha. pahelAMnI vAta che. tyAre zrI. bAlAbhAI (zrI. TUMkAM TUMkAM vAkyanA tejasvI tAraka maMDaLathI jayabhikhubhAInuM rAzinuM nAma bAlAbhAI hatuM.) emanuM lakhANu sadA zobhatuM hoya che. koIka vAya muMbaInA "ravivAra' sAptAhikanuM paheluM pAnuM satyanI jhAMkhI karAvI jAya, koIke susaMskAranuM siMcana lakhatA hatA. emAM emaNe A kamI kalaha aMge karI jAya, koIka vAkya nyAya, nIti, zIla, samahiMduo taraphe eka noMdha lakhI. e vAMcIne pAlana varmane bodha saMbhaLAvI jAya, keIka vacana puranA eka sajajane emane ekaso rUpiyAnI bheTa satkAryanuM prazastigAna saMbhaLAve te vaLI kaIka mokalI hatI. akArya ke deSanI aMtaramAM vasI jAya evI TIkA bALaka ane kedIneya vahAlA kare! ane chatAM ekeeka vAkayamAM, mALAnA maNakApAMceka varSa pahelAMne eka prasaMga. zrI. mahA- emAMnA dorAnI jema, rasa to vaheto ja hoya. vIra jaina vidyAlayane suvarNa mahotsava graMtha taiyAra ane e rasa paNa nara ke emAM apasa azlIkaravAne hato. enA saMpAdaka-maMDaLamAM zrI. jaya- latA ke asaMskAranuM nAma nahIM ! zrI. jayabhikhubhikhubhAI paNa hatA. saMpAdaka-maMDaLanI beThaka bhAInuM eka eka vAkaya "kAvya rasAtmakaM vAkayaM" Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148: iTa ane imAratanA ghaDavaiyA evA rasazAstranA kathanane caritArtha karI batAve che. ane A phAunTana penanA yugamAM paNa teo lakhavA teo gadyalekhananA eka bhAvanAzIla ane samartha kavi mATe helpara ane khaDiyAne ja upayoga karatA! ja hatA. jAdugara para jAdu karyo emanI zailI emanI pitAnI ja hatI. e A to emanI vidyApratibhAnAM AchAM darzana zailIne vicAra karatAM ApaNuM kavivara zrI. nahAnA thayAM, have emanA tejasvI baktitvane paNa kaMIka lAlabhAInI viziSTa apadyAgadya zilInuM saheje sma- paricaya karIe. ' raNa thaI Ave che. aMtarane e sahelAIthI spazI emane uchera saurASTramAM vIMchIA gAmanI jAya, paNa enuM anukaraNuM muzkela ! zerIo ane sImanA mukta vAtAvaraNamAM, gujarAtamAM zailI to emanI ja! varasoDAnA gAmanI AsapAsanAM sAbaramatInAM javaemanI zailIne emanA vAcake kevI rIte pArakhI mardIne sAda ApatAM ketaromAM ane madhyapradezamAM jatA ene mArA gharano ja eka prasaMga ApuM. zivapurInA sohAmaNuM vana pradeza ane bhayaMkara -22 varSa pahelAMnI A vAta che. " janmabhUmi'. jaMgalamAM thayo hato. svAbhAvika rIte ja teonI mAM koI vAta chapAyelI. emAM lekhakanuM nAma bALapaNanI ke moTI uMmaranI pravRttinA kendramAM jiMdAchapAvuM rahI gayeluM. e vAMcIne mArI patnIe kahyuM : dilI, svamAnazIlatA ane mastI birAjatI hatI. A vArtA to ApaNA bhIkhAbhAInI lAge che." enA upara kApa Ave evI koI pravRtti ke koI (zrI. jayabhikhkhuM amArA kuTuMbamAM ane sagA- pralobhana emane khapatAM na hatAM. mAM A nAmathI jANItA che.) meM zA. bhi- vaLI, adamya AtmavizvAsa, nIDaratA, sAhasikhubhAIne pUchyuM te vAta sAcI nIkaLI. te vakhate kavRtti, hiMmata ane lIdhuM kAma pAra pADavAnI bhaka janmabhUmi'e vArtA harIphAI yojI hatI. enA matAnuM khamIra jaNe emanAM maromamAM dhabakatuM taMtrInA AgrahathI emaNe A vArtA mokalI hatI. hatuM. hatAza, nirAza ke udAsa thavAnuM ke pAchA InAma te kaI bIjI vArtAne maLyuM. paNa "janma paDavAnuM to emanA lehImAM ja na hatuM, nirAza bhUmi'nA taMtrI A vArtA chApavAnA lebhane jato ke udAsa vyakti paNa emanA saMparkathI ane emanI na karI zakyA. emaNe vArtA to chApI, paNa lekha sAthenI vAtacItathI cetanavaMtI banI gayAnA saMkhyAkanuM nAma mUkavuM bhUlI gayA ! baMdha dAkhalA TAMkI zakAya. ApaNA jANItA jAduna AvI AgavI zailI ane AvI madhura rajUAta kalAvizArada zrI. ke. lAla ekavAra bhAre nirAza dvArA zrI jayabhikhubhAI gujarAtanA asaMkhya vAca- thaI gayelA. teo zrI. bAlAbhAIne potAnI murakenI prIti, Adara ane bhaktinA adhikArI banyA bI mAne che. teo zrI. bAlAbhAI pAse AvyA. hatA. emanI AMkho te nAnapaNathI ja nabaLI zrI. bAlAbhAIe e siddhahasta jAdugara upara hatI. paNa emanA vizALa vAcanamAM e avarodha kaMIka evo ajaba jAdu karyo ke emanI nirAzA rUpa na banI zakI. are abhyAsano samaya corIne mAtra cAlI gaI. ane emanuM aMtara AzA ane paNa teo managamatuM vAcana-TAMcaNa karI letA. jANe utsAhathI thanaganI UThayuM ! ' A rIte gujarAtane eka bhaviSyano sAhityasarjaka zrI. jayabhikhubhAI ekalavAyA nahIM paNa taiyAra thaI rahyo hato! DAyarAnA jIva hatA. zrI gurjara graMtharatna kAryAla vaLI jevuM suMdara emanuM lakhANa hatuM evA yanA zAradA mudraNAlayamAM varSo sudhI jAmato raheto ja suMdara motInA dANA jevA emanA akSare hatA. sakSare ane snehIone DAyare Ajeya saune Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhare che. ane chatAM tee sabhA-sAsAyaTIethI hamezAM dUra ja rahetA, e kaMIka navAI upajAve evI vAta che. teo jyAM beThA hAya tyAM AnaMda ane meAjanI kheLeA ja UDatI hAya ! premanA sAdAgara nAnA ke moTA koInuM paNa kAma karI ApavAnI paragajuvRttie te saMkhyAbaMdha vyaktione emanI jIvanabhara AziMgaNa banAvI che. ane Atithya te! bAlAbhAInuM ja ! jevA te jamavAnA zokhIna ethI ya vadhu jamADavAnA hoMzilA. emanA attaranA zAkha paNa evA ja hatA. jANe saMskArI sAhityanI suvAsa prasarAvIne e zAkha dhanya banI gayA! emanA sAhityasarjaka AtmAmAM je kArya sUjha, vyavahAradakSatA, ane kuneha hatI te kayAMthI AvI haze, e eka herata pamADe evI vAta hatI. game tevA aTapaTA kAyaDA hAya, emanI kuzaLa muddi eka rAjamaMtrInI adAthI enA ukela zeAdhI zakatI ane Ama chatAM teo phUTanItine Azraya ApavAne badale nikhAlasatA ane spaSTabhASitAne ja AvakAratA ane tethI tee aneka vyaktionA mitra, murabbI ke mAdaka banI zakayA hatA. sAce ja te premanA sAdAgara hatA. prema ApavA ane prema meLavavA e emane jIvanavyavasAya hatA, emanI asAdhAraNa leAkacAhanAnI Aja mukhya cAvI ! emanuM vyaktitva lAhacuMbaka jevuM AkarSaka hatuM ane emanI vANImAM paNa sAme| emanI vAta saheje svIkArI le evA AdeyatAnA guNu hatA. kaLAkArA sAhityakArA, DaeNAkaTA vaidyo ane khIjAe paNa emane paricaya thatAM emanA vizALa snehI kuTuMbanA sabhya ane emanA cAhaka banI jatA. sItApuranI suprasiddha AMkhanI ispitAlanA niSNAta dAktara pADavAnI zrI. bAlAbhAI taraphanI bhaktisa zrI jayabhikhkhu SaSTipUti smaraNikA : 149 bhara prIti AnuM eka uttama udAharaNa che. AvA te aneka dAkhalA maLI zake. dharatInuM amarata ane ATaluM ja zA mATe ? peAtAne ghera jemanAM pagalAM karAvavA bhaktone mahenata karavI paDe evA judA judA dharmanA saMtA ane maha Mte| zrI. bAlAbhAI ne premapUrvaka AvakAratA ane emane ghera javAmAM AnaMda anubhavatA e khInA paNa zrI. jayabhikhubhAInA ujjavaLa ane AkarSaka vyaktitvanI zAkha pUre evI che. AvA saMta-mahateAmAM amadAvAdanA sva. zrI punita mahArAja, jAmanagaranA zrI. aNudAbAvA AzramanA mahaMta zrI. zAMtiprasAdajI mahArAja, dahegAmanA geAravAmI zrI. mukuTalAlajI mahArAja, naDiyAdanA hariem AzramanA zrI. meTAnAM nAmeA ullekhanIya che. keTalAya ramUjamAM zrI. bAlAbhAI ne ' mahaMta ' kahIne sodhatA. jaina sAdhusa`tAmAM seAnagaDhanA zrI. kalyANucaMdrajI bApA, AgarAnA upAdhyAya zrI. akSarasuniSTa mahArAja, jAmanagaranAM mahAsatI zrI. dhanakuMvarabAI svAmI, munirAja zrI. abhayasAgarajI tathA zrI. dubhasAgarajI mahArAja zrI jayabhikhkhubhAI pratye khUba mamatA ane Adara dharAve che, ane jainasaMdhanA mahAna AcArya zrI. vijayavallabhasUrijIne vIseka varSoM pahelAM zrI. bAlAbhAI pAlItANAmAM maLyA tyAre teoe umaLakApUrNAMka AzIrvAda ApyA hatA ke, jayabhikhkhu ! hama tumArI jaya cAhate hai ! sAce ja e AzIrvAda saphaLa thayA ! leAkahRdayamAM AdarabharyuM* sthAna e ja A dhara tInuM amRta tattva che. agarabattI ane caMdana jevu jIvana jIvIne zrI. jayabhikhkhubhAi amara banI gayA. emane mArA sAdara praNAma ! zrI. ratilAla desAI na Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vAta amane eTalA mATe yAda AvI ke.... A vAta amane eTalA mATe yAda AvI ke.. maheka ane te paNa pAchI kathAnakabharI. tamane lAgaze ke Aje guruvAra che. zilpI paththaramAMthI zilpa taiyAra kare che tIkSaNa tamane lAgaze ke tamArA hAthamAM je chApuM che TAMkaNuM manorama mUrtine AkAra Ape che. te leka samAcAra nathI paNa gujarAta samAcAra che. sarjakaevo ja zilpI che, mUrtikAra che, kalAkAra che. to tamane lAgaze ke tame bethI traNa sadI sudhI satata e kaLAne keTalA paTamAM pAthare che e mahatvanI cAlu rahelA lokapriya vibhAga "ITa ane ImArata'nuM vAta nathI. eno paTa traNa pustakane hoI zake cokaThuM vAMcI rahyA cho. . che, e paTanA eka eka mAIla sTona upara sarakAra , eka eka InAma ke TrophI mUkI zake che. samayanAM "A vAta amane eTalA mATe yAda AvI ke...' pAnAMo saphaLatAthI salAmIo laIne zabdanA zilpane e zabda vAMcavAnI sAthe ja tame bolI UThaze : bhale biradAvI rahe. "jayabhikhu" sAcI saphaLatA raNakAmAM che. guMjAravamAM che. sAhitya eka raNake che. eka paddhati. eka zilI. eka mAvajata. eka - je raNake te sAhitya. madhura5, eka mIThAza, eka Ayojana...... je ciraMjIvI raNake guMjAvI rahe te ciraMjIvI . ghaTanA sarjanamAM keTalI vastunI jarUra paDe che! sAhitya. ane tyAreja guMjArava potAnA madhura ravathI nAnAM nAnAM vAkyo. vAtAvaraNane AnaMdita banAvI rahe che, ITa jema goThavAI goThavAIne ImArata caNAtI zrI. bhikhunuM sAhitya e raNake hatuM. jAya tema vAkyo goThavAtAM jAya. e raNake bALako kizoro strIo prauDhA badhAM ja - zabdonI e goThavaNI kahevata banI jAya. hoMze hoMze sAMbhaLatAM hatAM. e kahevatanI surAvalimAMthI sugaMdha pharI rahe. e raNako evo hato ke jyAre guMjyo che e sugaMdhI zabdonI vADI taiyAra thaI eka tyAre teNe jJAna badha ane mAnavatAnAM spaMdana bagIco mahekI rahe. jagAvyAM che. e maheka potAnI mastImAM AvIne kahI jAya. raNukAnuM eja sAmarthya che. eka kahAnI. eka vAta eka kathAnaka. eka racanA. raNakAnI eja ciraMjIvritA che. eka kalAkRti. eka spaMdana. eka paDagho. eka guMjArava. ghaMTa to raNake ja paNa zrI jayabhikhue ITothI sUrAvali ane te paNa pAchI mahekatI ! bharelI ImArata paNa raNakAvI che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA : 151 "A vAta amane eTalA mATe yAda AvI ke..." " A vAta amane eTalA mATe yAda AvI..." e zabdo ja e raNakAnI pratIti che. e ke tarata ja tame belI UThazoH "jayabhikhu' zabdo jyAM sudhI raheze tyAM sudhI jayabhikhu samayanI korTamAM paNa kevA zabda "kopI rAITa raheze! guvAra kelenDara upara jyAM sudhI astitva meLavI jatA hoya che! dharAvaze tyAM sudhI "ITa ane ImAratanA e raNaktA e kopI rAI jevA zabdo kopI na raNakAne kaI bhUlAvI nahi zake. thaI zake evA rAITa sudhI uccArAtA raheze. bhUlAvavAnI e tAkAta bhUta vartamAna bhaviSya A vAta amane......" pAse nathI. sAhitya saMskAra ke sarjana pAse nathI, DahApaNa baMdha ke jJAna pAse nathI. lokasamAcAra kema ke jyAre paNa tamane kaIka vAta yAda Avaze ane jyAre paNa tame bolI UThazo. sthAno prasaMga dhyarAtrino vakhata hato. oraDAmAM aMdhAruM bIje divase devadUte AvIne potAnuM pustaka hatuM. lokonA sevaka bhakta Abubana nirAMte sUtA saMta AbubananI sAme mUkavuM. saMte joyuM ke emAM hatA. emanuM nAma sauthI mokhare hatuM. kemake e sAcA evAmAM eraDAmAM prakAza phelAvA lAgyo. saMta janasevaka hatA. AbubenanI AMkha khUlI gaI. joyuM to eka deva. A pavitra kathA yAda karavAno prasaMga e che data potAnA sonerI pustakamAM kaIka lakhI rahyo hato. ke zrI. jayabhikhubhAI potAnA nirmaLa sAhitya saMte pUchayuM : "Apa AmAM zuM lakhI ane sevAprema dvArA janakalyANanA sahabhAgI banIne rahyA che?" prabhunA pyArA banI gayA. jeo prabhune sAcA dilathI cAhe che emanAM gujarAta samAcAra" nAma huM lakhI rahyo chuM." devadUte javAba Ape. saMtaH "mAruM nAma emAM lakhyuM che kharuM?" gaye ja aThavADiye khuzakhuzAla zrI jayabhikhune devadUta : "jI nA.' joyA hatA ane temane DAyaro jAmyo hato. ane saMta : "to Apa eTaluM noMdhI le ke Abubana acAnaka reDiyomAM 62 varSanI uMmare temanA mRtyunA badhA mAnavIone dilathI pyAra ane khidamata kare che" samAcAra sAMbhaLI AMcako anubhavyo. temaMA devadUta ravAnA thaye. sAhityamAMthI preraNA meLavanAra asaMkhya vAcakane Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra : thAne prasaMga temanA mRtyunA samAcArathI pArAvAra du:kha thayuM vadhAre sarakArI pAritoSika maLyAM che. paNa e haze. gujarAta samAcAranI "ITa ane ImArata nI jANavuM jarUrI che ke sarakAra ane sarakAra saMcAlana sAptAhika niyamita kaTAra vAMcanAra ghaNuM lekhakanA karanAra upara kaTAkSa paNa temaNe ghaNuM ja karyA che. premI banI gayA hatA tevuM ghaNIvAra ghaNuM pAsethI "jayabhikhu'nA nirmANamAM temanI patnIne jAyuM che, to pachI jemane temane maLavAne prasaMga hisso najIvo nathI. paDadA pAchaLa rahI vijyAbene banyo hoya teo to temane bhUlI zake ema bane jayabhikhuna mijAja jALavyo che ane temanA svAbhimAnamAM bAdha na Ave tenI cintA sevI che. sukhI kuTuMbamAM janmyA chatAM ApabaLe ja atithi satkAra te jayabhikhano mitromAM vakhaNAya AgaLa vadhyA ane konI paravA karyA vinA kalamane che, tene vijayAbenane yaza che. eLe ja mAthuM mUkI jIvananirvAhanI pratijJA karI "jayabhikhu' takhallusa hatuM, paNa temanuM ane svAbhimAnI jIvana jIvI batAvyuM. prAraMbhika kharuM nAma bAlAbhAI vIracaMda desAI hatuM. zAyalAnA zikSaNa lIdhA pachI jaina pAThazAlAmAM adhyayana karyuM vatanI hatA. temanA pitAjInI kArabhArInI karI hovAthI saMskRta-prAkRtane abhyAsa thaye, tethI vijApuramAM hatI tethI bALapaNa tyAM vItyuM. pachI bhAratanI prAcIna saMskRti ane sAhitya, khAsa karI amadAvAda Adi sthAnoe temane abhyAsa thaye che. sAhityathI paricita thayA. vicAramAM sudhAraka ane "nyAyatIrtha'nI padavI lIdhI hatI ane pachI hovAthI ane aMdhazraddhAno lepa nahi hovAthI temaNe lekhanakAryamAM kAvyuM hatuM, cheka 192thI mRtyu prAcIna jaina paurANika kathAone Adhunika aMcaLo pUrve aDadhA kalAka sudhI e cAlyuM hatuM. paherAvyo ane rasanItaratI navalakathAo ApI. prabuddha jIvana' itihAsamAMthI vINI vINIne jIvanapreraka kathAo nAnI dalasukha ma moTI lakhI. vIra-gAthA ane zauryanA upAsaka hovAthI aneka zaurya kathAo lakhI, je navayuvakone preraNA Ape tevI siddha thaI che. ItihAsa ane zrI jayabhikhubhAInI lekhanazailI emanI purANa uparAMta Adhunika dezanAyako ane jANItI- pitAnI AgavI ane khUba AkarSaka hatI. emanI ajANI vyaktinA jIvanacaritro lakhavAmAM te te kalamamAM jANe vAcakane vaza karI levAnuM vazIkaraNa siddhahasta hatA ema kahevuM paDe. "ITa ane imArata" hatuM. ane tethI, pArasane sparza pAmIne loDha dvArA temaNe aneka vyaktionI jIvanagAthA lakhIne sonuM banI jAya ema, emanI madhura kalamane sparza sAva aparicita evI vyaktione paNa temanI pAmIne game te kathAvastu apUrve suMdaratA dhAraNa tejasvI kalame jIvaMta banAvI dIdhI che. teo jyAM karIne vAcakanA cittane jANe kAmaNa karI jatuM! , sA mAM te gItane biradAvavA. AvI siddhinI bahu ochA sarasvatIputrone bakSisa mAM pAchI pAnI karatA nahi. mAnavanA guNone maLe che. utkarSa thAya temAM temane rasa hato, tethI jIvanane emanA lakhANanI eka bIjI vizeSatA e utkarSa sAdhe tevuM hetulakSI sAhityasarjana temaNe hatI ke, emanI kRtio ATalI rasabhara ane karyuM che. nAnA-moTAM temanAM pustakonI saMkhyA AsvAdya hovA chatAM emAM emane rasaniSpati traNaso jeTalI thavA jAya che. temAMnAM aneka mATe kyAreya aparasa, azlIlatA ane asaMskArI pakAne sarakAra taraphathI pAritoSika maLyAM che. gaNAya evA vastu ke varNanane Azraya levo paDavo saMbhavataH A ja evA lekhaka hatA jemane sauthI na hato, UlaTuM, emanI ekeeka kRti kaMIka ne Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 153 kaMIka zIla, zaurya ke samarpaNane mUMge bedha nirbhayatA, sAhasikatAnuM dhAryuM kAma pAra pADIne ApavAnI ja ! ja japavAnI manovRtti, sadAya AzAvaMta ane AvI AvI aneka vizeSatAone lIdhe, emanI prasanna rahevAnI prakRti, udAratA, sArAmANasAI ane kRtio bALako, ochA bhaNelA prauDha, strIo, e badhA upara suvarNakaLaza caDAve evI koInuM paNa zikSito ke sAmAnya janasamUha-ema judI judI kAma karavAmAM caMdananI jema ghasAI chUTavAnI para kakSAnA vAcakone dhyAnamAM rAkhIne lakhAyelI havA gajuvRtti ane game tevA praznone ukela lAvavAnI chatAM, sau koIne mATe samAna rIte AkarSaka ane vyavahAradakSatA jevI zaktio ane guNasaMpattine AdaraNIya banI zakI hatI. ane tethI zrI jaya- lIdhe emanuM vyaktitva vizeSa ujajavaLa ane AkabhikhubhAIne khUba Adara ane lokapriyatA maLyAM rSaka banyuM hatuM. hatAM. sAce ja teo mAtA zAradAnA lADIlA putra AvA AkarSaka sAhityasarjana ane AvA hatA; ane emanI cAreka dAyakAnI avirata vidyA- AkarSaka vyaktitvane lIdhe zrI bAlAbhAInA mitro, sAdhanAne lIdhe gujarAta gauravazALI banyuM hatuM. prazaMsako ane cAhakonuM vartala khUba vizALa banI jaina samAjanI to teo amUlya saMpattirUpa hatA. gayuM hatuM. emanI smazAnayAtrA, emane tyAM dilAso zrI jayabhikhubhAInA vipula sAhityasarjananuM ApavA mATe Avela vyaktione pravAha ane mUlyAMkana karatA paMDitavarya zrI sukhalAlajIe sAcuM emanA kuTuMba upara jJAta-ajJAta vyaktio taraphathI ja kahyuM che ke Avela seMkaDo dilAsApatro parathI zrI jayabhikhkhavIsamI sadInA gujarAtI sAhityane ItibhAI e keTalI lokacAhanA meLavI hatI tenI sAkSI hAsa lakhanAra keIpaNa emanA nAma ke kAmanI pUre che. pUrI noMdha na le, to e itihAsa adhUro rahe, bAsaTha varSanI uMmara e atyAre nAnI uMmara evI sthiti emaNe prApta karI che. temanI keTalIka gaNAya. paNa avasAnanI uMmarano gaja mAnavInA kRtio evI che, je bahu lokabhogya banI che, ane hAthamAM nathI. moTI vAta to potAnI sAhityamAnavatAsparzI heI saMkucita vADAone bhede che." kRtio ane pitAnA saujanyabharyA jIvana dvArA jema zrI jayabhikhubhAInI kalama AkarSaka mAnavI janajananA aMtaramAM sthAna meLavI le e hatI, evuM ja madhura, AkarSaka ane tejasvI emanuM ja che; ane evA mAnavInA nAmane kALanA paDachAyA vyaktitva hatuM. emanI kalamanI jema emanI jabAnamAM bhUsI zakatA nathI. zrI. jayabhikhubhAInI kIrti paNa jANe jAda bharyo hato. emanA paricayamAM amara che, eTale temAM paNa amara che. emanI AvanAra sau koI emanA pratye AkarSAtA. saMbaMdha kRtio cirakALaparyata potAnA sarjakanI kIrtAi. bAMdhavAnI ane nibhAvavAnI emanI kuzaLatA dAkhalA- gAthA saMbhaLAvatA rahI, ane ame gAthA saMbhaLAvatI raheze. ane emanI yAdane tAjI rUpa banI rahe evI hatI. rAkhaze. asAdhAraNa AtmavizvAsa, aDaga manobaLa, sa. 20 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaO: jaje, sAttvika sAhityakAra ApaNA sAhityanA suprasiddha kalamadhara zrI. premazauryane virala gAyaka kavi narmadanI peThe bhikhu'nuM '69nI 24mI Disembara 2 kalamane khoLe mAthuM mUkIne jIvavAnI emane tamannA varSanI vaye duHkhada avasAna thayuM che. emanuM nAma hatI. e tamannAe emanI pratibhAne lekhinI bAlAbhAI vIracaMda desAI "jayabhikhu' e te dvArA nirjharatI karI. emaNe cAra dAyakA sudhI kalaemanuM kalamanAma. nAnapaNathI ja emane vAMcanane manI avirata upAsanA karI che ! gujarAtI bhASAmAM bhAre nAda hato. bhaNatA tyAre abhyAsanAM pustakA vyavasAyI lekhaka tarIke khumArIthI ane potAnI karatAM vArtAnAM pustaka vadhu vAMcatA. 13 varSanI jAtanuM patana thavA dIdhA vinA jIvI javuM e ati potAnI kizorAvasthAmAM ja emaNe "sarasvatI- kaThina kArya che ane temAM ya galagaliyAM karAve caMdranI navalakathA ekathI vadhu vAra vAMcelI ! e evuM nahi paNa "sAtvika' sAhitya sarjIne jIvI emane priya graMtha. vAMcananA evA virala zekhe javuM e vizeSa kaparuM kArya che. paNa zrI "jayabhiemane hAthamAM kalama jhAlavA preryA, je ke sarjana- khu' e kAryamAM supere saphaLa thayA ane pAchalI pratibhAnAM bIja to emanAmAM janmajAta ja hatAM. avasthAmAM to ThIka ThIka upArjana paNa karyuM. enI 1929hmAM "bhikSu sAyalAkara" nAme emanI prathama pAchaLa emanI pratibhA uparAMta emanI virala sAhikRti pragaTI, jemAM emaNe potAnA guru vijayadharma tyaprIti, avirata kAryaniSThA ane sAhityopAsasUrijInuM jIvanacaritra AlekhyuM hatuM. nAnI amara bhAvanA ja rahelAM che. parizrame paNa abhyAsa pUro karyA pachI emaNe traNa niyamo emAM moTo bhAga bhajavyo che. cAra dAyakAnA niSThA lIdhA : (1) nokarI karavI nahi (2) paitRka saMpatti ane parizramayukata sAhityopAsanAnA sAtatyane levI nahi ane (3) kalamane AdhAre jIvavuM, pachI kAraNe emaNe nAnAM-moTAM 300 pustaka lakhyAM che, e nirNaya zakaya eTalI daDhatAthI amalamAM mUkavA jemAM navalakathA, navalikA, sAhasakathA, nATikA, emaNe bhagIratha yatno karyA ane e kAraNe AvatI jIvanacaritra vagere vividha sAhityaprakArono samAveza kasoTIone hasate mukhe vadhAvI che ke paitRka saMpatti thAya che ! emanI kRtionI saMkhyA bhale mahatvanI tyAgatAM emane zarUAtamAM sAta-ATha varSa nokarI lekhAtI hoya, paNa mAre namra mate to ethI ye karavI paDI hatI ane e pachI thoDAka varSa sudhI vizeSa mahattavanI te e kRtionA saMje na pAchaLa pArTa TAIma" nokarI paNa karavI paDelI. paNa rahelI emanI jIvanamAMgalyanI sAttvika dRSTi che. "tuM tAro pitAne ja dIvo thA" e suvarNa emaNe sadaiva nirmaLa, niSkalaMka ane sAtvika vAkyane sadaiva najara samakSa rAkhIne emaNe Apa. sAhitya ja sajaryuM che. prajAne bagADe evuM sAhitya kamAI mATe bhagIratha zrama sevavAmAM pAchI pAnI emaNe kadI sajyu nathI. te eTale sudhI ke chellA karI nahi ane joDe joDe sAhityasevA paNa Aca. keTalAMka varSo daramiyAna teo amadAvAdanA suprasiddha ratA rahyA. dainika gujarAta samAcAramAM niyamita rUpe "ITa Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM paripUti samaraNikA 155 ane imArata" tathA "jANye ajANye' ("munIndra' hoI zake e virala daSTAMta emanA jIvane pUruM nA upanAma heThaLa) e be kaTAro lakhatA. e beu pADayuM hatuM. paNa sAttvika bhAvanA preranArI jIvanamAMgalyakara aMgata rIte huM emanA ati nikaTa paricayamAM kaTAre ja hatI. jemAM mAnavatAnAM darzana na thatAM to nahi, paNa ThIka ThIka paricayamAM Avyo hato hoya evI koI kati emaNe bhAgye ja sarjI haze. ane emanA aMtaranI suvAsa ane nehAdratA mane potAnI sarjanavaratunI pasaMdagImAM e vastumAM rasane paNa sparzI gayAM hatAM. emanA javAthI meM eka jhIlavAnuM keTale aMze sAmartha che eno teo sau nehI' gumAvyo che. prathama vicAra karatA. preraka, sAtvika ane mAnava emanA avasAnathI gujarAtI sAhitye eka tAne jAgRta karanAruM vastu pasaMda karIne ene teo anokhA prakArane lekhaka gumAvyo che. Arya sannApotAnI eka prakAranI "rasALa" ane "raNakatI' rInA tejasvI daSTAMta samAM ane dhIraja tathA gabhIzailImAM rajU karatA. zabdano bhAvArtha sAcavIne ratAnI parama mUrti samAM emanA patnI vijayAbahena toladAra' zabdo vAparavA, zabdone sAthe prIchIne te ane saumyatAnI mUrti samA tarala UgatA lakhANamAM saraLatA AvI ane zabdonI dhvani sAhityakAra emanA putra zrI kumApALa desAIne zakti pArakhIne sarjanamAM raNakAra lAvavA-A emanA avasAnano A zekajanaka AdhAta sahatraNa guNoe emanI zailIne viziSTatA apI hatI. vAnuM manobaLa prabhu Ape evI vAMchanA sAthe sadaemanI zailImAMthI eka prakArano Agavo ja "raNa" gatanA AtmAne zAMti IcchuM chuM ! UThata vidvAno mATe nahi paNa sAmAnya jana navacetanA" samAjanA kalyANa mATe ja pitAne lakhavAnuM che e vAta teo sadaiva najara samakSa rAkhatA. jaina dharmanA teo sArA abhyAsI hatA. jaina vastuone sAhityasarjanane potAne dharma mAnI kartavya AdhAre temaNe keTalIka navala, navalikAo tathA kerIe prayANa karI. saMsArane potAnAM sarjananAM madhanATikAo lakhI che, paNa emanA vAcakonI moTI magha mahekatAM suMdara sAhityakusumonI bharI bharI saMkhyA te jainetaronI ja che. AnuM kAraNa e chAonI bheTa ApanAra "jayabhikhu'nA nAmathI che ke emanAM lakhANomAM kyAMya sAMpradAyika abhi prasiddhi prApta karanAra zrI bAlAbhAI vIracaMda desAIniveza jovA maLato nathI. e tA. 24 mI Disembara 1969 nA roja A sva. "bhikhu' svabhAve khUba maLatAvaDA ane saMsAramAMthI vidAya lIdhAnA du:khada samAcAre aneka a grejImAM ApaNe jene "A man of oblig- sAhityapremIonA haiyAmAM vedanA jagAvI che. ing nature' kahIe chIe evA hatA. pariNAme e sAhityasarjakanA vipula sAhityasarjane sAhityajagatamAM tema ja vyavahAru jagatamAM emanI lokonI jabarI cAhanA prApta karI che. kalamanA e suvAsa bahALI hatI. bhAvanA ane vyavahArano sama- kasabI hatA. zabdonA e sedAgara hatA. itihAsa nvaya sAdhavAmAM tema ja snehasaMbaMdhe vikasAvavAmAM -purANanA e abhyAsI hatA. sAhityika aneka pradeteo ati kazaLa hatA. pariNAme emane nehI- zamAM emanI ojasavaMtI kalama vihAra karatI hatI. varga khUba bahoLo hato. koIka vAra vakhata Ave emanAM sarjanomAM viSayonuM talasparzI avagAhana ane jarUra paDe to zaTha prati zAyama kuryAta'nI che. abhyAsa che, cetanA che, vaividhya che. emAM nIti apanAvavAmAM paNa teo mAnatA. AvA aneka sAmAjika, aitihAsika, paurANika navalakabhAvanAzALI lekhaka ATalo badho vyavahAru paNa thAo, navalikAo, sAhasakathAo, jIvanacaritro, Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15: sAtvika sAhityakAra nATaka, nibaMdho bAlavArtAo vagerene samAveza nAM che. e zodhyAM che emaNe samAjamAMthI, saMsAra , thAya che. emAM puSpono pamarATa che, AtmAne mAMthI, itihAsamAMthI, purANomAMthI, anubhavamAMthI, ujAsa che, premano prakAza che, mAnavatAno mahimA che. dezavidezanAM sAhityamAMthI-abhyAsamAMthI. emanI mAtA pArvatIbAI ane pitA vIracaMdabhAInA kRtio vAMcatA, enI rasalahANa letAM vAcakane susaMskArone vArase meLavI, saMsArane sopAne paga anokhuM rasadarzana thAya che, jIvananuM bhAtuM jaDa che. mUkyA pachI vijApura ane amadAvAdamAM abhyAsa emanI keTalIka kRtionA hiMdI anuvAda paNa ryo-na karyo ne zrI vijayadharmasUrijIe sthApelA zrI vIravaprakAza maMDaLa vilepArle (muMbaI) mAM emanI nAnI moTI zumAre traNa jeTalI kRtipraveza pAmI saMsthAnuM sthaLa badalAtAM tenI sAthe enuM eka suMdara pradarzana kalakattAnA sAhityapremIo kAzI, AgrA, ane gvAliyaranA zivapurI gAme sthira taraphathI kalakattAmAM tA. 13-4-68 nA roja bharAyuM thaI, gurukuLamAM ATha-nava varSa gALI, saMskRta, hiMdI, hatuM ne teja arasAmAM me AraMbhelA saMgItasAdhagujarAtI, ne aMgrejInA abhyAsa dvArA jJAna saMpA konI mulAkAte aMgenA pravAsane kAraNe kalakattAne dana karI kalakattAnI sa ta esozIezane "nyAya AMgaNe meM teja divase paga mUkyo hato eTale tyAMnA tIrtha' ane gurukuLanI, 'tarlabhUSaNa upAdhio meLavI sAhityAnurAgIoe enuM uddhATana mAre hAthe karAjIvananuM bhAtuM ekatra karI parizrama laI emaNe vavAnuM nakkI karyuM hatuM jenI jANa mane tyAM gayA sAhityasevAnAM maMDANa karyA hatAM. pachI paDI hatI. tyAre e vipula sAhitya eka ja e samaya daramiyAna teo aneka sAdhusaMto ne sthaLe suMdara rIte rajU thayeluM joI meM khUba prasavibhUtionA saMparkamAM-samAgamamAM AvyA hatA natA anubhavI hatI. kalakattAnA gujarAtIoe ne emAMthI emane jIvananuM prerakabaLa sapaDayuM hatuM. karelI eka sAhityasvAmInI kadaradAnI mATe mAna tyAre e sAhityapremIe traNa saMka9pa karyA UpajyuM hatuM. hatA : "' dAsatva karavuM nahi, paitRka saMpati levI ane te pachI tA. 21-4-68 nA roja kalanahi, kalamane khoLe jIvana gALavuM." e saMkalpa karAnA guNAnurAgI gujarAtIo taraphathI emane hatA jIvananI kasoTI samAna paNa enI pAchaLa baLa sanmAnavAno eka bhavya samAroha ujavAyo hato. hatuM zikSaNanuM, saMskAranuM, dharmanuM ane ene sahAre tA. 21-4-68 nA roja tyAre tyAMnA sAhityAnuM emaNe potAnI jIvananaukA haMkArI hatI. rAgI zrI. maNibhAI zeTha ane anya sajjane taraphathI miyA zAradAnI Ajanma sevA karavAno daDha e prasaMganuM sanmAna patra lakhavAnuM mane kahevAthI nizcaya karI I. sa. 1933 mAM emaNe amadAvAda meM e kArya uranA umaLakAthI karyuM hatuM ne e nivAsa karyo tyArathI mAMDIne jIvananA aMtima dina ane samAroha prasaMgane sAkSI paNa banyo hato. sudhInI emanA sAhityasevA kharekhara virala che. eka gujarAtI sAhityasaja kanuM gujarAtathI dUra dUra anokhI che. kalakattA jevA sthaLe vasatA gujarAtIo taraphathI bhavya sanmAna thAya e kharekhara gauravano viSaya hato. zilpI mUrtine kaMDAre ne pattharamAM prANa pUre, citrakAra raMga ane rekhA dvArA alabelI AkRtio emanA sAhityakozanI yAda paNa Aje ghaNAMne saje e rIte emaNe vividha pAtronI anokhI sRSTi AvatI haze. khAsa karIne sAhityakArone gurjara graMthasaI che. e pAtro mAnavatAnAM che, premanAM che, karta- ratna kAryAlaya taraphathI amadAvAdamAM cAlatA 2 tyanAM che, bhaktimAM che, zraddhAnAM che, sevAnAM che, vIratA- mudraNAlayamAM emanI varSo sudhI beThaka hatI tyAre tyAM Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 157 nAnA moTA aneka sAhityakAro ekatra thatA. ne eka umadA dilane sajajana gumAvyo. zrI jyabhisAhityayarcAo thatI. kayAreka kayAreka e sAhitya- khunuM hUMphALuM vyaktitva temanAM lakhANanI bahAra corAmAM meM paNa DokiyuM karyuM hatuM. jaIne vividha vyavasAya, prakRti ane rucinA saMkhyAsaMsAre emanI kRtione eka rIte sanmAnI baMdha mANaso sudhI vistareluM hatuM. AthI temanA che. bhArata sarakAra tathA gujarAta sarakAre emanI avasAnanI ghaTanA sAhityanI duniyA uparAMta samAaneka kRtione puraskArita karI che. AdhyAtmika janA ghaNA moTA vargane AMcake ApI gaI. jJAnapracAraka maMDaLe sva. sAkSara dI. bA. kRSNAlAla narmada-janma-zatAbdInA varSa (1933)mAM mehanalAla jhaverInA pramukhapade muMbaImAM eka moTA temaNe AjIvikAnA sAdhana tarIke lekhakano vyavasAya raMbha dvArA emane savarNacaMdraka enAyata karI svIkAryo, te vakhate gujarAtanAM sAmayikoe lekhakone satkAryA hatA. puraskAra ApavAnuM khAsa dhoraNa svIkAryuM na hatuM. gujarAta samAcAramAM dara aThavADiye prasiddha muMbaInA "ravivAra' sAptAhikamAM vArtAo ane thatI emanI lekhamALAo * ITa ane ImArata' tathA lekho lakhIne temaNe gujarAtane potAnI kalamano jANye ajANye'nuM AkarSaNa paNa ajaba hatuM. paricaya prathama karAvyA. temAMthI thatI TUMkI kamANIemAM rajU thatA vividha viSaya paranA emanA lekho mAM temaNe saMtoSa mAnyo ane kevaLa kalamanI upAkhUba lokapriya thayA hatA. enI saurabha gujarAta ne sanAmAM ja badhA samaya Ape, jene pariNAme thoDA gujarAta bahAra vasatA gujarAtIomAM prasarI gaI vakhatamAM ja rasadAra zailInA sarjaka vArtAkAra tarIke hatI ne leke e lekhamALA hAMse hose vAMcatA. temanI pratiSThA baMdhAI. Aje sAhityasarjanane pravAha kaI judI ja temaNe vIsa navalakathAo, pacIsa jeTalA vAtadizAmAM vahI jato lAge che. vAsanAbharyuM sAhitya saMgraha pAMca-cha nATako ane saMkhyAbaMdha bAlavadhu sarjAtu jAya che ne vizeSa vaMcAtuM jAya che. kizora-prauDha-bhogya vArtAo ne caritre ApelAM eve prasaMge prajAmAM mAnavatA prere, zraddhA ne dharma che. jaina purANamAMthI vastu laI ne mAnavatAnI vyApaka pratye bhAva jagADe evuM emanuM sAhitya ghaNA lAMbA bhUmikA para pAtra-prasaMgo khIlavavAnI temane Avasamaya sudhI saMsAranI dIvAdAMDI rUpa banI raheze. Data hatI. suMdara raulImAM unnata jIvanane saMdeza AvA virala sAhityasarjakanI vidAya kharekhara ApavA e temanuM nizAna hatuM je temaNe saphaLatAvasamI lAge e ravAbhAvika che. chatAM emaNe guja. pUrva ke siddha karyuM hatuM. temanI vidAyanI sAthe janI rAtane Apelo sAhitya vArase, saMskAra vAra na paraMparAnA vArtAkAronI eka peDhIe vidAya lIdhI bhUlAya evo che, amUla che ane e dvArA emanI ema kahI zakAya. smRti cirakALa sudhI gujarAtIonAM haiyAmAM raheze. jayabhikhunuM ciraMjIva pradAna temanuM bAla vINelAM motI sAhitya che TUMkA ane vedhaka vAkyovALI jhamakadAra zailImAM taMdurasta jIvana-rasa pAya tevuM vipula sAhitya temaNe ApeluM che. A sAhitya aneka peDhIonuM 'jayabhikhu'nA takhallusathI jANItA zrI bAlA- ghaDatara karaze. bhAI desAIe tA. 24 thI DisembaranA roja chellA be dAyakAthI gujarAtI patrakAratvamAM ociMtI vidAya lIdhI. temanA javAthI gujarAte jayabhikhue mAnabharyuM sthAna prApta kareluM che. eka sanniSTha sAhityakAra gumAvyo ane amadAvAda gujarAta samAcAra dainikamAM "ITa ane imArata Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 : sAtvika sAhityakAra zIrSaka nIce dara guruvAre te lakhatA. temanI e sAhityakAra ane marmabharyA kaTAkSonA AlekhanakAra TakAro khUba lokapriya nIvaDI hatI. tenI sAthe cAlu "jayabhikhu'nA takhallusathI jANItA thayelA zrI banAvonI nirbhaya ne mArmika TIkArUpe mukAtI bAlAbhAI desAInA gayA budhavAre duHkhada avasAnathI "prasaMga kathA 'nuM paNa eAchuM AkarSaNa nahotuM. Avo AghAta anubhavyo. teo dara varSanI vaye temanA vyaktitvane jIvaMta sparza temanI kalamane avasAna pAmyA chatAMya bIjA lekhakonI jema emanAM lAgelo hato tenI pratIti temanAM lakhANono zabda- lakhANomAM vArdhaka, nirAzA, hatAzAnI chAyA dekhAtI zabda karAve che. nahatI, paraMtu, jIvananI tAjhagI, nIDaratA, abhaya, mA jayabhikhu mAnavatAnA maramI hatA. sa dha mA vijetA banavAnA tamajA ja amanA jIvananI khuzabonA Azaka hatA. jiMdAdilI ane lakhANomAM nItaratAM ane vAcakonA dilane sparzatAM. bhastIthI jIvavAnuM emane pasaMda hatuM. te AnaMdanI zrI jayabhikhu jaina ane jainetara zAstro ane sAthe mUlyodhane Agraha rAkhanAra sAhityakAra hatA. sAhityanA UMDA abhyAsI hatA, TUMkI vArtAo, temanuM gAuM navalakathAo, nibaMdha vagere ghaNuM sAhitya emaNe spRhaNIya hatuM. bhalabhalA vahI saryuM che. e badhAmAM emanI mahAnubhAvatA, vaTadArone pANI bharAve tevI vyavasthAzakti temanAmAM mAnavatA, sahuthI ucca kakSAe dekhAI Ave che. hatI. te saMsAraDAhyA salAhakAra hatA ane kuzaLa samAdhAnakAra hatA. temanA paricayamAM Avela sau ' teo ucca kakSAnA mAnavapremI lekhaka hatA, mAnavInI sarva jIvanapravRttio mAnavInA jIvana mATe hoya kaI temanA premane vaza thatA. mIThI lijajatabharI jabAna ane premALa vyaktitva e jayabhikhunI che ane e jIvana UrdhvagAmI heya e kendravartI dhyeya hinI hatI, emanAM saghaLAM lakhANomAM joI zakAya che. | saraLa prakRtinA, hasamukhA svabhAvanA, saMvedana1967nA julAImAM temaNe sATha varSa pUrAM zIla aMtaranA ane UrdhvagAmI abhivyaktimAM karyA. te nimitte mitroe ane prazaMsakoe kalakattA ane muMbaImAM temanuM bahumAna karIne paNa lAkha rAcanArA jayabhikhunAM lakhANoe aneruM AkarSaNa jamAvyuM che. vAcakanA aMtarane mana-buddhine e rUpiyAnI bheTa ApI hatI. temAMthI "jayabhikhu sparzI zake che ane udAtta bhAvanA jagADe che sAhitya TrasTa" sthapAyuM. A TrasTa taraphathI taiyAra e emanI siddhi che. emanI lakhANazailI A thaI rahela abhinaMdana graMtha temane arpaNa karavAno rIte anokhI che ane kAvyamaya bane che. samAraMbha thaDA vakhatamAM yojavAno hato. paNa te zrI bAlAbhAI desAI lekhaka-sAhityakAra tarIke, pahelAM te temane paralokanuM teDuM AvyuM. abhi mAnavI tarIke, mAnavamitra tarIke sAcuM jIvana naMdana have nivApAMjali banaze! jIvI gayA. * nirIkSaka * gujarAta TAimsa" mAnavInA aMtaramAM mamatA-raneha evAM hoya teo gujarAtanA sAhityakSetramAM eka ratnasamAM che ke vajananA mRtyunA samAcAra sAcA hovAnuM hatA. ane emaNe potAnA jIvanamAM chellAM cALIza mAnavA mana nA pADe che. cira viyoganI kaThora varSamAM nAnAM moTAM ekaMdara 300 pustako lakhyAM vAratavikatA raDanA tArathI baMdhAyeluM mane svIkAra che, jemAMnA keTalAMka pustako mATe emane bhArata vAnI AnAkAnI kare che. gujarAtanA siddhahasta lekhaka, sarakAra ane gujarAta sarakAra taraphathI pAritoSika Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM paSTipUti smaraNikA : 159 ane abhinaMdana patra maLyAM che te saMskRtanA eka karatAM vadhu vakhata vAMce che. e keInuM anusArA abhyAsI hatA. tathA nyAyatIrtha tathA karaNa karatA nahi. sthUlibhadra ane kezA, bhakta tarka bhUSaNanI padavI dharAvatA hatA. emanuM Atithya kavi jayadeva enA purAvA pUrA pADe che. ane gRhajIvana saMskArathI hamezAM suvAsita hatuM 21-4-1968nA roja kalakattAnA gujarAtI ane tenI pAchaLa emanAM patnI jyAbahenanAM sAhitya samAje emanI SaSTipUrti ujavI rU. 25000 preraNA ane parizrama hatAM. ghaNuM eAchA jANatA nI thelI emane arpaNa karI che temaNe bhikhu haze ke jayabhikhunuM takhallusa temanA ane sAhitya TrasTane arpaNa karI dIdhI. temanAM patnInA nAmanA sumeLathI banyuM che. teonI emanA thayelA ekAeka avasAnathI gujarAtI vArtAo ane prasaMge lokabhogya thayAM che. emanA sAhityane na purAya evI khoTa paDI che. paNa svargavAsathI gujarAtane eka samartha lekhakanI khoTa jayabhikhu gujarAtI sAhitya kSetre amara raheze. paDI che. emanA ci. bhAIzrI kumArapALa paNa sArA ane pratiSThata lekhaka che. paramAtmA sva. jayabhi -dhunAtha brahmabhaTTa khunA AtmAne paramazAMti arpe. bhAvanagara samAcAra gujarAtanA suprasiddha sAhityakAra ane aneka jaina kathA-vArtAonA vikhyAta lekhaka zrIyuta bAlAbhAI vIracaMda desAI zrI "jayabhikhu'nuM zrI jayabhikhu bAlAbhAI vIracaMda desAInA tA. 24-12-69ne budhavAranA roja hRdayaroganA tA. 24mI e thayelA avasAnathI gujarAtI sAhi- humalAthI 62 varSanI vaye amadAvAdamAM duHkhada tyane eka pIDha, tatvaciMtaka sAhityakAranI khoTa avasAna thayuM che. paDI che. zrI bAlAbhAI desAIne janma 1908nA 26 zrI jyabhikhunI pratibhA sarvadezIya hatI. mI jAne temanA sALa vI chiyA (saurASTra)mAM emanI ciMtanazailI emanI AgavI hatI. thayo hato temanuM bALapaNa temanA mosALa vIMchiyA kalamajIvIo-kalamane khoLe mAthuM mUkI mA mAM vItyuM hatuM. prAthamika abhyAsa vijApura pAse AvelA varasoDAmAM kareluM ane aMgrejI traNa dhoraNa zAradAnI upAsanA karanAra sAhityakAromAMnA, e sudhIno abhyAsa amadAvAdamAM kareluM. pachI muMbaI paNa eka kalamachavI hatA. ane kalamanI ArAdhanAe khAte sva. zAstravizArada A. zrI vijayadharma, emane yArI paNa ApI. sUrijIe sthApela saMsthA zrI vIratatva prakAzaka emanI kaTAro khUba ja lokapriya banI enuM maMDaLamAM dAkhala thayA hatA. A saMsthAe sthAnaphera kAraNa emanI AgavI mauliktA hatI. e pote karyuM tyAre teo tenI sAthe sAthe abhyAsa karavA svataMtra vicAzka hatA ane lekha dvArA anekane gayA. tyAMthI AgrA ane chevaTe zivapurImAM saMsthA mArgadarzana ApatA. sthira thatAM e gurukuLamAM rahI emaNe ATha-nava navalakathAkSetre emanI bhagavAna RSabhadeva, varSa sudhI saMskRta, hiMdI, gujarAtI ane aMgrejI cakravartAi bharatadeva. narakesarI ke narkesarI, kAmavijetA bhASAno abhyAsa karyo rathUlibhadrakavi jayadeva, A badhI emanI suvikhyAta tyAM temaNe jaina darzanane abhyAsa karI kalakattA navalakathAo che, saMskRta eso.nI "nyAyatIrthanI ane gurukuLanI emanI navalakathAo eTalI rocaka che ke vAMcake "tabhUSaNa'nI padavI prApta karI. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 : sAttvika sAhityakAra 24-25 varSanI yuvAnavaye AjIvikAnA paMthe sabhA bharI hatI ane ravargasthane aMjali ApI prayANa karatA teo amadAvAda ( sane 1933mAM ) zokano TharAva karyo hato. ame paNa dilagIrI vyakta AvyA, teoe kalamanA kheLe mAthuM mUkI mA karIe chIe ane temanA AtmAne zAsanadeva cirasarasvatI je Ape temAM jIvananirvAha karavAno nirNaya zAMti Ape tevI prArthanA karIe chIe. karyo. AjIvikAnA sAdhana tarIke mAtra lekhaka zrI. AtmAnaMda prakAza tarIkene vyavasAya svIkAravAthI je kaSTa sahana karavAnuM Ave che teno temane ThIka anubhava thayo. satata cAlIsa varSanI kalamanI upAsanA kalamane khoLe jIvI nirvAha karavo e sahela emanI upAsanAe emanI kIrtine ujALI. nathI. jene vItI hoya e ja jANe. temane aneka teoe sAhityanA ghaNA prakAro kheDavA kArakirdIno muzkelIo sahana karavI paDI. AraMbha patrakAra tarIke karI emaNe aitihAsika, satata cAlIsa varSanI emanI sAhityaupAsasAmAjika, paurANika navalakathAo, navalikAo, sAhasakathAo tema ja moTAM-nAnAM aneka jIvana nAe emanI kIrti ujajavala banAvI. caritro lakhyAM. A AMkaDA nAnAM-moTAM thaIne bhAIzrI jayabhikhu daDha manavALA hatA. je emanuM traNaso sudhI pahoMce che. mana caMcaLa banyuM hota to teozrI ATalI sAhitya temaNe jaina kathAonA AdhAre aneka navala upAsanA karI na zakyA hota. ane muzkelIo vacce kathAo, navalikAo ane nATikAo lakhela che. aDaga rahyA ane kalakattAmAM manamAM jIvanasaMkalpa temanA sAhitya sarjanamAM emanI AgavI lekhana. hatA tene paNa vaLagI rahyA. zailI ane vastunirUpaNanI virala vizeSatA dekhAI prAraMbhika zarUAta "jaina ti" tathA Ave che. "vidyArthI ' sAmayikamAM karI. zrI uSAkAntaA uparAMta amadAvAdanA prasiddha dainika "guja bhAI paMDayA "ravivAra' sAptAhika calAvatA hatA rAta samAcAra'mAM temaja bAla sAptAhika "jhagamaga', temAM temanI vArtAo prakaTa thavA lAgI. vAMcakone gamI. naDiyAdanA " gujarAta TAImsa", "akhaMDa AnaMda' gujarAta samAcAranI kaTAra "ITa ane imArata " jana kalyANa" vagere sAmayikomAM pragaTa thatAM vArtA khUba kAdara pAmo. ke lekha dvArA emane janatAnI khUba cAhanA | gujarAtanA temaja bRhada gujarAtanA gujarAtI meLavI hatI. sAmayikomAM bhAIzrI jayabhikhunI kRtio camazrI jayabhikhu pitAnI nAnI moTI kRti. katI thaI ane lokapriya banI.. emAM bhArata sarakAra ke gujarAta sarakAranuM InAma temanI kRtio ajaba rasathI bharapUra hatI ane meLavanAra kadAca agragaNya lekhaka haze. temanI terathI lekene rucikara banI rahI hatI. paMdara kRtio puraskArane pAtra TharI hatI. gurjara graMtharatna kAryAlaye bhAIzrI jayabhikhune temanA aNadhAryA duHkhada avasAnathI sAhitya premapUrvaka apanAvyA hatA, ane A saMsthA taraphathI kSetre moTI khoTa paDI che. temanAM pustako prakaTa thayAM. temanA avasAnanA duHkhada samAcAra sAMbhaLI bhAIzrI jayabhikhkhuM DAyare jamAvanArA paNa zrI jainadharma prasAraka sabhA, zrI jaina AtmAnaMda hatA. aneka kavio ane lekhakone bhegA karI rasasalA ane zrI yazovijayajI jaina graMthamALAe zoka- bharapUra DAyaro jamAvatA hatA. A DAyarAnuM amoluM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpa che zrI jIvana-maNi sAcanamALA TrasTa. zrI lAlabhAI maNilAlabhAInA suMdara sahakArathI A TrasTa zarU thayuM. bhAIzrI jayabhikhkhunuM sAhityasarjana sAMpradAyikatA vagara racAyu` che. bhAIzrI jayabhikhkhunI zailI sacATa ane rasabhara hatI. zrI jayabhikhkhunI vArtAonA anuvAda hindI, kannaDa, telugu bhASAomAM paNa thayA che. AjanA phrAunTanapena yugamAM paNa bhAizrI jaya bhikhkhu khaDiyAmAM kalama kheALIne lekhA lakhatA hatA. bhAIzrI jayabhikhkhu bhAvanagaranI zrI yaze|vijayajI graMthamALAnA maMtrI hatA ane A sasthAne zrI. ke. lAlanA kheleA dvArA rUpiyA cAlIza hajAra jeTalI rakama apAvI. ane ke. lAla paNa zrI jayabhikhkhunA cAhaka hatA, parama mitra hatA. jIvanamAM kAIvAra ajaba camatkAra paNu anI jAya che tevA prasaMga bhAIzrI jayabhikhkhunA jIvanamAM paNa banyA hatA. bhAIzrI jayabhikhkhubhAInI zArIrika prakRti tA khareAbara rahetI na hatI. blaDa prezara, kIDanInI Trabala, DAyAbITIza AvI badhI muzkelIe hatI. bhAIzrI jayabhikhkhune pU. za khezvara bhagavAna upara parama zradghA hatI. za MkhezvarajI javAnuM nakkI karyuM". AvI tabiyata hAI ne na javA snehIoe salAha ApI paNa e eliyA jIva kema rahe ? bhAIzrI jayabhikhkhue tA dRDha niyazra karyAM hatA ane zrI za MkhezvarajI gayA. tyAM punita dhAmamA emanu' maneAbaLa era banyuM ane zrI za'khezvarajI aMge pustaka lakhavA nizcaya karyAM. e punitadhAmanA maneAbaLe emane lAgyu` ke tabiyata barAbara thaI che. e maneAbaLe ' zrI zakhe sA. 21 zrI jayabhikhkhu SaSTipUti smaraNikA : 161 zvara mahAtI` ' pustakanuM kArya zarU karyuM.... kAryAM pUruM karyAnA sa MtASa thayA. ATaluM ja kA AAkI hatuM ane pachI pAchI temanI tabiyata lathaDI ane bhAIzrI jayabhikhkhune! punita AtmA nazvara denA tyAga karI gayA. jANe ke zrI za'khezvara bhagavAne temane A pustakanuM kArya karavA mATe ja navazakti ApI na hoya ema lAgyuM. : zviramAM jenI zraddhA hAya che te zraddAnA baLe e kA` enA hAthe ja thayA vagara rahetuM nathI. e hakIkata bhAIzrI jayabhikhkhunA jIvanaprasa ganI A ghaTanAthI sAbita thAya che. Apa evA beTA ane vaDa evA TeTA' A kahetI bhAIzrI jayabhikhkhunA suputra bhAIzrI kumArapALe sAcI TheravI che. te kaeNlejamAM prAdhyApaka che. bhAIzrI kumArapALe paNa lekhaka tarIke sArI khyAti meLavI che. temanI kRti ' lAla gulAba' jenI trIsa hajAra uparAMta nakale khapI gaI che. AvA prakAzana badala gujarAta sarakAre temanI kadara karI InAma Apela che. bhAIzrI jayabhikhkhu pAchaLa temanA putra bhAIzrI kumArapALa temanA pitAe zarU karela sAhitya ArAdhanA tUTavA nahide e khUba AnaMdanI vAta che. Aje bhAIzrI jayabhikhkhu nazvara dehe vidyamAna nathI paraMtu emaNe prakaTAvela mAtA sararavatInI parama jyAta te| ApaNI vacce sadA jalatI rahe che. A punita jyAta peTAvanAra Aje nathI paraMtu eNe prakaTAvela e punita jyAta te| sadA jaLahaLatI rahI prakAza ApatI raheze. e parama punita jyAta pragaTAvanArane dhanyavAda. emanA punita nirmaLa AtmAne vaMdana, - nijAnaM63 y Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( eka vidyArthI nAthI paricita che. ene abhyAsa pUro thayo hato. ane sauthI vadhu paricita to tame che. kAraNa chehalI parIkSA ApavA e kalakattA gayA hatA. ke gamaganA pahelA pAne chellA bAreka varasathI e pitAnA vatana gujarAtathI hajAro mAIla cheTa, kala- lekhakanI ja vArtAo chapAtI hatI. kattAnI eka koTaDImAM beTho beTho e javAna vicAre oLakhyA emane ? caDyo hato. bhaNatara to pUruM thayuM. have jIvana kevI rIte jIvavuM e nakkI karavAnuM hatuM. e zrI. jayabhikhu. bhAvanAzALI hRdayavALo e yuvaka hato. nakkI gaI 24mI Disembara 1969 ne budhavAre emanuM karyuM ke jiMdagImAM keTalAka niyamo pALavA joIe, akALa avasAna thayuM. jIvanano kazoka artha rahe ane samAjane mATe e emanA javAthI gujarAtane bhAre khoTa paDI che jIvana upayogI ne AdarzarUpa banI rahe tevA niyamo ane sauthI bhAre khoTa to ApaNA "jhagamaga" ne rAkhavA joIe. paDI che. emanI preraka saMskArakathAo have ApaNane e juvAne traNa nirNaya karyAH kadI vAMcavA nahi maLe. 1. nokarI karavI nahIM. to Avo, Aje gujarAtanA A panotA putranI kathA ja vAMcI laIe ane emane aMjali apIe. 2. bApadAdAnI saMpatti levI nahIM. | jhiMdAdilIne jIvana mAnanAra ne mAnavatAne 3. kalamanA Azare jIvavuM. madhura saMdeza ApatuM sAhitya sarjanAra sva. jayagujarAtanA amara lekhaka govardhanarAme paNa bhikhuno janma 26 mI jUna 1908 nA divase AvA ja nirNaya abhyAsa pUro karyA pachI karelA. saurASTranA viDyiA gAme potAnA mosALe thaye - A traNa nirNae zrI govardhanarAmanI mAphaka hato. temanuM mULa nAma bAlAbhAI vIracaMda desAI ja A juvAnanI paNa kasoTI karI. bIjI pratijJA bIjI pratijJA hatuM. mAtra cAra varSanI uMmare mAtA pArvatIbAInuM sAcavavA jatAM pahelI pratijJAne sAtaATha varSa DhIlI avasAna thayuM hatuM. karavI paDI. A nirNae tenA khamIranI kasoTI sva. jayabhikhkhanA traNa nAma hato : kuTuMbamAM karI, sAthe sAthe enA jIvanamAM prANa paNu reDyo. teo bhIkhAbhAInA hulAmaNA nAme oLakhAtA; A nirNayanA pAlanamAM eNe kAyA ghasI nAkhI. tehIomAM jeo bAlAbhAI tarIke jANItA hatA paNa e caMdana jevI pavitra kAyAe ghasAI-ghasAI ane sAhityakAra tarIke janatA emane "jayabhikhu'nA neya ApI te suvAsa ja. takhallusathI cAhatI hatI. A "jayabhikhu" AgaLa jatAM A yuvAna gujarAtanA eka pahelI nAmamAM pahele zabda "jaya' emaNe patnInA jayAharoLanA lekhaka banI gayA. gujarAta AkhuM ema- bahena nAmamAMthI lIdhA hatA ane bhikhu' zabda Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAdanI TayuToriyala ke vidharmasUrijIe traNa sAhityanA itihAsamAM potAnuM zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 163 pitAnA bhIkhAbhAI nAmamAMthI lIdhe hate. caMdra maLavAnI jAherAta thatAM ja emaNe sakhata mahe bALapaNamAM ja mAtA gujarI javAthI sva. jaya. nata karIne jIvanacaritra lakhI nAkhyuM. e pustaka bhikhunuM bALapaNa mosALamAM vItyuM hatuM. emanA meLavyuM tyAre ja emane saMtoSa thayo. va. jayapitAzrI uttara gujarAtamAM AvelA sAbarakAMThAnA bhikhunuM sauthI paheluM nAnuM sarakhuM lakhANa "bhikSu varasoDA rAjyanA ane pAchalAM varSomAM nAnAbhAyAto- sAyalAkara'nA tabalusathI 1929mAM lakhAyeluM. temAM nA kArabhArI hatA. sva jayabhikhue prAthamika emaNe potAnA guru sva. vijayadharma sUrinuM caritra abhyAsa pitAnI sAthe rahIne varasoDAmAM karele te AlekhyuM hatuM. gurucaraNe pahelI kRti arpaNa pachI aMgrejI traNa dhoraNa sudhIne mAdhyamika abhyAsa karIne emaNe zarU karelI A sAhityasAdhanA ava sAnathI ardhA kalAka agAu sudhI cAlu rahI. emaNe teo muMbaImAM sva. AcArya zrI vidharmasarijIe traNa jeTalAM rasakasabharyA sAhityapustako che ne sthApelI saMsthA zrI vIratava prakAzaka maMDaLamAM gujarAtI sAhityanA itihAsamAM potAnuM nAma dAkhala thayA. amara karI dIdhuM. abhyAsa 1933mAM pUro thaye e ja varSe emaNe pelI traNa pratijJA karI, je A saMsthA jena paddhatie dharmanuM zikSaNa ApaNe agAu joI gayA chIe. kalamane khoLe ApatI hatI. enuM sthAna dhaNAM varSo lagI sthira mAthuM mUkI mA sarasvatI je kAMI ochuM vatuM Ape thayuM nahatuM ethI e saMsthAnI sAthe ja sva. jaya tethI jIvananirvAha karavAno nirNaya karIne teo bhimmu kAzI ane AgrA, chevaTe gvAliyaramAM vana amadAvAda AvyA. pradezamAM Avela zivapurI khAte rahyA ane tyAM ATha nava varSa sudhI saMskRta, hindI, gujarAtI ane aMgrejI paNa AjIvikAnA sAdhana tarIke mAtra lekhakano bhASAne abhyAsa karyo. emaNe jaina philasUphIno vyavasAya svIkAre ghaNo kaThina che aneka kaSTo bhogaabhyAsa karIne kalakattA saMskRta maMDaLanI nyAya vavAmAM Ave che, tene anubhava paNa sva. jayabhitIrthanI tathA gurukuLanI tarmabhUSaNanI padavIo khune tarata ja thaI gayo. zarUAtamAM te emanuM meLavI. lekhakajIvana kaThina tapa jevuM AkaruM nIvaDayuM ema kathAvArtAo vAMcavAno sva. jayabhikhune bALa kahI zakAya. paNathI ja bhAre rasa. abhyAsanuM pustaka vAcavuM pitAno anubhava kahetAM sva. jyabhikhu jaNuMbhale paDayuM rahe, paNa vAtanI kaI navI copaDI vatA ke ukhara jamInamAM je vRkSa vAvyuM tene ucharatAM hAtha paDI ke ene pUrI karye ja chUTake. kALI kasoTI thaI. paNa aMte tenA para phUla AvyAM, enI sugaMdhathI mana mahekI rahyuM. kevaLa AvuM managamatuM sAhitya vAMcavAthI ja teo saMtoSa mAnatA evuM paNa nahi e vAMcatAM A sugaMdha samasta gujarAtane paNa mahekAvI je noMdhavA jevuM lAge tenI noMdha paNa karI ja le. rahI che. AvI noMdhanI aneka noTo emanI pAse paDI hatI. satata cALIsa varasanI kalamanI upAsanA bAra-tera varasanI uMmare te "sarasvatIcaMdra' jevI emanI kIrtine ujALI ane emanA jIvanane vikAmoTI navalakathA paNa emaNe aneka vAra vAMcI lIdhI sazIla banAvyuM.. hatI paNa te pustakAlayamAMthI lAvavI paDatI hatI. sva. bhikhue sAhityanA ghaNuM prakAro eTale eka vAra jyAre eka sAdhupuruSanuM jIvanacaritra kheDayA hatA. temaNe vIseka navalakathAo, pacIseka lakhavAnI harIphAI AvI ane InAmamAM sarasvatI- vArtAsaMgraho lakhela che. vIseka pustakenAM saMpAda! Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 : eka vidyAthI karyo che. paraMtu emane sauthI moTo phALe te bAla- "svargastha' zabda vAparatAM saMkoca thAya che. sAhityamAM che. "jhagamaga' mAM dara aThavADiye niya. haju temanuM maraNa mArI AMkho sAme taravarI rahyuM mita eka bALavArtA ApanAra A mahAna lekhake che, e pratimA mArI daSTimAMthI kema khasatI nathI ! gujarAtI bALasAhityane savA baso jeTalI nAnI visarAtI nathI. tene atyAre huM "svargastha' kema moTI copaDIo ApI che. gujarAtanA bALasAhi- lakhI zakuM? tyane samRddha karavAmAM emano phALo nAna sU nathI. vidhinI vicitratAne kaNa pAmI zakayuM che ? emanAM pustaka hiMdI, aMgrejI, kannaDa ane avasAna pAmavAnA hatA tenA mAtra traNa kalAka telugu bhASAomAM paNa UtaryA che. agAu sAthe besIne kophI lIdhI che. premathI pIdhI sva. jayabhikhunI lakhavAnI Dhaba anokhI hatI. che-pIvaDAvI che. tyAre kone khabara hatI ke, A sAhityakAro A Dhabane zilI kahe che. jayabhikhanI milana-A madhuruM pINuM chelluM che ? zailI keI jharaNA jevI saMgItamaya pravAhI ane he vidhi !! nirmaLa hatI. A majhAnI zailIthI teo sAdhAraNa tane krura kahetAM saheje saMkeca thatuM nathI. gujakathAmAM paNa navo prANu saMcAra karI detA ane rAtanAM koDabharyA ane utsuka bALakanA priya sAhitya kathAne suvAcya banAvI detA. sarjanakArane te akALe kheMcI laIne pharatA nathI sva. jayabhikhunI uttama sAhityasevAnI kadara karI to bIjuM zuM karyuM che? karIne kendra sarakAra tathA gujarAta sarakAre paMdareka jemanI kalamamAMthI nItarato bALasAhityaneInAmo ApyAM hatAM. emanI "cakravartI bharata deva, rasa balene bebele ane ghUMTaDe ghUMTaDe pInAra navalakathAne adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa taraphathI bALasto kene phariyAda kare ? suvarNacaMdraka apAyo hato. mane lAge ke, tAre tyAM paNa AvA eka zreSTha - rava jayabhikhu ApaNe mATe be ane khAM bALasAhityakAra mATe tyAMnAM bALakoe haTha karI haze, * vArasA mUkatA gayA che. bALa sAhitya ane guNiyala e haTha pUrI karavA te A bALakanA priya lekhakane suputra. e putra te ApaNuM "khelakUda' vibhAganA kheMcI lIdhA lAge che. lekhaka zrI kumArapALa desAI. bhAI kumArapALa ApaNuM paNa gujarAtanAM bALakonA dilamAM avicaLa sthAna khelakUda sAhityanA agraNI lekhaka che. pAmanArane A bhUlakAMo-vAcake kadI bhUlaze nahi. kumArabhAIne pitAnA javAthI paDelI khoTa to cAMdApoLInAM bhUlakAM, bALadasto ane vAMcake pUrAya ema nathI. ApaNI saunI emanA tarapha taraphathI azrubhInI zekAMjali..... sahAnubhUti che. prabhu emane A vipatti jhIlavAnuM baLa Ape evI prArthanA bAbubhAI joSI saMpAdaka AvA pratibhAzALI lekhaka sva. jayabhikhunuM cAMdApoLI mAtra 62 varSanI vaye avasAna thatAM ApaNane saune atyanta duHkha thAya te svAbhAvika che. ApaNe svargIya zrI bhikhunA AtmAnI zAMti mATe prArthanA - mahAyogI munIndranI AsapAsa sAdhumaMDaLI viTakarIe ane temaNe bodhelA susaMskAro keLavIne LAIne beThI hatI. emanA lAyaka vArasadAro banavA koziza karIe! yogIrAja Indra paNa Aje sabhAmAM padhAryA hatA. jhagamaga" AkAzamAMthI naryuM dUdha nItaratuM hatuM. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhikhu paSTipUti smaraNikA 1pa avanavA gUDha ane rahasyamaya anubhavonI rasa- prezara rahetuM hatuM. chellA be varSathI kIDanI para theDI hANa pIrasAtI hatI. asara hatI. page sojA paNa rahetA hatA. kabajiyAta UMce Asane beThelA munIndrane ekAeka eka ane kaphanI takalIpha paNa kayAreya thaI AvatI. ATasAdhujane prazna pUchyo, "yogIrAja, motane kuLavaM ATalA roga hovA chatAM teo icchAzaktine baLe AnaMdathI jIvana vyatIta karatA hatA. potAnA sadAya muzkela rahyuM che, Ama chatAM keTalIka nyaktio ene kaLI zake che. to zuM mAnavI enA mRtyune rAgInI rojanIzImAM lAMbI sUci ApIne teo jANI zake kharo ? je ene enA mRtyunI jANa lakhe che ke " manamAM khUba moja che. jiMdagI jIvathAya to keTaluM sAruM ! to te mRtyuno bhaya ocho vAnI rIte jIvAya che." thaI jAya." yogIrAja munI vAta AgaLa dhapAvatAM kahyuM : yogIrAja munInTe kahyuM, "jagatamAM virala "gaI divALI pahelAM A sAkSaranI tabiyata ATalI puruSone ja mRtyuno saMketa maLe che." badhI nAdurasta hovA chatAM emaNe bhAIbIjane divase hajI munI potAnI vAta phuTa kare te pahelAM zaMkhezvara tIrthanI yAtrAe javAno vicAra karyo. te eka sAdhujana bolI UThayA, "yogIrAja, agA besatA varSanA divasanI potAnI rojanIzImAM teo unA A kaTAranA Alekhaka sva. jayabhikhue lakhe cheH pitAnA avasAnanA eka mahinA agAu lakhelI , , karinA agAu lakhelI "AvatI kAle zaMkhezvara javuM che. paNa mArI noMdhamAM jANe mRtyune sAkSAta nIrakhatA ane nihA- tabiyata bahu ja DhIlI che. javuM ke na javuM tene LatA hoya tema lakhyuM che." vicAra cAlu che." A samaye yogIrAja munIndrae dhIragaMbhIra bIjanA divase vahelI savAre teo amadAvAdathI avAje kahyuM, "e to eka mahinA pahelAMnI vAta che khezvara javA nIkaLyA. emanI tabIyata jo che. paraMtu be divasa upara ja emaNe emanA mitrane emanA nikaTanAM nehIjanoe javAnI AnAkAnI lakhelA patramAM lakhyuM hatuM ke huM to tarIne beTho chuM. batAvI hatI. paraMtu temane nirNaya aphara hato. have jIvana ke mRtyu bannemAM mane prasannatA che. Azva- aneka rogothI gherAyelA A sAkSara zaMkhezvaramAM yanI vAta e che ke A samaye temanI tabiyata ghaNI AvyA. jema A tIrthabhUmi najIka AvatI gaI sArI hatI. eTaluM ja nahIM paNa A patra paNa tema emanI tabiyatamAM sudhAro thato gayo. zarIrakhuzakhabarano hato. tema chatAM kaI raphuraNAthI ja mAM navo ja thanaganATa anubhavAto hato. lAMbA AvuM lakhAyuM hoya." samayathI teo bhojana mATe bese tyAre ubakA : vAta AgaLa cAlI. vAtavAtamAMthI sva. jaya- AvatA hatA. A tIrthabhUmi para AvatAM ja e bhikhunA aMtima kALanA samayamAM banelA cama. phariyAda dUra thaI sAthe davAnI eka AkhI bega kAranI vAta ukheLI yogIrAja munIndra te samayanAM hatI. paraMtu ahIM AvyA pachI ene kholavI ja maraNone yAda karatAM kahyuM, " divALI agAu sva. na paDI. DAyAbiTisa ane blaDaprezara jevA rogonI jayabhikhunI tabiyata ghaNI bagaDI hatI. zarIramAM goLIo emanI ema paDI rahI. kArataka suda cothadhaNA rogoe vAsa karyo hato. chellA paMdara nA divase potAnI rojanIzImAM teo A camavarSAthI DAyAbiTisa hato ane tema chatAM mothI kAranI noMdha lakhe che : mIThAIo khAdhI hatI. pistAlIsathI paNa vadhu che mArA mATe eka adbhuta camatkAra banyA. varSathI AMkhe kAcI hatI. pAMca varSathI saheja blaDa ahI Avyo tyAre jarjarita tabiyata laIne Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 eka vidyAthI Avyo hato. zuM thaze tenI ciMtA hatI. tenA badale vIsamI DisembaranI sAMjanI A vAta che. ahIM AvatAM ja zarIranI tAsIra badalAI gaI teonuM zarIra phalUthI pIDAI rahyuM hatuM. thoDo tAva eka DagaluM cAlI zakato nahi, tene badale mAIla- paNa hato. paraMtu A tIrthanuM pustaka kaI paNa deDha mAIla cAlavA lAgyo. be roTalI jamatAM saMjogomAM samayasara pragaTa karavAno nirdhAra hato. adhadhadha thatuM. have sahumAM huM vadhu jamato thayo. A divase mAtra zaMkhezvara tIrthanA mULanAyaka bhagavAna tamAma davAo paNa baMdha karI hatI." zaMkhezvara pArzvanAthanI chabI chapAvavAnI hatI. potAnI lAbha pAMcamanA divase zaMkhezvarathI vidAya letI chApakAma vizenI tamAma sUjha ane kuzaLatA kAme vakhatanI emanI sthitine AlekhatA rojanIzInA lagADI. zarIramAM tAva hato paNa enI paravA karyA pAnAmAM sva. jyabhikhu lakhe cheH vinA cAra kalAka sudhI dIpaka prinTarI nAmanA presamAM "aneka jAtanA rogonI saMbhAvanA sAthe ahI: judA judA raMgomAM e chabI kaDhAvI. aMdhAruM thayuM Avyo hato. Aje thanaganato pAcho pharyo. zarIra hovAthI kAcI AMkhane kAraNe bIje divase AmAMnI mAM sAva navA cetanane anubhava thayo. mana "aba tasavIra pasaMda karIne mokalAvIza ema kahyuM. jatI hama amara bhaye na mareMge nuM gIta gAvA lAgyuM. veLAe kahetA gayA. "have huM AvavAne nathI." mArA jIvana saMcAravALo tabakko mAre sArAM kAmo- bIje divase phalUnA kAraNe zarIra becena hatuM. mAM paripUrNa karavA joIe." bapore tAva dhakhato hovA chatAM zaMkhezvara pArtha khUbI to e che ke A tIrthayAtrAthI pAchA nAthanI judI judI chabIo joI potAne pasaMda AvIne jayabhikhue potAnI tamAma copaDIona hatI te chabI sUcanA sAthe mokalI. prakAzanakArya aTakAvI dIdhuM. manamAM eka ja tamannA kArya pUruM thavAnA saMtoSa sAthe palaMga para jAgI ke "zaMkhezvara tIrtha'nuM anupama pustaka taiyAra sUtA. kophI pIvAnI IcchA thaI. kephI AvI. patnI, karavuM ane te kalyANaka parvanA zubha prasaMge pragaTa karavuM. putra, putravadhU pAse hovA chatAM ane thoDo tAva vaccenA samaya daramyAna emanI rojanIzImAM hovA chatAM jAte ja kophI pIdhI. jIvanamAM emanI tIrthayAtrAthI pragaTelA navacetananA citAra maLe che. A eka khyAheza hatI ke kaI pANInA pyAle Ape devadivALInA samayamAM teo lakhe cheH ane pIvaDAve, teTalI ya lAcArI mRtyuveLA na joIe, te sAcuM ja paDayuM. " tabiyata khUba sArI. savAramAM ekAda mAIla pharI AvuM chuM. lAkaDA jevA thatA page cetana e pachI thoDA samayamAM zaMkhezvara pArzvanAtha maya banelA emanA AtmAe pUla zarIranI anubhavI rahyA che. sarva pratApa bhagavAna zaMkhezvarano che. lekhanane khUba utsAha pragaTo che. TharI gayelI vidAya lIdhI. preraNA saLavaLI rahI che." yogIrAja munI ke vAtanuM samApana karatAM kahyuM : A pachI to teoe amadAvAdamAM paMdara " jANe zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanA pustakanuM vIsa dahADA gALavA ane bAkInA zaMkhezvaramAM kArya pUrNa karavA ja Izvare temane navazakti pradAna gALavA, tevo vicAra paNa karI nAkhyo. A mATe S karI hoya tema lAge che. je vyaktinuM citta dharma, e tIrthadhAmamAM eka makAna kharIdavAnI sUcanA ya ane IzvaramAM lIna hoya che tenuM mRtyu paNa pavitra mokalI dIdhI. hoya che." jAyuM chatAM ajANyuM ? "zaMkhezvara mahAtIrtha ' pustakanuM kAma pUrA vegathI gujarAta samAcAra zarU karyuM. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA mAnavIneA mATe bhAga RNAnuba'dhamAM na mAnavAnA daMbha karatA heAya che. paNa aMte te| ene te kabUlavuM paDe che. jIvananAM saMbhAraNAM ene te mAnavAnI pharaja pADe che. zrI bAlAbhAI vIracaMda desAI (jayabhikhkhu) sAthe amAre Ave RNAnubaMdhane saMbaMdha hatA. ane 1933nA 'ravivAre ' sAptAhikanA prathama divALI aMkamAM amane zrI bAlAbhAInA prathama lekha maLyA ane sacitra banAvI e lekha ame divALI aMka ' nA prathama lekha tarIke pragaTa karyA. A emanI sAthenI akSaradehe prathama pichAna. amane lAge che, ke '* jayabhikhkhu ' takhallusa paNa kadAca A lekhathI zarU thayelu, pararapara kudaratI Aka rSaNanA siddhAMta anusAra. pachI te| emanI sAthe patravyavahAra zarU thayA ne lagabhaga niyamita lekhe emaNe meAkalavA mAMDayA hatA. paTelane mADha, mAdalapurA, amadAvAdanA zrI jaya. bhikhkhunA nivAsa--sthAne amArI prathama mulAkAta thaI, te samAna Adarzo ( tyAga ane mAnavatA ) te age e mitratA pachI gADha thatI gaI ane Atma milanamAM pariNamI. Aje jyAre kALabhagavAne, anadhikArapaNe mane emanI ' smaraNAMjali ' lakhavAnI pharaja pADI che (kAraNa mArI mRtyunoMdha lakhavAnA emane adhikAra hatA) tyAre kudaratanA nyAyIpaNAmAM zaMkA upathita thayA jevuM lAge te chatAM lAcAra mANasa AvI zaMkA sivAya bIjuM kaI karI zake tema nathI, eTale je aniSTa banyuM che enAM zadaNAM raDavA karatAM e puNyazALI AtmAnA vanamAMthI je jaDayuM ene ahIM rajU karIe. zrI ' jayabhikhkhu ' AjanA lekhakeAthI jIvanamAM ghaNI rIte judA paDatA hatA. emAM agatyanI 'rIta' e hatI ke teo je lakhatA, je siddhAMtA ane AdarzonuM pratipAdana karatA tene vanamAM paNa utArI zakayA hatA jyAre dhaNA lekhaka ane sAhityakAro zrI jayabhikhkhu SaSTipUti smaraNikA : 167 peAtAnA lekhana tathA vANI karatAM vanamAM mATe bhAge ' judA ' paDatA hoya che te hakIktanA inkAra thaI zake tema nathI. AjanuM navalakathA-sAhitya kevaLa alAbha mATe ja lakhAtuM hoya ema nathI lAgatuM ? Aje te halakI kArTinA vyavasAya banI gayu che jyAre zrI jayabhikhkhu mAnavatAnA Adarza sAme rAkhIne peAtAnAM pAtrAnuM sarjana karatA. emanAM pAtrA ' sajIva ' ne ' Adarzo ' eTalA mATe ja hatAM. sarvadharma -samanvayanI mAtrA emanAM pAtromAM dekhAtI. samAja ane saMsAranAM zabdacitro paNa zrI. khAlA. bhAI evI surekhatAthI dAratA ke emanI kalAne kasaba vAcanA aMtarane sparzI jatA. emanA pratyenuM mitra, sabadhI, vAcake te zubhecchakeAnuM AkarSaNa eTalA mATe hAvAnuM huM mAnuM chuM ke emanA jIvananuM sattva te ' kalama ' ane vana' mAM supere utArI zakatA. game tevA vaktA ke pravaktA hoya, paNa enI vANI ane vana judAM haze te e zreAtAo para kAyamI prabhAva nahIM pADI zake. AjanA bhASaNiyA lAkanetAo ne pUjya gAMdhIjInI vANImAM ATalo ja dharamULanA taphAvata che. eTale emanI dalIlA tathA barADAe janatA para sAcA prabhAva pADI zakatA nathI. emanI saphaLatAnuM A mukhya rahasya hatu. amAro te| zrI jayabhikhkhu sAthe nikaTatama AtmIya saMbaMdha che te zabdomAM varNavI zakAya tema nathI. 'hatA' ema paNa ame kahI zakatA nathI; kAraNa te Aje ya che. AjanAM dainika ane sAmayikAmAM jemanA lekhA hAMzathI va'cAya che e bhAgyazALI putra ' zrI kumArapALa desAI 'nA janmanI vadhAI prasaMge ame ' paTe lanA mADha' mAM gayelA tyAre je zubhecchAsUcaka vAtA thayelI te hajIya amane yAda che. emanAM patnI zrImatI sau. jayAbahena ane mArAM patnI sau kapi lAbahenanAM bahenapaNAM paNa pUrvanA RNAnubaMdhanI sAkSI pUre che. paNa amuka bAbateAmAM mAnavI evA saMjogAmAM mukAI jAya che ke e nirupAya banI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168: eka vidyAthI jAya che. chatAM caMdranagara sosAyaTInA emanA baMga- vAna dainika " gujarAta samAcAra' sAthe saMkaLAyela lAnAM aneka saMbhAraNAM amArI AMkha sAme taratAM hatA ane A dainikanI khUba khyAti pAmela ane rahe che. bahoLo vAcaka varga dharAvanAra kaTAra "ITa ane zrI bAlAbhAI jevA puNyAtmAne potAnA deha ImArata " temaja " jANyuM chatAM ajANyuMdvArA vilaya-nirvANanI AgAhI thAya emAM navAI nathI. janatAnI khUba ja cAhanA meLavI hatI. A upa huM 1970nuM varSa jovAne nathI" evA amArA rAMta " jhagamaga " ane "zrI ' sAptAhikamAM paNa saMpAdaka-bhAI caMdrazekhara Thakakara samakSa sva zrI jaya. teo chellA ghaNA samayathI lakhatA ane temanAM bhikhUe uccArelA zabda sAcA hatA te Aje lakhANa e anerI cAhanA meLavI hatI. samajAya che. "saMpAdakIyamAM emanI janmakuMDaLInA - sva. zrI "jayabhikhu e sAhityanA ghaNuM grahonI carcA karatAM sAmenAM pAnAM para teo mahAna prakAro kheDyA hatA. temaNe aitihAsika sAmAjika kayA grahayogone AdhAre hatA te batAvAyuM che. teozrI pairANika navalakathAo, sAhasakathAo, nATikAo pitAnI lIlI vADI, bahALuM kuTuMba, saMkhyAbaMdha ane nAnAMmoTAM jIvanacaritro lakhyAM hatAM. mitro tathA zubhecchakanuM mahAmaMDaLa mUkIne nirvANapada navalakathAnA kheDANe temane sAhityakSetre vyapAmyA hovAthI emane mATe AMsu sAravAne badale vasthita praveza karAvyo ema kahI zakAya. temanI bIra ane doharo ahIM ApIe. navalakathAo apUrva Adara pAmI, temanI kathAo "jaba tuma Aye jagata meM jaga hase, tuma roya; hiMdIbhASI vistAromAM paNa lokapriya ane Adara esA bharaNAM kara cale, tuma haso, jaga roya." prApta karanAra banI. bhArata sarakAra ke gujarAta sara kAranAM InAmo avAranavAra meLavanAra A sarjakanI zrI jyabhikhune AvuM ja maraNa maLyuM hovAthI lagabhaga terathI paMdara kRtio puraskArane pAtra TharI teo amara che. hatI. temaNe lakhela "dilanA dIvA' nAmanA phakta & kismata | aDatAlIsa pAnAnA pustakane proDha zikSaNa, bhASAMtara vagere evI traNa rIte pAritoSika prApta thayAM hatAM. saurASTranA eka nAnakaDA gAmaDAMmAM janmela jIvanane bagIcAno choDa banAvanAra sAhitya ane zarUAtanuM zikSaNa pAmela sva. zrI jayabhikhue sakanI adithI A camanamAM bahAra lAvI khubuno keTaloka mAdhyamika abhyAsa amadAvAdamAM paNa mUlyo khIlavanAra zrI "jayabhikhu' e gayA budhavAre karela. muMbaInA vIratatva prakAzaka maMDaLa sAthenA A Alamane alavidA karI. temanA saMparka saMsthAnA sthAna phera sAthe kAzImAM - gujarAtI sAhityanA saMgemaramarane suvAsathI paNa abhyAsa karavAnI taka maLelI. zivapurImAM saMsthA zaNagAranAra A samartha zabdazilpIe tenI kArakirdIne sthira thatAM tyAnAM gurukuLamAM rahI AThanava varSa AraMbha patrakAra tarIke karyo hato. takadIranI tAsIra sudhI saMskRta, hi dI, gujarAtI ane aMgrejI bhASAne paNa kevI che ke varterUkhasadanA chellA salAma samuM abhyAsa paNa temaNe karyo hato. jaina darzanazAstranA temanuM AkharI sarjana paNa eka patrakAra tarIkenuM A prakhara abhyAsIe kalakattA saMskRta esasIeja che. "gujarAta samAcAra nI ravivAranI AvRttinI zananI "nyAyatIrtha ane gurukuLanI "takabhUSaNanI temanI kapriya kaTAranuM lakhANa pUrNa karyuM ane padavIo paNa prApta karI hatI. kiratAranuM teDuM AvyuM. sane 1933nI sAlamAM kalamane khoLe mAthuM chellAM ghaNuM varSothI teo amadAvAdanA Age- mUkI mA sarasvatInI ArAdhanAnI prasAdI-rUpe je Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA : 169 kaMI AchuM pAtaLuM maLI rahe te vaDe ja jIvana sAthe emanI pAse javAmAM anubhavI salAha-sucanA nirvAha karavAno nirNaya karyo. haiyAnA hIrane kalama levAno paNa mAro uddeza hato. emanI sAthenI A vaDe kAgaLa para kaMDAranAra zrI "jayabhikhu" e mArI pahelI pratyakSa pichAna ane mulAkAta hatI. teja pramANe jIvana jIvI batAvyuM. jiMdAdilIne ema e AvyA. AvAra Apyo ane jIvana mAnanAra ane mAnavatAno madhura saMdeza ApatuM pahelI ja pichAna chatAM jarAya saMkecano saMketa sAhitya sarjanAra A sArasvatanuM bAsaTha varSanI na Apo. jANe ke lAMbI pichAna heya evA bhAve vaye gayA budhavAre duHkhada avasAna thayuM. emaNe mArI sAthe lagabhaga eka kalAka sudhI vAto calA to huM mai kAbe ke, karI, mulAkAtane aMte emaNe mane je zIkha ApI magara e buta kahe vAlo. tene emanA ja zabdomAM cokkasapaNe rajU karI karegA yAda mujhako, zakuM tema nathI paNa tenI matalaba je mane barobara butakahekA hara sanama barase. yAda che te AvI hatI : suvAsanA sarjakanI cira vidAyathI camananI " aneka jAtanI aDacaNa Avaze, kalpanAmAM cImana para AMsuonI zabanama sarI rahI che. nahi hoya tevI. bhalabhalA A kSetre bhAgI chUTayA mAtamanI gamagInIone gaLe lagAvI bekarAra bahAra che. samajI vicArIne Daga bharaje. Arthika nukasAnIjANe kahI rahI che nI vAta pahalI vicAraje. tame kSatriya che. kSatriyasamajha kara unakA ghara he, vaTabharI hiMmatathI TakI rahezo to pachI samaya ja donekI khIdamata umrabharakI; tamane sAtha purAvato banaze." use rAyA kareMge dekhanA, ane pachI to "pathika'nI vikAsavAmAM aneka hero harama barase. avarodha AvyA. Aja divasa sudhI jenA bojAthI " samI sAMja" mukta nathI banI zake te Arthika nukasAnI paNa bhogavI. aneka vakhata emane ghera ane presamAM jaI maLato. haiyAvarALa ThAlavato ane dareka vakhate eo " gujarAtI sAhitya kSetre nAmAMkita banelA zrI. mane potAnI hasamukhavANIthI umaMgane vadhArI jyabhikhu urphe bAlAbhAI desAIne aka ane uta ociMtA thayelA duHkhada avasAnanI noMdha letAM mane mAre "pathika"mAM emanI chabI pragaTa karavI khUba ja dilagIrI thAya che. hatI. mArI mAgaNIne chevaTe meM "haThabharI" banAvI; pathika'nA eo zarUAtathI ja lekhaka hatA. paNa emaNe evI "haThabharI" nA ja suNAvI dIdhI. pathika' no pahelo aMka pragaTa thayA ane bIje ja sATha varSanA praveza TANe emanuM kalakattA maLe aMke divALI parvano hato. A aMka mATe huM gujarAtI samAje bahumAna kareluM ane 25 hajAranI emanI pAse khAsa kRti levA caMdranagara sosAyaTImAM thelI temane arpaNa karavAmAM AvI-je emaNe zrI AvelA emanA AvAse gayo. sAhityika sAmayiko- jayabhikhu sAhitya ane suprata karI dIdhelI. nA kSetre huM abhomiyo hato ane presa lAInamAM emaNe mane je pahelo khAsa lekha Avyo tenuM paNa aNasamaju hato. A samaye eo potAnA zIrSaka che. "lekazAhI - lehInAM AMdhaNuM. " je lekhanakArya sAthe "gurjara" nA presanI javAbadArI " pathika' nA pahelA divALI aMkamAM pragaTa thayo paNa uThAvI rahyA hatA, eTale lakhANa meLavavA che. A lekhane mathALe meM je zabdomAM emanI se. 22 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 : aMjali pichAna ApelI jemanI tema atre utAruM chuM- jaNAvyuM hatuM ( emanI AMkho motiyAne kAraNe " jeo "jayantui 'nA takhallusathI khyAta jhAMkhI paDI gayelI hatI ane te mATe emane zastranAma banyA che temanuM kharuM nAma che : zrI bAlA- kriyA paNa karAvavI paDI hatI). bhAI vIracaMda desAI mULa vatana sAyalA (saurASTra) tA. 24-12-6nI rAtre jyAM huM..nA AvAu. va. 54. teo aMgrejI hindI urdU ane saMskRta samAM paga mUkuM chuM tyAM ja mane kahevAmAM AvyuMsAhityanA UMDA abhyAsI che ane " nyAyatIrtha ' tamane khabara che-jayabhikhu cAlyA gayA-he zuM tathA " tarlabhUSaNa'nI upAdhio temane prApta thayelI kaho che ?-hA ! hamaNAM ja mane phonathI khabara maLyA che. 1933thI Aja sudhImAM temAM aneka pustaka che. hRdaya para thayelA humalAnA... pustikAonuM prakAzana thayuM che-jemAM bAlasAhitya, kalpanAmAM nahi e rIte ane AgalA divasanA navalakathA, caritro, navalikA, sAhasakathA vagerene amArA milanane pUrNavirAma banAvI eka-putra, samAveza thAya che. amuka kRtione anekavAra bhArata putravadhU, vidhavA ane bahoLA kuTuMbane raDatAM mUkI, sarakAranuM tathA gujarAta sarakAranuM InAma paNa prApta aneka snehImitrone AghAta pahoMcADI zrI jayathayuM che. mohaka zailInA A siddhahasta lekhaka ane bhikhkhuM cAlyA gayA che. ciranidrAmAM poDhI gayA che. sarjakanI, gujarAta samAcAramAM rajU thatI "ITa ane mAnava-jIvanamAM keTalAka ajaba prasaMge sanmukha ImArata" nI kalama vAcake hoMze hoMze vAMce che. bane che, ane te evA hoya che ke na to tene kaI ahIM teo Adhunika lokazAhInAM Ugama, vaheNa icache che ke AvakAre che. mArA mATe paNa A ane vaLAMkane nadhei che ane rAjakAraNane jvaleja prasaMga e lAge che. je chabI mATe meM haTha karelI maLatI gAMdhIjInI netAgIrIne biradAve che" te chabI emanI hayAtImAM huM pragaTa na karI zakayo, " TAITala 'nI chapAI ne kANe "dIpaka prinTarI" paNa mArI A zraddhAMjali sAthe tene prApta karI sAthe mAro saMbaMdha cAlu rahyo che. zrI jaya rahyo che. kudaratanI kevI vicitra lIlA che ! bhikhune saMbaMdha paNa temanI sAthe gADha ' hovAne prabhu svargasthanA AtmAne zAMti Ape. kAraNe eo avAranavAra tyAM AvatA-jatA ane tyAM ja amAre meLApa thato. chelle meLApa tA. mAnasaMgajI bAraDa 23-12-69nI sAMje thayelo. A vakhate " sAMI taMtrI pathika' bAbA" nI vAta nIkaLatAM emanA viSene meM mAro jAtaanubhava je mane muMbaInA eka pradhAnanA AvAse, anya mitro saMgAthe najadIkathI thayela caritra kathAo, bALavArtAo, samAja, ItitenI chApa varNavI ane te sAthe kacchanA monA hAsa ane sAhityanI vArtA-navalakathAo vagerenA jAdugara" nA mArA jAta anubhavanI vAta karI. sarjaka "jayabhikhu nuM gaI tA. 24mI Disembara(emaNe paNa ka7nA A jAdugaranI vAto sAMbhaLelI nA roja zokajanaka avasAna thayuM che. sAhityahatI ane kAMIka lakhyuM paNa che.) uparAMta mAhitI jagatane te temanI khATa avazya paDaze ja parantu ApI ke e "monA jAdugara " para kacchanA eka hAlamAM gujarAtI citraudyoga paNa haraNaphALa bharavA lekhaka pustaka taiyAra karI rahyA che ane tenuM tara- kaTibaddha thayo che te arasAmAM paNa temanuM A tamAM ja prakAzana thavAnuM che. A vAtacIta daramyAna Akasmika avasAna zokajanaka ja nIvaDavAnuM. kAraNa potAnI AMkho barobara kAma ApatI banI gayela sva. jayabhikhkhamAM samAja, itihAsa ane lokahAvA tathA tabiyata sArI hovAnuM emaNe mane sAhitya e traNenAM pAraMgata to hatA. gujarAtI Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM paSTipUti maraNikA: 17 citra vArtAo mATe temanI pAse pUrato masAlo gAyaka" paNa taiyAra thayeluM ane te reDiyo dvArA hato paNa kamanasIbe temanA jIvita kALamAM kaI rajUAta pAmeluM. nirmAtA ke digdarzaka A kalamakArane lAbha meLavI sva jayabhikhunI keTalIka sAmAjika ane zakayo nahoto te hakIkata che. aitihAsika vArtAo prati zrI vijubhAI bhaTTa, zrI. sva. jayabhikhunI kalamanA prakhara prazaMzaka zaMkarabhAI bhaTTa, ane zrI. bAlacandra zukala vagerenI ane mitra zrI. kanubhAI desAI citranirmANamAM paNa kuNI lAgaNIo rahI hatI. nirmAtA digdarzaka zrI. saMkaLAyelA hatA te vAtathI ghaNA ajANa haze. vijabhAI bhaTTe kanubhAI desAInI bhalAmaNa ane emaNe potAnI "zrI" saMsthA dvArA sAravALA zraddhAthI temanI eka vArtAne prakAza pikyanA dhvaja zrI cunIbhAI desAInA sahakArathI eka suMdara saMgIta- nIce utAravAnI taiyArI paNa karelI. paraMtu keTalAka citra sarjavAnI taiyArI karI. viSaya pasaMda karyo saMjogone aMge te vAtane mulatavI rAkhavI paDelI. gItagoviMda kavi jayadeva" ne. A citranI vArtA sva. jayabhikhumAM nAnA prasaMgane paNa upakenI pAse lakhAvavI te prazna jyAre upasthita thayo sAvavAnI suMdara kalA hatI. pAgomAM teo jIve mUkI tyAre cunIlAla desAI vagere anubhavI mAnavIoe detA hatA. zrI, bAlacaMdra zukale mane Abu pahADanA kahyuM ke A mATe ApaNe judA judA pAMca-sAta * rasiyo vAlama " para vastunA saMzodhana mATe kahyuM lekhakone vArtA lakhavA mATe kahIe. jenI vArtA tyAre meM teja samaye prasiddha thayelAM sva. jayaMbhipasaMda Ave tene citra mATenI pasaMdagI ApavI. akhanA " rasiya vAlama' nAmanA nATakanI vAta kanubhAIne paNa A vicAra sparzI gayo. gujarAtanA temane karI hatI. zrI. bhAlacandra zukalane A nATaka keTalAka nAmI lekhake A viSaya para vArtA lakhavA vapala para vAta lakhavA sparzI gayuM hatuM. paraMtu citrAne mATe jema jema beThA. emAM eka sva. jayabhikhu paNa hatA. aneka vAto ane matanI gaNanA karavI paDe che vArtAo parIkSasamiti AgaLa AvI, e tevuM ene mATe paNa thatAM te vAta rahI gaI hatI. sau vArtAomAMthI je vArtA pasaMda thaI te nIkaLI eka aphasosanI vAta e che ke sva. jayabhi"jyabhikhu "nI. kanubhAIne "jyabhikhu" para khUnA jIvitakALamAM koI gujarAtI nirmAtA ke zraddhA hatI ja. ane aMte temanI ja vAtane pasaMdigdarzaka potAnI saMsthA mATe temanA suyogya upadagI maLI. "jayabhikhu' nI vArtA parathI "gIta yoga karI zakyo nahoto. A vAta du:khada che. teTagoviMda"nuM citra taiyAra thayuM. enuM nirmANa karyuM lIja gaMbhIra paNa che. gujarAtI nirmAtAonI saMkucunIbhAI desAI e. kanubhAInI saMsthA "zrI" nA cita draSTi ane Itara prAntIya lekhake pratinI temanI digdarzaka banyA zrI rAmacaMdra ThAkara, saMvAdalekhaka kaNI bhAvanA ja A mATe kAraNabhUta che. ApaNuM hatA . paMDita indra ane tenuM kalAnirdezana sArAsArA lekhake sva. dhUmaketu, zrI. munazIjI, sva. ka: zrI. kanubhAI desAI e. A " gItagoviMda" jayabhikhU. Izvara peTalIkara, pItAMbara paTela, pannAcirAmAM saMvAda kakSA bhakti ane abhinayane saMgama lAla paTela vagerenI vArtAo navale prati paNa A hato. citrAne sArI khyAti maLI. Ama sva. jaya- varga udAsIna ja rahyo che. munazIjInI beeka vArtAbhikhunI kRtie citrAudyogamAM praveza karyo. o, ramaNalAla desAInI kokilA, pannAlAlanI paTelapAchaLathI A kRti " kavi jayadeva--gIta goviMda' nI maLelA jIva vagere parathI citro UtaryA che. tene nAmathI navalathA rUpamAM prasiddha paNa thaI navalakathA sAro Adara paNa thayo che. paraMtu A prayatno tarIke paNa tene sArI nAmanA maLI che. enA upa- ekaladokala ja gaNI zakAya. sva. guNavaMtarAya AcAthI ja eka reDiye nATaya rUpaka gItagoviMdano ryane to sAhisaka nirmAtA caMdulAla zAhe potAnI Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 : Aarle sayAmA pAtA vibhAgamA rApekSA mane merI on kiye hai| inakI lekhanI madhura, sarala va cittAkarSaka thii| tabhanI 2ii vAtamiAna ki bhagelA. 22. pazu jaina samAja hI nahIM gujarAtI lekhakoM meM inakA chaTanI vArtAmA 5 gutI yi pAbhI tI. eka agraNIya sthAna thaa| inakA adhyayana zrI vIrasatya paraMtu AvA prayatno viratRta rIte thavA joIe. prakAzaka manDala zivapurI meM huA thaa| zivapurI choDane mA nirmAtA mA prAnu 21tva bhabhava have ke bAda inhoMne apanA kAryakSetra ahamadAbAda banA liyA tuNavatA thAyameTa cha. mevI sahazuddhi bhane himata thaa| abhI do varSa pahele inakA sammAna ke rUpa meM temane prApta thAva eja khevanA. ahamadAbAdameM SaSTi pUrti samAroha manAyA gayA thaa| yitratA inakI Ayu 62 varSa kI thii| inake avasAna se jaina samAja meM eka acche susaMskArI, vidvAna, sAhityika va patrakAra kI bahuta bar3I kamI huI hai jisakI nikaTa bhaviSya meM kSatipUrti honA atyanta kaThina hai|| eka duHkhada samAcAra zrI zAsana devagata AtmA ko zAMti va unake yaha samAcAra likhate hue atyaMta dukha hotA hai parivAra ko isa mahAn duHkha ko sahana karane ki zakti ki ahamadAbAda meM di0 24-12-69kI saMdhyA ko pradAna kreN| 5 baje gujarAta ke lokapriya sAhityakAra zrI bAlAbhAI -rAjamala lor3hA vIracaMda desAI urpha ' jayabhikkhujI'kA hArTa phela ho jAne (zAzvata dharma' se svargavAsa hogyaa| Apake viyoga se jaina samAja ko kAphI AghAta pahuMcA hai| prabhu se prArthanA hai ki svargastha AtmA ko zAMti evaM unake bhAI zrI ratilAla hameM yaha sUcita karate huye atyanta duHkha ho rahA dIpacaMda desAI Adi parivArIjanoM ko dhairya prApta ho| hai ki gujarAta ke suprasiddha sAhityakAra tathA jainadesAI parivAra para Aye hue isa mahAna du:kha meM hama kathA sAhitya ke prakhyAta lekhaka zrI bAlAbhAI vIracaMda bhI samavedanA prakaTa karate haiN| desAI kA dila ke daure se 24-12-69 budhavAra ko -zvetAMvara jaina avasAna huaa| jo " jayabhikkhu" ke nAma se prasiddha the aura jinhoMne abataka 300 se adhika pustakeM likhI jisameM se kaI kRtiyoM para sarakAra kI ora se puraskAra bhI milA thaa| bhAI " jayabhikkhu" ne bhale hI apane sAhitya meM ahamadAbAda / prAcIna jaina sAhitya ke AdhAra para kathAe, upanyAsa gujarAta prAMta ke sAhityika va patrakAra zrI bAlAbhAI tathA caritra likhe hoM para ve gujarAtI ke gaNamAnya vIracanda desAI jo ki jayabhikkhu ke nAmase suprasiddha sAhityakAra the| unake lekhanameM sAmpradAyikatA yA dharma the| jinhoMne apane jIvana meM kaI suprasiddha pustakoM kA kA viziSTa abhiniveza na hokara esI vyApakatA thI nava nirmANa kiyA hai, patroM ke andara kaI vaicArika, ki unakA sAhitya jainetaroM ko bhI priya thaa| sAmAjika va dhArmika lekhoM ko samaya para janatA ke unakI ucca zikSA sva. zAstra vizArada vijayasAmane prastuta kiyA hai| dharmasUrijI kI preraNA se vIra tattva prakAzaka maNDala meM inako apanI sAhityika sevA ke sammAna svarupa huI aura jaba usa saMsthA kA sthAnAntara banArasa, bhArata sarakArane kaI bAra rASTrapati puraskAra pradAna AgarA hokara zivapurI meM huA to unakA gujarAtI ke jayabhikkhu kA nidhana Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhikhu paSTipUti smaraNikA: 173 sAtha sAtha hindI aura aMgrejI bhASA kA bhI adhyayana Ate the aura ve bahuta lokapriya lekhakoM meM se the| huaa| unhoMne " nyAyatIrtha vaktRtva bhUSaNa" kI gurukula hamArA unakA sambandha bahuta hI snehayukta thaa| kI upAdhiyAM prApta kI thii| jaba maiM paryuSaNa-vyAkhyAnamAlA ke lie ahamadAbAda meM unakA bacapana kA nAma zrI. bhikhAlAla thaa| vyAkhyAna ke liai jAtA thA taba maiMne unheM kucha lokaunakA vivAha vijayA bahina seTha ke sAtha huA thaa| kathAeM kahI thI usake AdhAra para unhoMne kahAniyAM jayamikkhu nAma patnI kA " jaya" aura bhikhAlAla likhI thI aura usakA ullekha bhI kiyA thaa| kA "bhikkhu" milakara unhoMne pracalita kiyaa| jaba ve do sAla pahele unakI hIraka jayantI ke zikSA pUrNa hone para unheM videzoM me jaina dharma samaya bambaI Aye the aura mai ne phona kiyA to batAyA pracAra ke lie bhijavAne kI yojanA thI, para vaha kisI ki Aja hI "akhaNDa Ananda" meM maiMne 'pyAre kAraNa se pUrI nahIM ho sakI to 1933 meM ahamadA- rAjA beTA' ke do dosta kI kahAnI ke AdhAra para bAdameM A base aura lekhana kA vyavasAya zurU kiyaa| aka kahAnI likhI hai| mA~ sarasvatI kI sevA meM hI apanI sArI zakti aura jaise unake jAne se gujarAtI sAhitya kI bahuta samaya lagA diyaa| unhoMne yaha nizcaya kara liyA thA baDI kSati huI, jaina sAhitya ke uttama kathAkAra aura ki sarasvatI kI sevA ke prasAda ke rUpa meM jo prApta caritra lekhaka ke rUpa meM hAni huI vaise hI aka mitra hogA usI se jIvana nirvAha claaveNge| yaha sAdhanA aura samAna vicAravAle sAhityika sAthI kI kamI kitanI kaThina thI para mA~ sararavatI ne unheM kamI nahIM apUraNIya hai| paDane dii| unhoMne apane sATha sAla pUre hone para / / unhAna apana sATha sAla pUra hAna para hama apane mitra ke prati AdarAMjali arpaNa kara manAye gaye samAroha meM kahA thA ki, loga kahate haiN| parivAra ke prati saMvedanA pragaTa karate hai| bhagavAna ki sarasvatI aura lakSmIkA jhagaDA hai para mujhe mA~ hama sabako unakI kamI kI pUrti karane kI zakti de| sarasvatI kI sevA meM koI kamI nahIM pdd'ii| -RSabhadAsajI rAMkA unakA lekhanakSetra vizAla aura vyApaka thaa| jana jagata gujarAta ke kaI pratiSThita patroM meM unake niyamita lekha Jay bhikhkhu :-A Popular Pen and pleasing personality Mr. Balabhai Desai, the well books including novels, short stoknown Gujarati writer who wrote ries, essays and children's literature. under the penname of "Jai Bhi- He was also a popular newspaper khkhu," died of heart attack in columnist. Ahmedabad on Wednesday evening. He leaves his wife and a son. He was 61. ___Times of India. Jaj bhikhkhu wrote about 300 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 908 : sorbet Lin Mr. Balabhai Desai Veteran came here and have left us withJournalist and author died in out any warning, only leaving their Ahmedabad on Wednesday. He results of creative spirit enshrined was 61. in them. He leaves his life and the only Balabhai was a unique example son Prof. Kumarpal Desai also a of a sincere and perfect devotee of sports columnist. Jainism and yet totally a real 'Popularly known as " Jaybhikh- nationalist of above caste, creeds, khu' his pen name, Mr. Desai cults and sects. I have admired was an author of repute in Gujarati this Spirit of freedom of mind and literature. He had several novels to culture always for his frank and - his credit on social and religious out Spoken attitude to public life. topics. His knowledge of Jain lite- But he never went up a rostrum to rature was considered as an to receive ovations. authority. His pen did the miracle. He He had also published a series stood by the downtrodden, the for students comprising life sket- vulgar, the vicious, the warmonger ches and other informative material. and the powermad men. His was a His works were acknowledged by the lucid pen. He wrote crisp Gujaraty Government and at least 15 of his with assimilation of Jainism and books got State awards. One of urdu literature. He was a master his book was translated into English. of pen that was in a way always Mr. Desai's dedication to litera- assimilating and sympathising. ture was so great that he presented He wrote stories, novels, essays a Purse of Rs. 25,000 given to him Journalistic (columns) and plays two years back for the use of a for children and youth. He was literary trust. a glosious associate colleague of Indian Express the Gurjar Publication House owned by late brothers Mr. Shambhubhai *** Any one with a human heart and Govindbhai. will receive the news of demise of Balabhai worked in Gurjar's Balabhai-Jaybhikhkhu with a shock. Press for years. I was at the evenI am by now hardened due to ing tea of literary men at Gurjar's untimely deaths of many young Press months after months when and warm 'Cultural Spirits' that I edited my drama fortnightly 1 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 175 Natak and printed it at Gurjar excellent books for children. Press. He was a seasoned journalist. . His delicate cover he bestowed also. His column entitled " Int ane on my magazine made it looks Imarat" in Gujarat Samachar was good. He also suggested many a eagerly awaited on every Thursday materials for the magazine. Bala- by a vast community of in and bhai always looked youthful, was outside Gujarat. never depressed, did not bend before He was a chip of the old block difficulties, lived solely for his in the art of writing stories and literary career and lived as saraswati novels. He did not believe in art with the dignity and sanctity of for arts sake. He stood for lofty the great talent he possessecd. ideals of life and preached them Balabhai' has left many beauti- in his works without hesitation. He ful works of his writings. His wielded powerful literary style books become market - hits but he which charmed the reader of his never sank low to please his novels, "Kamavijeta Sthulibhadra" readers. May his rich tradition. be and Bhagyavidhata' based on the carried forward by his son and plot from the jain mythology and several of his friends. Premabhakta Kavi Jayadev' based Jashwant Thaker on the life of the welknown vaishWestern Times.' nay poet will be remembered long. His contribution of children's books such as 'Ek Kadam Age' Jivan Jaibhikhkhu enjoyed a place Mard', 'Pali Parvalan', Muthi of pride in the world of letters in Manek' etc. is invaluable indeed.: Gujarat. He was one of the few Gujarti writers who had a magnetic Jaibhikhkhu was the life of an Jaibhikhkhu was the 11 hold over a wide range of readers author solely devoted to literary for more than three decades. persuit. He had a warm heart and He was a prolific man of letters. keen sense of service and sacrifice. He has contributed nearly 80 novels, He was a man of sterling qualities 25 collections of short stories and and pleasing manners. about 300 books of children's liter- He wiped the tears of the distreature. He was awarded more than ssed and helped the poor. Hospitaa dozen awards by the State and lity of Mr. and Mrs. Balabhai was Union Governments for writing proverbial. All those who came in Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 : Borra his contact enjoyed the fervour of his pen and personaltty. In him, Gujarat has lost a brilliant writer and Ahmedabad a benevolent citizen. He is survived by his wife Smt. Jayaben, an illustrious lady, and the only son, Prof. Kumarpal Desai who has stepped in the footsteps of his father, as a writer. He has a large number of fri- ends and admirers throughout Gujarat. May his soul rest in eternal peace. - Topic: father presented ideas and anecdotes in a pithy, direct and exceedingly interesting style. All of us therefore mourn the sudden departure of such an accomplished writer. It is natural that all of you would feel very sad at the loss of the affectionate shelter. May God givc you and other members of the bereaved family the strength to bear this loss. Yours Sincerely, P. J. Mavalankar. Harold Laski Institute of Political Science. All of us were shocked and considerably distressed to read local press reports about the very and sudden demise of your dear and revered father Shri Balabhai Desai alias Jaybhikhkhu. I don't know how to express our feelings. In the passing away of shri Jaybhikhkhu, Gusarat and Gujarati literature have lost one of our talente 1, versatile and able writers. Yous father wielded the pen skilfully and artistically and he was able to bring the message of good and meaningfull life to each and every person, who read his writings. Very few have the capacity to be both scholars and intelligible. Your Jaybhikhkhu' as we all know him was a great writer, thinker and almost a philosopher and many a young boys have started taking interest in religion by reading his works for children. By religion we do not mean only by going to temples and perform puja, but to practise it in the right sense of the term. It was this reason which had tempted us to participate actively in felicitations of that function This great man is now no longer with us for a very long time to come to teaeh good moral and religion to generations to come. Junior's Divine Knowledge Society. Bombay. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAka-TharAveA zrI jayabhikhkhue peAtAnA vipula vArtAsAhitya dvArA temaja vRttapatronI kaTArA dvArA mAMgalya ane dhanItinAM mUlyonI pratiSThA karI hatI ane peAtAnA aheALA vAcakavarga te udAra vanakalA prameAdhI hatI. peAtAnA vAcake sAthe saMvAda sAdhanArA lekhakane A sabhA zraddhAMjali samape' che ane temanAM kuTuMbIjanAnA duHkhamAM bhAga paDAve che. -gujarAtI sAhitya pariSada. zrI. umAzakara jozI (sabhAnA pramukha ) na jUnAgaDhane AMgaNe gujarAtI sAhitya pariSadanuM 25muM adhivezana maLI rahyuM hAI ne ame badhA enI taDAmAra taiyArImAM hatA. e ja vakhate zrIyuta bAlAbhAI ( * jayabhikhkhu ' ) nA zAkajanaka avasAnanA samAcAra sAMbhaLavA maLyA. zAkanI chAyA sarvatra phrI vaLI. ma . zrI ' jayabhikhkhu ' nA aNudhAryAM ane akALa avasAnanA du:khada samAcAra sAMbhaLIne amArA maMDaLanA aneka bhAI ee bhAre AdhAta anubhavyA che. zAradA mudraNAlaya sAthenA tamArA pitAzrInA gADha nAtAne kAraNe te amArA vyavasAyanI dareka pravRtti sAthe parAkSa rIte saMkaLAI ja jatA ane amAza ma`DaLanA sabhya hoya te rIte amArAM aneka nAnAM-- lAgyAmAM kAryamAM sAtha ane salAha ApatA. nezanala buka TrasTa oNpha inDiyAe dilhI pachI prathama rASTrIya pustaka pradarzana bharavA mATe amadAvAdane pasaMda karyu" tyAre TUMkA samayamAM ame te mATe taiyArIo karI. tyAre te pradarzana ane sAtheneA pustaka parisa vAda yazasvI rIte pAra pADavAmAM temaneA hissA dhaNeA meATA hatA. AvA sa ka ane hitezrI zrI. bAlAbhAI jatAM amane AMcakeA lAge te svAbhAvika che. emanA acAnaka nIpajelA zAjanaka avasAnathI kevaLa sAhityanI duniyAmAM ja nahI', paNa emanI kalamamAMthI nItaratA sAhityanA jemaNe lahAvA mANyA che evA vizALa samudAyane AdhAta che. paraMtu IzvaraicchA baLavAna che. sadgatanA AtmAne prabhu zAnti ape! ane emanAM sau snehIkuTubIjAne A AdhAta jIravavAnI zakti aper e ja prArthanA. emanI kheATa kadI purAze nahIM. emaNe emanu jIvanakA chellA zvAsa sudhI cAlu rAkhyuM. emane kadI bhUlI zakAze nahIM. sAhityasvAmI zrI jayabhikhkhunA avasAnathI ApaNuM sarakAradhana lUMTAyuM che ane gujarAta e dRSTie garIba banyuM che. nekadila, nikhAlasa, sadAya AnadI, mAnavatAvAdI sajjana ApaNI vaccethI ekAeka cAlI gayA che te kharekhara du:khada che. paratuM temanA khuzanasIba ane AnaMdasabhara jIvana tarapha dRSTi nAkhatAM ApaNane jarUra lAge ke emanI pAchaLa DhIlA thaI ApaNe zAka karIe te temane bilakula na game. te kharekhara a--zoka hatA, temane zoka naja game. prabhu sadgatanA AtmAne ciraH zAnti bakSe. lA. 6. vidyAma'tira --ratubhAI adANI gujarAtI sAhitya pariSada: svAgata samiti, sA. 23 zrI. bAlAbhAI e temanI kalama ane saujanyathI jyAM jyAM paga mUkaye tyAM suvAsa phelAvI che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 : zAka-karAva gujarAtI sAhityamAM navasarjanane nAme ApaNI saMskRti ane saMskAravimukha sarjananAM dhADApUra UlaTavA lAgyAM che tyAre zrI bAlAbhAInI kalame eka prajavalita dIvAdAMDIrUpa prajAdhaDataranuM sAhitya sajyuM che. emanI kalamaprasAdIe emane amara banAvyA che. amadAvAda pustaka prakAzaka ane vikretA maMDaLa gujarAtanA suprasiddha sAhityakAra ane navagujarAta parivAranA sabhya bhAIzrI kumArapALanA pitAzrI bAlAbhAI vIracaMda desAI ' jayabhikhkhu'nA duHkhada avasAnathI navagujarAta parivAranI A sabhA AdhAta ane zAkanI bhInI lAgaNI vyakta kare che. taMdurasta, nItipreraka ane rasapracura traNaseAthIye vadhu sAhityakRtionuM sarjana karI dharmAM, samAja ane rASTranI anupama sevA karanAra sadgatanA avasAnathI gujarAtI sAhityakSetre kayAre ya na purAya evI kheATa paDI che. jiMdAdilIne jIvana mAnanAra ne mAnavatAnA madhura sa Mdeza a`tuM sAhitya sarjIne temaNe kevaLa sAhityane ja samRddha nathI karyuM, balake sArAye mAnavasamAjamAM ucca sakArA sIcI mAnavajAtanI sevA bajAvI che. bhaDavIra na`ne paMthe cAlI kalamane kheALe mAthuM mUkI tee jiMdagI jAtrA jevI, rAjAmahArAjA jevI jIvyA che. mRtyu pachI ce hasate mee rahevAnI zIkha ApatA gayA che. bhArata sarakAra ane gujarAta sarakAre temanI kRtione pAritASikAthI navAjI che. AvA mAnavasabhara, mAnavatAbharyaM sAhityanA sarja ka, AbAlavRddha strI-puruSAnI cAhanA sa MpAdita karanAra ane navagujarAta parivAranA parama zubhecchaka evA A parama mAnavInA avasAnathI ApaNe eka umadA mAnavI gumAvyeA che. --navagujarAta kaoNleja parivAra y zrI jayabhikhkhue bALasAhityathI mAMDIne cAritrya sAhitya sudhI lagabhaga ekasarakhI saphaLatAthI kalama calAvI hatI. I. imArata ''nA emanA dara aThavADiye pragaTa thatA lekheA vizALa ane bhinnaruci vAcakavarga rasapUrvaka vAMcatA ane ka MIka preraNA pAmatA. ' munIndra 'nA upanAmathI temaNe agamanigamanI ghaTanAonuM nirUpaNa kareluM. temanuM meTA bhAganuM sAhitya " jIvana khAtara kalA "nA siddhAMtane anusaratu' che. chatAM temAM sarasatA ane sacATatAnA bhAga apAyA nathI. paramAtmA sadgatanA AtmAne parama zAMti ape ane emanAM kuTuMbIjanene A AdhAta sahana karavAnuM baLa Ape evI prAthanA karIe chIe. --dharmendrasihajI ArTasa ane ema. pI. lo koleja rAjakITa O ApaNA prasiddha navalakathAkAra ane navalikAkAra temaja " IMTa ane imArata " nA leAkalADIlA lekhaka zrI " jayabhikhkhu " khAlAbhAI desAInA Akasmika avasAnanA samAcArathI sArAye gujarAtane eka pratibhAzALI sarjaka gumAvyAnuM duHkha thayu` che. AyuSyanI atima paLeA sudhI sAhityane ja peAtAnuM jIvana banAvI lenAra zrI jayabhikhkhu eka sanniSTha sAhityakAra hAvA uparAMta niLa vyaktitvanI suvAsa prasarAvanAra saujanyazIla nAgarika paNa hatA. --talAda ArTasa eNnDa sAyansa kaeNoNleja, na dd 35 zrI " jayabhikhkhu " (bAlAbhAI desAI ) nA avasAnanA samAcAra jANI khUba du:kha thayuM. jenI satata preraNAdAyI vANI Aja paNa yAda AvatAM gamagInI patharAI jAya che. zAkasa Mdeza paNa zuM pAThavuM ? keNe zuM gumAvyuM ? eka gujarAtI sapUta jeNe sArAye hiMdamAM gujarAtI asmitA pragaTAvI, jenI satata preraNAe sArAe Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUti samaraNikA: 179 saurASTra mATe unnata mastaka rakhAvyuM, jenI kalamanA sva. zrI jayabhikhkhanA avasAnathI gujarAtanA jAdue navacetana reDavAM-kaIkanA rAhabara banyA. AvA sAhityakSetrane, gujarAtanI patrakAraAlamane meTI khATa kalamazilpI, khyAtanAma, labdhapratiSThita mahAmAnava paDI che. potAnI viziSTa zailIthI, jIvana pratyenA eka gumAvI ame paNa ghaNuM gumAvyuM che. viziSTa abhigamathI gujarAtanAM sAhitya-saMskAranAM ne dharmanAM kSetra samuddha thavAmAM emaNe ApeluM pradAna zrI dholerA keLavaNI maMDaLa, pelerA. gujarAtane jeTaluM yAda raheze teTalo balake tethI vadhu maraNIya banI raheze temane mITho, mamatALu ane buddhipratibhAnAM teja pAtharanArA sva. zrI. bAlA AtithyapremI svabhAva. bhAI" jayabhikhu" nA mRtyuthI gujarAtI sAhi -kaDI vArtAvaLa. tyanI Alame eka mahAna AMcako anubhavyo. ane teozrIe lIdhela acAnaka vidAyathI gujarAtI sAhityamAM kadIye na purAya tevI khoTa paDI che. gujarAtI sAhityamAM sarvabhogya zailInA sarjaka cAlIsa varSa sudhI sAhityajagatanI jeoe zrI jayabhikhunA takhallusathI prakAzI rahelA eka sevA karI, teone kudarate ApaNI vaccethI jhUMTavI tejasvI ane pratibhAzALI lekhaka 24-12-69 nA laIne khare ja ApaNuM phUra mazkarI ja karI che roja gujarAtanI sAhityarasika janatAe gumAvyA che. temanI mArmika ane sacoTa zailI darekane gamatI tevuM lAgyA vinA rahetuM nathI. eTaluM ja nahi paraMtu te kharekhara asara paNa karatI. manakari sva zrI. temanA javAthI Apa sarvane je khoTa paDI che jayabhikhunA avasAnanA samAcAra sAMbhaLI amArA te karatAM vadhAre to gujarAtanI sAhityarasika janamaMDaLanA dareke dareka sabhya bhAre glAninI lAgaNI tAne temaja vAMcatA zIkhelAM bALakathI laIne jIvanaanubhave che. saMdhyAnA virAmaghATe pahoMcelA vRddho sudhI sarvane khare ja gujarAtI sAhityanI Alamane Avo 5DI che. tejasvI sitAro AvI rIte kalamane khoLe poDhI temanI noMdhapothImAMthI DhAMkala vicAre temanA jaze te to kaI ne kalpanA paNa nahIM hoya. unnata jIvananA udAharaNa rU5 che. ane A jagatamAM paMcazIla maMDaLa, muMbaI jIvana jIvyAne temane saMtoSa vyakta kare che. temanI IcchA ane Adeza pramANe jIvana jIva vAnuM Apa sarvane baLa maLo ane sadagatanA sva. jayabhikhue gujarAtI sAhityanI upAsanA AtmAne cira zAMti maLo te arthe zrI hitecchuM karI sAhityasarjana dvArA gujarAtanI na bhalAya maMDaLa sArvajanika pustakAlaya bAlAsinoranI AjanI tevI saMskArasevA karI che. svargasthanA hajAro vAcake A sabhA aMtaHkaraNapUrvaka prArthanA kare che. ane snehI-mitro mATe je viSama kSaNa AvI paDI maMtrI, hitecchu maMDaLa sArvajanika pustakAlaya, che ane AghAta anubhave che tevI ja lAgaNI AjanI A sabhA paNa anubhave che. gujarAtanA prathama paMkitanA agraNI sAhityapramukha : dhrAMgadhrA sAMskRtika samAja kAra ane mahilA maMDaLanA hitaciMtaka zrI. bAlAbhAI desAI "jayabhikhu'nA akALa duHkhada avasAnathI Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 : zoka-phaeNrAva mahilA ma'DaLanI baheneA U'DA AdhAta ane zAkanI lAgaNI anubhave che. zrI. jayabhikhkhuMe sAhitya jagatamAM mAtA gurjarInI je apUrva sevA karI che te amara raheze. teozrI sAhityakAra heAvAnI sAthe jIvananA upAsaka hatA ane saMskRta, hindI ane ardhamAgadhInA vidvAna hatA. temanI mAnavatAvAdI sAhityika pratibhA gujarAtanu' gaurava sadAya vadhAratI raheze. jAsuena mahetA pramukha mahilA ma`DaLa pAlanapura. na zrI jayabhikhkhu jaina saMskRtinAM vividha aMgeAnA jANakAra kathA sarjaka hovA uparAMta bhAratIya saMskR tinI prAcIna kathAone AdhAre teoe sakhyA adha navalakathAo, vArtAo ane nATikAe madhura ane sa`skArava ka zailImAM gujarAtane bheTa ApI hatI, je teonA gujarAtI sAhityanA ciraMjIvI aNu rUpe yAdagAra banI raheze. nAnAMmoTAM seMkaDA pustakA lakhavA uparAMta teoe gujarAtanAM aneka patrAnA eka kuzaLa ane aMtaraspI kaTAralekhaka tarIke paNa khUba saphaLatA meLavI hatI. ane tethI te gujarAtI bhASAnA vizALa vAcakavargomAM dhaNA lAkapriya banyA hatA. vAcakanA jIvanamAM teja, sAhasa te parAkramane jAgRta kare evI samartha ane baLapreraka emanI kaLA hatI ane evuM ja mastIbharyuM: ane prabhAvazALI emanuM vyaktitva hatuM. bALako, vRddho, jIo, AdhuM bhaNelA ane suzikSite --ema prajAnA dareka vargamAM emanI kRtiee ekasarakhI lAkacAhanA meLavI hatI. tee A saMsthA pratye khUba mamatA dharAvatA hatA, ane saMsthAnI sAhityapravRttine vikasAvavAmAM sadA joI teA sahakAra ApatA hatA tethI tenA avasAnathI saMsthAne paNa eka hitaciMtaka mahAnubhAvanI kheATa paDI che. mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI. sate mAnavajIvanane unnata banAve tevA sAhityanuM lAMbA samaya sudhI satata ane ekadhAruM sarjana karIne jainasAhityane ja nahI, paraMtu samasta gujarAtI sAhityane samRddha karyuM che. temaNe Azare traNasA jeTalAM pustaka lakhyAM hovAnA aMdAja che. ATalI moTI saMkhyAmAM sAhityanAM vividha kSetre karelA sa namAM eka paNa kRti evI nathI je mAnavahRdayanA uccabhAvAne jAgRta karyA vinA rahI zake. jaina kathAsAhityane temaNe je AdhunikatAnA epa ApIne rajU karyuM. che tethI bRhada samAjane jaina zramaNa saMskRtinA sahajamAM A khyAla ApavAmAM sahAya thaI che. haju e-varSa pahelAM ja kalakattA, muMbaI ane amadAvAdamAM temanI SaSTipUrtinA samArA thayA hatA, ane tevA samAraMbha ApaNe tyAM karavAne ApaNe vicAra karatAM hatAM, tyAM AvA duHkhada samAcAra AvyA tethI ApaNA zAka vizeSa dherA banyA che. temanA avasAnathI ApaNI saMsthAone, jaina samAjane ane gujarAtI sAhitya sRSTine na purAya tevI khATa paDI che. jaina samAjanI temaNe karelI sevAnI A sabhA sAbhAra noMdha le che. zrI jaina dharma prasAraka sabhA zrI jaina AtmAnaMda sabhA zrI yazeAvijaya jaina graMthamALA bhAvanagara. sadgata zrI jaina-sAhityanA prakhara abhyAsI ane vidvAna hatA. jaina--dananA umadA siddhAMtAne teozrIe sAhityakRti dvArA prasArita karI navI peDhInA cAritra-dhaDatara mATe suMdara prayAsa karyAM hatA. teozrIe sAhityanA badhA ja prakArAne saphaLatA pUrvaka kheDIne gujarAtI bhASAnI tathA jaina zAsana nanI mATI sevA bajAvelI che. Do. bhAilAlabhAI ema. bAvIsI pramukha pAlItANAnI daza saMsthAe hatI. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrI bhAIzrI bAlAbhAI vIracaMda desAI (jayabhi- kharI rIte A samAcArathI AkhA gujarAtanI khu) A lokane choDI gayA te jANI du:kha thayuM. prajane duHkha thAya te nI bAbata che gujarAtamAM eka emanI vaya khAsa moTI nahotI tethI, tathA temanI prakhara sAhityakAranI boTa paDI che, je AkhA kuTuMbavatsalatAnI have khoTa paDavAthI tamane sarvene sAhitya jagatane khaTake tevI bInA che. AghAta ane duHkha thAya ja. tame A ApattimAM -muni puNyavijyajI, muMbaI dhRti rAkhI zake evI amArI AzA ane prArthanA che. sAhityika gujarAtane moTI khoTa paDI. mAruM sAhityakAra tarIke lokonA Adara-ziSTone AkhuM kuTuMba bhikhunuM usuka vAcaka-vRnda che. Adara ane bALakone Adara paNa-zrI. jayabhikhuM -bhegIlAla sAMDesarA, vaDodarA pAmyA hatA. e eka dhIraja ApanAruM tava che. jIvananA aMta sudhI emaNe satata sAhityasvargastha potAnA A jIvanane upayoga kahita sAdhanA cAlu rAkhI potAnA jIvanane ujajavaLa vardhaka kAryamAM udAra saMskAra zodhane vadhananA temaja ApaNA sAhityane ujajavala banAvyuM. emanI kAryamAM karyo, e hakIkata saune preraNAdAyI bane. khoTa tamane to sAlaze ja, paNa bIjA anekane viSNuprasAda trivedI sAlaze. sUrata -jatIndra ha. dave, muMbaI . mArI najara AgaLa temanI pragati ane utkarSa gujarAtane emaNe khUba mahatvanuM pradAna karyuM thayAM joyAM che ane temanI lokapriya lekhanazailI che ane vadhu paripakava pradAna Ape jAya che tevuM ane bhAvanAne huM prazaMsaka rahyo hato. jayAre anubhavatA hatA, tyAM A ghA AvyA che. bhAre khoTa maLatA tyAre mArA tarapha bahu sneha ane mamatAthI paDI che. vAta karatA e huM bhUlyo nathI. -kezavarAma kA. zAstrI, amadAvAda mahuMmanA akALa avasAnathI dezanI UgatI jaina samAjane tema ja gujarAtI bhASAbhASI prajAne paNa moTI khoTa paDI che. vizALa samAjane AthI ghaNI khoTa paDI che. ravizaMkara rAvaLa -paramAnaMda kApaDiyA, muMbaI amadAvAda emanuM saujanya dAyakAo sudhI meM anubhavyuM Apa to jANo cho ke mAre ane temane keTalo che. thoDA samaya to huM pADozamAM rahyo chuM ane roha hato. Aje snehanuM deraDuM tUTI gayuM che tethI emane premALa svabhAva huM kayAreya bhUlI zakuM nahi. mArA AghAtano koI pAra nathI. amArI nAvanA lekhaka tarIke emane hu janatAnA sAcA lekhaka rAjA gayA che. kahuM. keTalA badhA leTho emanA "gujarAta samAcAra- kavi kAga, amaragaDha mAMnA vibhAganI rAha jotA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 : pau gujarAta sadAye emane uSmApUrNa hRdaye yAda karaze. --dhanavanta ojhA, amadAvAda amArI mahephilamAMthI UThIne bAlAbhAI Ama cAlyA jaze evI kalpanA sarakhI kayAMthI hAya ! hajI te| kAnamAM temanA mIThe, tINA premALa avAja gujayA kare che. huM hamaNAM amadAvAda nathI AvI zakatA, tethI mane sauthI vadhAre du:kha thayuM hoya te| te vAtanuM hatuM ke bAlAbhAIne maLAtuM nahotuM. hajI hamaNAM te huM temanA SaSTipUrtinA aMkanI rasikabhAI pAse ugharANI karatA hatA...paNa zvara jemane Ave! gulAkhI ravabhAva Ape che temane AvaradA ochI de che e mATI karuNatA che. bAlA bhAI sAhityasarjaka tA hatA ja. paNa tethI vizeSa paNa e dhaNuM hatA. mANasa joI te temane ApharatuM heta UbharAtuM, peAtAnI mastImAM jIvatA, chatAM badhA ja mitronI khUba saMbhALa rAkhatA. bAlAbhAI je anerI suvAsa mUkatA gayA che ane mA gurjarInA caraNe temaNe madhamadhatAM sAhityapuSpAnI je chAba dharI che tethI teo te jIvatA ja che. zrI bAlAbhAI e gurjarariMgarAnI sevA karatAM pAtAnI jAta niceAvI nAkhI, paNu gujarAte temane prema paNa eTalA ja ApyA che. zrI bAlAbhAI gayA, jayabhikhkhu temanA zabdadeha dvArA jIve che. --bAbubhAi vaidya, rAjakoTa teozrInu' jIvana bhAgyavaMta hatuM. --mAhanalAla cunIlAla dhAmI, rAjakA * mama lekhacitrathI jIvatA cha. huM damathI,' evA udgArA jayabhikhkhu AdhunikeAmAM kADhI zake. --tasiMha paramAra, bhAvaganara bApu teA eka svAbhimAnI kalAkAra hatA. kalAne temaNe aMtaranA tAra sAthe meLavIne AtamanUrathI jhaMkRta karI hatI. e kaLA zAzvata che. kALa tene maTADI zakatA nathI. bApue te| amara prItanAM oDhaNAM evAM che, emane mAta kayAM ? mAta te AbhaDIne cAlyuM jAya paNa peluM divya jIvana ! e vananA upAsaka sadA amara che. vIra narmada pachI gujarAtanA sAhityakArAmAM kalamanA khALe mAthuM mUkanAra bApu eka hatA, che ane raheze. mAnavI mAnavI vacce te lakSmaNarekhA oLaMgIne bApue sAhityanuM sarjana karyuM... ane sanAtana eDhaNAM eDhADavAM ne temAMthI niryAM kakuvaraNu puSpA -bApunA kaMkuvaraNA jIvana jevAM. --kAnajI mAladhArI, rAyapura emanI cATadAra prAsAdika ane edhaka lekhinIne huM paNa eka cAhaka hatA te dhuM. AjanA jamAnAmAM jayAre zailI ne prasaMganirUpaNamAMthI saMskAritA osaratI jAya che tyAre emanI ziSTa kalamanI khATa vadhAre lAgatI jAya che. nAnA paNa leAkadaSTithI vIsarAyelA prasaMgane yugAnusAra navA epa Ap vAnI emanI zakti ajoDa hatI. emanA meLApa miSTa hatA. emanI sajjanatA paNa tevI ja. baheALA mitramaDaLane, anekagaNuA meTA vAcakavRndane temaja tamArA parivArAdine A khATa sAlyA karaze. e AsthAvAdI kalamabAjane vaMdanA. --vallabhadAsa akkaDa, sUrata temanA sAhityakSetre cira jIvI phALA che. temanA lAkapriya sAhityane kAraNe ane suvAsamaya praphulla vyaktitvane kAraNe gujarAtanA asakhya hRdayamAM temanuM nAma sadAya guMjatuM raheze. --jatIndra AcArya, visanagara sAhityakSetranA tejasvI sitAre jANe sthAna badalI vadhu prakAzita banavA vasamI vidAya laI gayA, e tapasvI tAraka sadA mATe dhruvanI mAphaka amara ja rahyo. --narabherAma Thakkara, jAmanagara Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayabhikhkhunA avasAnathI gujarAte peAtAnA vahAlaseAyA mAnavapremI ane zIla ane sauMdaryanA upAsaka eka prathama paMktinA jhi MdAdila sAhityakAra gumAvyA che, tema mArA jevA aneka mATe A eka svajananI vidAya jevI vedanAnA prasaMga che. jayabhi khu temanA jIvana ane kavanathI gur sAhityamAM amara thaI gayA che. peAtAnI sarvAM zakti niceAvIne temaNe sAhityanA srota prajA samakSa dharAya teTale dharI dIdhA. sAhi kSetre temaNe jAta hai|mI dIdhI. Akhare saune tyanA te mArge javAnuM che. pazu temanI suvAsa sadA amara rahero. paragaju ane mIThA svabhAvathI temaNe anekane mitrA banAvyA eka parivAranI jema che. saune tamArA jeTaluM ja duHkha thayuM che, teja tamAruM meTAmAM meTu' AzvAsana che. emane khUba maLavAnuM nathI thayuM, paNa je e traNa mulAkAta thaI temAM temanA vhAlaseAyA vyakti--dulabhajI zAmajI vIrANI, rAjakADhavA nikaTa sparzI anubhavyA hatA. ' jayalippu ' tA gujarAte e eka ja hatA ! --bhAlAla kAThArI, dhALakA gujarAtI sAhityanA nabhamaMDaLanA eka tejasvI sitArA sarI paDavo khera, IzvarecchA ! sadgatanI satyaniSThA, kartavyaparANutA, khIjAnA duHkhe duHkhI thavAnI bhAvanA, prasannatA vagere guNA ApaNA saune mATe dhruvatAraka samA banI rahe che. --caMdanabhAi dheALakiyA, rAjakADha, mAlAbhAI aneka mATe vahAlA bhAI jevA : --mApAlAla dAzI. muMbai taMtrI: ' janmabhUmi ' samAjane eka mahAna zAsanasevaka AtmAnI khATa paDI che. zrI jayabhikhkhu SaSTipUti smaraNikA : 183 ame thADI vAra mATe paNa maLyA chIe tyAre mane temanI sarvAMgasuMdara jIvanaSTinAM dana thayAM che. temanI lekhinIe sAhityane samRddha banAvyuM che ane vAcakAne preraNA te prAtsAhana maLyAM che. --DaoN. zivaprasAda trivedI, umareTha teozrI sAhityaupAsanA dvArA zAsananI sevAmAM rata hatA. vividhakSetre racanAo ane lekhA dvArA janatAmAM prazaMsanIya ane AdaraNIya banyA hatA. mArgadarzIka, prAtsAhaka ane AzvAsaka hatA. emanA hRdayamAM saMskAra, sadvicAra, ane sadAcAranI temaja dInaduHkhInI AMkhanAM AMsu lUcha vAnI pravRttie jANI UDI sadbhAvanAnI saravANI vahetI hatI. e je kaMI lakhatA te hRdayanI zAhImAM jhakheALIne lakhatA, tethI ja temanuM harakAI lakhANa huMdasparzI jatuM. vAMcanArane bhItaramAM najara karavA preratuM ane anekanAM jIvanane jIvana-parivartananI navI dizA bhaNI dorI rahetu. yane emanI vidAya kevaLa ApanA kuTuMbane mATe ja nahi, samasta gujarAtanA sAhityane mATe vasamI thaI paDI che. zrI. haribhAi paMcAla, sadvicAra parivAra amadAvAda pArthivadehe Aja teo ApaNI vacce nathI chatAM paNa sAhityarUpa sUkSmadeha dvArA, teo ApaNI vacce che ane amara che. --sA. niLAzrI Adi. amadAvAda mArA mATe te snehanI eka dizA ja baMdha thaI emanI kalamaprasAdIe anekane jIvana-zuddhinA banAvI haze. gaI. gujarAtanA mArA lAMbA pravAsI jIvanamAM Ave| rAhe caDhAvyAM haze, aneka satyapravRttine vegavAna niSkapaTa sneha ane ADaMbarahita saujanya khIje karyAMya meLavI zakyA nathI. pUrNa pratiSThA prApta karI hovA chatAM temanAmAM bALasulabha saraLatA hatI. emanA pratyeka zvAsamAM karuNu| varasatI hatI. have evA sneha karyA maLaze ? zrI muDhalAlajI mahArAja Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 : patro teozrI zreSTha navalakathAkAra ane vArtAlekhaka bIjA ekabIjAne anahada neha ane vaDIla mATenI hatA ane ucca paMktinA lekhako paikInA eka zreSTha ugya bhAvanAthI mAna ApatA. Aja tamoe ja lekhaka hatA. phakta tamArA pU. pitAzrI gumAvyA che evuM nathI. teozrIe jaina dharmanI purANI kathAone navI bALakoe potAnA pitA tulya sarasa ane bodhadAyaka zailIno opa ApI tene saumya-saramya suvAca ane vAto ApanAra vaDIla tathA ame sarvae Adarza prerakapaNe maDhI hatI. maya vaDIla gumAvyA che. teozrInI zailI e temanI potAnI ja AgavI -zAMtilAla ema. zAha, muMbaI viziSTa zailI hatI. teo cAlyA gayA, premabharI yAdI, saMbhAraNuM" teozrInA duHkhada avasAnathI jaina saMdha-samA- AnaMdanI ghaDIonI yAdadAsto-badhuM ApaNI pAse jane, mA gurjarIne ane rASTrane eka uttama paMktinA mUkI gayA. sAhityane vipula khajAno ApaNI pAse zreSTha lekhakanI khoTa paDI che. mUkI gayA. pitAnA saMsargamAM AvanAra dareka mATe kAMI teo mUkI gayA che. A badhuM temanI gerahAja-hIrAlAla saMghavI rImAM yAda Avaze ane ApaNane khUba ja duHkha zrI yazovijya jaina gurukula, pAlItANuM tathA raMja thaze. paNa temanI preraNA tathA jIvananI sarasvatIjInA jenA upara cAra hAtha hatA ane sAthe jhajhumavAno saMdeza sadAya ApaNI pAse raheze. lakSmIjInI jenA upara mahera hatI ane bALakonA, na, ane tenAthI ApaNane jIvana jIvavAnuM baLa, zakti sAhityanA jeo betAja bAdazAha hatA, evA zrI tathA tAkAta maLaze. jayabhikhubhAI sadAya ApaNI jayabhikhu" no jIvanapaMtha ApaNane chetarIne vacce ja hRdayamAM preraNArUpa rahevAnA che. ATalI TUMkI ane jhaDapathI kapAI jaze, te kalpanAthI -narendrabhAI zeTha, kalakattA paNa vicAravuM asahya thaI paDe che. teo potAnI jindagI dhanya karI gayA. niHsvArthamaya ane sAdAI mu. bAlAbhAIe amArA jIvanamAM zuM zuM bharyuM jIvana jIvIne teo saunAM mana jItI gayA hatA te kema karI varNavuM ? ane saune ekalA aTUlA mUkIne potAnuM kAma ane nA kAma ane yaha jiMdagImeM phIra na mulAkAta hogI ApakI. dhyeya saMpUrNa karIne jIvana-bALa ekAeka saMkelI ne zAma kI mahephila-nahi va bAta raMgadAranI lIdhI. temanI sevA karavAnI bhAvanA uMmara vadhatAM abhI jIvana vA bahAra phIra kabhI na AyegI vRddhi pAmatI hatI ane te ja kAraNe pote kacha (phIrabhI)na khullu muske hinAkI, hamAre dilase jAyagI. uThAvIne pitAnI AMkhane motiye utarAvIne haja Izvara kRpALuM che, temanI sugaMdha zAzvata che. paNa janasevA ane bALa-sAhitya ApI zakAya teTaluM -cinubhAi bhaTTa, amadAvAda ApavuM tevI emanI tIvra ane daDha bhAvanA hatI. preraNA ane baLa ApanAra eka mahAna vyakti temanA svabhAvanI suMvALapa,moDhA uparanuM hasatuM Aje cAlI gaI che. emanA mATe Aje zuM lakhuM "mita ane saune potAnA karI levAnI mIThAza bhUlI ane zuM na lakhuM te sUjhatuM nathI. ApaNe emanA bhUlI zakAya tema nathI. temanA paricayamAM jeo viyogathI duHkhI thaI gayA chIe. emano sadA prasanna AvatA, te badhA temanA, svajana ane kuTuMbI thaI cahero najara sAme tare che. teo to siMhanI jema jatA. zrI ke. lAla, sItApuranA AMkhanA DokaTara jIvana jIvyA ane siMhanI jema mRtyune varyA che. tathA jAmanagaranA mahArAja vagere paNa teozrInA Adarza gRhastha jIvana jIvIne ApaNI vaccethI cAlI paricayamAM AvatAM ja jItAI gayA hatA. ane eka gayA che. ApaNane atyaMta duHkha thAya te svAbhAvika Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. bAkI teo teA khumArI sAthe gayA che. --becaradAsa zAha, bhAvanagara zrI bAlAbhAI desAI ( jayabhikhkhu ) nA avasAnanA samAcAra jANI akaLAmaNa anubhavI. Ama saune hAthatALI daI ekalapa'thanA bhAgI banaze tevuM kalpI nA zakAya. hajI traNa divasa pahelAM ja temanA sananI aneka kRtie vize vicAra-vinibhaya thayelA. hajI teA keTalAMya navAM sarjanA karavAnI temane AzA hatI te adhUrI rahI gaI. Aje ci. kumArapALabhAI e temanA kuTuMbane uddezIne lakhela patra vaMcAvyo tyAre lAgyuM ke, zrI bAlAbhAInu jIvana ka`yAgI jIvana hatuM. cAra dAyakA sudhI gujarAtane saMskAranuM sAhitya pIrasI, dha, nIti, ane nyAyanA ahAleka jagAvanAra bAlAbhAI sAmAnya mANasamAMthI uttama guNa meLavI peAtAnA jIvanamAM utAranAra tapasvI hatA. jaina sAhityanAM aneka navAM pAsAM emaNe AlekhyAM. jyAre bIjI bAju " IMTa ane imArata " nA saMskAra sIMcananuM bhAthuM varSoM sudhI pIrasI gayA. emanI " prasaMga kathA sadAyanI satyanI vAte banI rahetI. aNaukalyA pAsAmAM kheAvAyelI bAju upara prakAza pADI jagADanAra dIvAdAMDI jevuM jIvana jIvI gayA. k ,, meATA sAthe meTA ane bALaka sAthe sahaja nikhAlasa bhAve vAtA karatA joI e tyAre zrI bAlAbhAImAM mahAna sAhityakAranI pratibhAnA ADabara ke DALa kayAMya na dekhAya. bALakasahaja nikhAlasapaNuM ane pArakAne peAtIkA karavAnI hathoTI emaNe keLavI lIdhI hatI ane jIvanamAM utArI hatI. zrI jayabhikhkhue khumArIthI jIvI, koInA eziyALA na banatAM kalamane kheALe mAthuM mUkI duHkhane sukha mAnIne pramANika jIvana jIvI, svAbhimAnI lekhakone dRSTAMta pUruM pADayu che. zrI jayabhikhkhunI vidAyathI sAhityakSetrenA purAya tevI kheATa paDI che, paNa dhArmika vRttivALA mANusAne zrI jayabhikhkhu jevA saMtanI kheADha paDI che, sau. 24 zrI jayabhikhkhu SaSTipUti smaraNikA : 185 bALakonAM dila jItanAra enDarasana jatAM bALakoe dhaNuM gumAvyu che. mitroe temanA AzrayanuM sthAna gumAvyu' che ane ke. lAla. jevA aneka mahAna pratibhAzALI kalAkArAe praNetA gumAvyA che. kharekhara jayabhikhkhu javAthI na purAya tevI khATa sau mitrone paDI che. --DaoN. bhAnuprasAda paDacA bhUtapUrva nAyaba zikSaNa pradhAna tame jANA che! tema chellAM daseka varSoMthI huM temanA sArA saparkamAM Avyo hatA. e eka siddha- hasta lekhaka hatA ane mArA upara ghaNA prema rAkhatA hatA. --kasturabhAInA praNAma. amane saiAne kharekhara UMDA AdhAta thayeA che. emanI kheATa dhaNI meATI che. mAtra gujarAtane ja nahIM, paNa AkhA bhAratane emanI kheATa sAlaze. --aa, je. ema. pAhavA, sItApura te divase. zrI paMDitajInI janmatithi nimitte keTalA ullAsa ane AnathI e AvelA ane maLelA. ghaNA divase maLavAnuM thayuM hatuM tethI mane khUba ja ATlAda thaI rahyo hateA. kone khabara hatI ke 15 divasanI bhItara ja e virATa sAhityasarjaka Ama acAnaka peAtAnI sarjanazaktine, sRSTinA sarjanahAra mahAna sarjakanI jyeAtamAM laI jaI te antardhAna thaI jaze. emanI divya caiAtine namarakAra karavA sivAya ApaNI pAse bIjuM kAI sAdhana nathI. --muni zrI jinavijayajI gujarAtane ane gujarAtI vAcaka samAjane temanI kheATa sAlaze. sadgate jIvanamAM vipula sAAhatyasevA bajAvI hatI. peAtAnI muddhizaktinA, tArkika pratibhAnA jIvana paryaMta sadupayAga kaye hatA. e kalama akALe aTakI gaI. ethI sahu kAI lekhaka ane sAkSarasamAja du:kha anubhavaze. --5. lAlacandva gAMdhI, vAdarA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18: patro emanA javAthI jaina dharme eka sarjaka gumA- jaina sAhitya temanuM ciraNI raheze. ame temane vyA che, gujarAte kalAsvAmI gumAvyA che. tamArA kevI rIte bhUlI zakIe? kuTuMbe hUMphALA svajana gumAvyA che ane meM eka -amara muni, AgrA sahRdayI mitra gumAvyA che. sva. bAlAbhAI to emaNe ja A jagatamAMthI -zrI caMdraprabhasAgarajI, muMbaI jatAM pahelAM lakheluM tema kRtArtha thavAya tevuM jIvI teoe sAhityakSetre amUlya sevAo ApelI gayA, jItI gayA. che. gujarAta samAcAra' mAM "ITa ane ImArata" "sAgara sakhe, muja kAnamAM evuM kaMI to gA, temaja "jANyuM chatAM ajANyuM " mAM AvatA temanA AvyuM chelluM lAge mane evuM kaMI to gA."- kaTAra lekho bhUlI zakAya tema nathI. temanA ava e mujaba bhAre gauravathI sarasvatI ne zrIthI sAnathI sAhityanA kSetramAM na purAya tevI khoTa sabhara jIvana jIvI gayA. tame sau paNa e ja jIvana paDelI che. -mALI dvArA evI rIte ropAyA che ne preraNA-cInubhAI cImanalAla, amadAvAda poSaNa pAmyA che ke e te prasanna thayA ja, paNa zrI jayabhikhu sAthe mAre paccIsa varSano Aje anya soe prasanna thAya. saMbaMdha hato ane "akhaMDa AnaMda" mAM temanA - upendra paMDayA, rAjakoTa lekho AvatA hatA. temanI vidvattA, sahRdayatA gujarAte ene eka mAnIto sAhityasvAmI lekhamAM tarI AvatI hatI. temanA avasAnathI guja gumAvyo che. svajanee eka parama svajana khoyo rAtane paDelI khoTa pUrI thaI zakaze nahi. che. chatAM svargastha potAnA vipula sAhityasarjana- " -manuM sUbedAra, muMbaI dvArA saMsAramAM ajara che, amara che. "jayabhikhu" teoe sAhityanI khUba ja sevA karI che ane nAma sadAkALa mATe lekajIbhe ramatuM raheze evI teonuM AkhuM jIvana sAhityasevAmAM ja vitAveluM mArI zraddhA che. hatuM tema kahIe to emAM bilakula atizayokti --, mULajIbhAI pI. zAha, amadAvAda nathI. bAla sAhityamAM teoe dAkhala karela vaivi- sAhityanA teo bhekhadhArI hatA. ahIM chellA dhyathI bALako teonAM lakhANa vAMcavA harahaMmeza muMbaInA samAraMbhamAM temaNe je kahyuM hatuM te avazya Atura rahetAM hatAM. teonA avasAnathI gujarAte sAcuM ja hatuM. mA zAradAne khoLe temaNe potAnuM sAhityakAra ane lekhaka gumAvyo che. zira mUkayuM hatuM ane mAtra kalamanI tAkAtathI ja teoe potAnA jIvanamAM khUba ja suvAsa temaNe potAno jIvananirvAha nakkI karyo hato ane phelAvelI, jenI maheka haju paNa varSo sudhI cAlyA Aja sudhI te saMkalpa pALe ja. kalamanI tAkAta para jIvIne saMsArayAtrAne saphaLa banAvanArA bahu -pratApa zAha, bhAvanagara ja ochA lekhonA dAkhalA maLI Ave che. sva. jayabhikhu eka buddhijIvI ane khumArIvALA zrI. jayabhikhujI jainakathAsAhityanA mahAna lekhaka hatA. zilpI hatA. temanI lekhinIne sparza pAmIne aneka jaina kathAo, je atItanI dhULanI nIce dabAI gaI --araviMda na. zAstrI, muMbaI hatI ane pitAne prANu khoI beThI hatI te pharI kharI rIte jotAM emanA akSaradehathI e ciraM. na prANa ja te zuM paNa spandana meLavI zakI, jIva ja raheze. gujarAtI sAhityane emaNe ApelI . . 'S 1 - Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 187 bheTa nAnIsUnI nathI. emanI saMskArapreraka, sAhasika sva. zrI jayabhikhune... ne udAtta guNothI bharapUra vAto hamezAne mATe preraNA mRtyunI mahephilamAM jaI acAnaka carcAyA tame; } dAyI nIvaDaze. maraNanI mahemAnI karatAM AcheruM malakAyA tame! ApaNe emanA mRtyuthI raDavAnuM nathI, zIkha- kule vinAnuM vana thayuM; cetana vinAnuM jIvana; vAnuM che ke emanI jema ApaNuM jIvana paNa suMdara jiMdagInA hAthathI sarakI kyAM jaI khovAyA tame! -sabhara banAvI zakIe. mIThA maraNane dIdhuM, medhA jIvananuM najharANuM; --kaMcanabena, caMcaLabena zAha, muMbaI amaratAnA che sogaMda ! amane saghaLe dekhAyA tame! mu. zrI. jayabhikhunAM pustako ane lakhANo timiranA paMthe paDyAM tamArA kadamanAM nizAna; sAhityanI dRSTie ja nahi paNa AdhyAtmika temaja hAya nahi prayAsothI; lagIre ne mUMjhAyA tame !] natika dRSTie ajoDa hatAM ane khUba ja preraNA choDI junavANI tAna; gaI navatara jabAnamAM; le che javAba , , ApanArAM hatAM. sItApuramAM mane temano aMgata jANyAM chatAM ajANyAM thaI gItamAM gavAyA tame! paricaya thayo tyAre ATalA mahAna lekhaka ATalI zabdonAM cIra oDhI navalAM gIta gAyAM tame ? sahRdayatA ane saraLatAthI badhAMnI sAthe maLatA ITa ane masta mahIM DhALI dIdhI kAyA tame! joI temanA tarapha ghaNuM bhAna thayuM. temanA javAthI gujarAtanI prajAe eka niSNAta sAhityakAra. - 2 ) che 152 -bejhAra ? AdhyAtmika temaja naitika mArgadarzaka gumAvyo che. sAhityakSetre jene ItihAsanA bhUgarbhamAM dabA-choTAlAla. DI, Thakkara, kalakattA yelI kathAone jIvaMta banAvI janatAnI vacce raja karanAra, vIravANIne saraLa bhASAmAM lekhinI dvArA AjanuM chApuM vAMcyuM. imArata paDI gaI. ITa rahI gaI. zrI. jayabhikhunuM avasAna thayuM, temanI haiyAnuM hIra nIcovI jaina samAjanuM kaparuM kAma sara LatAthI lokone sparze tevI nirALI zailImAM lokonI lamanI suvAsa rahI gaI samakSa rajU karI potAnI jAtane teoe jIvaMta --eka vAcaka banAvI che. DokaTarInA jaDa ane nIrasa vyavasAyamAMthI hajAro lAkho lokonAM cakSuo azrubhInAM karI sAhitya tarapha ruci pedA karavA mATe mArA jIvanamAM temaNe temanI jAtane jIvyA tyAM sudhI sAhityanI koInI paNa preraNA thaI hoya to tene bAlAbhAIne sevA-saurabha prasarAvI dhanya jIvana jIvI pote dhanya yaza maLe. aMgata lAgaNI ane mamatAthI thoDuM thoDuM banI gayA che. lakhato karyo. -Do. rANA, pAvAgaDha ApanA patranI "ITa ane imArata" tathA maghamaghatAM puSponA pamarATa jevI suvAsa temanA sAhityamAMthI temaNe pIraselA rasavAnagInA thALamAMthI "jAyuM chatAM ajANya' kaTAro dvArA bahoLA sadAya prasaryA karaze ane jaina samAja tathA sAhi. vAcakavarganI cAhanA meLavanArane have asahAya vAcake tyapremI-sAmAnya kakSAthI ucca kakSAne mAnava "jayakayAMthI vAMcaze ? e vAcakomAM huM paNa eka chuM. mane zabdomAM aMjali ApavAnuM mana thatAM A bhikhu" ne kadI visarI zakaze nahi. zabdAMjali" pAThavuM chuM. gusvAranA "ITa ane . -manubhAI zeTha, bhAvanagara imArata'nA vAcako athavA ravivAranA "jAyuM chatAM emanA javAthI ApaNane, jainasaMdhane ane ajANya"nA cAhako emAM potAnA ja mananI vAta saMsthAone moTI khoTa paDI ja che. saunuM hArda pArache ema anubhavaze. khavAnI je temanI paddhati hatI tethI sau sAthe khUba Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18: page AtmIyatA keLavAyelI hatI eTale saune dhakako vAge mAnavI ane samAjanA vicAronuM spaSTa pratibiMba haze. pADozI hoya ke pagI, TapAlI hoya ke lekhaka ane sAcuM mArgadarzana temAM hatuM. sAce mArgadarzaka heya-sahu emanA mitra ! Aje ApaNI sAthe nathI. -cImanalAla TI. zAha, surendranagara adhUrI rahelI e imAratane pUrI karavAnuM divya vANI varasAvanAra, divyatAne pAmI gayA ! kAma samagra samAjanuM che. dhU5 sugaMdhIe mahekatA parama satya ! parama teja ! mAnavIe samAjamAM je navA vicAra ane na manuSya janma pAmI je beya karatAM kAMI ja vizeSa pravAha vaheto kare che te mAnavInuM sarjana imArata nathI evI mAna siddhi kaI saMjogomAM adhUrI rahe nahi te ja sAcI aMjali. jenA mATe varSonI tapazcaryA paNa ochI paDe -nyAlacaMda zAha, amadAvAda janma janmAMtare paNa kadAca maLe nahi guNajJa evA ane "jayabhikhu'nA upanAmathI chatAM viralA siddhine vare che ! prasiddha thayelA e sAkSara puruSa ApanA ekanA na evI siddhine pAmyA " pU. bAlAbhAI " hatA, paNa sArA samAjanA mAnanIya puruSa hatA. mA sararavatInI nizrAmAM mAnavajIvana mahekAvI dIdhuM. janmanI pAchaLa maraNa che ja e hakIkata emaNe evA viralA matipaMthe vicaryA, temAM zoka zene ? pote ja potAnI katiomAM mUkelI che paNa uttama nava karazo koI zoka rasikaDAM......... puruSane viraha ApaNane AMcake Ape ja che. samajadArI-sabhAnatAnA ghaMTa jemaNe saune pAyA che. teozrInuM avasAna nathI thayuM, phakta dehapalaTa AdhyAtmika tattva-sabhara jIvana rahyuM che jemanuM ja thayo che. teo jJAnane bagIco mUkI gayA che. temanA aNuo ja ApaNane gheryabaLa Ape che. te bagIcAnI sugaMdha sAthe pote paNa amara che. kevuM adbhuta teja prasArI rahyA hatA ApaNA tIrthakara devathI mAMDIne sAmAnya puruSa sudhI darekane saunI vacce ! mRtyu to che ja, teonI karaNI ane kRti temane te parama prakAza ApaNI sAthe nathI tethI duHkha, jIvaMta banAve che. jaina samAjane eka sAkSara ane raMja ! ciMtaka puruSanI kheTa paDI che. pariNAme hiMmata bhairya rAkhavA manane samajA -mohanalAla zAha, boTAda. vavuM paDe che. mRtyu anivArya che paraMtu temanA sneha-uSmA-maNilAla motIcaMda dozI, rANapura bharyA jIvananI gerahAjarI khUba ja sAle. khUba khUba ucca bhAvanA sAthe seMkaDo balake hajAre A yAda Ave, paraMtu ApaNuM zuM cAle ? emaNe ghaNuM ekI najare 'ITa ane imArata" nI kalamanA jAdu- badhuM ApyuM che temAMthI ekAda pAMkhaDInA sahAro garane nihALI rahI hoya ane acAnaka e imA laIe. IzvaraIchA ja baLavAna che. teozrI jIvana rata zabdanI ITonA kAraNe adhUrI rahI gayAnA yathArtha karI gayA. samAcAra sAMbhaLIe e keTalI duHkhada ghaTanA kahevAya. -manasukhalAla lakSmIcaMda, rANapura vicAro Ave che ane pasAra thAya che, e samasta sAhitya jagatane eka tejarathI sitAre kalamamAM je cetana hatuM, preraNA hatI, mujhAelA mAnavI cAlyo gayo. mATe e zabdo sAco rAha batAvatA hatA. aMdha- jainasAhityamAM to teozrIe anokhI bhAta kAramAM bhUlA paDelA mAnavIne mATe e kalamanA pADI hatI. temanuM sAhitya kharekhara amara banI zabdomAM prakAzanA puMja patharAyelA hatA. hatAza gayuM che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jayabhikhkhuM SaSTipUrti smaraNikA 189 eka Apta snehI tarIke teozrI sAthe ame bAlAbhAI thUla dehadRSTie jo ke mRtyu pAmyA je AnaMda karyo che te jIvanabhara bhUlI zakAya tema nathI. paNa hajAro vAcakonA hRdayamAM to teo jIvanta temane sadAya hasato cahero haja najara sAme rUpe ja raheze. bIjI rIte kahIe to temanA divya taravare che. AtmAe temanA nAnakaDA dehamAMthI cAlI jaI samAteozrInA avasAnathI sAhityajagate eka janA vyApaka dehamAM praveza karyo che. bAhoza sAhityakAra gumAvyo che ane jaina samAje je pramANe jIvana gALavAthI jagatanuM ochAmAM nUtana dRSTine sAhityasarjaka gumAvyo. Aje jaina ochuM akalyANa thAya ane vadhAremAM vadhAre kalyANa sAhityane yugadRSTie lokabhogya opa ApavAnI sadhAya te ja uttama jIvanazAstra che ane AvA jarUra che. tyAre yugadaSTi oLakhIne sAhityane navo uttama jIvanazAstrane harahaMmeza potAnI dRSTi sAme yuga sarjanAra-yugadaSTinI kadI na purAya tevI khoTa paDI. rAkhI zrI bAlAbhAI jIvana jIvI gayA. samAja -harilAla devacaMda, bhAvanagara , pAsethI temaNe je lIdhuM. te karatAM anekagaNuM samA jane ApI teo vidAya thayA. ApaNane te sadA emanA javAthI ApaNane ja nahi paNa samasta mATe temanI khoTa paDI, paNa teo to jIvananuM gujarAtane eka bhAre khoTa paDI che. gujarAtI sAhi amRta pAmI gayA. tyane samRddha karatI rahelI emanI kalama, sadAyane mATe -manasukha mahetA, muMbaI aTakI gaI. e khoTa gujarAtI prajA lAMbA samaya sudhI bhUlI nahi zake. sAduM ane suMdara unnata jIvana kadAca huM emanuM mUlyAMkana eka hRdayasetu tarIke teo ApaNI vacce jIvI pratyakSa bodhapATha ApatA ka-jemaNe jainatvane kalAnA mAdhyama dvArA anyagayA che. emanA jIvanamAMthI sadAya preraNA maLatI janonA hRdaya sudhI pahoMcatuM karyuM. sAhityanI prayo gorInA yugamAM prajAjIvananA ghaDatarano saMdezo raho. temanA saguNonAM saMsmaraNothI teo sadAya ApaNI vacce ja haze ema mAnajo. ocho saMbhaLAya che tyAre A beTa vizeSa sAle che. -puruSotama nA, gAMdhI, rAjakoTa -javAhara zAha, dhorAjI temanuM samagra jIvana, abhyAsa ane lekhana- sva. jayabhikhkho rUbarU paricaya nahIM thayela, kAryamAM pasAra thayuM. Ama to temaNe aneka paNa temanI kalamathI pragaTa thatAM dezonnatinAM preraNAgraMtha lakhyA che paraMtu navA yuganI rasavRtti ane dAyI lakhANone huM niyamita vAcaka hato. AvazyakatAne saMtoSe e rIte jaina kathAsAhityanI jayabhikhunI navalakathAo aitihAsika, dhArmika keTalIka kathAo je graMtha AkAre temaNe ApI che kathAo temaja "ITa ane imArata'nAM lakhANa te to sAhitya jagatamAM amara banI rahe tevI che. mAnavIne sevAbhAva, rASTrIyatA ane jhiMdAdilI tarapha temanI keTalIka kathAonA vastuothI ApaNe pari. prere tevAM hatAM. prasaMgakathAmAM coTadAra kaTAkSa mUkatA cita hovA chatAM e evI anekhI zailI ane rasa- hatA. temanA duHkhada avasAnathI gujarAtI sAhityabharI rIte lakhAyelI che ke e vAMcatAM ApaNane kSetre eka UMDI moTI khoTa paDI che te kadI purAze navI ja dRSTi maLe ane citta AnaMda-vibhora banI nahi. 62 varSanI vaye paNa yuvAnane zaramAve tevI jAya. emanI bhASA ane lakhavAnI zailImAM eka sarjanAtmaka pravRttiothI teozrInuM jIvana dhamadhamatuM ajaba jAdu ane camatkAra hato ke e graMtha vAMcatAM hatuM. temaNe arpelI bahumUlya sevA ane kArya amagraMthane pakaDI rAkhavAne badale graMtha ja ApaNane ya che. ApaNe sau temanA RNI chIe. bhAratIya pakaDI rAkhe che evuM lAgyA vinA na rahe. zrI saMskRti ne dezadAjha pratye khUba prema hato. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190pa dara guruvAre gujarAta samAcAranuM pAnuM "ITa ne navuM jJAna prApta karatA hatA. paNa have teo amArI ImArata' temaja " prasaMgakathA" kema temanA vagara vacce nathI. sUnAM paDIne mUka AMsu vahAvaze. bipinacaMdra DI senI, amadAvAda -harSada zukala, AMtarasUbA [ sAbaramatI senTrala jelanA eka kedIne patra ] teoe jIvana jIvI jANyuM che. temane premALa gharavAlake merA AdAba aura salAma, ane hasamukho svabhAva mitra samudAyane kheMcato hato. janAba jayabhikhkhuM sAhabakI acAnaka mautakI te hamezA kahetA ke "huM to badhA ja rogothI bhara- khabara paDhakara dilako nihAyata hI aphasesa aura pUra chuM; chatAM paNa AnaMdathI jIvuM chuM. mANase malAla (duHkha) huA. evuM jIvana jIvavuM joIe ke maryA pachI loko mane apanI jiMdagI bakaula zAIraka (kavinA "vAha vAha ' kare." A zabdo Aje paNa mArA kAnamAM guMjI UThe che. e kevA saraLa ane nirdoSa zabdomAM kahIe to)hatA. basa bolyA ja kare ane ApaNe sAMbhaLyA AjIjhI zIkhI garIkI himAyata zIkhI, ja karIe. jheradastake masAIlo samajanA zIkhA." temanI nikhAlasatA ane saguNonAM saMsmara [ garIbonuM duHkha zIkhyA-jAyuM ane emano thI ema nathI lAgatuM ke teo ApaNI vacce | pakSa paNa lIdhA, pIDitAnA praznone samajavAnuM paNa nathI. teo te hamezAM ApaNI vacce che. kahe che zIkhyA. ] ke amuka mANasa amara thaI gayo. tene bhAvArtha | " kucha nahIM mAMgate hamaloga bajajhaIjhane kalAma, e ja che ke zarIrathI to kaI amara thatuM nathI. | hama to InsAnakA besADUApana mAMgate hai." tene vahelA ke moDA choDavAnuM ja che. paraMtu tenA 1 [ amane keIpaNa vastunI abhilASA nathI. zabhakartavyanAM saMsmaraNe tene amara banAve che. | ame to mAnavanI nikhAlasa premALa bhASA mAgIe -hasamukhabhAI parIkha, amadAvAda ) chIe.] aMgata paricaya na hato, paNa teonAM lakhA- meM InsAniyatake Isa devatAka khIrAje akIgathI teone sAro evo paricaya che ane e data (zraddhAMjali ) peza karate hue allAhase davA rIte koI AptajananuM avasAna thAya tevuM duHkha karatA dU ke unake jannatame jagA atA pharamAye" thayuM mAnuM chuM ke mArA jevA aneka-jene temanA aura tamAma gharavAleke sabra karanekI tauphIka atA sAhitya dvArA ja paricaya che tevA aneke-Aje pharamAye. A samAcArathI duHkha anubhavyuM haze. "allAha magapharata kare ajala ojhAda bhada thA." -DaoN. pI. sI. zAha, surendranagara || [ Izvara mArI A lAgaNI kabUla karaze ke te teonA avasAnathI amane ja nahIM paNa dezanI virala prakAranA AjhAda marda hatA. ] dareka vyaktine eka sAhityakAranI khoTa paDI che, phakta ApakA gamagusAra temanA lekha vAMcI ame amArAM duHkha bhUlI jaI eca. balajI. [ eka kedI. ] ga Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhikhunI kRtio navalakathAo 1 bhAgyavidhAtA 2 kAmavijetA (prastAva : zrI ravizaMkara jozI) 3 bhagavAna RSabhadeva (prastAva : zrI suzIla). 4. cakravatI bharatadeva (prastAva : zrI amaracaMdajI muni) 5 bharata-bAhubalI rAjavidroha) 6 premabhakta kavi jayadeva 7 vikramAditya hemu 8 bhAgyanirmANa 9 dihIzvara 10 premanuM maMdira (masyagalAgala) (prastAva : paMDita sukhalAlajI) 11-12 premAvatAra bhA. 1-2 13-14 lokhaMDI khAkhanAM phUla bhA. 1-2 15 narakesarI 16 saMsArasetu (maharSi metAraja) (prastAva : kavi zrI sundarama) 17-18 zatru ke ajAtazatru bhA. 1-2 19 bUro devaLa 20 dAsI janamajanamanI (beThe baLavo) navalikAsaMgraha 26 upavana 27 pArakA gharanI lakSmI (prastAva : dI. ba. kRSNalAla mo. jhaverI) 28 kaMcana ane kAminI (prastAva : zrI madhusUna modI) 29 aMganA 30 kAjala ane arIso 31 kanyAdAna 32 kara le siMgAra (premapaMtha pAvakanI javAlA) 33 sUlI para seja hamArI (prastAva : De. dhIrubhAI ThAkara) 34 manavAnI TekarI 35 kAmanuM auSadha 36 lIle sAMThe 37 paganuM jhAMjhara 38 manajharUkho 39 siMhapuruSa 40 devadUSya (prastAva : De. dhIrubhAI ThAkara) 41 bhagavAna mallInAtha 42 vIradharmanI vAto (prastAva muni zrI caMdraprabhasAgarajI] 43 jayabhikhu vArtAsaurabha 1 (sa. De. dhIrubhAI ThAkara) 21 mAdare vatana 22 yAdavAsthaLI (prastAva : zrI anaMtarAya ma. rAvaLa) 23 mATInuM attara 24 gulAba ne kaMTaka 25 satanI bAMdhI pRthvI 45 pApa ane puNya (zrI. satyam sAthe) bAlasAhitya 46 rane dAbaDo 47 hIrAnI khANa 48 mUThI mANeka Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 : zrI jayabhikhkhunI kRtio 49 pAlI paravALAM 50 nIlamanA mAga ( prastAva: zrI kalyANajI vI. mahetA ) 51 mANu metI para AMkhe AvyA mAra 53 capaTI mera 54 bauddha dharmanI prANIkathA 55 hiMdudharmanI prANIkathAo 56 jainadharmanI prANIkathAo ( prastAvaH muni kalyANuca drajI ) 57 sara jAve te jAve 58 javAMmarda 59 eka kadama Age 60 nItikathA bhA. 1 61 nItikathAo bhA. 2 62 nItikathA bhA. 3 63 nItikathA 64 dilanA dIvA bhA ja 65 devanA dIvA 66 derInA dIvA 67 dezanA dIvA 68 dIve dIvA 69 bAra hAthanuM cIbhaDu-1 70 bAra hAthanuM cIbhaDu-ra 71 tera hAthanuM ba-1 7ra tera hAthanuM khI-2 73 chUmaMtara 74 bakarIbAInI je 75 nAnA paNa rAInA dANA 76 zUrAne pahelI salAma 77 phUlaparI 78 garuDajInA kAkA 79 gujameAtIne mahela 80 '' mAMthI dhUraMdhara 81 mA kaDAnuM maMdira 82 bhAratanA bhAgyavidhAtAe ( zrI. sAmAbhAi paTela sAthe ) 83 mahAkAvyAnI rasika vAtA 84 AtmakathAnAM amRti du 85 rUpAne ghaDA--seAnA iDhANI 86 hiMmatemaE 87 gaI gujarI 88 bhAI nA lola 89 rASTrIya mahAsabhAnAM pacAsa pagalAM 90 jAdukalA ane zrI ke. lAla 91 pallava 92 lAkheNI vAtA 93 akSaya tRtIyA 94 rAjA zrIpAla The Temple of Ma-kada caritrA 96 ni tha bhagavAna mahAvIra 97 bhagavAna mahAvIra (sacitra) 98 yajJa ane IMdhana 99 siddharAja jayasiha 100 zrI sAmanAtha bhagavAna 101 udA mahetA 102 zrI cAritravijaya 103 yAganiSTha AcAya 104 matrIzvara vimala 105 dahIMnI vATakI 106 phUlanI khuzo ( prastAva : DaoN. dhIrubhAI ThAkara ) 107 meAsamanAM phUla ( prastAva : zrI zAMtilAla gAMdhI ) 108 phUla vilAyatI 109 phUla navaraMga 110 pratApI pUrvAMjo (vIr naranArIe) ( sva. zrI dhUmaketu sAthe ) 111 pratApI pUrvajo (nareAttamA) 112 pratApI pUrvajo (saMta maha MteA) 113 pratApI pUrvAMjo (dha saMsthApakA) 114 upAdhyAya zrI premavijayajI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jyabhikhkhuM SaSTipUti smaraNikA 193 115 dharmajIvana sadvAcanamALA zreNI 2 116 haragoviMdadAsa trikamacaMda zeThanI jIvanajharamara 146 mANasa ! tuM moTo 117 mahAna AcArya Arya kAlaka 147 mAnavI ! tuM khoTo 118 haMsamayUra nATaka ke kartA 148 gharathI sArI dharmazALA zrI varmAjI ke pratyuttarakA prativAda 149 lekhA ane IlAcI 119 maMgala jIvanakathA 150 dharma, artha kAma ne mokSa nATako 151 mAyAmaMdira 120 rasiyo vAlama 15ra kaLajuga 121 A dhULa, A mATI 153 avagatiyo AtmA 122 patitapAvana 154 lekadharmanI dhajA 123 bahurUpI 155 jIvaNarAma 124 5nA dAI 156 bhavanI bhavAI 125 gItagoviMdano gAyaka savAcanamALA zreNI 3 hindI 157 jaLamAM kamaLa 126 vIradharmakI kahAniyAM ( prastAva : . vAsudevazaraNu agravAla) 158 kAcI mATInAM bhItaDAM 127 , prANIkathAye 159 dIkarA ke di pharyA 128 bhagavAna mahAvIra 160 gaMgAvataraNa 129 jAge tabhI saberA 161 kavinuM mana prakIrNa 162 zaMkA ane zraddhA 130 aMtarAyakarmanI pUjA 163 kaThinamAM kaThina kAma 131 bAra vratanI pUjA 164 svarga ane naraka 132 devadAsa (anuvAda) (zrI ratilAla desAI sAthe) 165 senAnI meDI 133 soveniyara zrI. yazovijaya graMthamALA 16 ; mUThI rAI 134 mahArAjA sayAjIrAva 167 devatAI vastra savAcanamALA zreNI 1 savAcamamALA zreNI 4 135 dI ne pataMgiyuM 168 aDhI akSaranI sAdhanA 136 rAdhA ane kahAna 169 cho ane jIvavA de 137 kAmanuM auSadha kAma 170 huM zuM mAguM 138 amara kaMpa 171 98 nI chata, 2 nI achata 139 saubhAgyasuMdarI 172 vinayaratna 140 nArI tuM nArAyaNI 173 vAdivetAla 141 aDhAra nAtarAM 174 sAgarasapharI 142 nirvazanuM varadAna 175 zaNagaTa sasaro, aNaghaDa vahu 143 derANI-jeThAnInA gokha 176 uttara sAdhaka 144 aNamAnItI 177 chelle mAlo 145 rUpati 178 saMtono saMdha sa. 25 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 : zrI jayabhikhkhunI kRtio sAcanamALA zreNI 5 179 bhAbhI 180 jIvananI jAtara 181 kALI patnI 182 ahe| rAyajI 183 dharamadAsa 184 Isa tana-dhanakI kauna baDAI 185 pApAbAInu rAja 186 kAkImAnu saraga 187 kALA pahADa 188 tilakamaNi 189 nArAyaNane namUne sAcanamALA zreNI 6 190 deha mallane, dila phUlanuM 191 raIdAsa 192 devAnaMdA 193 lAkheNAM hADa 194 vyakti te samaSTi 195 zvira jaDayA 196 5jU bhaTTajI 197 AnaMda! AnaMda Aja 198 kharabacaDA paththara 199 hAthanA mela 200 2gamAM raMga tALI vidyArthI vAcanamALA zreNI 1 201 zrIkRSNa 202 bhagavAna buddha 203 vIra hanumAna 204 bhaDavIra bhISma 205 cakravatI caMdragupta 206 rAjA bharatharI 207 bhakta suradAsa 208 narasiMha mahetA 209 mIrAMbAI 210 lAkamAnya tilaka vidyArthI vAcanamALA zreNI 2 211 Adyakavi vAlmIki 212 munirAja agastya 213 zakuntalA 214 dAnezvarI karNa 215 svAmI vivekAnaMda 216 paDita madanameAhana mAlavIya vidyArthI vAcanamALA zreNI 3 217 vIra durgAdAsa 218 mahArANA pratApa 219 sikkImanA sapUta 220 dAnavIra jagaDuM 221 siddharAja jayasiM 222 jagataze 223 vIra viThThalabhAI 224 me. ka 225 enI esaTa vidyArthI vAcanamALA zreNI 4 226 rasakavi jagannAtha 227 chatrapati zivAjI 228 samartha svAmI rAmadAsa 229 cAMdakha 230 mahAtmAM kamI 231 zrI tribhAvanadAsa gajjara 232 bAmu rAjendraprasAda vidyArthI vAcanamALA zreNI pa 233 mahArAjA kumArapALa 234 rAjA raNajitasiMha 235 lakSmIbAI 236 zrI IzvaracaMdra vidyAsAgara 237 thI mahAdeva goviMda rAnaDe 238 zrI gopAlakRSNa gokhale 239 zrI geAvardhanarAma 240 zrI javAharalAla neharu 241 zrI subhASacaMdra jha 24ra tArAmaMDaLa Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 0 vidyArthI vAcanamALA zreNI 6 243 karma devI ane mevADanI vIrAMganAo 244 sara TI. mAdhavarAva 245 jhaMDu bhaTTajI 246 zipI karamArakara 247 sva. hAjImahamada 248 vIra ladhAbhA 249 dvArakA vidyArthI vAcanamALa zreNI 7 250 vIra kuNAla 251 mahAmaMtrI muMjAla 252 jayakRSNa Indrajita 253 sayAjIrAva gAyakavADa 254 mahAvIraprasAda dvivedI 255 mahAkavi nAnAlAla 256 che. rAmamUti 257 abadula gaphArakhAna vidyArthI vAcanamALA zreNI 8 258 kavi narmada 259 kasturabA vidyArthI vAcanamALA zreNI 9, 260 vIra bAlAjI 261 paMDita viSNu digaMbara vidyAthI vAcanamALA zreNI 10 262 paDhiyAra 263 rAjA ravivarmA 264 zaradabAbu 265 zrI. motIbhAI amIna 266 ahamadAbAda jena bAla graMthAvalI zreNI 1 267 rAjA zrIpAla 268 vimalazA 269 zatruMjaya zrI bhikhu paripUti samaraNika velpa jena bAla thAvalI zreNI 2 270 bhagavAna zAMtinAtha 271 sthUlibhadra 272 akSayatRtIyA kathA 273 mahAmaMtrI udayana pariziSTa saMpAdana karela pustake 274 sarvodaya vAcanamALA bALapothI (DaoN. dhIrubhAI ThAkara sAthe) 275 che 1 lI copaDI 276 2 jI copaDI 277 3 jI copaDI 278 4 thI paDI ra79 sAhitya kiraNAvalI bhA. 1 280 " bhA. 2 bhA. 3 282 vizvavijJAnaH bhArata tIrthakathA vizeSAMka 283 , : naranArAyaNa vizeSAMka 284 , : amara dAMpatya aMka 285 vizvavijJAna : vArtA aMka 286 vizvavijJAna : zrIkRSNa vAsudeva vizeSAMka 287 vizvamaMgalaH (videzIya nItikathA aMka) 288 vizvavijJAna : parvakathA vizeSAMka 289 savitA : dharmakathA aMka 29 rAjendrasUri smAraka graMtha 291 nakalaMka motI 292 darzana ane ciMtana bhA. 1-2 293-4 jAyuM chatAM ajANyuM bhA. 1-2 pariziSTa 1 mahAvIra jaina vidyAlaya saMpAdana suvarNa mahotsava graMtha bhA. 2 35 jaina bALa graMthAvalI pustikAo ,, 135 vidyAthIM vAcanamALA pustikAo 1 sAta kUla sonAnA (lekhana) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. zrI jyabhiSmanI kRtio bhArata sarakAra ane gujarAta sarakAra taraphathI InAmane pAtra thayelAM jyabhikhkhanAM pustaka bahurUpI (nATaka) bauddha dharmanI prANIkathAo dilanA dIvA (bAla sAhitya, prauDha sAhitya ne aMgrejI-ema 3 InAma) mA kaDAnuM maMdira phUlanI khuza mesamanAM phUla siddharAja jyasiMha pAlI paravALAM mUThI mANeka hIrAnI khANa nIlamane bAga sAta phUla senAnAM sara jAve to jAve adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa taraphathI suvarNaca kaka cakavatI bharatadeva Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakAra vArANasImAM gaMgAghATa para eka vRddha snAna karavA utaryA, paNa paga sarakI gayo ane DUbavA lAgyA. eka yuvaka tarata aMdara kUdI paDayo ane vRddhane bacAvI bahAra lAvyA. vRddhe kahyuM: "mAre lAyaka kaMI kAma hoya te kalakattA Avaje, huM tamane madada karIza." ane yuvakane pitAnuM saranAmuM ApyuM, keTalAka mahinA bAda yuvaka pelA vRddhane maLyo ane thoDIka kavitAene ApanA pravAsI'mAM chApo te sAruM. kavitA vAMcI vRddhe kahyuM: "eka vAta kahuM ?" yuvake uttara Apyo, kahe." vRddhe kahyuM: "huM A kavitAo chApI nahI zakuM. tame cAhe to pelA upakAra badala mane pharI pAcho gaMgAmAM dhakelI zake che." e vRddha hatA baMgALI mAsika "pravAsI'nA suprasiddha saMpAdaka sva. rAmAnaMda caTTopAdhyAya. 899999999999999999999999999999 ra. caSTi, vyaSTi ane samaSTi bhUta, vartamAna ane bhaviSya A badhAne eka sAthe, aneka rUpa, anekhA svarUpe paricaya eTale ja INa pApAcAra Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Life Sketch of Commodore His late Highness Maharaja Roal Shri Sir Krishnakumarsinghji Saheb K. S. I. of Bhavnagar. Bhavnagar: Commodore His Highness Maharaja Raol Shri Sir Krishnakumarsinghji Bhavsinhji, K. C. S. I (1938), Maharaja Saheb of Bhavnagar. First Class Ruling Prince in Kathiawar. Born On May 19, 1912. Son of Lt-Col. His Highness Maharaja Shri Sir Bhavsinhji Takhtsinhji, K. C. S. I of Bhavnagar. Married in April, 1931 To Maharani Shri Vijayaba, daughter of His Highness Maharaja Shri Bhojrajji of Gondal, has two sons and three daughters. Education At home under Major Lentairgne and A.P Pattani; joined the Rajkumar College, Rajkot, 1922; proceeded to England for further studies in 1925 and joined the Rev. Brayer's School in Essex and then was admitted to Harrow, returned from England in 1928 & attended lectures in History, Politics, English etc., at the Samaldas College, Bhavnagar. General: Lieutenant In 1937. Colonel In 1945. Hon. Commodore: In the Indian Navy in 1947. Attended Meetings of the Round Table Conference. Toured Various parts of India, England and America. Invested with Ruling Powers on 18th April, 1931. Granted responsible government to his state: January, 1948. Uprajpramukh of Saurashtra Union February, 1948. Acting Rajpramukh June 1948. Governor of Madras 1948-52. Recreations: Riding, Hunting, Requets, Tennis, Polo, Golf, Rowing, Fishing and Cricket. Expired on 2nd April, 1965.. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Life Sketch of His Highness Maharaja Dr. Virbhadra Sinhji-Ph. D. Born. 14th March 1932 Education : Took Primary education at 'Kumar Shala' Bhavnagar opened by His late Highn ess Commodore Maharaja Shri Sir Krishnakumarsinhji K. C. S. I. under the care and Guardianship of late Col Zorawarsinbji Gohil. Then went to Dehradun and was admitted at the Welham's Preparatory School and then in the Doon School and passed his Senior Cambridge from there. Joined Samaldas College, Bhavnagar and passed his B. A. exam with honours. Then got his PhD. Degree from the Bombay University in 1969. Marriage : Married to Princess Brijrajnandini Devi, Daughter of His Highness the Maharaja dhiraj Ganeshpalji of Karauli, (Rajasthan) in 1955. Installation : Succeded his father His late Highness Maharaja Sir Krishnakumarsinhji on 2-4-65 and Raj Tilak ceremony took place on 29th November 1965 at Nilambag Palace, Bhavnagar. Children : Son. Yuvaraj Shri Vijayarajsinhji born on 29-4-'68. Director : The Industrial Jewellers Pvt. Ltd. Hobby : Music, Painting, Fine Arts, Photography & Literature. Travelled : Europe and U. S. A. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanA ekadA magadharAja zreNike bhagavAna mahAvIrane prazna karyo: "prabhu! ApanA pratispadhI gozAlakanI mRtyu pachI zI gati thaze ? " prabhue mAlakoSa rAganI ajaba sUrAvalimAM javAba Apyo: gozAlaka svargamAM jaze." magadhanAthe karI prazna karyo : prabhu! huM, Apane parama bhakta, kaI gatine pAmIza?' prabhunuM pUnamanA cAMda jevuM mukhaDuM maraDyuM. pitAnI bhaktine rAjAne garva hato. prabhue kahyuM: "rAjana ! tArI gati narakamAM che!" magadharAjanI te kApe te lehI na nIkaLe evI dazA thaI temaNe kahyuM: "zuM pArasamaNinA sparzI letuM suvarNa nahi bane? ApanA bhaktanI A dazA ?" prabhu baMsInA sUre belyAH "rAjana ! saMsAramAM sneha karatAM sAdhanA moTI vastu che. mArA taraphanA tArA sneha karatAM mArAM tanI sAdhanA tane tAraze." saMgha samiti rAjakoTa - = = = = == == == == Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta bhUla sAtavAra, barAbara sAtavAra meM mArA aMtarAtmAne niMgho che. ekavAra moTAI hAMsala karavA mATe meM ene jene tene kUko joyo tyAre niMgho. bIjIvAra meM ene kamare pAse potAnI kamajorI pragaTa karato joyo tyAre niMdyo. trIjIvAra jyAre surgama ane kaThinamAMthI sugamane svIkArato joyo tyAre tiraskAryo. cothIvAra jyAre te gunegAra banI, duniyAmAM ema ja cAle che, ema vicArI manane sAMtvana ApyuM tyAre Thapako Apyo. pAMcamIvAra kAyaratAne lIdhe namatuM jokhI ene namratAmAM ne vIratAmAM khapAvavA beTho tyAre nidyo chaThThIvAra jyAre eNe kAInA doSane tucchakArI kADhyA, paNa e duniyAnA doSamAMya pitAno AchopAtaLo hisso che, tema na svIkAryuM tyAre meM nigho. sAtamIvAra eNe AtmaprazaMsAne AtmAnA sadguNa tarIke oLakhAvI tyAre niMgho. -jibrAna IkonomI eMjiniyariMga varkasa bhAvanagara exexxexexxexexexevevexexxexexxxxx mana caMgA to thareTamAM gaMgA mahAbhAratanA yuddha pachI pAMDava gotramardananA pApanuM prAyazcitta karavA mATe tIrthamAM javAno vicAra karavA lAgyA. temaNe zrIkRSNa mahArAja pAse tIrthATanamAM javAnI AjJA mAgI ane temane paNa tIrthATanamAM sAthe AvavAnI prArthanA karI. zrIkRSNe kahyuM : "mArI A tuMbaDIne tame mArA vatI tIthanamAM navarAvajo; huM hamaNuM nIkaLI zakuM tema nathI. pAMDavo je je tIrthamAM gayA tyAM tyAM tuMbaDIne navarAvatA rahyA. chelle dvArakAmAM AvIne e tuMbaDI zrIkRSNane ApI. zrIkRSNa sabhAnA dekhatAM e tuMbaDInA TukaDA karIne vATIne cUrNa banAvarAvyuM ane sabhAjanone eka eka capaTI ApatAM kahyuM: "A tuMbaDI aDasaTha tIrtha karIne AvI che, mATe ene prasAda levo joIe.' sabhAjanoe tene moMmAM nAkhyuM to badhAne cUrNa kaDavuM lAgyuM. badhAnI sikala badalAI gayelI joIne hasatAM hasatAM zrIkRSNe kahyuM : "have e cUrNane ghUMkI nAkhe. meM to pAMDavone samajAvavA mATe A yukti racI hatI. jema A tuMbaDIe tamAma tIrthomAM snAna karyuM chatAM kaDavAza gaI nahi, tema bAhya tIrthonI yAtrAthI aMtarAtmA zuddha thato nathI. AtmAnI pavitratA mATe "dharma che jaLane kuMDa, brahmacarya sutIrtha che.' zrI rAmabhAI zaMkarabhAI desAInA saujanyathI Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekane to kezIkumAra zravaNe eka dahADe gautama gaNadharane prazna karyo? tame hajAro zatruonI vacce rahe che; teo tamArA para humale paNa kare che chatAM tame kevI rIte vijayI thAo cho?" gautama gaNadhare kahyuM: "pahelAM huM mArA eka zatrune chatuM chuM; pachI sahelAIthI cArane jItI lauM chuM. cAra tAbe thaI jAya eTale daza para hallo karuM chuM ne vijaya meLavuM chuM, pachI to hajArone kSaNabharamAM harAvI dauM chuM." kumAra zramaNe pUchayuM: "e zatruo kayA kayA ?" gautama bolyA : pahelAM to sahuthI moTo mAro ahaMkArI AtmA. ene jItuM eTale krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra kaSAya zatru tarata ja jitAya che. e cArane jItI lauM eTale kAna, AMkha, nAka, jIbha ane sparza e pAMca indriyanA pAMca sArA ane pAMca khoTA viSayo chatI zakAya che. A daza zatruone jItyA eTale pachI hajAronI paravA rahetI nathI; huM pachI zAMtithI bhramaNa karI zakuM chuM.' "he gautama! mANasanA hRdayamAM eka viSavelI Uge che, le che, phaLe che. ene tame kevI rIte kApI ? enuM nAma zuM ?' pahelAM e velane kApI, pachI mULathI ukhADIne pheMkI. pachI enAM viSaphaLa mAre cAkhavAnAM ja na rahyAM. A viSavelanuM nAma bhavatRSNa!" zrI prakAza TreDIMga kuM. jAmanagara Prezeceaseeecececececececececexeveve pahelo mAre deza aDhIso varasa pahelAMnI vAta. bAdazAha pharUkhaziyara rAja kare. bAdazAhanAM lagna levAyAM. lIdhe lagna bAdazAha mAMdo paDyo. kaMI keTalA upacAra karyA teya sAjo thAya nahi. eka goro dAktara. vADhakApane jANakArI eNe bAdazAhane oparezana karyuM. bAdazAha sAjo thaI gayo. bAdazAha khuza khuza thaI gayuM. eNe darabAra bharyo ne kahyuM : "bhAga, bhAga, mAge te ApuM." gera dAktara bolyo : "amArA para IzvaranI dayA che. ame sAta samudra pAra karIne ahIM AvyA chIe. ame vepArI chIe. amane vepAra karavAnI chUTa Apo. amArI pAsethI koI dANuM na le, vepAramAM amane koI na zake, na Take." bAdazAha kahe : "e badhuM to tArA deza mATe che, paNa tArA mATe tuM kAMI mAga." dAktara kaheH "A ja mArA mATe moTuM InAma che. mAro deza sukhI to huM sukhI." exexxec esses yunAiTeDa kamarsiyala beMka bhAvanagara Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapees per yAtrA saMta ekanAtha kakakakaka kakaka kakakakaka kakaka kakaka kakakAja prayAgathI gaMgAjaLanI kAvaDa laIne Ave. A pavitra jaLathI rAmezvara mahAdevane abhiSeka karavAne saMkalpa. na joyAM TADhataDake. na joI bhUkha-tarasa. ghaNe mAraga kApI nAkhe. mAragamAM eka dahADo gadheDo maLe. gadheDo te kevo-tarata maravAnI aNI para, dhULamAM ALoTe. ekanAtha pAse gayA, gaMgAjaLanI kAvaDa utArI, pANI kADhIne gadheDAne pAyuM. gadheDo gajabane tarasya, dhIre dhIre AkhI kAvaDanuM pANI pI gayo. Akhare tRpta thaI, beThe thaIne bhUMkate bhUMkate cAlyA gaye. ekanAtha sAthe yAtrike hatA, e bolyAH triveNInuM pANuM nakAmuM gayuM, ne yAtrA aphaLa thaI?" saMta ekanAthe kahyuM : tame pithI-purANa sAMbhaLe che. emAM sAMbhaLe che ke prabhu sarva prANIomAM vase che chatAM Ama kema belo che? mArI pUjA te rAmezvarane pahoMcI gaI. ahIMthI mahAdevane abhiSeka thaI gayo." Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTane zubhecchAo sAthe zrI ramaNalAla maradAsa bhAvanagara Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu SPEAK TO ME Speak to me from the stormy sky ! The wind is loud in holt and hill, It is not kind to be so still; Speak to me, dearest, lest I die. Speak to me, let me hear or see ! Alas, my life is frail and weak; Seest thou my faults and wilt not speak ? They are not want of love for thee. -Tenneyson "In Memoriam