________________
કિ “શારદાનો સાથી
શ્રી રમણીકલાલ જયચંદભાઈ દલાલ, વકીલ,
ઈસ્વીસન ૧૯૪૨ની એ સાલ. શ્રી ખડાયતા સાથે બારેબાર જ વ્યવસ્થા કરી લીધી. “પરિમલીનાં જ્ઞાતિના ઉપેક્ષિત રાસકવિ ને સાહિત્યકાર શ્રી કેશવ- પહેલાં ચાર પાનાં ને પૂઠું ધારણા મુજબ આકર્ષક લાલ હરગોવિંદદાસ શેઠ ત્યારે પોતાનું ખડાયતા બન્યાં ને મારો કાવ્યગ્રંથ પ્રગટ થયો. એ સાથ મુદ્રણ કલામંદિર નામનું છાપખાનું ચલાવે. ત્યારે આપનાર સજજન હતા શ્રી બાલાભાઈ દેસાઈ મને મારો કાવ્યગ્રંથ પ્રગટ કરવાના કોડ થયા. એજ અરસામાં શ્રી ગુર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલય - શ્રી કેશવ હ. શેઠે પ્રોત્સાહન આપ્યું એટલું જ તરફથી મારે “મુક્તિધાર’ નામનો વાર્તાસંગ્રહ નહિ પણ કાવ્યોની શબ્દચાલવણી કરી પોતાના છપાઈ રહ્યો હતો. શ્રી ગુર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલયના પ્રેસમાં છાપવા પણ માંડ્યું. પુસ્તક પ્રકાશકો ને પોતાના પ્રુફ રીડરો છે. લેખક પ્રુફ તપાસે. એ ઉપવિક્રેતાઓ કઈ કાવ્યગ્રંથને અડે નહિ સિવાય કે રાંત એમના પ્રફ રીડર પણ તપાસે. ત્યારે શ્રી એને પાઠ્યપુસ્તક બનાવવાની તમારામાં હામ હાય ! બાલાભાઈ એ કામ કરતા. - પરંતુ શ્રી ગુર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલયવાળા શ્રી “મુક્તિદ્વાર'ની કેટલીક વાર્તાઓમાં ઘડાક મનેશંભભાઈ જગશીભાઈ શાહ મારા જના સંબંધી ને રમ ફેરફારો થતા મેં જોયેલા પરંતુ ઘણી મોડી પ્રકાશક. એટલે એમણે “પરિમલ’ના વેચાણના સોલ ખબર પડેલી કે એ કારવાઈ પણ ભાઈશ્રી બાલાભાઈની એજન્ટ થવાનું સ્વીકાર્યું ને પુસ્તક આકર્ષક જ હતી. બને તે માટે પહેલાં ચાર પાનાં ને પૂડું સોહામણું ત્યાર પછી શ્રી બાલાભાઈ અને શ્રી રતિભાઈ બનાવવા સૂચના કરી.
એ મારા દરેક પુસ્તકનાં પ્રફ તપાસ્યાં છે એટલું જ સૂર્યપ્રકાશ પ્રેસવાળા શ્રી મૂળચંદભાઈને ત્યાં નહિ પણ પોતાના જ્ઞાનનો પૂરો લાભ આપી મને મારાં પુસ્તક છપાયેલાં એટલે એમની એડવાન્સ સાથ આપે જ છે. અને મારે કહેવું જોઈએ કે પ્રિન્ટરી (પાંચકૂવા)માં હું ગયો. પ્રવેશ કરતાં શ્રી ભારાં પુસ્તક જે સ્વરૂપે પ્રગટ થતાં રહ્યાં છે એનાં મૂળચંદભાઈના ટેબલના ડાબા હાથે એક કેબીન છે, વસ્તુ, છાપકામ, રૂપરંગ વગેરેમાં ભાઈશ્રી બાલા
જ્યાં એડવાન્સ પ્રિન્ટરીના મેનેજર બેસે છે, ત્યાં ભાઈ અને ભાઈશ્રી રતિભાઈને ફાળો છે. જવા અંગુલિનિર્દેશ થયો.
નથી જ. એકંદર બહુ ઊંચા નહિ, બહુ નીચા નહિ પછી તો શ્રી ગૂર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલયના માલિકોએ એવા બાંધી દડીના એક સજજન ધોતિયું—ખમીસ શારદા મુદ્રણાલય ખરીધું. શ્રી બાલાભાઈને એના પહેરી બેઠેલા હતા. જાડાં ચમમાં ચમકતી મીઠી સંચાલક તરીકે બેસાડી દીધા ને શ્રી બાલાભાઈના આંખો કાર્યરત હતી. એમણે મને આવકાર્યો ને સંપર્કમાં આવેલા કેટલાક કસબી કારીગરો પણ મારું કામ સારી રીતે પાર પાડવાનું માથે લીધું. શારદા મુદ્રણાલયમાં આવ્યા. અને મુદ્રણકલાની એક જેકેટ' માટે એમણે ચિત્રકાર શ્રી કનુભાઈ દેસાઈ નવી જ દુનિયા અમદાવાદને જોવા મળી. અદ્યતન
" SI,