Book Title: Dhyan Dipika
Author(s): Kesharsuri
Publisher: Vijaychandrasuri Gyanmandir Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020315/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org gang # # zrI pratikamala-kezara-caMdra bhaTTagrI tema dhyAna dIpikA eve Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nija AcAya zrIciyArI 1200 mahArAja sAheba Jie vijayA TrasarI vara7 jenI mAnasaTika TrasTa AvA dharA, mogAda che ava For Private And Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Jun HTTTTTTTTT | OM sarve nama: zrI mukti-kamala-kezara-caMdra guru namaH mukti-kamala-kezara graMthamALA puSpa-3 dhyAna dIpikA lekhakaH. yoganiSTa AcArya vijayakezarasUrIzvarajI mahArAja sAheba F pre 2 ka zAMtamUrti pa.pUA. vijayaprabhAvacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. nA ziSya ratna gaNIvarya zrI hemaprabhavijayajI mahArAja LAL TV chapAvI prasiddha karanAra vijayacaMdrasUrIzvarajI jaina jJAna maMdira TrasTa navaraMgapurA, amadAvAda-9 mUlya : 6-50 htttttttttttttttttttttA For Private And Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAptisthAne - zrI vijayacaMdrasUrIzvarajI jaina jJAna maMdira navaraMga kolonI, hAI kerTa pAchaLa, navaraMgapurA, amadAvAda sa, 2002 vaizAkha suda akSayatRtiyA sane 1976 AvRtti 3 jI prata 2000. semacaMda DI. zAha jIvana nivAsa sAme, pAlitANA sarasvatI pustaka bhaMDAra ratanapoLa, hAthIkhAnA, amadAvAda mukaH kAMtilAla DI. zAha bharata prinTarI, dANApITha pAchaLa, zrI mukti-caMdra zramaNa ArAdhanA kendra | pAlitANuM girivihAra, taleTI roDa, pAlitANA For Private And Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cAgazAstra, dhyAnadIpikA, samyakdarzana, gRhasthadhama ane nItimaya jIvana, AtmAnA vikAsakrama ane mahAmahane parAjaya, malayasuMdarI caritra, AnaMda ane prabhu mahAvIra, mahAvIra sarva prakAza, Atmavizuddhi vagere mahAna thanA kartA pa. pU A. zrI vijayakezarasUrIzvarajI ma. sAheba janma : saM. 1933 poSa suda 15 pAlItANA dIkSA : sa. 1950 mAgazara suda 10 vaDodarA paMnyAsapada : sa. 1964 mAgazara suda 10 muMbaI AcAyapada : sa', 1983 kArataka vada 6 bhAvanagara svargavAsa : saM', 1987 zrAvaNa vada 15 amadAvAda For Private And Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org prastAvanA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A dhyAnadIpikA graMtha zrImAna tapAgacchIya upAdhyAyajI sakalacaMdrajInA karelA che. A graMtha saskRtamAM racelA che. A graMthamAM mAgadhI tathA saMskRta thaI khasA pistALIsa gAthA tathA zleAkeA che. A graMthanA kartA zrImad upAdhyAyajI sakalacaMdrajI, dAnavijayajInA ziSya samajAya che. teozrIe zrImAna hIravijayajI sUri pAse abhyAsa karelA kahevAya che. zrImAna hIravijayajI sUrinA dehAMta vikrama sa', 1952 mAM thayA gaNAya che. te pahelAM A graMthakAranA dehAMta thayelA samajAya che. A graMthanA chellA zleAka uparathI A graMtha anAvavAnA vakhata ghaNe bhAge vikrama savata 1621 nA nirNIta thAya che. eTale upAdhyAyajInI hayAtI seALamA sakAmAM hatI te vAta cesa che. upAdhyAyajInI janmabhUmi cAkkasa rIte jANavAmAM nathI AvatI, chatAM daMtakathA tarIke ema sa'bhaLAya che ke teozrI suratanA nivAsI vaNika kAmamAM janma pAmyA hatA. peAtAnuM lagna najIkamAM ja thayeluM hatu. peAte eka divasa sAmAcika laIne beThA hatA. ziyALAnA divasa hatA ane TADhane laI vajra ADhIne beThA hatA. te prasaMge prAtaHkALe temanAM navADhA patnI guruvaMdanArthe AvyAM ane sAdhuone vaMdana karatAM karatAM pAtAnA pati je sAmAyika laine beThA hatA temane For Private And Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 4 ] paNa sAdhu jANI vaMdana karyu. mazkarImAM khIjA zrAvakAe temane pAtAnI patnIe sAdhu-pUjya tarIke vaMdana karyAMnuM ane have tame sAdhu thayA vagerenuM jaNAvyuM. kahe che ke tIvra vairAgI evA temaNe tyArapachI gheADA ja vakhatamAM gRhasthAzramanA tyAga karI zramaNupada svIkAryuM. game te hA, paNa teozrI pUrNa AtmArthI te| hatA ja. temanA anAvelA graMthA vizeSa prasiddhimAM nathI. temaNe sattarabhedI ane ekavIsaprakArI pUjA banAvelI che, je chapAI gayelI che. tathA zrutAsvAda nAmanA eka nAnA mAgadhI bhASAmAM graMtha che, jene cheDe kRtimAM 'upAdhyAyajI sakalacaMdrajIkRta' ema nAma che, tema ja A dhyAnadIpIkAne cheDe paNa tevuM ja nAma hAvAthI A banne graMthA temanA karelA che ema niSNu ya thAya che. zratAsvAda graMthanI ekase bAsaTha mAgadhI gAthAo che ane judAM judAM pistALIsa dvAra che. te graMtha paNa vairAgya utpanna kare tevA che. A dhyAnadIpikA graMtha temaNe khAsa svataMtra karelA hAya tema teA jaNAtuM nathI. temAM AvatI mAgadhI gAthAe ghaNe bhAge dhyAnazatakanI che. A dhyAnazataka te zrImad haribhadra sUkRita khAvIza hajArI AvazyakanI aMdara AveluM che. jenI mULa se gAthAo che, tenA upara eka hajAra zlAka pramANe TIkA che. zramaNusUtranA vivaraNanA prasa`gamAM padi jJAi A pada upara dhyAnazataka zarU thAya che. ' te sivAya keTalAka bhAga zrImAna hemaca'drAcArya kRta ceAga For Private And Personal Use Only " Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zAstranA zlokone che. keIka ke zrImada zubhAcaMdrAcArya kRta jJAnArNavane maLatA paNa havA saMbhava che. bAkInA leke navA banAvelA hoya tema jaNAya che. ekaMdara rIte A A graMtha teo banAvanAra che tema kahevA karatAM saMkalana karI judA judA graMthamAMthI saMgraha karanAra teozrI che ema kahIe to paNa aDacaNa jevuM nathI. | game te ho, tathApi teozrI dhyAnapriya hatA ane tene laIne ja dhyAnanA judA judA graMthamAMthI upayogI bAbatanepitAne je priya hatI tene-saMgraha karI zakyA che, je saMgraha temanI pAchaLanAne upayogI thaI zake tema che. A graMthamAM judAM judAM nava prakaraNe pADavAmAM AvyAM che. pahelA prakaraNamAM upayogI sUcanA-viSaya-maMgalAcaraNAdi che. bIjA prakaraNamAM jJAnAdi cAra bhAvanAo che. trIjA prakaraNamAM anityAdi bAra bhAvanAo che. cothA prakaraNamAM keTalIka upayogI hitazikSAo che, jemake, dhyAna mokSanuM sAdhana che, AtmasAdhana vinA bIjuM badhuM nakAmuM che, dhyAnasudhArasa pIo, dhyAna koNa karI zake? pAkhaMDIo-sAdhuveSadhArIone dhyAna hoya ke ? dhyAna koNe karavuM ? ItyAdi viSaya che. pAMcamA prakaraNamAM A dhyAnAdinAM lakSaNa che. chaThThA prakaraNamAM raudradhyAna Adine vistAra che. sAtamA prakaraNamAM vistArathI dharmadhyAna kaheluM che, jemAM aSTAMgayoga saMbaMdhI hakIkata che. AThamA prakaraNamAM piMDasthAdi cAra prakAranA dhyAnanuM varNana che. navamA prakaraNamAM zukala dhyAnanuM svarUpa che. chevaTe graMthanI For Private And Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrNAhuti thAya che. A graMthamAM prasaMge pAsa ghaNuM upagI bAbatenuM vivecana karavAmAM AveluM che. A graMthamAMthI yogazAstranA loko judA pADavA zarU Ata karI, paNa te bAda karatAM graMthanI zobhA ghaTavA saMbhava jaNAyAthI te baMdha rAkheluM che. ekaMdara jatAM jeo dayAnapriya che, jemane AtmasAdhana karavuM che, pitAnuM zreya sAdhavuM che, karmano kSaya kare che, jemaNe sAdhyane mATe gRhasthAzramane tyAga karI tyAgamArga svIkAryo che, athavA je vastu siddha karavA mATe dharmane Azraya levAyo che te vastu siddha karavAnI jemanI prabaLa IcchA hoya teo A graMthanA adhikArI che. AmAM kriyA tathA jJAna, ane mArgo AvelA che. kriyA paNa sahetuka ane phaLavALI jaNAvelI che. jJAna paNa uttama AtmAnezuddha AtmAne-lakSamAM rAkhIne ja batAveluM che. ekaMdara samyakuzAna, darzana, cAritra-je mokSane mAge che te A graMthamAM jaNAvavAmAM-batAvavAmAM Avela che, jeno bodha A pustaka pUrNa vAMcavAthI thaze ane te pramANe vartana karavAthI tene anubhava thaze ema mArI cakkasa mAnyatA che. A graMtha eka graMtha nathI, paNa aneka graMthonuM ane anubhavanuM dehanasArarUpa che. adhikArI e ja A graMtha vAMcavA prayatna karo. bina adhikArIne paNa A graMthamAMthI adhikArI thavAnAM ghaNAM sAdhane maLe tema che. chevaTe, A graMthanA saMgrahakatAM zrImAna sakalacaMdrajI upAdhyAyane ane bhAvArtharUpa vivecana For Private And Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ s ] karanAra, lakhanAra, saMgraha karanAranA zubha prayAsa, A graMthathI aneka jIvAne phAyado thavArUpe satya samajAvArUpe, ane temAM pravRtti thavArUpe sala thAo ema IcchIne A DhukI pastAvanA samApta karavAmAM Ave che. A graMthanI zaruAta sa. 1970 nA rAjakoTanA caiAmAsAmAM karavAmAM AvI hatI ane tenA ghaNA bhAga pUrNa paNa tyAM ja thaI gayA hatA, chatAM bIjAM keTalAMka kAraNeAne lai te adhUrA rahelA graMtha 1972 nA geAdhAvInA cAmAsAmAM pU thayA che. chevaTe 1973 nA kArataka suda pAMcame A graMthanI pUrNAhuti thai che. sa jIvAnuM kalyANa thAo. sarva jIvA sukhI thAo, sarva jIvA nIrogI khanA. sarva jIvA AtmAnA anaMta sukhanA anubhava karI, A graMthamAM matimAMdyathI jJAnInI dRSTithI kAMI viruddha lakhAyuM hoya tA trikaraNa ceAge kSamA IcchuM chu. ane jJAnIAne savinaya prAthanA karavAmAM Ave che ke temaNe temAM sudhArA karavA. zAMti ! zAMti ! zAMti! zAMti! zAMti ! saMvata 1972, kArataka suda 10 panyAsa kezaravijaya rgANu. For Private And Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra viSaya www.kobatirth.org viSayAnukramaNikA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakaraNa-1 ma'galA caraNa viSaya ane sUcanA dhyAnanA arthI jIvAne graMtha karanAranI sUcanA AtmAne hitakArI vastu zI che ? sAna bhAvanA darzana bhAvanA mAkSanA upAya cAritra bhAvanA vairAgya bhAvanA darzana bhAvanA cAritra bhAvanA vairAgya bhAvanA bhAvanAnA upasa'hAra bhAvanAnI jarUriyAta bhAvanAthI hRdayane vAsita karavA zuruupadeza Ape che bhAvanAo batAve che prakaraNa zrIjI prakaraNa trIjuM bhAvanAnI jarUriyAta zA mATe che? anityAdi bhAvanA For Private And Personal Use Only peja 1 10 13 15 16 20 25 28 33 33 34 34 35 35 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 43 53 pa9 90 77 8 [ 9 ] viSaya anityabhAvanA azaraNa (bIjI bhAvanA) saMsAra bhAvanA (trIjI bhAvanA) ekatva cothI bhAvanA anyatve pAMcamI bhAvanA azuci bhAvanA-da Azrava bhAvanA-7 saMvara bhAvanA-8 nirjarA bhAvanA puruSArthanI jarUriyAta che te batAve che dharmanI prApti durlabha che te viSe dharma bhAvanA Aloka zuM che, te saMbaMdhI vicAra leka bhAvanA 105 samyak daSTi thavI durlabha che bedhi bhAvanA prakaraNa ceAthuM hita zikSA 112 khAna mekSanuM sAdhana che 113 Atma sAdhana vinA badhuM nakAmuM che 115 iyAna sudhAsa pIo byAna keNa karI zake ? pAkhaMDIone dhyAna heya kharUM ke? sAdhu veza dhArIne dhyAna na hoya ke? 122 dayAna kone kahevuM? keTalA vakhata sudhI TakI rahe ? 126 102 110 110 116 119 121 For Private And Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org viSaya sArU dhyAna kAne kahevuM ? [ 10 ] Ata dhyAna Ata dhyAnanA cAra bheda prakaraNa pAMcamu aniSTa sayAga pahela* Ata dhyAna ISTa vicAga khIjI bhAta dhyAna rAgAta trIjI' Ata dhyAna bhAgAta athavA niyANA dhyAna Ata dhyAnanuM phaLa raudradhyAna hisA raudradhyAna Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir madhyastha munione Ata dhyAna hotu nathI lAbhA lAbhanA vicAra karI rIMganA pratIkAra Ata dhyAnavALAne lezyA keTalI hAya ? bhAta dhyAnanAM cihno-lakSaNA batAve che A Ata dhyAna kAne hAya ? prakaraNa-6 karavAnI jarUra che 159 161 162 164 raudradhyAnanuM sthAna zuM che? bIjA paNa kAmeAmAM raudradhyAna thAya che asatyAnaMda raudradhyAna cauryAna'da raudradhyAna peja 134 For Private And Personal Use Only 136 135 141 145 141 149 157 157 167 168 170 176 177 183 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 11 ] viSaya saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna 186 (dhanAdinA rakSaNa nimitte jIve kevA vicAra kare che.) 187 A zaidradhyAna kene hoya che? keTalA guNasthAnaka sudhI hoya che ? 189 raudradhyAnanuM phaLa, raudradhyAnanI legyAo, raudradhyAnanAM lakSaNo ke cito. 190 raudradhyAnane upasaMhAra kare che 192 prakaraNa-7 dharmadhyAnanuM svarUpa 193 aSTaka) zrImadda yazovijayajI 196 ganA ATha aMga 198 yamAdinuM svarUpa nizcaya ahiMsA vyavahArathI bIjuM mahAvrata nizcayathI bIjuM mahAvrata vyavahArathI trIjuM mahAvrata nizcayathI trIjI mahAvrata vyavahArathI ceAthe mahAvrata nizcayathI cothuM mahAvrata vyavahArathI pAMcamuM mahAvrata nizcaya parigraha mahAvrata pAMca Indriyone nigraha kare. kaSAyane jaya, traNa daMDanI virati 205 2011 0 203 1 0 205 For Private And Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 12 ]. viSaya niyama zauca saMteSa 212 zAsana svAdhyAya Izvara praNidhAna 215 215 prANAyAma 217 pavanajaya karavAno upAya 220 manejayane abhyAsa 222 prANAyAmanI cAlu rIta svAmirAmatIrtha A pramANe jaNAve che 224 pUraka-kuMbhakarecaka 225 zAstrakAra haThayoganA prANAyAmane niSedha kare che 231 pratyAhAra-5 234 dhAraNA dharmadhyAnAdi vicAra. 245 dharmadhyAnamAM upayegI sAdhano 247 dhyAnane madadagAra bhAvanA maitrIbhAvanA 24 bIjI karuNAbhAvanA 250 pramodabhAvanA 253 madhyasthabhAvanA 256 bhAvanAonI jarUriyAta viSe graMthAMtaramAM kahyuM che ke 261 238 248 For Private And Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra viSaya jJAna bhAvanA darzana bhAvanA www.kobatirth.org [ 13 ] Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhamayAnanA cAra bheda AjJAvicaya dharmadhyAna apAya vicaya dhama dhyAna vipAka vicaya dharmadhyAna leAka sasthAna vicaya dharmadhyAna AyAta karavAnuM kAraNa batAve che dhyAna karanAra kuvA hAvA joie ? cAritrabhAvanA vairAgyabhAvanA bhAvanAnA upasaMhAra dhyAnanI siddhi kevA sthaLe thAya che ? 201 sthiAgavALA mATe tevA sthAnanI khAsa jarUra nathI 270 tyAre kevA sthAne rahI dhyAna karavuM ? dhyAna karavAnA kALa(vakhata)eTale kayAre dhyAna karavuM ? 271 kevA Asane besI dhyAna karavuM ? dhyAnamAM dizAnA niyama batAve che 273 274 dharmadhyAnanA Ala banA 275 276 AlaMbana levAnu kAraNa batAve che dhyAnanA krama 277 279 200 284 287 294 297 301 peja 261 262 212 223 263 prakaraNa-8 dhama dhyAnanA AlaMbanabUta dhyeya bIjI rIte kahe che, 317 For Private And Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pija 319 320 321 324 328 330 231 334 335 [14] viSaya AtmasvarUpa anubhavavuM te rUpAtIta dhyAna che. piMDastha dhyeyanI pAMca dhAraNA pArthivI dhAraNA AnevI dhAraNA dharmadhyAnanI vAyusaMbaMdhI dhAraNA vAruNa dhAraNa tava svarUpa dhAraNa piMDasthadhyAnanuM alaukika phaLa para dhyAna rUpasthadhyAna dhyAnanuM phaLa kevIrIte tanmaya thavuM joIe? AlaMbana tevuM phaLa te upara daSTAMta batAve che. halakI bhAvanA karavI ja nahi rUpAtIta dhyAna have te dhyAna kema karavuM? tamaya thavAnuM kAraNa batAve che. te vakhatanI sthiti kevI thAya che ? manane zikhAmaNa dharmadhyAnane upasaMhAra anuprekSA te ja batAve che 343 346 346 47 348 352 3pa6 358 361 362 363 365 che 367 For Private And Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dharma dhyAnanuM lakSaNa dharmadhyAnanuM phaLa www.kobatirth.org [ 15 ] viSaya ziSyane zikhAmaNa dharmadhyAnamAM kaI ane keTI lezyA hoya che? dharmadhyAnanI sthiti prakaraNa-9 zuladhyAna Ala anAdi vibhAga upasaMhAra suvAkayA zuladhyAna Alekhana dvAra-1 zuladhyAnanuM krama dvAra-2 zuladhyAna-dhyAna dvAra-3 zuladhyAnane! bIjo bheda parama samAdhi cAlu. dhyAna kAne kahevAya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only peja 317 301 372 372 373 375 375 381 383 35 388 390 393 397 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrImad AcArya mahArAja zrI vijayakesarasUrIzvarajI viracita apUrva pustakanuM nAma lekhaka zrI yogazAstra (bhASAMtara) zrI A. vi. kesarasUrijI ma. zrI malayasuMdarI caritra zrI zAMtine mAga zrI AtmajJAna pravezIkA zrI dharmopadeza tatvajJAna zrI mahAvIra tatva prakAza zrI AnaMda ane prabhu mahAvIra zrI samyaga darzana zrI AtmAne vikAsakrama ane mahAmahano parAjaya zrI prabhunA paMthe jJAnane prakAza zrI nIti vicAra ratnamALA zrI rAjakumArI sudarzana caritra zrI Atma vizuddhi zrI dazavaikAlika (bhASAMtara) For Private And Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5, pUrva A. zrI vijayacandrasUrIzvarajI ma. sA. janma : sa, 1955 kArataka suda 15 vaDhavANu Dhaka dIkSA : saM. 1965 mAgazara suda 3 amadAvAda saMvegI dIkSA : sa', 1978 vaizAkha suda 3 sInAra (DabhAi) panyAsa padma : sa', 1993 pASa suda 2 pAlitANA AcAya padma : sa`. 2018 mAgazara sudeM 6 bIlImeArA svargavAsa : sa". 2028 vaizAkha suda 3 amadAvAda For Private And Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adhyAtmaniSa parama pUjya AcArya vijayacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. nA ziSya ratna janatawwwwwf" zAMtamUrti parama pUjya AcArya zrI vijayaprabhAvacaMdrasUrIzvarajI ma. sAheba, For Private And Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAthana daravarSe hajAro pustakonuM prakAzananuM kAma thAya che. temAM paNa dhArmika aneka prakAzane thAya che, chatAM dhayAna ane ganA pustake khubaja alapa saMkhyAmAM prakAzIta thAya che. dhyAna yoga paripUrNa A graMtharatnanA racayitA pU. sakalacaMdrajI upAdhyAya che, ane anuvAda sAthe aneka rIte sAdhakane upayogI bane e mATe pite sAdhelI yoga sAdhanAnA anu. bha pa. pU. giniSTha AcAryadeva zrI vijayakezarasUrIzvarajI ma. zrIe Apela che. aneka mumukSuone atyanta upayogI bane ane saMsAranI azAMtithI pIDAtA darekane jIvanamAM zAMti arpaNa kare evI racanA karIne mahAna upakAra karyo che. - pa. pU. AcAryazrInA sarva pustako nAnA moTA sarvane upayogI che. jema ke jainetara sarvane mArgadarzana ApIne mAgamAM sthIra banAve che. temAM A graMtho adhyAtmarasathI paripUrNa che. A graMthanI bIjI AvRtti khaDagapura nivAsI zrata premI dharmaparAyaNa zrI devIdAsa hemacaMda verAe saM. 2017nI sAlamAM pa. pU. AdhyAtmaniSTha AcAryadeva zrI vijayacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. nI AcArya padavI temaja pUjya gurudeva For Private And Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 18 ] panyAsapadavI zrI vijayaprabhacadrasUrIzvarajI ma.sA. nI sA. nI nimitte bahAra pADela, hAlatA mumukSuone ghaNI kiMmata ApavA chatA A graMtha alabhya khatavAthI parama zrutapremI saraLa svabhAvI kirtIkarabhAI pAse anekAe mAMgaNI karI zrI za'karalAla menkarane paNa A graMthanA vAMcanane prasaMga maLyo temaNe tA eTalA badhA AhalAda utpanna thayA jenA kAraNe uMcI kiMmata ApI. 25 nakalA magAvI mAtra, sakha dhIone bheTa ApI paNu jyAre prayatna karatA e graMtha na malI zakavAthI sva, pU. AcAya deva zrI vijayaca drasUrIzvarajI ma. sAheba pAse yAnadIpikA pustaka pharIne chapAvavA vinatI karI, ane 1000) nakalanA kharca e peAte Apa vAnI taiyArI batAvI. pUjyazrInA be pustake| mahAmalamalacAsuMdarI tathA gRhastha dharma nitImaya jIvana pustaka prakAzIta karIne A dhyAnadIpikA pustaka hAtha dharela che. ane gurUkRpAe kArya pUrNa thayela che. have cAthu prakAzana yogazAstra (bhASAntara) nuM kArya Ara Mbhela che TuMka samayamAM bahAra paDaze. alabhya evA pustakAnA prakAzana mATe athAga prayatna karanAra pravartInI sarala svabhAvI sAdhvIjI saubhAgyazrIjInA ziSyA jJAnadhyAna magnA sAdhvIjI jJAnazrIjIe samyagdarzana AtmAnA vikAsakrama ane mahAmAhanA parAjaya, Anada ane prabhu mahAvIra, prabhunA paMthe jJAnanA prakAza, nitIvicAra ratnamAlA, mahAvIra tatva prakAza ane Atmavizuddhi, AtmajJAnapravezikA tathA dharmopadeza tatvajJAna vigere graMthAnu' prakAzana temanI preraNAthI thayela che, ane sAdhvIjI vinayaprabhAzrIjIe For Private And Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 18 ] paNa AtmajJAna pravezIkA tathA nitimaya jIvana vigere pustako prakAzIta karavA preraNA Apela che. atyAre paNa temanI preraNAthI A graMthamAM paNa prakAzana mATe rakama maLela che. - have pachI dara varSe pUjya zrInA pustakonuM prakAzana kArya karavAnuM zrI vijayacaMdrasUrIzvarajI jaina jJAna maMdira navaraMgapurA amadAvAdanA TrasTI zrI kAMtIlAla DAhyAbhAI zAha, zrI vanecaMda emahetA, zrI kAMtIlAla ratanacaMda, zrI vasanajIbhAI ravajIbhAI temaja bacubhAI vADIlAla zAhe nakkI karela che. saraLa svabhAvI pUjya AcAryadeva zrI vijayaprabhAvacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. nI zubha nizrAmAM pUnI asima kRpAthI pustaka prakAzananuM kArya AgaLa vadhe ane aneka mumukSuo vAMcana mananane lAbha le. teja zubhecchA. sthaLa :zrI mukticaMdra zramaNa ArAdhanA kendra muni hemaprabhavijaya gaNI girivihAra taLeTI roDa, - pAlItANA 2032 vaizAkha suda 3 hatI For Private And Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pustaka prakAzana nimitte AvelI bheTanI rakama 2800-00 saMghavI bhUramalajI tejAjI zrI dhanApurA jinendra bhavana saM. 2031 nA pAlItANAmAM cAtuM mAsamAM thayela jJAnakhAtAnI Avaka mAMthI. 1111-00 sAdavIjI zrI jJAnazrIjInA saduupadezathI munirAja zrI hemapravijayajI ma. sA. ne gaNi padanI padavInI smRti nimitta. 501-00 sumitrAbahena caMdrahAsabhAI amadAvAda jenanagara vALA taraphathI. 501-00 zrI vijayacaMdrasUrIzvarajI jaina jJAnamaMdiranA jJAna khAtAmAMthI bheTa. 501-00 eka sadagRhastha taraphathI bheTa haste bAbulAla talakacaMda tathA bhIkhubhAI cImanalAla cekasI. 301-00 zrI mukticaMdra zramaNa ArAdhanA kendranA jJAna khAtAmAMthI bheTa, 250-00 zrI dharmanAtha pipaTalAla hemacaMda zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMghanA jJAna khAtAmAMthI sAdhvIjI vinayaprabhAzrIjInA saddaupadezathI. 201-00 pAlanapura meTA upAzrayanI baheno taraphathI bheTa. 101-00 hIrAbahena desAjIbhAI pAlanapuravALA. 101-00 AgamamaMdiranA ArAdhaka bahene taraphathI. hara tArAbena nemacaMda zAha For Private And Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI kIrtikara bhAI cunIlAla zAha-amadAvAda For Private And Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI kitakarabhAinI kirtI gAthA anAdIkAlathI saMsAramAM paribhramaNa karatAM kayArekaja mahAna punya prabhAve mAnava bhava maLe che. ane puNyAnuM baMdhI puNyano jayAre udaya hoya tyAre AtmA pote maLelI sAmagrIno sadupayoga karI zake che ApaNe kIrtIkarabhAInuM jIvana eTale jIvatI jAgatI preraka kathA che. eka nAnAmAM nAnI vyaktine atyaMta premathI bolAvavI UMca nIcano bheda nahi. garIba tavaMgarane bhedabhAva nahI. saralatAne jANe dariye joI UMcI kakSAnuM caritra ane satya priyatA ane niSkapaTa bhAva evA aneka guNethI teo zobhI rahyA che. emanA aMtaranI bhAvanA e pote mAne che ke janma janmanA dukhanI AtyaMtika nivRtti sAdhI parama AnaMda ane zAzvata sukhane AtmasAt karavA samaya ane sAdhana prApta thayA che jIvana jIvavAne satya ane vAstavika hetu mahAna ane gaMbhIra che, nirdoSa AnaMda zAMti ane sukha ke jenI gaNanA vizvanA keIpaNa padArtha ane sukhanI sAthe na thaI zake e prApta karavA kamarakasI divya prayatna karavAno che. ane bahirAtma dazAne tyAga karI aMtarAtmadazA pragaTAvavA rAta divasa prayatna karI rahela che sAmAyika, pratikramaNa ane namaskAra maMtra uvasagahara logasa vigere aneka jIvana For Private And Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ rara ] nirmaLa banAve tevA maMtre vigerenuM niSkapaTa bhAve apramata paNe raTana cAlu ja che. ekAMtamAM ke game tenI vacce beThelA. hoya tyAre paNa jApaga cAluja hoya che, jApano mahimA apAra che jApa ane dhyAna dvArAja mana ekAgra bane che bhavasidhunA aneka vamaLe jhaMjhAvAte ane viSayonA cintananuM viSa rageragamAM vyApta thatuM aTake che viSaya ane kaSAyonA aneka derUpa pApa karmothI mukti maLe che evA dhyAna mATe emane athAga prayatna cAlu che. jA5 ane dhyAnanA rasIka hovAthI pa. pU. prakAzaka ganiSTha AcArya devazrInI aneka kRtIo temanA hadayamAM vasela che temAM paNa jayArathI dhyAna dIpikA pustaka temanA hAthamAM AvyuM ane e vAMcyA bAda e pustaka chapAye ghaNuM varSo vityAM ane hAla alabhya hevAthI pUjya svargastha AcArya vijayacaMdrasUrizvarajI mahArAja sAhebanI hAjarImAM ja A pustaka chapAvavAnI bhAvanA thaI ane e kArya thoDA vilaMbe paNa pUrNa thayela che ene emane apUrva AnaMda che. pUNyane gata juo e je keI uttama pravRttio kare che. temAM zrI kIrtIkarabhAInA dharmapatnI dharmaparAyaNa zAradAbena temaja temanA suputra surendrabhAI, azokabhAI niraMjanabhAI, atulabhAI vagere eTalA bhAvanAzALI namra ane vivekI che, nAnA moTA dareka emanI IcchAnusAra vate che keI temane mana duHkha thAya tema karavA taiyAra nathI te pUrNa pUryodaya heya teja bane Aje knikarabhAI tanathI manathI ane dhanathI Atma saguNarUpI For Private And Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ ra3] vaibhavathI parama sukhI che. svastha manathI dharmArAdhana kare che ane anAsakta yogI jevuM jIvana jIvavA prayatna kare che. saMsAranA durgaNe svArtha ghana ke sattAnI lAlasA viSaya lupatA vigere durguNethI para che. kharekhara emanuM jIvana emanI saraLatA ane niSkapaTabhAva ane paranA duHkhane dUra karavAnI utkaTa bhAvanAnA yoge nAnA moTA sarvemAM emanI kIrti prasarelI che ane AvA aneka UmadA kAryothI potAnuM nAma sArthaka karela che e sAdhaka AtmA sAdhanAnA mArgo khuba AgaLa vadhI svaparanuM kalyANa sAdhe. AtmIka saddaguNeluM vibhava bhegavanAra bane. e ja li. prakAzaka, For Private And Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sa ma paNa 2 jeo mArA parama upakArI vaDIla vajana hatA e mArA pU0 phaInA dIkarI thatA hatA. bAlyavayamAM lagabhaga temanI sAthe sahIne ucharyo chuM. temaNe mane nAnA bhAI tarIke nehapUrvaka saMbhALa rAkhIne aneka susaMskArothI mAruM jIvana vAsIta banAvyuM che. pU. bene majura mahAjana vigerenI sthApanA karIne aneka rIte deza sevA paNa karela che. murabbI zrI aMbAlAla sArAbhAInuM avasAna thavAthI pU. bahena AghAtathI vyatita hatA tyAre meM dhyAnadIpikA vAMcana mATe Apela tenA vAMcanathI apUrva zAMti thaI temane paNa ema kahyuM ke A graMtha amUlya che ane temAM rahele upadeza atyaMta lAbhadAI che mATe A yAdIpikA graMtha svargastha pU. zrI anasuyAbenane arpaNa karUM chuM. "AnaMdaghana " eja li. nehAni, 10 Adarza sosAyaTI, navaraMgapurA, amadAvAda 9 kitikara cunIlAla zAha chuM ke For Private And Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir a, sau. zrI zAradAbena kIrtikarabhAI zAha-amadAvAda For Private And Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sva. zrI anasuyAbena-amadAvAda For Private And Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA prakaraNa 1. maMgalAcaraNa, viSaya, ane sUcanA sarvaddhi labdhisiddhIzairyogIkRta miSTadam / niSpApaM pApahaM vaMde sarva sarvajJamaMDalam // 1 // sarva prakAranI Rddhi, labdhi ane siddhionA svAmI evA yogIndothI paravarelA, ISTa devAvALA, pAparahita ane anyanAM pApone nAza karanAra, samagra sarvAnA samudAyane huM vaMdana karuM chuM. 1. bhAvArtha -graMthakAra zrImAna sakalacaMdrajI upAdhyAya graMthanA AdimAM maMgalAcaraNa kare che. maMgalAcaraNamAM sarvajJamaMDalane citAra Ape che jANe sAkSAt sarvanuM maMDala eka vakhata A pRthvItaLa para vicaratuM hoya che, te vakhate teonI pAse gadro paNa hoya che. ahIM cArgono artha tIrthakara deva thAya che, te lIdhe nathI; paNa sAdhujIvana gujAranAra gIo kahevAya che, tyAre teomAM zreSTha, avadhijJAnalabdhi. mana paryAvalabdhi vigere labdhi dhAraka kahevAya che. te apekSAe ahIM gadro kahyA hoya tema samajAya che. nAnA prakAranI For Private And Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 2 ] dhyAnadIpikA jJAnAdi saMpattio cAraNa, zramaNa, avadhi, mana:paryavAdi labdhio ane aNimA, mahimA, garimAdi aSTa siddhio enA "Iza" mAlika arthAta te jeone svAdhIna che evA gItRdethI vIMTAyelA, sarvajJamaMDaLane namana kare che. A sarvajJamaMDaLa ISTa devAvALuM che. janma maraNAdithI nivRtti pAmI parama zAMtimaya sthitivALuM svasvarUpa anubhavavuM te ISTa che ane te sthitie A sarvajJamaMDaLa pahoMceluM hovAthI te ISTa upadezAdidvArA Ape che. te parama zAMtimaya sthitie pahoMcavAnuM kAraNa niSpApasthiti che. niSpApa-pAparahita thayA sivAya AtmajIvana uccasthitie pahoMcI na zake e rahasyane batAvavA (niSpApa ) A vizeSaNa che. te sarvajJamaMDaLa (pApAM) che. pApano nAza karanAra che. kAraNamAM kAryane upacAra karavAmAM Ave che. pote niSpApa hovAthI yogya jIvone upadeza dvArA yeAgya mArga batAve che ane te svAnubhavasiddha mAga hevAthI jevI rIte pote niSpApa thayA che tevI rIte anya cagya jIvone paNa pApa nAza karanAra (pApa vinAnA) banAve che, eTale anyanA pApano nAza karanAra (kAraNamAM kArya upacAra dvArA) A sarvajJamaMDaLa che. A sarvajJamaMDaLa ekasAthe hoya ke jude jude prasaMge A pRthvItaLa para thaI gayela hoya te sarva sarvajJamaMDaLane huM vaMdana-namana karuM chuM. sarva sarvajJamaMDaLa kahevAthI A For Private And Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 3 ] graMthakAranI sarva dezakALamAM thayelA sarva pratye samadaSTi che ema sUcave che. vaLI savonA mate judA hotA nathI. kavya, kSetra, kALa, bhAvanI apekSAe upadeza judA judA hoya che, tathApi prApta karavA lAyaka Atmasthiti tenuM nizAna te-layabiMdu te sarvanuM eka ja hoya che. e daSTi dhyAnamAM rAkhI kaI paNa vyaktinuM nAma na ApatAM zAstrakAra sAmAnya rIte jagatamAnya sarvajJamaMDaLane graMthanI AdimAM namaskAra batAve che. vizeSa maMgalAcaraNa karavA sAthe graMthano viSaya batAve che. brahmajJAnAnaMde lInAha siddhasAdhusaMdoham / smRtvAdhyAnakRte'haM dhyAnAdhvagadIpikA vakSye // 2 // AtmajJAnanA AnaMdamAM lIna thayelA arihaMta, siddha ane sAdhuonA samudAyanuM smaraNa karIne huM yAnane dhyAnamAgamAM cAlanAra arthAt yAnano mArga batAvanAra dIpikAne kahIza. 2 bhAvArtha-jJAna ane AnaMda e AtmAnA guNe che athavA jJAna ane AnaMda te AtmAnuM ja svarUpa che. "brahma zabdathI zuddha nirAvaraNa paripUrNa evuM AtmasvarUpa samajavuM. nirAvaraNa AtmasvarUpa letAM, jJAna ane AnaMda paNa paripUrNa zuddha ja samajavAM-tevA jJAnAnaMdamAM lIna thayelA arihaMtadeva, siddhaparamAtmA ane sAdhuone samUha teonuM smaraNa karI, ekAgracitta teonA zuddha svarUpane manamAM yAda lAvI, huM sakaLacaMdrajI upAdhyAya nAma dhAraNa karanAra devAdhiSita For Private And Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 4'] dhyAnadIpikA AtmadhyAnane mATe dhyAnamAgamAM cAlanAra dIpikAne kahIza. ahIM sAdhune namaskAra tathA temanu smaraNa karavAthI AcAya tathA upAdhyAyajInuM smaraNa paNa sAthe ja thayuM, kAraNa ke sAdhu zabdamAM te bannenA samAveza thAya che, dhyAnane mATe" e zabdathIdhyAna karavAnI IcchA karavAvALA jIvAne sugamatA thAya eTalA hetuthI; dhyAnamAga mAM sAthe cAlavAvALI athavA dhyAnanA mAga atAvanArI dvIpikA kahIza ema graMthakAre jaNAvyu. 6 mArga vikaTa hoya, temAM vaLI rAtrI aMdhArI hAya ane rastA ajANyA hoya, A vakhate avazya karIne lAmiyAnI jarUra hoya che. semiyA vinA tevA ajANyA vikaTa rastAmAM herAna thavAnA, duHkhI thavAnA, bhUlA paDavAnA, lUTAvAnA ane mAra khAvAneA sabhava rahe che. evI ja rIte A mArI dvIpikA (graM'tha) dhyAnanA mAgamAM cAlanAra musApharone-mumukSuene sAthe AvI bheAmiyAnu' kAma karaze. ajJAna aMdhArAmAM prakAza karaze, bhUlA paDelAne mAge caDAvaze, kAmakrAdi cArAthI khacavAnI yukti jaNAvaze eTaluM ja rastA dekhAi pazu navIna mAhAdinA parAjaya karavAnA rastA dekhADaze. A dhyAnadIpikA kahevAne mArA A ja uddeza che. dhyAnanA athI jIvAne graMtha karanAranI sUcanA. jainAgamArthAnavalaMbya moha dhvAMtAtakRtrI zamazuddhidAtrI | dhyAnArthibhiH svAMtagRhe vidheyA nityaM nijodyotakRte kRtIzaiH // 3 // For Private And Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA potAnA udayane mATe mahAna prayatna karanAra dhyAnanA athI jIe jena AgamanA arthanuM avalaMbana karIne miharUpa aMdhakArane nAza karanArI ane samabhAvanI vizuddhine ApanArI A dhyAnadIpikAne niraMtara pitAnA aMtaHkaraNarUpa gharane viSe dhAraNa karavI. 3. | bhAvArtha:-IcchA kharekhara AtmAno udaya karavAnI ja hoya to A dhyAnadIpikAne tamArA hRdayamaMdiramAM niraMtara padharAvI rAkho. dareka kSaNe tamane yAda Ave, jAgRti Ave te mATe bIje kayAMya nahIM paNa hRdayarUpa gharamAM ja rAkhaje, Atma sanmukha ja rAkhaje. A dhyAnadIpikAmAM jaina AgamanA arthanuM ja avalaMbana kareluM che, artha-jinezvara bhagavAne anubhava karela siddhAMta-nizcayanuM ja varNana temAM che ane te mATe ja te moharUpa aMdhakArane nAza karanArI che; tathA samabhAva ke jemAM rAga paNa nathI ane dviSa paNa nathI, tevI rAgadveSa vinAnI, sama-viSama vinAnI parama vizuddhivALI sthitine ApavAvALI che. matalaba ke vItarAga devane je svAnubhavasiddha mAge che te mArge cAlatAM avazya tame te sthitine anubhavI zakaze. te mAga AmAM (dIpikAmAM) batAvavAmAM Avaze, eTalA mATe ja A graMthane hRdayamAM sthAna Apajo. zebhAne mATe jema gharamAM abharAI upara vAsaNe goThavavAmAM Ave che tema A graMthane pustakAlayanI abharAI upara ja goThavI na mUkaze, 3 For Private And Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 6 ] dhyAnadIpikA AtmAne hitakArI vastu zI che? jIvo ghanAdimalino mohAMdho'yaM ca hetunA yena / zudhyati tattasya hitaM tacca tapastaca vijJAnam // 4 // anAdi kALathI malina ane mohAMdha A jIva je hetu vaDe zuddha thAya te tenuM hita che, te tapa che ane te vijJAna che. 4, bhAvArtha: A jIva anAdi kALathI malina che. tenAmAM malinatA kyAre AvI ane zA hetuthI AvI? Ane javAba "anAdi kALathI tema ja che " e sivAya bIjo Avato nathI. - jJAnIe pitAnA jJAnamAM tema ja dekhe che. zAstrakAre ema ja jaNAve che. dareka saMpradAyamAM paNa moTe bhAge A ja mAnyatA che. malina thavAnA hetuomAM be bheda che. prathama anAdi pravAhanI apekSAe mULa anAdi malinatA thavAmAM hetu ze? te hetu maLI zakato nathI, zedhavA jatAM aneka zaMkAonA vamaLamAM athaDAvuM paDe che. chevaTe paNa anAdi tema ja che" A zabdano Azraya levuM paDe che. bIje hetu amuka sthitithI malina thavAnA hetuo mithyAtva kaSAya (ajJAna), avirati (IcchAone anirAdha) (dha, mAna, mAyA, lebhavALI pariNati) ane go (mana-vacana-kAyAnI pravRtti) A hetuo mAnavAmAM Ave che. te hetuo navIna malinatA pAmavAmAM prabaLa kAraNarUpa che. tenuM nAma ja mAhAMdha-mehathI AdhaLA thavApaNuM che. For Private And Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA A moharUpI paDaLane laI AtmajJAna-AtmaprakAza-dabAI gaye che-kaMkAI gayA che-tethI vastune vastusvarUpe joI zakAtI nathI. AtmasvarUpa pragaTa thatAM A malinatA ke mohAMdhatA rahevA pAmatI nathI. mATe A AtmA je hetu vaDe karI zuddha thAya te ja tenuM hita che athavA temAM ja A jIvanuM hita samAyeluM che, tenuM nAma ja tapa che ane tenuM nAma ja vijJAna che. matalaba ke A jIva game te hetu vaDe zuddha thAya tene mATe tame prabala prayatna kare. amuka hetuthI zuddha thAya ane bIjA hetuthI zuddha na thAya A kadAgraha na kare AvA nakAmA vAdavivAdamAM na Utare. amUlya mAnavajIvanane kSaNa paNa nakAmuM na kADhe. jinezvara bhagavAne AtmAne vizuddha thavAnA asaMkhya mArgo pitAnA jJAnamAM dekhyA che temAMthI tamArA dardane je davA (upAya) lAgu paDe te lAgu pADe. dareka jIvanI yegyatA judI judI hoya che. baMdhane paNa judA judA hetuone lIdhe judA judA prakAranAM hoya che eTale amuka mANasa je upAya nidhana thavA mATe kahe che ke pitAne lAgu paDe che te ja upAya sarvane lAgu pADavA jAya te tema banI zakatuM nathI. mATe tevA Agraha na karatAM pitAne game tevA paNa lAgu paDe tevA upAya zodhI kADhI turata lAgu pADI malinatA ochI kare balake tene nAza kare e ja tattvajJAna che ane e ja tapa che. For Private And Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 8 ] dhyAnadIpikA A duniyAmAM nAnA prakAranA matamatAMtara ane jhaghaDA thavAnA hetuo A ja che ke mANasa potAnI mAphaka sarvane calAvavA mAge che, pitAnI yogyatA pramANe sarvanI yogyatA kape che pitAnA vicAra pramANe anyane nyAya kalpe che ane sAmAmAM tema hotuM nathI. sarakhI gyatA na hovAne lIdhe temanA mArge judA paDavAnA ja ane tene lIdhe vicAranI bhinnatA te rahevAnI ja-tathApi lakSyabiMdu-sAdhya te sarvanuM eka ja hovuM joIe. A lakSya dhyAnamAM rAkhI duniyA tarapha daSTi karavAmAM Ave te AvA matamatAMtare mULa sAdhyamAM laya thaI gayelA jovAmAM Avaze. 4. bhAvanAnI jarUriyAta janmajarAmaraNabhayaiH pIDitamAlokya vishvmngaaraaH| niHsaMgatvaM kRtvAdhyAnArtha bhAvanAM jagmuH // 5 // janma, jarA ane maraNanA bhaya vaDe vizvane pIDAyeluM joIne aNagAra (jJAnIo) niHsaMgapaNuM dhAraNa karI yAnane mATe bhAvanAne Azraya kare che. pa. bhAvArtha :-jenA hRdayamAM vicAradazA jAgrata thaI che, teo kharekharA manuSyo che eTale manana karanArA-vicAra karanArA che, kemake manuSyane mana maLeluM che. sada asa tenAthI vicAra karI zakAya che. A vicAra karanArAo ja mukhyatve karIne manuSya gaNAya; bAkInAo te manuSya chatAM manane sanmArgo upaga na karatA hovAthI athavA asadumA manane joDatA hevAthI ane pitAnA hitAhitano. For Private And Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 9 ] vicAra nahi karatA heAvAthI, (manuSya chatAM) jIvatAM pazue samAna che. AvA vicAravAna manuSyA jyAre A duniyA tarapha dRSTi doDAve che tyAre temane mAlUma paDe che ke A Akhu vizva janma, maraNa, ane vRddhAvasthAdinAM duHkhAthI pIDita che. rAga, zAka, Adhi, vyAdhi, upAdhi vigere duniyAne herAna karI rahyA che. janmamaraNanAM anivAya evAM cakra askhalita gatimAM prayANa karI rahelAM che. are! AmAMthI khacavA mATe ze upAya levA joie ? A vicArazreNi temanA AvaraNane paDado khaseDI Ape che thoDAghaNA mAga karI Ape che kharA nizcaya karI Ape che ke mAre teA A pramANe ja vana karavu joIe. mAruM jIvana nirupAdhikapaNe vyatIta thavuM joie. jema upAdhi echI tema vikSepa, vyagratA, vihavaLatA ochI, krama baMdha ochA. savathA upAdhi dUra karavA mATe chevaTe aNugAra mArga, tyAgamAga eTale IcchAe tyAga karavAnA mAga temane zreyaskara jaNAya che ane parama AtmazAnti mATe ja kAyara manuSyeAne duHkhe tyAga karI zakAya tevA gRhasthAzramanA tyAga kare che ane chevaTe zramaNa (sAdhu)paNuM a'gIkAra kare che te grahaNa karyA pachI paNa halakI keATInA manuSyAnI sAkhatamAM (sahavAsamAM) AtmalakSa na bhulAya te mATe niHsagapaNu a'gIkAra kare che. tevA manuSyAnA paricayamAM (sahavAsamAM) dhyAna thaI zakatuM nathI te mATe For Private And Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 10 ] dhyAnadIpikA niHsaMga rahI dravyathI niHsa'gapaNu ne ekAMtavAsa ane bhAvathI viSayavikArAnA vicArAthI nirvicAra mana A ni:saMgapaNu' te mahAtmAe AtmadhyAna mATe svIkAre che ane te dhyAnane paNa vizeSa pASaNa maLe te mATe athavA dhyAna mATe hRdaya taiyAra thAya (lAyaka thAya) te mATe prathama bhAvanAonA teo Azraya le che. 5. bhAvanAthI hRdayane vAsita karavAnA guru upadeza Ape che bhUteSu bhaja samatvaM citaya citte nijAtmarUpaM ca / manasaH zuddhiM kRtvA bhAvaya cittaM ca bhAvanayA ||6|| jIvAne viSe samapaNu rAkha, cittane viSe pAtAnA AtmasvarUpanuM' ciMtana kara ane mananI zuddhi karIne bhAvanAvaDe cittane vAsita kara bhAvArtha :-mana AtmAnI najIkanI vastu che, manane vaza karyA sivAya AtmasvarUpa pragaTa thatuM nathI, vaza karavuM eTale keLavavu, ceAgya mArge gamana karAvavu' ane aAgya mAga thI pAchu vALavu, nahi keLavAyela mana sukhamAM duHkha dekhADe che ane duHkhamAM sukha dekhADe che. ayeAgyane cAgya manAve che, cAgyane ayeAgye manAve che. game te pariNAma kharAba AvanAra hoya tema samajAyu' hoya chatAM paNa te bhAna bhUlI, mane mAnyu` ke Ama Avaze teA te te pramANe kare che; janmamaraNAdi ja jALa manane laIne ja mananI maherabAnIthI ja janmamaraNanA nAza thAya che, mATe karavAthI mane AnaMda matalakha ke A sa UbhI thAya che ane For Private And Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 11 ] manane keLavavAnI-ceAgya mArga lagADavAnI-pUNuM jarUra che. guru mahArAja kahe che ke he ziSya ! A manane tuM sarve prANIo pratye samabhAva rAkhatAM zIkhava, samabhAva te rAga dveSa sivAyanI nilepa sthiti che. A sarva jIvA potAnA sarakhA ja che. AtmasattAe vicAra karatAM kAI jIva nAnA mATA AchA vadhAre nathI, jevuM tane sukha vahAluM ane duHkha aniSTa che tevu' ja sarva jIvAne paNa che; mATe sarva jIvA upara samaSTi rAkha kahyu che ke-- anicchan karma vaiSamyaM brahmAMzena samaM jagat / AtmA'bhedena yaH pazyedasau mokSagamI zamI || (aSTaka) kanA viSamapaNAnA vicAra na karatAM jJAnanA aMzanI sAthe meLavatAM yA vicAra karatAM A jagatanA sarva jIve ekasarakhA che, ema vicAra karI je manuSya sarva AtmAene peAtAnI sAthe abhedyapaNe jue che, te samabhAvanI sthitivALA manuSya mAlse janAra che. AthI ema jaNAya che ke kanI viSamatAthI (vicitratAthI) bhinna bhinna, nAnu'mATuM, sAruM...nAruM A jagata dekhAya che paNa te jIvAnI aMdara sattArUpe rahela AtmasvarUpanI sAthe sarakhAmaNI karavAmAM Ave teA rAgadveSanI pariNativALu' viSamapaNuM dekhAtu' nathI, kAraNa ke AtmasvarUpa sarvAM jIvAnu ekasarakhuM ja che eTale dehaSTi mUkI daI sarva jIvAne tuM AtmasvarUpe joyA kara tathA he ziSya ! cittane viSe tArA zuddha AtmasvarUpanA ja tuM vicAra kara. For Private And Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 12 ] dhyAnadIpikA manamAMthI anAtma jaDa jagata saMbaMdhI vicAro dUra karI tArA AtmAnuM zuddha svarUpa kevuM che tene vicAra karavAne manane abhyAsa pADa ane mananI zuddhi karIne cittane bhAvanA vaDe vAsita kara. | sarva jI upara samabhAva rAkhavAthI ane AtmasvarUpanuM ciMtana karavAnI Teva pADavAthI manaHzuddhi thaI ja jaze; chatAM A be upAyo uparAMta bIjA paNa aneka upAya che ke jethI karIne mananI zuddhi thAya che, ema tArA jANavAmAM hoya te te, agara ke jJAnI puruSo pAsethI bIjA je koI upAya maLe te upAe karIne paNa tuM mananI zuddhi kara ane tuM kaMIka zuddha thayelA manane bhAvanA ke je AgaLa batAvavAmAM Avaze te vaDe tuM vAsita (sugaMdhita) kara. sarva jIvomAM samabhAva rAkha, AtmasvarUpanuM ciMtana karavuM ane mananI zuddhi karavI; te eka eka upAya eTale badhe majabUta che ke manane AtmasthitimAM lIna karAvI de tema che, te pachI bhAvanA vaDe cittane vAsita (saMskArita) karavAnuM zuM prayojana haze? A zaMkA utpanna thavAno saMbhava che ane tenuM samAdhAna Ama karI zakAya tema che ke acokkasa sthitivALA amajabUta saMskAro game te jAtanA pADo paNa tenuM saMgIna cokkasa sthitivALuM pariNAma AvatuM nathI paNa ekAda daDha majabUta saMskAra ghaNI prabaLatAthI mana upara pADavAmAM Avyo hoya to tenI asara kAyamane mATe majabUta paDI rahe che ane tevI sthitivALA mATe A sarvamAMthI eka paNa upAya manane vizuddha karavA mATe For Private And Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA _ 13 ] pUrato che, te sivAyanAne mATe aneka upAyo karatAM kALAMtare kaI upAya cokkasa lAgu paDI jAya che. vaLI bhAvanA vaDe manane saMskArita karavAnuM kAraNa ema paNa che ke saMsAranI anityatA, azaraNutA, viSamatA vigerenA saMskAre majabUta rIte mana para paDayA hoya te viSaya taraphathI te mana ghaNI ja sahelAIthI pAchuM phare che ane pAchuM pharyA pachI paNa te vicAra vinAnuM to rahI zakatuM nathI. kAraNa ke manane ghaNuM kALane vicAra karavAne daDha abhyAsa paDela che. eTale tene AtmasvarUpanA ciMtanamAM goThavavAthI saMsAranI vastuothI virakta thayeluM mana ghaNuM sahelAIthI AtmaciMtanamAM praveza karaze athavA kAMIka samabhAva AvavAthI ane AtmaciMtana tarapha tenuM valaNa thayeluM hovAthI mananI zuddhi sArI rIte thaI zake che ane tevA manamAM bhAvanA ghaNI sahelAIthI daDha saMskAra sthApita kare che. Ama anya AzrayathI paNa manazuddhimAM vadhAro thavA saMbhava che. Azaya e che ke game te prakAre paNa mananI zuddhi te karavI ja paDavAnI ane te zuddhi ja dhyAnamAM vadhAre upayogI thaI paDavAnI. 6. bhAvanAo batAve che. bhAvanA dvAdazaitAstA anityAdikatAH smRtAH / jJAnadarzanacAritraM vairAgyAdhAstathA parAH // 7 // For Private And Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 14 ] dhyAnadIpikA anityAdika A bhAvanAe khAra kahelI che tema ja khIjI jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya Adi cAra bhAvanAe paNa kahelI che. 19. bhAvA:-bhAvanA eTale vicAraNA kAI paNa eka vastunA svabhAvanA sa`khaMdhamAM vicAra karI tene niya karavA, mana upara tenA nizcayapaNAnI sacADha asara karavI; jema ke kAi vastunA upara bIjI judA svabhAvanI vastunA puTa devAmAM Ave che ane tenI eTalI khatrI asara thAya che ke mULa vastunA svabhAva badalAI jaI je vastunA puTa ApavAmAM AvyA che tenA svabhAva te vastumAM dAkhala thaI jAya che, AnuM nAma bhAvanA che. tevI ja rIte anAdikALathI vividha prakAranA pudgalAnA anubhava karatAM rAgadveSa karavAnA svabhAva manane paDela che. pudgalAmAM sukhanI bhrAMti thayelI che. te rAgadveSa karavAne svabhAva ane sukhanI bhrAMti temAM satya zuM che, tenA kharA svabhAva zA che tenA vAravAra mana dvArA vicAra karI mana upara tenI sacADha asara karavI. mananA pUrvanA svabhAvane bhUlI jaI A navIna vicAra pramANe ja peAtAnA svabhAva grahaNa kare, enuM nAma bhAvanA che. A bhAvanAe anityAdi khAra che, ane jJAnAdika cAra che, je AgaLa batAvavAmAM Ave che, bhAvanAbhirasaMmUDho munirdhyAne sthirIbhavet / kSAnadarzanacAritravairAgyopagatAca tAH // 1 // For Private And Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 15 ] bhAvanA vaDe daDha nizcayavALo muni dhyAnamAM sthira thAya che. te bhAvanA jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya ema cAra prakAranI che. 1. prakaraNa 2 jJAna bhAvanA vAcanA pRcchanA sAdhuprekSaNaM parivartanam saddharma darzanaM ceti jJAtavyA jJAnabhAvanA // 8 // vAMcavuM, pUchavuM sArI rIte manana karavuM, parivartana karavuM, (gaNa javuM, yAda karavuM) ane dharma kahe A jJAnabhAvanA jANavI. 8. bhAvArtha-jJAna vaDe manane vAsita karavuM te jJAnabhAvanA che. Atmaupaga jAgrata rahe, azubhavika ochA thAya, zubha pravRtti ke je AtmasvarUpane nirNaya karavAmAM ke sthira thavAmAM sahAyabhUta thAya che tene vadhAre thAya tevI jAtanA mana upara saMskAre daDha thAya te mATe AtmajJAna saMbaMdhI guru pAsethI upadeza sAMbhaLa AtmajJAnanAM sAdhanabhUta siddhAMta (pustaka) bhaNavAM, anyane bhaNAvavAM, temAM je je jyAM jyAM zaMkAe paDe tenuM samAdhAna guru taraphathI meLavavuM agara ApaNuthI adhika jJAnavAna hoya temane pUchavuM tenuM sArI rIte manana karavuM, te arthane vAraMvAra manamAM kasAva, vividha prakAranA tarko karI tenuM samAdhAna karavuM, te tatva AdaravA lAyaka ApaNA svabhAvarUpa thaI jAya tevA For Private And Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 16 ] dhyAnadIpikA vicArA dRDha karavA tenuM vismaraNa thaI na jAya te mATe vAraMvAra tenu' parizIlana karavu, eTale zAMAMtane vakhate te yAda karI javAM ane anyane svapara hita buddhithI tene upadeza ApavA, te sa'bhaLAvavAM ItyAdimAM manane sArI rIte pravINa karavu joDI devu' te jJAnabhAvanA kahevAya che. darzanabhAvanA saMvegaH prazamaH sthairyamasaMmUDhatvamasmayaH / AstikyamanukaMpeti jJeyA samyaktvabhAvanA // 9 // sa'vega, upazama, sthiratA, dRDha nizcayatA, nirabhimAna (agava) athavA anAdhaiyatA AsthA (zraddhA), anuka'pA e samyaktvabhAvanA jANavI. 9. bhAvArtha :-darzanabhAvanAnu` bIjuM nAma samakitabhAvanA che. mAhanIya karma saMbaMdhI darzana mAhanIya kamanA kSaya kSayaiApazama ke upazama thavAthI A darzanabhAvanAnI prApti thAya che A bhAvanA vaDe ataHkaraNane saskArita karavAthI A guNa ghaNI sahelAIthI pragaTa thAya che. deva ane manuSyAdvinA vividha prakAranA sukhanI abhilASA jyAM sudhI AchI na thAya ane jyAM sudhI kevaLa AtmasukhanA abhilASI A jIva na thAya tyAM sudhI sa`vega pragaTa thatA nathI. A leAkanAM ane paraleAkanAM sukhanI vAsanA (icchA) jyAM sudhI virAma na pAme tyAM sudhI Atmasthiti kema pragaTa thAya ? dehArdi pudgalajanya sukha ghaNA prayAse prApta thanAru che, kSaNika che, asAra che, ane temAM rAkhelI Akti For Private And Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA [ 17 ]. pariNAme duHkha utpanna karanArI che; enI IcchAne jyAM sudhI cheda-nAza na thAya tyAM sudhI samyaktva je AtmaguNa che tene prApta karavAnI AzA svapnAmAM paNa na rAkhavI. 1. jyAM sudhI anyanuM bUruM karavAnI AzA ke sAruM karavAnI potAnI bhAvanA, lAgaNI. je karmanA pramANamAM thAya che te bhAna bhUlI jaIne abhimAnane laI vera levAnI bhAvanA hadayamAM pragaTa karavAmAM Ave che tyAM sudhI A bhAvanAne rahevAne avakAza kyAMthI maLe? prakAza ane aMdhAruM sAthe kyAMthI rahI zake? je manamAM vera virodhanI vAsanA baLatI hoya tyAM AtmasvarUpanI parama zAMti kevI rIte pragaTa thAya ? manamAMthI tevI bhAvanAne taddana kADhI nAkhI tene ThekANe aparAdhIone paNa kSamA (mAphI) ApanArI kamaLatAvALI upazama bhAvanAne sthApita karavAthI samyaphatva nAmano AtmaguNa pragaTa thAya che. 2. jyAM hadaya vividha prakAranI AzA, IcchA ke tRNAne lIdhe AkulavyAkula thaI rahyuM hoya, ghaDIbhara paNa parama zAMtimAM besavAnI sthiratA maLatI na hoya, manamAM nAnA prakAranA vicAra ke vitarko cAlatA hoya viSaya meLavavAnI IcchAthI mana vihavaLa thaI rahyuM hoya ke tevA caMcaLatAvALA manamAM samyaktva guNa kevI rIte pragaTa thAya? AtmabhAvamAM ane pudgalamAM AsaktadazA A bannene sUrya ane aMdhakAranA jeTaluM taphAvata che. - thoDo vakhata paNa viSayAdika kAmanAnA vicArathI manane For Private And Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 18 ] dhyAnadIpikA zAMti ApI arthAt tevA anya vicArAne dUra karI AtmabhAvamAM sthiratAnA anubhava karavAthI-manane zAMta rAkhavAthI sthira ane nimala thayela pANImAM nIce paDela vastu jema pragaTa dekhAi Ave che tema manane AtmabhAvamAM sthiratAnA Azraya karAvavAthI temAM samyaktvarUpa AtmaguNu pragaTa thaI Ave che. 3. AtmA che, nitya che, kamanA kartA che, kamanA bhAgavanArA che, mAla che ane mAkSanA upAya che. AtmA che te vAta anubhavasiddha cAkkasa che, dehanA adhyAsathI deha jevA dIse che paNa te ajJAnadazA ja che, deha ane AtmA ane judAM ja che. AtmA caitanya lakSaNa, jJAtA, dRSTA che deha jaDa lakSaNa che talathI tela, dUdhathI ghI, talavArathI myAna, vagere pratyakSa judAM chatAM vicAra nahIM karanArane ekarUpa dekhAya che tema sUkSmadraSTithI vicAra karanArane AtmA dehathI judA dekhAya che, AtmAnI sattAthI ja pAMce indriyA deha ane manAdikanuM jJAna thAya che arthAt A sarvane jANunAra AtmA ja che. AtmA che ke nahi, evI za'kA karanAra ja AtmA peAte che. AtmA nitya che, dravyanI apekSAe AtmA nitya che deva, manuSya, jAnavara Adi paryAyAnI apekSAe anitya che. bALa, yuvAna, vRddhAdi traNe vayanu jJAna eka AtmAne ja thAya che athavA netrAdika iMdriyAthI je kAMI padArtha joyA hAya sAMbhaLye hAya anubhabyA hAya pachI te netrAdimAMthI phAI iMdriyanA nAza thAya chatAM te iMdriyathI anubhavela For Private And Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 18 ]. viSayanuM jJAna to banyuM ja rahe che teno nAza thatuM nathI. AthI cekasa nirNaya thAya che ke dehano nAza thatAM paNa jJAtA daSTA AtmAne nAza thato nathI. 3. AtmA kamano kartA che. AtmA je citanyazakti tenI preraNA na hoya te karma kaNa grahaNa kare? pudgalo jaDa che, temAM svataMtra kama grahaNanI zakti kyAMthI hoya? jaDa padArthamAM kaI paNa prakAranI svataH preraNazakti nathI. jo heya te prANarahita thayela dehathI kriyA kema thatI nathI? cetana dhAre che te pravRtti kare che ane dhAre che te badhI pravRtti aTakAvI paNa zake che. AthI e ja nirNaya thAya che ke karma karavA na karavAnI preraNAzakti AtmAmAM ja che AtmA jyAre pitAnA savabhAvamAM vate che, tyAre kamane rtA nathI, tyAre te svabhAvaramaNatA e ja tenuM kartApaNuM che ane jyAre AtmajJAna bhUlI parabhAvamAM AtmAnI pravRtti thAya che tyAre te karmane kartA che. AtmA karmane bhaktA che. te bhrAMtivaDe jIva viskurAyamAna thaI jaDa purA karmo grahaNa kare che. jhera ke amRta pote jANatA nathI ke mAre amuka mANasane mAre che ke sukhI kare che tathApi tene upabhega karavAthI tene tema thAya che, evI ja rIte zubhAzubha karma pote sukhaduHkhanAM heturUpa che ema jANatA nathI kAraNa ke te jaDa che; tathApi grahaNa karanAra jIvane sukhaduHkhane anubhava te maLe che ja. je karmane upabhega karanAra jIvane na mAnIe to sukha, For Private And Personal Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 20 ] dhyAnadIpikA duHkha, harSa, zAka, mAna, apamAna vagere kAne thAya che ? tenA upabhAga lenAra bIjo kANu che ? kAI ja nathI mATe AtmA ja kama'nA bheAktA che. 4 karma kSayathI meAkSa thAya che. zubhAzubha karmanA kSaya thavAthI mANa thAya che. kama vadhe che ane ghare paNa che temAM vadha ghaTa thatI rahe che. kAI kriyAthI theADI AchAza thAya che, tA eka kriyA evI paNa hAvI joie ke tenA sathA nAza kare che ane tenA kSayathI meAkSa thAya che. pa. mAkSanA upAya kadazA e ajJAna bhAvathI thAya che ane jJAnabhAvamAM AvavuM te mekSadA che. jema prakAza AvavAthI a'dhakAra dUra thAya che tema jJAnabhAvathI kamane! nAza thAya che. karmabaMdhanAM je je kAraNeA che te te kAraNeAnA pratipakSarUpa kAraNeAnuM sAdhanAnuM-sevana karavAthI tene khadhanA nAza karI meAkSanI prApti karAve che. rAga, dveSa ane ajJAna A mukhya rIte karma baMdhanAM kAraNeA che. AtmajJAnathI-AtmAnA zuddha svarUpanA lakSathI A sarvanA nAza sAdhI zakAya che. jema kSamA, namratA, saraLatA ane sASathI anukrame dveSa, mAna, mAyA ane lAbhanA nAza karI zakAya che, tema ja AtmAnA zuddha svarUpanA lakSathI mAha ane ajJAnAdine nAza thaI zake che ane tethI krama badhathI mukta thavAya che ane tene pariNAme meAkSa thAya che. mATe te meAkSa che ane mAkSanA upAya che. 6. For Private And Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 21 ] uparanI cha vAtane daDha nizcaya tha joIe. tenA daDha nizcayathI manane vAsita karavuM tethI samyakta thAya che. pudugala padArtho vividha raMganA, vividha rasavALA, vividha gaMdhavALA, vividha sparzavALA ane vividha zabdo utpanna karanArA che. sArAmAM sAro dekhAva ApI thoDA ja vakhatamAM kharAbamAM kharAba svarUpa dhAraNa kare che ane kharAba dekhAva ApI tenA te ja pudagale sAro dekhAva Ape che. suMdara dekhAvavALA, miNa svAdavALA ane mohaka sugaMdhavALA lejanAdi padArtho zeDA ja vakhatamAM viSTArUpa thaI kharAba dekhAva Ape che, te ja viSTAdi kharAba padArtha khAtararUpe thaI rUpAMtare pAchA suMdara anAja, phaLa, phUla, vRkSa, choDavA, dUdha, ghI, vastra ane vividha prakAranAM upabhoganAM sAdhanarUpe dekhAva Ape che. A padArthonI ramaNIyatA ke dudhanIyatA dekhIne kAMI paNa Azcarya pAmavA jevuM nathI. utpatti, sthiti ane vinAza e dareka pudagala padArthanI paraMparAthI cAlatI AvatI traNe jAtanI sthiti thAya che. tene je cokkasa nirNaya mana upara bhAvita karyo hoya te A duniyAmAM padArthonA vikAravALA pheraphArathI kAMI paNa Azcarya jevuM rahe ja nahIM. A Azcarya vinAnI sthitivALuM mana thAya te paNa samyaktvanI prApti ke daDhatAnuM ja kAraNa che; te kAraNa eTalA mATe ke AtmA pitAnI zuddha sthitimAM AvA pheraphAra vinAno che te A uparathI nizcita thAya che. athavA asmayano bIjo artha garva rahitapaNuM laIe to jyAM gava che, abhimAna che tyAM AtmajJAna kyAMthI hoya? For Private And Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 22 ] dhyAnadIpikA gava kAnA karavA? zu' pudgalAnA gava, ke je pudgalA paradravya che. puNyApavALA svabhAvane AdhIna che. sacAgavicAga dhama vALA che, hazeAkane karAvavAvALA che ane saMsAranA praribhramaNane vadhAranAra che, te jaDa pudgalenA gava karanAra AtmAthI parArmukha thayela heAvAthI ane jaDamAM AsaktivALA hAvAthI tene AtmajJAnanI prApti na thatAM jaDa padArthonI ja prApti thaze, kAraNa ke je jIvAnI jemAM Asakti hoya che, jenA para prema ke lAgaNIDAya che te padArtha tenA tarapha AkarSAya che, te tene mATe ja pravRtti kare che, tenI tene prApti thAya che, eTale jaDa padArthanI prAptithI ga abhimAna nahi karanArane samyakRtvanI prApti thAya che. ja bArIka vicAra karatAM mAlUma paDaze ke jaDa padArthamAM thatI AsaktithI ja manuScAne gava thAya che. AtmasvarUpanI prAptithI te manuSya zAMtimaya jiMdagI bhAgave che ane paramazAMtimAM ja vizrAMti ke che, zarUAta evI rIte thAya che ke koI paNa prAmANika ane AtmajJAnanA anubhavI manuSyamAM (puruSamAM) prathama zraddhA rAkhavAnI jarUriyAta che tenA vacana para zraddhA rAkhI amuka vakhata sudhI amuka jAtanI cAgyatA pAttAmAM pragaTa thAya tyAM sudhI tenA kahyA pramANe Atmavizuddhi mATe cAlavu' ja paDe che. AtmasvarUpa evI vastu nathI ke pratyakSa rIte dekhADI zakAya paNa te anubhavagamya che. prayatna karanArane peAtAne ja tenA anubhava thAya che. bIjAne anubhava karavA hoya te teNe paNa te anubhava karanAranA For Private And Personal Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAna dIpikA [ 23 ] * kahevA pramANe prayatna karavA joie. matalaba ke zarUAta zraddhAthI thAya che. ane jema jema cAgyatA vadhatI jAya che tema tema anubhava vadhatA jAya che. mATe zarUAtamAM kAI prAmANika mahApuruSa AtmajJAnanA anubhava karanAra hAya tenA para zraddhA rAkhI tenA kahyA mujaba vartana karavu teNe je kahyu che te satya che, ceAgya ja che mArA hita mATe ja che mane tenAthI avazya phAyade thaze ja AvI zraddhA rAkhI Atmavizuddhi mATe prayatna karavA; vArtAthI vaDAM thatAM nathI. prayatnanI khAsa jarUriyAta che cAgya prayatna avazya phaLa Ape che. A zraddhA guNu zuddha samyaktvane pragaTa kare che ane zraddhA pAte ja jJAnadazI che. 5. hRdaya komaLatAvALu, dayAthI Ama thavuM ja joIe, du:khI jIvAne dekhI temanI madade doDI javAnI vRtti rAmarAmamAM thavI joie. pAtAnI zakti anusAra tana, mana, dhana ane vacanathI paNa madada karI temanAM duHkha dUra karavAM joie. peAte kadAca na karI zake te bIjA pAse paNa madada karAvavI. dravya ane bhAvathI ema be prakAre jIveA du:khI hAya che, dravyathI duHkhI, nidhana, rAgI, mAnasika pIDAvALA, ApattimAM gherAyelA vigere kahevAya che. dhama vinAnA jIvA, kevaLa pAMca iMdriyeAnA viSayasukhamAM lubdha thayelA, sArAsAranA vicAra na karatAM nAnA prakAranA Arabha samAraMbhamAM, ezaArAmamAM pravRtti karanArA, ahika sukhamAM magna thayelA, AtmA ke paraleAkane nahi mAnanArA, pazuonI mAphaka AhAra, bhaya, nidrA ane maithunamAM ja jiMdagI gujAranArA For Private And Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 24 ] dhyAnadIpikA vigere pulika sukhamAM sukha mAnanArA jIvA, te bhAvathI duHkhI che; matalakha ke vata mAnamAM sukhI che paNa te bhaviSyamAM du:khI thanArA che. tene dharmopadeza ApI, cAgya dhama ne raste caDAvavA te, te jIvAnI bhAvayA (anukaMpA) che. jyAM sudhI hRdayamAM A leAkanA ane paraleAkanA sukhanI icchAonI vALAe baLatI hoya jyAM sudhI hRdaya niSThu ratA ke nirdayatA vAparIne paNa svArtha sAdhavA bhaNI doDAdoDa karatu` hoya tyAM sudhI te hradayamAM bhavadAvAnaLanI zAMti karanAra samyaktva bhAvanA kayAMthI heAya ? kayAMthI pragaTe ? manuSkAe peAtAnuM hRdaya anukaMpAthI eTaluM badhuM A, kAmaLa khanAvavu. joIe ke duHkhI jIvAne dekhI AMkhamAMthI azradhArA chUTavI joIe ane tenA bacAva mATe ke sahAya ApavA mATe jarA paNa vilaMba na karatAM nyAyArjita peAtAnI milakatanA chuTathI upayoga karavA joie ke je prAmara prANI peAtAnI mahenatathI maLI zake tevI ane avazya nAza pAmanArI tuccha vastune paNa bIjAnA bhalA mATe chuTathI upayAga karI zakatAM nathI te pAte AtmajJAna ane mAkSa jevI amUlya vastunI prApti mATe bIjAnI kRpAne pAtra kevI rIte thaI zakaze? athavA nirdayatAthI dugdha thayelA hRdayamAM samyaktvanA 'kura kevI rIte UgI nIkaLaze ? arthAt hadayane anuka'pAthI vAsita (bhAvita) karavAthI temAM samyaktva pragaTa thAya che. A pramANe vividha prakAranA vicArA ane va nathI manane sArI rIte vAsita karavuM' tene samyaktva athavA darzanabhAvanA kahevAmAM Ave che, 3 For Private And Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 25 } - - - -- -- --- ----- -- -- --- -- --- --- - - - cAritra bhAvanA iryAdiviSayA yatnA manovAkkAyaguptayaH / vfuharimiti rAtrimAvanA || 20 || cAlavA AdinA saMbaMdhamAM saMyama nigraha kara, mana, vacana, kAyAnI gupti karavI ane parISaha sahana karavA te cAritrabhAvanA che. 10. bhAvArtha - sArAmAM sArI rIte nirdoSa jIvana pasAra karavuM tene cAritra kahe che. te saMbaMdhI mana upara daDha saMskAra besADavA te cAritrabhAvanA che. cAritrabhAvanAthI navIna karma AvatAM aTakAvavAnuM ane pUrvanA saMskArane kADhI nAkhavAnuM baLa manuSyamAM Ave che A saMsAranI aMdara rahIne karma na AvavAnA rastAo jyAM aTakAvI zakavAnuM vyavahAranA jarUrI prasaMgane laIne banatuM nathI tyAM tene jarUriyAta ane lAyakAta mujaba maryAdAmAM mUkavAnuM, arthAt saMkSiptamAM bane tyAM sudhI bahu ja DI pravRtti karavAnuM kAma vicAravAnae karavuM joIe ane jyAM azubhane AvavAno mArga hoya tyAMthI azubhane aTakAvI zubhane AvavAno rasto khullo karavo joIe. ekadama sarve kriyAo aTakAvI zakAtI nathI ane tema ekadama aTakAvavA jatAM tenuM pariNAma viparIta Ave che, mATe zarUAtamAM zubha kriyAone vadhAre karI azubha kriyAemA pravRtti taddana aTakAvavI ane chevaTe te zubhane paNa For Private And Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA che. cAritrabhAvanAnA [ 26 ] AMtmabaLathI aTakAvavI A mAga aLathI te rastA sahelAIthI maLI zake che. cAlavA (javAAvavA) sabadhI yattattA rAkhavI ke karavI eTale raste jatAMAvatAM nIcI dRSTi karI koI nAnAmATA jIvAne upadrava na thAya tevI rIte cAlavu. 1. khelavAnu ane tyAM sudhI sAmAne priya lAge tevuM. te anyane hitakArI hAvA sAthe satya hAvu' joie. pUrvopara vicAra karI jarUriyAta jeTalu prasa`ge khelavu, ra. AhAra, bhAjanAdi, nirdoSa sAttvika ane svapa jamavu', 3, kAMi paNa levuM-mUkavu. hAya tA te dRSTithI tapAsI dRSTinA viSaya jyAM na paheAMce tevA hAya tyAM vasrAdithI pUcha pramAjIne levuMmUkavu. 4 tyAga karavA lAyaka vastu cAgya nijatu bhUmi tapAsI kAI jIvane upadrava na thAya tevI rIte tyAga karavI. 5. ane tyAM sudhI manamAM vikalpe utpanna thatA aTakAvI manane zuddha AtmAkAra pariNamAvavuM. tema anavuM azakaya jaNAya tA paramAtmasmaraNa vastu tattvanA vicAramAM, ke tevA ja kAI sAkAra dhyAnamAM manane joDI devu', iSTadeva gurunI jIvita ke kalpita mUrtimAM agara temanA kAI prakhaLa jJAnAdi guNamAM manane lIna karavu. 6. banI zake tA khelavuM kha'dha karI devuM athavA jarUriyAta jaNAya teA dharmopadezamAM kAInA bhalAmAM ane vAMcana Adi zubha kAmamAM joDI devu. 7. For Private And Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnadIpikA [ 27 ] zarIrane ekAMta sthAnamAM Asana karI dhyAnastha besI zakAya tevA kAmamAM sthira rAkhavuM. jarUrI prasaMge bIjA paNa zarIrathI thatA zubha kAryamAM joDI devuM. AhAra, vihAra, nihArAdi kArya paNa AtmaupayoganI jAgRtipUrvaka karavAmAM Ave che te te paNa kAMI baMdhanA kAraNarUpa na thatAM karma nirjarAnA kAraNabhUta mana, vacana, zarIranA ge paNa AvI rIte zubha ke zuddha mArgamAM joDI devAthI kama nAza karavAmAM sahAyarUpa thAya che. 8. TADha, tApa, sudhA, tRSA ItyAdi pUrva karmanA saMge pariSahe AvI paDe te samabhAve sahana karavA. kaI niMdA kare, keI stuti kare, koI Adeza kare, kaI guNa gAya, kaI pUjana kare ItyAdi prasaMgo A vyavahAra mArgamAM prArabdha saMge vAraMvAra AvavA saMbhava che. Ave vakhate manane vAraMvAra sAvacetI ApavI ke he mana! karyA sivAya kAMI AvatuM nathI. je prasaMga AvI paDe che te ApaNA karela kane badale che. jeTalo Ave che teTalo ocho thAya che. pharIne te AvatA nathItema karyA vagara paNa Avato nathI; tArA pitAnA ja karela karmanuM phaLa je sukha hoya te vahAluM lAge che te A paNa tAruM pitAnuM ja karmathI meLavela phaLa hovAthI tenI nA zA mATe paDe che? ane te bhAgavavA zA mATe AnAkAnI karI duHkhanuM prabaLa vadhAre che? sukha levuM ane duHkhanI nA pADavI te zuM nyAya kahevAya? tAre duHkha na levuM heya tane duHkha gamatuM na hoya te For Private And Personal Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 28 ] dhyAnadIpikA havethI tevuM phaLa prApta thAya tevI kriyAo karate aTakI jA; paraMtu je bIja vAvyAM che te te tAre pitAne ja khAvAM paDaze. IcchA haze ke nahi hoya rAjI thaIza ke nArAja paNa te bhagavyA sivAya tAre chuTake ja nathI, te rAjI thaIne je AvyuM tene pitAnuM gaNI AnaMdathI bhAgavI levuM yogya che; tema karatAM te duHkhanI vyathA kamI thaze ane navIna baMdhAtuM aTakaze; vaLI A ja tAro khare puruSArtha che ke "pUrvanuM jogavatAM navIna na bAMdhavuM." duHkhane paNa sukharUpe mAnI vadhAvI levuM ane navIna IcchAone aTakAvavI. A sarva cAritrabhAvanAthI manane daDha saMskArita karavAthI banavuM zakaya che. udaya AvatAM sukhaduHkhamAM harSazeka na thavA de te A bhAvanAthI prabala (daDha) majabUta thayelA mana upara AdhAra rahelo che, mATe vAraMvAra cAritra bhAvanAne vicAra karI manane majabUta karavuM te ja A bhAvanAnI saphaLatA che. 4. vairAgyabhAvanA viSayeSvanabhiSvaMgaH kArya tattvAnuciMtanam / jagatsvabhAvaciMteti vairAgyasthairyabhAvanA // 11 // viSayane viSe Asakita na rAkhavI, taratuM ciMtana karavuM, jagatanA svabhAvane vicAra kara, A bhAvanA vairAgyane sthira karanArI che. 11. For Private And Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 29 ] bhAvArtha :-viSaya e saMsAranuM kAraNa che. zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza A viSayethI saMsAra judo nathI; AvA hetuthI AcArAMga sUtranA bIjA adhyayanamAM kahyuM che ke "je viSayo che te saMsAranA hetu che ane je saMsA2nA hetu che te viSaya che." A sarva dazya padArtho, saMbhaLAtA zabda, khavAtA rase, sugaMdhamAM AvatI gaMdha ane zarIra anubhavatA sparze temano sarvathA tyAga tha te A deha chatAM banavuM azakya che kAraNa ke A deha paNa viSaya che ane tenA upaganAM-paSaNanAM sAdhana paNa viSayo ja che. A Akhe saMsAra ja viSayathI bharelo che, eTale tene tyAga karIne dehadhArI jaze kayAM? A ja kAraNathI zAstrakAra kahe che ke "khara virAgya te ja che ke viSayamAMthI Asakti kADhI nAkhavI; khAvApIvAnA, jevAnA, suMghavAnA, sparzavAnA vigere game tevA mohaka viSaya tarapha mana Akaya nahIM te ja anAsakti kahevAya che." A viSayomAMthI Asakti dUra karavAnuM kAraNa e che ke, game tevA uttama viSayone game teTalI vAra anubhava lIdhe hoya chatAM paNa tenAthI tRpti thatI ja nathI, paraMtu tethI ulaTuM te anubhavela viSayanI lAlasA vadhatI jAya che. agni jevI rIte jarAka sthAnaka maLavAthI vizeSa sthAnaka meLavavA ane vadhAre phelAvA mATenAM jarUranAM sAdhane zodhI kADhe che, tevI rIte viSayane lIdhela anubhava viSayone zAMta nahIM pADatAM temAM vizeSa Asakti rakhAve che, ane chevaTe For Private And Personal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 30 ] dhyAnadIpikA temAM lIna karI bhUlI javAne badale tene tAjo ja kare che. viSayAthI thADA vakhata sudhI tRpti thayelI jaNAya che ke pAchI tarata ja tene mATenI IcchA jAgrata thAya che ane jANe kAI paNa vakhata A viSayA maLyA ja na haiAya tevI rIte pAchA tenA upaseAga karavAmAM Ave che. vAra'vAra Ama karavA chatAM paNa tenu pariNAma zUnya ja Ave che. lAbhane badale hAni dekhAya che. zarIra viSAthI jajarita ane khaLahIna thAya che. vividha prakAranA geAnI utpatti thAya che ane viSayAmAM ghaNI Asaktine lIdhe ghaNI TUMka muddatamAM ja A deDhunA tyAga karavA paDe che. ati saktinAM bhayakara pariNAma atyAre najare dekhAya che. dhanamAlathI pAyamAla thayelAM sekaDo kuTu e najare joIe chIe. rAganA bhAga thaI paDelA hajAro manuSya sanmukha dekhAya che. A sarva viSayAmAM ati Asaktinu pariNAma che. AtmasukhanA athI' jIvAe tA viSayAnI AsaktinAM bhacakara pariNAmanI chApa potAnA mana upara sacATa pADavI joie ke jethI mana te tarapha pravRtti ochI kare. mananI viSaya tarapha pravRtti ochI thavAthI tene bIjI game te kriyA tarapha pravRtti rAkhavI paDaze. manane arniza pravRttimaya ja ApaNe joIe chIe te anusAra viSayAthI nivRtta thaI AtmajJAna agara Izvarabhakti tarapha pravRtti karaze ane tema thavAthI AtmasvarUpane oLakhI IzvaranA caraNa kamaLamAM peAtAnu' mastaka namAvI AtmasukhanI icchA pUrNa karaze. tema thavAthI ja vairAgyabhAvanA prakhaLa thAya che ane , For Private And Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 31 ] tethI ja AtmasvarUpa pragaTa anubhavAya che. tattvAnu' ciMtana karavAthI paNa vairAgyavRtti dRDha thAya che. jaDa ane caitanya eTale pudgala ane AtmA A e tattvA che. prakAza ane a'dhArAmAM jeTalA taphAvata che teTalA taphAvata AtmA ane pudgalamAM che. A baMne tattvAnA saMbaMdhamAM sUkSma dRSTithI vicAra karatAM ane tenAM pariNAmA tarapha najara nAkhatAM lAbhAlAbhanA khyAla lAvatAM jaDa pudgalA taraphanI Asakti ochI thAya che ane AtmA taraphanI lAgaNI vadhe che tema thatAM pudgaleA tarapha rakhAtI AsaktimAM vairAgyavRtti majabUta thAya che ke je AtmasvarUpa prApta karavAmAM mukhya sAdhana tarIke peAtAnA pATha bhajave che. jagatanA svabhAvane vicAra karavAthI paNa vairAgyavRttine poSaNa maLe che. jaDa ane caitanyathI bharapUra A jagatamAM vAravAra dareka kSaNe padArtho utpanna thAya che ane vinAza pAme che, A jagatanA dareka padArthImAM utpatti, sthiti ane laya thayA kare che. te mujaba jaDa ane cetana padArthI te niyamane Adhina che ane tene laine ja kAI AkRtimAM sahaja kphAra thAya che, teA keAImAM vizeSa pheraphAra thAya che kAI dhIme dhIme peAtAnI AkRtimAM krUrabadalI kare che te kAI ghaNI jhaDapathI peAtAnI AkRtine vikherI nAkhI rUpAMtara dhAraNa kare che. vicAra-dRSTithI jotAM kAI paNa padArtha kAyama eka paryAye ke eka AkAre TakI rahetA nathI. manuSyeAnA saMbaMdha For Private And Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | [ 32 ] dhyAnadIpikA ke svArtha prAyaH eka paryAya ke eka AkAra sAthe bahudhA hoya che, mULa vastu sAthe teone saMbaMdha hoto nathI, kema ke eka vahAlA pati, putra ke strI maraNa pAmI anya sthaLe utpanna thAya che. tene vAlI pitAnA svArtha mATe tenA viyegathI raDe che, jhUre che, kalpAMta kare che. have maraNa pAmelA maduSyane jIva ke je bIjA sthaLe utpanna thayela che, te AvIne ema kahe ke huM tamAro putra pati ke strI chuM, te tethI te manuSyane tenA kahevA sAMbhaLavA ke jevAthI zAMti thatI nathI. tenA pUrvabhavanA zarIranI AkRti sAthe saMbaMdha dharAvatuM hovAthI mULa dravya AtmA ke je nitya che te A sthaLe pUrva bhavane ja kAyama hovA chatAM tenA upara tevI prIti ke lAgaNI thatI nathI ane je thatI hoya te putra jANI tene vAraso tene ApI devuM joIe. patnI jANI gharanI mAlika ke bhAgIdAra banAvavI joIe, pati hoya te A deha sAthe sarvane hakadAra TharAvavo joIe paNa temAMnuM kAMI paNa banatuM nathI. - ahIM tene svArtha na hovAthI ja tenA para prIti ke lAgaNI thatI nathI chatAM keTalIka vakhata ema paNa saMbhaLAya che ke pUrva janmanI strIo ke patio ekabIjA pratye moha dharAve che. A ThekANe mehanA ke viSayavAsanAnA jera sivAya bIjuM kAMI kAraNa jaNAtuM nathI ane te paNa A zarIra dvArA svArtha sAdhI zakAya tema hovAthI neha bAMdhe che, te sivAya te tarapha dhyAna ApavAmAM AvatuM nathI. AthI ema nirNaya thAya che ke manuSya AtmAne ke manuSyone cAhatA For Private And Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnaDhIpikA [ 33 ] nathI; paNa svArthane cAhe che. tevA svAthane mATe ja ekakhIjAe snehathI khaMdhAya che, jyAM jyAre svAtha DhIlA paDe che tyAM tyAre tevA gADha sneha paNa levAmAM AvatA nathI. Ama A duniyAnA svabhAvane vicAra karavAthI tevA kevaLa svArthI samadhA taraphathI virakti AvyA sivAya rahetI nathI. ane A virakti vairAgyane pAchu ApI zuddha AtmasvarUpa pragaTa karavA sudhI lakhAya che. arthAt vairAgyathI manevRtti kAbUmAM Ave che ane chevaTe AtmasvarUpamAM laya pAme che. 5. A jJAnAdi bhAvanAnA saMbaMdhamAM dhyAnazatakamAM kahyuM che keH 3 darzanabhAvanA saMkAisallara hio pasamathejjAiguNagaNoveo / sts asaMmUDhamaNo daMsaNasuddhie jhANaMmi || AtmAnA astitva, nityatyAdimAM, zaMkAdika zalya rahita, zama, savega, niveda, anukA, AstikayatAdi tema ja sthiratAdi guNAnA samUhayukta evA manuSya darzanazuddhi vaDe karI; dhyAnane viSe brAMti vinAnA manavALA thAya che. cAritrabhAvanA navakammANAyANaM porANavinijjaraM subhAyANaM / cAritabhAvaNAe jhANamapayattaNaya samei || For Private And Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 34 ] dhyAnadIpikA - cAritrabhAvanA vaDe karI navIna karmanuM grahaNa thatuM nathI pUrvanA karmonI vizeSa prakAre nirjarA thAya che tathA zAtAvedanIvALA zubha puNyanuM grahaNa thAya che ane vinAprayatna dhyAnanI prApti thAya che. (sarva sAvadya pApavALA mana, vacana kAyAdi yoganI nivRttirUpa kriyAne cAritra kahe che. tene abhyAsa kare te cAritrabhAvanA che. vairAgyabhAvanA suviiyajagassahAvo niHsaMgo nimbho nirAso ya / veraggabhAviyamaNo jJANaMmi suniccalo hoi // sArI rIte jagatanA (janma, maraNa, saMyoga, viga, Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa) svabhAvane jANanAra viSayanehAdi saMga rahita, Aleka parakAdi sAta bhayathI rahita nirbhaya ane A loka ke paralekanA sukhanI AzaMsA (IcchA) vinAne AvA prakAranuM vartana karanAra jIva cAritrabhAvanA vaDe bhAvita (vAsita) manavALe kahevAya che. te jIva dhyAnane viSe nizcala heya che. bhAvanAne upasaMhAra bhAvanAsvAsu saMlInaM vidhAyAdhyAtmikaM sthiraM / karma pudgalajIvAnAM svarupaM ca viciMtayet // 12 // nityamAbhiyaMdA vizvaM bhAvayatyakhilaM muniH / vizvaudAsInyamApanazcaratyatraiva muktavat // 13 // A bhAvanAone viSe manane lIna karI (vAsita karI) For Private And Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 35 ] AtmabhAvamAM mana sthira thAya tema karavuM, te mATe ka puddagala ane jIvanA svarUpanu ciMtana karavuM (vicAra karavA). muni jyAre A bhAvanAo vaDe AkhA vizvane bhAvita kare che, AkhA vizvanA vicAra kare che, AkhA vizvanA saMbaMdhamAM satya vastunA manamAM dRDha nizcaya kare che tyAre A vizva upara tene udAsInatA prApta thAya che ane te sarva padArtha uparanI udAsInatAnA ceAge (keAI paNa rAga, dveSa rahetA nathI tyAre, ahIMyAM ja (A mukta thayelA jIvAnI mAphaka vicare che arthAt pachI tene koi paNa jAtate pratidha ke lepAvApaNuM' thatu' nathI. 12. 13. prakaraNa 3 padArtha upara janmamAM ja) bhAvanAnI jarUriyAta zA mATe che ? anityAdi bhAvanA jJAnAdi cAra bhAvanAnuM svarUpa batAvyA pachI anityAdi khAra bhAvanAthI manane vAsita karavA mATe anityAdi bhAvanAnu svarUpa batAve che. kheDIne sApha karelA kSetramAM khIja vAvavAthI te sArI rIte ugI nIkaLe che ane te mATe karela prayAsa (yatna) saphaLa thAya che athavA ghaTAda kAI vAsaNa ke padAtha pahelAM halakA gadhavALA jevAM ke lasaNa, madirAdithI vAsita (duga'dhavALA) karela hoya temane pAchAM suga dhita karavA mATe khaTAzavALA koI paNa padArthathI vAsita karIne temanI pUrvanI dugA~dhI kADhI nAkhavAmAM Ave che ane tyAra bAda temAM kAi uttama sugadhavALI athavA anya sArI cIja bharavAmAM Ave che. For Private And Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 36 ] dhyAnadIpikA evI ja rIte A ApaNA manamAM ApaNe pahelAM nAnA prakAranI kAmakrAdhAdi malina vAsanA bharI che tenAthI mana dugadhita thai raheluM che. temAM sArA padAtha (dharmadhyAnAdi) kAMI paNa bharavAmAM Ave te UlaTA tene pUrvanI dugaMdhathI agADI nAkhavAmAM Ave che. arthAt tenI kAMI paNa asara thatI nathI. A malina vAsanA bharelA hRdayamAM game teTalA dharmanA uttama tavA bharI ke mahAna puruSAnA anukaraNa karavA jevAM caritrA sAMbhaLeA te paNa tenu pariNAma kAMi paNa peAtAnA bhalA mATe AvatuM nathI ! A mATe te milana vAsanAne haThAvavA yAne te pUrvanI dugaMdha kADhI nAkhavA mATe A batAvelI jJAnAdi cAra bhAvanA ane have pachI batAvAtI anityAdi khAra bhAvanA tenA virAdhI padArthanI garaja sAraze. eTalu ja nahIM paNa peAtAnI sugadhita vAsanA paNa temAM dAkhala karaze ane temAMthI durgaMdha sathA kADhI nAkhaze. ATaluM thayA pachI kAma, krAdi ochA thatAM gurvAdi taraphathI uttama Atmamedha sAMbhaLatA ke temAM dharmadhyAnAdi uttama padArtho nAkhavAmAM AvatAM tenuM tatkALa ja pariNAma uttama Avaze. A mATe A bhAvanAenI pUN jarUra che. anityabhAvanA sarve bhavasaMbaMdhA vinazvarA vibhavadehasukhamukhyAH / amaranarendraizvarya yauvanamapi jIvitamanityam ||14|| vaibhavasukha ane zarIranu sukha, ityAdi sarve sa'sAranA For Private And Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 37 ] saMbaMdhe vinazvara (nAza pAmanArA) che. deva ane manuSyandra (cakravatI rAjA)nuM ezvarya, yauvana ane vitavya paNa anitya che. 14. bhAvArtha-he mAnavo! tame nityanityano vicAra te karo! je sukhanI pAchaLa tame deDo che, ahoniza jene vicAra karo che, jene mATe niraMtara prayAsa kare che ane jene ghaNuM tanatoDa mahenate tame meLavo paNa che te sukha keTalA vakhata mATe? baheLuM kuTuMba hoya, vinayavatI suMdara strI hoya, AjJAMkita putro hoya, vaibhava ghaNuM hoya, niraMgI deha hAya idranuM ke cakravatInu ezvarya hAya yuvAna avasthA hoya ane lAMbuM jIvitavya hoya A sarva sAmagrI maLI eTale A duniyAnA sukhanI avadhi thaI rahI. A pramANe A duniyAnA vibhavamAM sukhamAM AnaMdita thaI rahyo hoya, sukhanA chellA taraMgamAM jhulatA hoya, pitAnA sukhane mATe gave karato hoya, teTalAmAM kuTuMba kaI anirdhArita AphatamAM sapaDAI maraNa pAmyuM. strI ane putroe A deha mUkI anya sthaLe nivAsa karyo, vaibhava nAza pAmya, zarIra rogathI gherAyuM, aizvarya cAlyuM gayuM, vRddhAvasthAe AvIne gherI lIdhe, maraNa najadIka AvIne UbhuM rahyuM ! AhA! A avasare te manuSyanI sthiti kevI haze? pUrve anubhavelA sukha karatAM atyAre anubhavAtuM duHkha keTaluM asahya thaI paDayuM haze? paNa zo upAya! mahAnubhAvo! A sarva kyAM cAlyuM gayuM? zA mATe cAlyuM gayuM? tenI pAse kema TakI na rahyuM have pAchuM For Private And Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [38] dhyAnadIpikA maLI zake kharuM ke? ane pAchuM kAyama TakI zake ke kema? Ane uttara tamane zo maLaze te kahe to kharA ? uttara e ja ke A sarva kayAMya gayuM nathI, A duniyA upara ja che. te vastunA svabhAva pramANe te rUpAMtara pAmI gayuM che. cAlyuM javAnuM kAraNa e ja ke te puNyane laIne AvI maLyuM hatuM ane te puNya pUruM thaI jatAM anya puNyavAna jIvanI pAse cAlyuM gayuM. tenI pAse nahIM TakI rahevAnuM kAraNa e ja ke teNe pUrvanA puNyane anubhava laI lIdhe ane jene lIdhe te maLI AvyuM hatuM ane jene pratApe vadhAre vakhata TakI rahe agara pharI maLI Ave tevuM puNya tevAM sArAM kAma teNe A jiMdagImAM karyA na hatAM, hajI paNa te A jiMdagImAM sArA kAma kare ane A mAnavadehane sadupayega kare to pAche tevI sthiti meLavI zake khare. chatAM te pharI meLavelI sthiti pAchI kAyama TakI zake ke kema te eka savAla che. kAraNa? kAraNa e ja ke vastuone svabhAva ja anitya che. eka rUpe te rahI zake ja nahIM, anitya kaI divasa nitya na ja thAya. nitya AtmasvarUpa che, game tevI sArI ke viSama sthitimAM te tamArI pAse rahe che. vastuonA aneka parAvartana thavA chatAM te Atmadravya kAyamanuM kAyama ja che. mATe mahAnubhAvo! tene ja zuddha karavA prayatna kare. ajJAna haThA, tene (AtmAne) sArI rIte oLakhe tene ja Azraya lo! bIjI ALapaMpALa mUkI de, game te vakhate paNa kAyamanI zAMti tenAthI ja maLaze. For Private And Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 39 ] A pramANe nityAnityane! viveka karI mana upara tenI majabUta asara karI ke jethI pudgalAnA saoNMcAviyeAgathI temAM hu` ke Asakti na thatAM zAka na karatAM mana madhyastha sthiti dhAraNa karavAnuM zIkhe 14. akSArthAH puNyarUpA ye pUrvaM syuste kSaNena ca / akSANAmiSTatAM dattvA'niSTatAM yAntyaho kSaNAt ||15|| pahelAM je su'dara rUpavALA indriyAnA viSayA hatA te kSaNa vAramAM indriyAne ISTapaNu ApI pAchA ahA! khedanI vAta che ke eka kSaNa vAramAM aniSTatAne prApta thAya che, 15. ahA ! khIlelA puSpAnA suMdara bagIcAe prAtaHkALamAM manuSyAne kevA AhlAda Ape che? vRkSeAnI kuMjomAM kalarava karatA paMkhIonA madhura svara kAnane kevA AnaMda Ape che? puSpAnA suMdara sugaMdhI parAga nAsikAne kevA tRpta kare che! malayAcaLane spazIne AvatA maDha ma pavana meromamAM kevI zAMti utpanna kare che? vividha prakAranA miSTa pakavAnA tIkhAtamatamatA zAkA, svAdiSTa phaLA ane saskArita madhura pANI AdinA svAdeAnI lahejatanI teA vAta ja zI karavI ? A sarva padArtho AkhA zarIrane AnaMdamaya karI sukhanA sAgaramAM DubAve che. are! te keTalI ghaDI sudhI ? puSpA karamAI jAya che, vRkSA sukAI jAya che, pa'khIe marI jAya che, sugaMdha te durgaMdhanuM rUpa dhAraNa kara che, zItaLa pavana tApane laI garama lUnu' rUpa pakaDe che, vividha prakAranA bhAjanapANI viSTA ane For Private And Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 40 ] dhyAnadIpikA mUtranuM rUpa dhAraNa kare che. thaI rahyuM? A AnadanI hada AvI rahI? thADA vakhata pahelA te te padArtho jANe hasatA ramatA, gela karatA hAya tema dekhAtA hatA ane indriyAne pAtA tarapha AkaSI IcchAthI adhika Anada ApatA hatA. te ja padArtho thADA vakhatamAM evI aniSTa sthitimAM AvI paDayA ke manuSya te te padmAnI thayelI viSTAne aDakIne hAtha ghasI ghasIne dheAi nAkhe che nAka AgaLa DUcA Ape che, AMkhane te te gamatA na heAvAthI pAMpaNeArUpa daravAjA ja tene pharI na jovA mATe kha'dha kare che, kAnA tA tenI sthiti kevI thaI paDI che tenu' varNana sAMbhaLavAne janA kahe che tyAre jIbha tA tene praveza karAvavA mATe hATharUpa daravAje ughADe ja zA mATe? ahAhA! kevI padArthonI anitya sthiti che! kharI rIte A padArthonI sthiti ja AvI che ke mananI mAnyatA tevI che te batAve che. azubhArthaH zubhArthaH syAcchubhArthopyazubhastathA / rAgadveSavikalpena bhAvAnAmityanityatA / / 16 / / azubha padArtha zubha padArtha thAya che tema ja zubha padArtha paNa azubha padArtharUpe thAya che. rAgadveSavALA vikalpA vaDe karIne A pramANe padArthonI anityatA che. 16. bhAvAtha :-vastutaH duniyAnA kAIpaNa padArthanA nAza thatA nathI, kAIne kAI paNa rUpAMtare A jagatamAM te padA nI haiyAtI kAyama ja che. azubha padAtha zubha thAya che For Private And Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 41 ] ane zubha azubha thAya che. A banne sthaLe mananI rAgakeSathI vikalpavALI mAnyatA ja anityatA mAnavAmAM kAraNa bhUta che. ISTa padArthanA saMyogathI aniSTa padArthanA virogathI sukha thatAM mANase khuzI thAya che tyAre ISTa padArthanA vigathI ke aniSTanA saMyogathI kheda ke cheSa thatAM mANasa pitAne duHkha mAne che. bIjI rIte vicAra karIe to padArtha ekanA eka ja hoya che. eka vakhata pitAnI mAnyatAne laI te ISTa hoya che, tyAre tene te ja padArtha bIjI vakhatanI judI mAnyatAne lIdhe aniSTa lAge che, athavA eka padArtha koI hetune laI pitAne ISTa hoya che te ja judA hetu agara judI mAnyatAne lIdhe bIjAne aniSTa lAge che ane je padArtha koI hetuthI potAne aniSTa lAge che te anyane anya kAraNane lIdhe ISTa lAge che. Ama padArtha eka ja hovA chatAM mananI judI judI mAnyatAne lIdhe ISTa ane aniSTa lAge che. gRhastha dharmamAM strIputra ISTa jaNAtA hatA te ja strIputrAdi tene tyAgamArgamAM aniSTa lAge che athavA potAnA kahyA mujaba nItinA mArge cAlanAra strI putrAdi ISTa hoya che te ja AjJA mAnya na karatAM anItinA mArge cAlatAM hovAthI aniSTa lAge che. athavA sArI rIte kamAI karanAra putra ISTa lAge che, kamAI na karanAra aniSTa lAge che. kAma karanAra nekara ISTa lAge che, kAma na karanAra aniSTa lAge che. madadagAra mAtApitAe ISTa lAge che, mAthe paDanAra aniSTa lAge che. yuvAvasthAmAM strI ISTa lAge che, paNa vRddhAvasthAmAM te For Private And Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 42 ] dhyAnadIpikA aniSTa lAge che. suMdara rAka ISTa lAge che, tenI ja banelI viSTA manuSya jAtine aniSTa lAge che, tyAre tenI te ja viSTA jAnavarane ane kIDAone ISTa lAge che. A pramANe ISTa aniSTa padArtha dekhAvamAM aneka prakAre jInI prakRti rAgadveSathI bhinna bhinna thayelI hoya che te ja kAraNa che. padArthamAM zubhatA ke azubhatA che te mananI mAnyatAne lIdhe ja che ema A uparathI nizcaya thaI zake che mane ema mAne che ke A viSayomAM sukha che tyAre te tarapha ahoniza te pravRtti karyA kare che, game tevI rIte tene zikhAmaNe Ape, ke mahAtmAo bodha Ape te paNa te Teva mana choDatuM nathI paNa manane jyAre ema ja khAtarI thAya che ke mArI mAnyatAmAM huM ThagAuM chuM, AnuM pariNAma jarUra kharAba Avaze ane mane aneka saMkaTo veThavAM paDaze e nirNaya jyAre manane majabUta thAya che tyAre te viSayo tarapha te jarA sarakhI najara paNa karatuM nathI ane jemAM te pitAnuM hita pahelA samajatuM hatuM tene sarvathA ahitakArI samaje che. - A uparathI e nizcaya thAya che ke mananI mAnyatAmAM zubhAzubha ane ISTaniSTa che, paNa vAstavika rIte tevuM kAMI nathI A kalpanA ja bhulAve khavaDAvanArI che. AtmA pote A zubhAzubhanI para che. A sarva kahevAmAM graMthakArane Azaya e che ke padArthane nitya mAno ke apekSAe anitya mAno te te jema che tema ja rahevAno che temAM pheraphAra karavAnuM tamArA ke mArAmAM jera ke baLa nathI. For Private And Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnadIpikA [ 43 ] ApaNe eTalI sAvacetI rAkhavAnI che ke ISTa aniSTa padArthane dekhI ke anubhavIne temAM rAgadveSanI pariNati na thAya e baLa vAparavAnuM che athavA eTale puruSArtha karavAne tamArA hAthamAM che. padArthanI anityatA batAvavAnuM kAraNa paNa A ja che ke te padArtho tarapha Asakti rAkhI ITAniSTathI tame lepAo che rAga dveSa kare che te karatAM aTake. padArthanI anityatA batAvavI te tenuM bAhya svarUpa che ane rAgadveSa na karavAnuM je kahevuM che te AMtara svarUpa che athavA padArthanI anityatA kahevI te sAmAnya vAta che, rAgadveSa tyAga karavA sUcanA karavI te vizeSa upadeza che. 16. azaraNu (bIjI bhAvanA). na trANaM na hi zaraNaM suranaraharikhecarakinnarAdInAm / yamapAzapAzitAnAM paraloka gacchatAM niyatam // 17 // yamanA pAsalAmAM sapaDAIne paralokamAM jatAM deva, manuSya, iMdra, vidyAdhara ane kinnara Adine nize keI trANa ke zaraNa karanAra nathI. 17. bhAvArtha:-A bIjI bhAvanAmAM manane azaraNutAnA puTa ApavAmAM Avaze. manane evI khAtarI thavI joIe ke huM keInuM zaraNa karI zakuM tema nathI ane mAruM koI paNuM rakSaNa karI zake tema nathI. A nizcaya thavAthI je pote dhana, mAla, gAma, nagara, nokara, cAkara, strI, putrAdi upara mAlikI dharAvavAne ahaMkAra karato hato athavA potAne dhana, dhAnyAdikanA Azraya ApanArane mAlika (rakSaNa karanAra) For Private And Personal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 44 ] dhyAnadIpikA - - - - - - - - - - mAnate hato te ahaMbhAvanI bhAvanAnI nivRtti thaze. huM koIne mAlika chuM ke mAre kaI mAlika che huM keInuM rakSaNa karI zakuM tema chuM ke mAruM koI rakSaNa karI zakaze, A jUThI bhAvanAnI nivRtti thatAM satya zuM che? rakSaNa ke karI zake che? mAre zuM karavuM? vigere vicAranI zreNi spharavA mAMDaze ane temAMthI pitAnuM kartavya tene samajAze tethI je A jagatanA prapaMcanuM mukhya kAraNa che te ahaMkAra nAza pAmaze. A duniyAmAM deva e eka mahA samartha jAti gaNAya che. kinnara paNa eka nitya AnaMdita devajAti vizeSa ja che teonAM AyuSya manuSya jAti karatAM vadhAre lAMbA hoya che. lekamAM kahevata che ke (devANuM maMchANuM) eTale devo manamAM dhAre te kAma tatkALa siddha kare che. zAstro te eTale sudhI jaNAve che ke eka samartha devanuM baLa evuM che AMkha mIMcIne ughADIe teTalA bArIka vakhatamAM A lAkha ejananA jaMbudvIpane pharatA ekavIza vAra AMTA pharIne pAchA Ave che. athavA A pRthvIne upADIne dUra pheMkI devA dhAre te te pramANe karI zake che. ATaluM baLa, lAMbu jIvana chatAM te pote potAnuM rakSaNa karI zakatA nathI. maraNanA pAzamAM teo sapaDAya che ane chevaTe IcchAe ke anicchAe paNa paralokamAM pravAsa kare che. jyAre teo potAnuM rakSaNa karI zaktA nathI, te pachI jenA teo adhipati che ema teo mAne che teonuM teo kevI rIte rakSaNa karI zakaze? A ja pramANe manurve je cakravatI* ke sAmAnya rAjAo ane vividha prakAranI vidyAnI zaktione dhAraNa For Private And Personal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 45 ] - ma karanAravidyAdharo teo paNa maraNanA pAzamAM sapaDAI anAtha azaraNa thaI paralokamAM gamana kare che, temane keInuM zaraNa nathI. karoDo manuSya para hukama calAvanArAo lAkhe gAme upara amala karanArAo hajAro zatruonA jAna lenArAo ane duniyAmAM advaita caddhA tarIke prasiddhi pAmelA mahAna cakavatI jevA lAkho rAjAmahArAjAe A yamarAjAnI raNabhUmimAM evI lAMbI zayyA para poDhayA che ke temanA nAmanizAnano paNa patto nathI. jeo moTA siMhAsane zobhavatA hatA tevA aneka vire rANIjAyAoe paNa chevaTe smazAnabhUmine ja zobhAvI che. arthAt smazAnabhUmino ja Azraya lIdhe che. zaraNAgata vatsalanA biruda dharAvanArA vIra puruSe kyAM gayA? kALanA jhapATAmAMthI koNa bacyuM che? "huM tamAruM rakSaNa karIza" AvA vacana ApanArA vIranA kayAM chupAI gayA? e pAmara manuSya kIDAo tame zuM karI zake tema che? tamArA pitAnA bacAvane paNa upAya karI zakatA nathI te tame zAno garva dharAve che? A dhana, dharA, dArA vigeree keIne bacAva karyo che kharo ke? zA mATe temAM mamatva dharAve che? kenA AzayathI nizcita thaIne ezaArAma kare che? cete! ane tamArA bacAvanA upAyo zodhe !! jyAM AzA bAMdhI che tyAMthI to avazya nirAzA ja maLaze. manuSyathI vadhAre zakti dharAvanArA gaganagAmI vidyAdharo! tamArI paNa A ja sthiti che. tamArI gaganagAmI zaktirUpa parAvartana For Private And Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 46 ] dhyAnadIpikA karanArI vidyA apratihata zaktivALA zasro bhUta-bhaviSyanA samAcAra ApanArI rAhiNIpramukha vidyAdevIe aneka kaLAnipuNa vidyAdharIe ane karavAnA AkAzagAmI vimAnA temAMthI koipaNa kheMcAve tema che? he anAtha ane azaraNu jIvA! jaDa mAyAthI khacavA mATe temAMthI Asakti dUra karavA mATe tamArA zuddha Atmadevane zaraNe jAo. 17. iMdvicAnA viSayAnA upabhAga e tamArA khacAva nathI. iMdriyabharAnubhUtairadbhuta navarasakaraizca nijaviSayaiH / zrutadRSTalabdhamuktairyadi maraNaM kiM tatastairbhoH ||18|| iMdriyanA samUha vaDe anubhavAtA adbhuta navarasane upanna karanArA sAMbhaLelA, dekhelA, meLavelA ane bhAgavelA peAtAnA (meLavelA) viSayA vaDe karIne je maraNu thAya teA pachI huM mAnavA! te viSaye nu pracAjana zuM che ? te viSacakramAM adhikatA zAnI? arthAt temAM ze| svAtha sa'dhAya che agara phAyadA lAge che? 18. bhAvAtha :--jenu zaraNu tenAthI ja bhaya utpanna thatA hAya tA tenu zaraNu zA kAmanuM? sAnu. kAna tADatuM hAya tA pachI tene kAne vaLagADavAnu pracAjana zuM? tema ja iMdriyAnA suMdara viSayA ke jene meLavavA mATe manuSyA aheAniza prayatna karI rahyA che bhaviSyamAM peAtAne upayAgI thaze tema dhArI saMcaya karI rahyA che ane vartamAna kALamAM IcchAnusAra tenA upayAga laI rahyA che te viSAthI maraNa thatu hoya teA pachI te game tevA dekhAvathI lalacAvanAra For Private And Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA L[ 47 ] = = heya te paNa temanuM zuM prayojana che? kaMI nahIM. Azaya e che ke viSaye zaraNabhUta nathI paNa temAM karAtI Asakti maraNa devAvAnI che. viSa mATe moTI moTI laDAIomAM UtarI hajAre manuSyanA jAna lIdhA chatAM pariNAma e AvyuM ke te viSayone ahIM mUkI daI hAtha ghasatA hAyavaya karatA ane nisAsA mUkatA teo ekalo ja ghera gatimAM raurava duHkhano anubhava karavA lAgyA ane jene mATe saMgrAma karavAnI jarUra paDI hatI te pRthvI ke patnIne ane bIjA upabhoga karavA lAgyA. A pramANe sara viSa nI sthiti che eTale viSa uparanuM mamatva e ApaNuM rakSaka nathI paNa bhakSaka che, tenAthI ApaNe bacAva nathI paNa nAza che mATe ApaNA kharA bacAva karanAranI zodha karI Azraya levAnI jarUra che ane te ja tamAre bacAva karanAra tamAre mahAna zaktivAna AtmA ja che tene oLakho temAM ja tamAruM kalyANa raheluM che ane te ja kartavya che. 18. nIyamAnaH kRtAntena jiivotraanno'mrairpi| pratikArazatenApi trAyate neti ciMtayet // 19 // yama vaDe laI javAtA azaraNa jIvanuM seMkaDo upAya vaDe de paNa rakSaNa karI zakatA nathI ema vicAravuM 19. bhAvArtha:-de paNa maraNane zaraNa thAya che chatAM tenI AgaLa kAMI upAyo hoya ane maraNane zaraNa thatA jIno agara te potAne ja keIpaNa upAyathI bacAva kare te sArI vAta che. ema sAMbhaLavAmAM Ave che ke devonI For Private And Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 48 ] dhyAnadIpikA pAse amRta che. devA pAte paNa amara kahevAya che; eTale temanI AgaLa maraNuthI bacavAnA upAya hAvA joie. AnA uttara kahe che ke devAnI pAse amRta che te bhale hA paNa te amRta A maraNuthI bacavA mATe upayAgI thatuM nathI. maraNuthI khacavA mATe te amRta paNa niSphaLa nIvaDayuM che. devA amara kahevAya che te paNa nAmanA ja amara che. AkI temane paNa maravu teA paDe che. jo maraNathI te tamArA bacAva karI zakatA hAya tA pahelA peAtAne bacAva tee kema na kare? athavA devAe maraNathI acavA mATe sekaDa upAya karyo che paNa na tA pAte ayyA che ke nahi teA bIjAne bacAvI zakayA che. mahAtmAjI AnaMdaghanajI kahe che ke * iMdra, caMdra, nAgendra, munIMdra, cale kANu rAjA pati zAhe rAu 2 ? '' mahAna iMdro, caMdrAdhipati devA bhuvanapatinA nAgakumArAdi iMdro sama tIrthaMkarA-tee A duniyA upara save dhAraNa karelA dehamAMthI UThIne dehane mUkIne cAlyA gayA. kANu rAjA ? kANu mAlika ? kANu zeTha ? ane kANa rAMka? sarvenI eka ja gati che. mahAnubhAvA! A azaraNanA saMkha`dhI vicAra karI kaiAInA mAlika banavAnA ke kAine zaraNe rAkhI amara karavAnA vicArane ke tevA akAranA tyAga kA ane paramAtmaparAyaNa thaI zuddha Atmadevanu zaraNa leA ke zuddha AtmasthitimAM maraNanA bhaya nathI. AthI peAtAne bacAvI zakAya che ane anyane bacAvI levA mATe paNa A ja rastA kAme levAya che. 19, For Private And Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dhyAnadIpikA www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 49 ] sasAra bhAvanA trIjI bhAvanA saMsAraduHkhajaladhau caturgatAvatra janmajarAvartte / maraNArtivADavAgnau bhramanti mastyA ivAMGgabhRtaH // 20 // cAra gatine viSe janma, jarArUpa Avatta vALA, maraNanI pIDArUpa vaDavAgnithI maLatA A sa'sArarUpa duHkhasamudramAM mAchalAMnI mAphaka jIvA bhasyA kare che. 20 bhAvArtha :--sa'sAramAM koi zaraNa rAkhanAra nathI ema batAvyA bAda A sasAra svarUpano nizcaya karavA eTale mana upara tenA puTa ApavA yA manane tenI bhAvanA ApavI ke jethI temAM meAha na pAmatA peAtAnA satya AtmA tarapha pravRtti thAya. saMsArane eka duHkhamaya samudranI upamA Ape che, saMsAra deva, manuSya, tiya'ca ane nArakI rUpI cAra gatithI bharelA che athavA cAra gati te sa`sAra che samudra paNa cAre dizAmAM pANIthI bharelA che. samudramAM jorathI paDatI (AvatI) nadIenA pANIthI ke samudramAM rahelA pahADA sAthe pANInA aphaLAvAthI bhaya kara AvartI (bhamarIo-vamaLe!) paDe che, bhaya'kara eTalA mATe ke temAM sapaDAyeluM kAI paNa vahANu ke jIva ghaNe bhAge temAMthI khacavA pAmatuM nathI pazu aphaLAI athaDAine temAM ja nAza pAme che. A bAju sauMsAramAM duHkharUpa janma ane vRddhAvasthA e ja Avata (vamaLe!) che. janmanu' duHkha sAmAnya nathI. 4 For Private And Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pa ]. dhyAnadIpikA ra .. .. janmatI vakhate ghaNuM vedanA thAya che. te vakhate vizeSa pragaTa jJAna na hovAthI te thoDuM anubhavAya che. vRddhAvasthAnI sthiti manuSyothI ajANa nathI gAtra zithila thAya che iMdriyo narama paDe che eTale AMkhe pUruM dekhAtuM nathI page calAtuM nathI, kAne saMbhaLAtuM maMda thAya che. zarIra dhruje che dAMta paDI jAya che, meMmAMthI lALa cAlu paDatI rahe che. vigere zarIranI viSama sthitirUpI vamaLa dukharUpa che. samudramAM vaDavAnaLa baLI rahyo che. te pANIne zeSI nAkhe che, tema maraNa AyuSyarUpa pANIne sukAvI nAkhe che. AvA samudramAM mAchalAMe-moTA-maccha bhamyA kare che. pANInA vamaLa ane vaDavAnaLanA asahya tApathI duHkhathI ghaNuM herAna thAya che ane vAraMvAra janmamaraNa kare che tema ja A saMsAramAM janma, jarA, maraNanA sapATAthI vAraMvAra asahya duHkhane anubhava karatA jI aneka gatiomAM patibhramaNa kare che. AtmasvarUpa rUpa gharamAM praveza karyA sivAya zAMti thavAnI ja nathI. 20, utpadyante vipadyante traseSu sthAvareSu ca svakarmapreritA jIvAH saMsArasyetibhAvanAH // 21 // pitAnA karmathI prerAyelA che, trasa ane sthAvaramAM utpanna thAya che ane maraNa pAme che. e saMsArabhAvanA che. 21. bhAvArtha:-sArA ke naThArA jevA karma karyA hoya tenA pramANamAM te ja karmapreraNA vaDe jI hAlacAle tevI For Private And Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 51 ] ane sthira rahe tevI trasasthAvaranI jAtiomAM vAraMvAra utpanna thAya che ane maraNa pAme che. - AsaktivALA rAgadveSanI lAgaNIovALA karmonI ja preraNAthI utpanna thavApaNuM ane maravApaNuM hoya te te karmo ja baMdha karavA joIe ke kAraNa vinA kAryanI utpatti ja na thAya. A vAta barobara che paNa A jIve pitAnI ajJAnAvasthAmAM karmanA saMcAo goThavI mUkelA che, cAvI evI majabUta caDAvI mUkelI che ke IchA hoya ke na hoya paNa karma karyA sivAya tene cAlatuM ja nathI pachI te manathI, vacanathI ke zarIrathI pite karatA hoya ke anya pAse karAvatA hoya agara kei karatuM hoya te tene sAruM jANatA hoya tenI anumodanA karatA hoya paNa te saMcAo cAlyA ja karavAnA. tathApi je abhimAnathI, ahaMkArathI ke mamatvanI lAgaNIthI karma karAya che te karatAM aTakavuM joIe. ApaNA hAthamAM AtamabhAvane samajayA pachI ATaluM ja hathiyAra rahe che ke Asakti vinA tenA phaLanI IcchA vinA yogya kArya karatA ja rahevuM ane je udaya Ave tene rAga cheSa ke haSakanA pariNAma karyA sivAya samabhAve bhegavatA rahevuM. ahaMbhAva ja karmabaMdhanuM mukhya ane aTala kAraNa che A saMbaMdhamAM AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke - - akarissaM cahaM kArAvisaM cahaM karao yAvi samaNunne bhavissAmi. eyAti savAti logasi kammasamAraMbhA parijANiyanvA bhavati / For Private And Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ para ] dhyAnadIpikA huM karIza, huM karAvIza, huM bIjA karanArane sAruM mAnI anumAdana ApIza eTalA ja mAtra AkhA leAkamAM kama bAMdhavAnA kAraNarUpa kriyAeAnA bhedo jANavAnA che. sarvathA A krama AvavAnA rastAo khaMdha thaI zake tema che ke nahIM? javAkhamAM te ATaluM ja kahevuM khasa che ke te adha thaI zake tema che paNa anAdi abhyAsane lIdhe kAma vikaTa jevu lAge che. zarUAta AvI rIte sarala thaI zake ke prathama azubha (kharAkha) karmA prabaLa prayatna karI ochA karavA ane tenu sthAna sArA karmone Apavu eTale sArA karmone vadhAro thatAM azubha ochA thaze. pachI AtmajJAnane mukhya karI zubha karmone paNa rAjIkhuzIthI rajA ApavI ane AtmasvarUpamAM sthiratA karatA rahevuM, chevaTe banne jAtanAM karmo adha paDatA janmamarA thatAM aTakaze ane AtmasvarUpamAM sthira thavAze. A sivAya nAnA prakAranI jIvAnI jAtiomAM janmamaraNa cAlu ja raheze. A saMsAravicAranI bhAvanAnI mana upara majabUta asara besADavI. sa'sAramAM janma, maraNu, Adhi, vyAdhi, upAdhi, sAga, viyeAgathI jIvA kevA AkuLavyAkuLa thaI rahyA che! kSaNe kSaNe AyuSya pUrNa thatAM jIvA maraNa karI rahyA che! devedrothI laI eka kIDA paryaMta janmamaraNanA kevA viSama ghAMghATa macI rahyo che! eka AtmajJAnI sivAya janmamaraNane laI kAI paNa jIvAnA hRdaya zAMtivALA nathI. A pramANe rAjA, rAMka, garIba, dhanADhatya, rAgI, nIrAgI, sukhI, duHkhI, buddhimAna, mUkha For Private And Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 53 ] ityAdi haSa zAkanI viSamatAvALA sa'sAranu` svarUpa vAraMvAra STi AgaLa lAvavAthI temAMthI vairAgyavRtti sphuravA sAthe tenA pratikAra tarIke temAMthI bacavAnA upAyA tarapha manuSyAnu valaNa thAya (jAgRti Ave) te sa MsArabhAvanAnu phaLa che. 21 ekatva ceAthI bhAvanA zubhAzubhAnAM jIvo'yaM kRtAnAM karmaNAM phalaM / so'traiva svayamevaikaH paratrApi bhunakti ca ||22|| kalatraputrAdikRte durAtmA karoti du:karma sa eva eka | bhuMkte phalaM zvabhragataH svayaM ca nAyAti soDhuM svajanAstadante ||23|| A jIva karelA zubha ke azubha karmonA phaLa te pAte A janmamAM ane anya janmamAM paNa ekaleA ja bhAgave che. 22. A durAtmA jIva, strI ane putrAdi mATe duSkama kare che. te ekalA ja tenA phaLa narakamAM jaI peAte bhAgave che. tenAM saMbadhIe te phaLA bhAgavavA mATe tenI pAchaLa (sAthe) AvatA nathI. 23. bhASA :-mArA saMbadhIe ghaNA che, mAru kuTuMba maheALuM che, huM ghaNAnA saMbaMdhI chuM, huM ghaNAnA pAlaka chuM, ghANA jIvAnu pANa karu chu, vigere ahaMkAravALI bhAvanAne tADavA mATe tenI pratipakSI bhAvanA " huM ekalA chuM, ane mAru koI nathI." e bhAvanAnI asara mana upara karavA mATe A cAthI bhAvanA che. sArA kama karyAM hoya ke kharA For Private And Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 54 ] dhyAnadIpikA karma karyA hoya pitAne mATe ke anya strI, putrAdi kuTuMbane mATe karyA hoya tenA sArAM ke mAThAM phaLe ahIM jIve bhagave che. ahIM bhegavAtAM bAkI rahelAM hoya te anya janmamAM jaIne paNa bhogave che. A phaLa bhegavavAnuM tenA ekalAne ja mATe nirmANa thAya che kAraNa ke te karma karavAmAM tenI abhimAnavALI svArthabharelI pravRtti hoya che ane temAM paNa mahAna kilaSTa pariNAme je duSkarma karavAmAM AvyAM hoya pachI bhalene te pitAne mATe na karyA hoya chatAM tenuM kilaSTa, bhayaMkara, duHsaha duHkha bhegavavA mATe tene narakamAM javuM paDe che kAraNa ke A duniyA upara tenA karela duSkarmano badalo maLe tevuM vizeSa duHkha nathI. eTale te sthaLe javuM joIe. tyAM te karma phaLa bheLavavAmAM madadagAra temAM bhAga paDAvanAra ahIMthI eTale te karma jene mATe karyuM hatuM tenA phaLa tarIke idrienA viSayeno upabhoga jeNe karyo hato temAMthI tyAM koI paNa jatuM nathI. matalaba ke te ekalAne ja bhogavavuM paDe che. ahIM A zaMkA utpana thAya evI che ke eka gharane mAlika dhana kamAI lAve che ane temAMthI ghaNA manuSya tene upabhoga le che te ghaNuM nuM piSaNa kare che te A phaLamAM jema bhAgIdAra bIjAo thAya che tema pApanA phaLamAM paNa bhAgIdAra kema na thAya? ane jema ahIM te madadagAra thAya che tema parabhavamAM A madadagAra kema na thAya? ene uttara e che ke gharano mAlika ke je kuTuMbanuM piSaNa kare che, temAM tene meha che, mArApaNAnuM abhimAna For Private And Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 55 ] na che ane sAthe tenA svArtha paNa rahelA che. A kAraNathI te teonuM pANa kare che. A meha ke abhimAna na haiya tA tenuM pariNAma zuM Ave che te svAnubhavathI ke duniyAmAM banatA dAkhalAthI pratyakSa vicAravA jevuM che. eka strI uparathI game te kAraNe mAha eche| thatAM bIjI strI paraNe che, temAM vizeSa mAha lAgatAM pahelI strI uparathI mAha chuTI jAya che. te veLAe tenA tarapha kevu" vartana karAya che tenA pASaNane mATe zu thAya che? peASaNa ApavAnI tA vAta zI paNa te strI najare dIThI paNu gamatI nathI. kadAca leAkalAjathI anicchAe pASaNa Apavu paDe che ke zAnA bhacathI ApavuM paDe che tepaNa ghaNuM thADu' ja, A uparathI nizcaya thAya che ke mehathI ja pahelAM poSaNa karAtu hatu. peAtAnA kuTuMbanA manuSyA du:khI thatAM hAca ane te dekhI anya kAI jarA meNAMTANAM mAre ke tame zu mAhuka laIne khele che? tamArA kuTu'khIe te Ama duHkhI thAya che. tyAre abhimAnavRttithI vicAra kare che ke mArA kuTu bIe (mArA eThA mArI hayAtImAM) duHkhI thAya ane huM... joI rahu te ThIka nahIM leAkeAmAM paNa khATu' dekhAya che, ityAdi abhimAna ke leAkalAjanA vicArathI tenA pAlana mATe prayatna kare che, svAne lIdhe paNa pASaNa karAya che svAtha pUrA thatAM daza varSa dUdha ApyuM... hAya ke paMdara varSa kheDa karI ke gADI khe'cI heAya tevA vRddha (gharaDA thayelA) gAya, bheMsa, aLada ke gheADAne pAMjarApALamAM mUkavA doDavA jAya che. AnuM kAraNu svAtha nahIM teA khIju zuM? For Private And Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ pa ] mAnadIpikA vRddha mAtApitAonA becAra bhAIo vacce khAvApIvAnA vArA karavAmAM Ave che tyAre kema pitAnI strIne vArA karavAmAM nathI AvatuM ? AnuM kAraNa ke mAtApitAmAM have svArtha rahyo nathI strImAM haju svArtha che, meha che eTale tene rajA devAmAM AvatI nathI ItyAdi kAraNothI vicAra karatAM jaNAI Avaze ke jyAM mehAdhInatA che jyAM abhimAna che ane jayAM svArtha rahelo che tyAM anyane mATe piSaNAdi karavAmAM karAtI pravRtti pitA mATe ja hovAthI tenuM pApa pitAne lAge che. vaLI tenA Azraya taLe rahelA mANaso tene hukama uThAve che tene mAna Ape che ane tenuM kAmakAja paNa kare che. e pramANe mahenata karIne-kAma karIne piSaNa letA hovAthI teo tenA pApamAM bhAga paDAve tevA kAMI paNa saMga heAtA nathI eTale pioSaNa karanAra piSaka paNAnA abhimAnane lIdhe ja te ekalo ja pApa mATe javAbadAra che, keTalIka vakhata pUrvane deNadAra hovAthI paNa teonuM piSaNa karavAnI tene mAthe pharaja AvI paDe che, poSaNa lenArA mANaso abhimAnavRttithI ke pApavRttithI lAvelA dhanAdinA anamedanamAM bhAga le che te te paNa temAMthI pApa upArjana kare che ke zubhanA anumodanathI puNya upArjana kare che paNa te pApa puNya svataMtra tarIke juduM ja le che eTale je dhana kamAvAmAM chaLa, prapaMca, vizvAsaghAta, daga, ne nAza vigere karavAmAM AvyuM che te karatI vakhate karanAranA mAnasika adhyavasAya-pariNAma vigere jevA malina hoya teTalA pramANamAM tevuM pApa te te upArjana karI ja le che For Private And Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 17 ] paNa tene anudAna ApanAra tenA tarapha lAgaNI dharAvanAra paNa tevA tevA adhyavasAyathI te te pramANamAM navIna pApAdi upArjana kare che. dRSTAMta tarIke eka dI prakAza karelo hoya, te prakAza karanArane te je mATe te pragaTa karela hatuM te jAtanuM phaLa maLI cUkayuM paNa te ja dIvAthI bIjA paNa mANasa navA navA dIvA pragaTAvI zake che. A ja rIte pApa karanAra eka pApapuMja pragaTa kare che tene dekhI tenuM anudana karanAra paNa navuM pApa pedA kare che. jema dIvAthI dI saLagAvI letAM mULa dIvAmAM ochAza thatI nathI tema mULa pApamAM ochAza na thatAM bIjAe te meLavI zake che. - AvI mohAMdha, svAthI ke abhimAnavAnI vRttine nAza karavA ke badalAvI nAkhavA mATe A ekatvabhAvanAne upa ga karavAnuM che, te ema ke he AtmA! tuM ekalo ja che tAruM A jagatamAM kaI paNa nathI. sarva jI potAnA zubhAzubha karmane badale anubhave che. tArA sArA karmane badalo tane sAre maLaze, kheTA kamano badalo kheTe maLaze. duniyAnA A kevaLa sukhadukhamAM nimitta mAtra che. tAruM kama sAruM hoya to kaI tAruM bUruM karI zakanAra ja nathI ane tAruM karma je kharAba haze te kaI tAruM sAruM karanAra nathI tema tuM paNa keInuM sAruM ke bUruM karI zakanAra nathI. sAmAM jInA sArA ke naThArA karmanA udaya vakhate tenA sArA ke bUrAmAM nimitta mAtra tame thaI zake che. For Private And Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 58 ]. dhyAnadIpikA - - phegaTa kartApaNAnA abhimAnamAM paDI tame zA mATe phasAo che? ja tyAre ekale ja Avyo hato jaIza tyAre paNa eka ja javAne che. A saMga saMbaMdhIo koI paNa sAthe AvyA nahatA ane AvavAnA paNa nathI. vizALa rAja, mohaka mahelAta, suMdara strIo, manahara bAgabagIcAo, vinayasaMpanna putro ane AjJAMkita parivAra emAM kAMI tAruM nathI. AgaLa na hatuM ane pAchaLa paNa nathI. vacamAM dekhAva ApI visarjana thAya che. tuM ja tAruM svarUpa che ane tuM ja tuM che. A sivAya je kAMI che tene ane tAre saMbaMdha svapnAnA je kSaNika che. A dekhA tAruM svasvarUpanuM bhAna bhulAvanAra che. jene tuM vizeSa cAhe che (Iche che) e ja tene vizeSa prakAre bhAna bhulAvanAra hoI zatrunI garaja sAre che. he Atmana ! jarAka AMkha ughADa viveka daSTithI jo. tane A sarvamAMthI hita karI, pariNAme sukhadAyI zuM dekhAya che? pitAnA AdhAra upara UbhA rahetA zIkha. tArA pitAmAM vizvAsa rAkha. manovRttine bahAranA viSayomAMthI kheMcI laI sthira thatAM tane tAruM svarUpa dekhAze. - te sivAya A bhrAMti TaLanAra nathI. jeo svarUpamAM sthira thAya che temaNe ja janma-maraNane jalAMjali ApI che, teo ja parama sukhI che ItyAdi vicAro vaDe manane vAsita karI saMyogavigathI harSazeka na karatAM udaya Ave For Private And Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 59 ] te karmone anubhavI levAM ane navA na AMdhavA te A bhAvanAnA philatAtha che. 23, anyatva pAMcamI bhAvanA AtmA svabhAvena zarIrato'yamanyazcidAnaMdamayo vizuddhaH / karmANubhiryo'sti kRtaH kalaMkI svarNa yathA dhAtujakAlikAmiH ||24|| A AtmA svabhAva vaDe zarIrathI judA che, jJAna ane AnaMdamaya che, vizuddha che, dhAtuthI utpanna thatI kALAza vaDe jema sAnu' malu' (doSavALu') thAya che tema kA~nA paramANu' vaDe te kalakita karAyelA che. 24. bhAvA :--deha ane AtmAnA aikathanA je adhyAsa thaI gayelA che te dUra karAvavA mATe bannenAM bhinna bhinna lakSaNNA khatAvI te banne svataMtra judA che tevI dRDhatA karAvavI te A bhAvanAnA hetu che. zarIraneA svabhAva ane AtmAnA svabhAva taddana alaga che, rIya ti rAttaram. saDI jAya, paDI jAya, vizrva'sa pAme te zarIra. amuka paramANunI vRddhihAnithI mATu nAnu thAya sArA khArAkathI tejasvI ane halakA-kharAba khArAkathI nisteja thAya, vadhAre mahenatathI ghasArA pahoMce thADI mahe natathI puSTa thAya, jaLanA sa'yeAgathI saDI jAya, agninA sayeAgathI baLI jAya, anukULa anAja, pANI AdithI vRddhi pAme, zAbhAyamAna thAya, TakI rahe vigere aneka anitya dharmo zarIranA che. For Private And Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 60 ] dhyAna dIpikA AtmAne svabhAva jJAnasvarUpa che, AnaMdamaya che ane vizuddha che. jANavAne svabhAva te AtmAnuM svarUpa che. jaDamAM jANavAno guNa nathI. dehamAMthI AtmA jude thatAM dehamAM jarA paNa jANavAne guNa dekhAtuM nathI. mRtaka zarIranI A sthiti ApaNA sarvanA jANavAmAM che. zarIra Akhu chatAM temAMthI evuM zuM cAlyuM gayuM ke belavuM, cAlavuM, vicAravuM baMdha thayuM? uttara e che ke jenI madadathI kiyA thatI hatI ane temAM je jANanAra hato te ja AtmA hatuM ke jenI gerahAjarIthI tema thatuM aTakI paDyuM che. AtmAno svabhAva AnaMdamaya che. A AnaMda svabhAvanI pratIti jyAre mana taddana zAMta thaI jAya che vikalpa baMdha paDe che ane mana AtmAmAM gaLI javAnI taiyArI kare che te vakhate anubhAya che. duniyAnAM upAdhijanya sukha ke je IdriyothI anubhavAya che tethI je AnaMda thAya che te zuddha AnaMda nathI te svataMtra AtmAne AnaMda nathI paNa pudagalethI mizrita che. A zuddha AnaMda svabhAva pudagalomAM nathI. pudagalanA svarUpane paNa AtmAnI madadathI jANI zakAya che. AtmAno svabhAva vizuddha che. te vizuddhine laIne lekAlekane paNa jANI zake che yAne dekhI zake che. tenA vizuddha svabhAva upara karma-ANuone paDade che ke jene laIne te kalaMkita thayo che, malina thayelA che tene pUrNa zuddha svabhAva pragaTa thayela nathI chatAM paNa atyAre jeTaluM dekhI zakIe chIe, te tene thoDA paNa vizuddha svabhAvane AbhArI che. zAstrakAra kahe che ke AtmAnA ATha rucaka pradeza niraMtara For Private And Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 1 ] ughADA rahe che. matalaba ke tenA upara AvaraNa AvatuM nathI. te AvarAI jAya to ciMtanya jaDanI sthitine pAmI jAya juo ke evuM koI vakhata banyuM nathI ane bane paNa nahi. AtmA karmanA paramANu vaDe doSita karAyela che. Ane arthe Ave nathI thaI zakate ke pahelAM AtmA nirmaLa hatuM ane pachI karmanA aNue tene malina karyo vyavahAranI apekSAe tema mAnavAmAM Ave che ke amuka vakhate amuka magSe AvuM karma bAMdhyuM ane tenA phaLa tarIke A dazA bhegave che vigere paNa mULa sthiti kevI hatI? zuM zuddha ja hatI ane pachIthI karma zarU thayA? Ane khulAse zA taraphathI Aja maLe che ke anAdi kALathI tema ja cAlyA AvyuM che ane nimittothI zuddha ane azuddha thayA ja kare che. eka vAra sarvathA zuddha thaI jAya te pachI pharI azuddha thavAnI tenAmAM yogyatA cAlI jAya che. zekelA ke rAMdhelA anAjamAM jema pharI aMkura utpanna thavAnI yogyatA rahetI nathI tema pharI baMdhana pAmavAnI yogyatA temAM rahetI nathI. thoDo thoDo zuddha thato cAle che. temAM azuddhatA nimittothI AvI paDe che paNa sarvathA rAgadveSa vigere kaSAcone kSaya karI zuddha thayelAmAM pharI azuddhi AvatI nathI. AtmA kyAre azuddha thAya tenuM mULa kaI paNa jJAnIo batAvatA nathI. teo potAnA jJAnamAM anAdi jaNAve che. athavA temanA jJAnamAM kAMI samajavAmAM AvatuM hoya ane zabdo dvArA anubhavanI vAta vinA anubhava vALAne samajAvI na zakAtI hoya to te jJAnIo jANe. paNa ekaMdara For Private And Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 62 ] dhyAnadIpikA aneka saMpradAyamAM anAdi ke anirvacanIya ItyAdi zabdo vaparAtA najare paDe che ema samajAya che. - anAdi azuddhatA jaNAvavA mATe zAstramAM senA ane mATInuM daSTAMta ApeluM che ke senAnI sAthe mATI-mela hoya che. khANamAMthI nIkaLatuM sonuM retI mATI ke paththara sAthe maLeluM ja hoya che. A senuM mATI ke paththara sAthe kyAre maLyuM athavA talamAM tela kyAre maLyuM te samajI zakAtuM nathI. chatAM amuka jAtanA sAMyogika jAtanA padArtho dvArA sonuM ane mATI tela ane kheLa taddana alaga thaI zake che. A daSTAMte AtmA karma sAthe kyAre baMdhanamAM Avyo te samajAtuM nathI chatAM te samyakajJAnAdi nimittathI karmathI sarvathA jude thaI zake che. khANamAM rahela senuM ane te sAthe rahela melanI mAphaka AtmAnI sAthe azuddhatAne anAdi saMbaMdha che. A azuddha saMbaMdhathI AtmA potAnA jJAnasvabhAvane bhUlI udaya Avela kama paryAyamAM ISTa-aniSTa bhAvathI rAgadveSAdi bhAve pariName che. A pariNAmenuM kAraNa dravya karma che te paNa pariNAma e citanyamaya AtmAnI sAthe vyAkhyavyApaka saMbaMdhe rahela hovAthI (rAgAdibhAva AtmAna karavAthI thAya che mATe te vyApya che ane tene kartA AtmA te vyApaka che mATe) apekSAe AtmA ja kartA-bhoktA che. jyAre A AtmA sva-parabheda vijJAna dvArA zarIrAdi parathI pitAne pRthapha mAne che tyAre te pudgala dravyamAM For Private And Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dhyAnadIpikA www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 63 ] thatI iSTAniSTapaNAnI buddhi mUkI de che. A ISTa-aniSTatA potAnA pariNAmeAthI thAya che. kAMi dranyAmAM tevA sArAnaThArApaNAnI zakti nathI. zuddha AtmasvarUpamAM piraNAma lIna thai jAya che tyAre dhyAtAdhyAnanA vikalpa paNa rahetA nathI. tAdAtmyavRttithI zuddha AtmasvarUpamAM niSkapapaNe kAyamanuM pariNamana thAya che tyAre A AtmA kRtakRtya thAya che. 24 (jaDa-caitanya vastunA svabhAva judA che.) sarvathA'nyasvabhAvAni, putramitradhanAni ca / cetanetare vastUni svAtmarUpAdvibhAvaya ||25|| vinaikaM svamAtmAnaM sarvamanyanijAtmanaH / mattISThA sinAze'gina harSazokau hi mUDhatA ||26|| > he Atman! cetana ane jaDa vastue sarvathA judA svabhAvavALI che. tema peAtAnA svarUpathI putra, mitra ane dhanAdi te paNa judA ja che ema vicAra kara. eka peAtAnA AtmA sivAya potAnA AtmAthI sa khIjuM juduM che ema mAnIne iSTanI prAptithI ke iSTanA nAzathI haSa zAka karavA te nizcaya mUhatA-mUrkhatA che. 25-26 bhAvA :--deha AtmAthI judo che ema pahelA kahI gayA chIe. matalaba ke jaDacaitanya judA svabhAvanA che ema jaNAvI gayA chIe. have jyAre atyaMta najIkatA dharAvanAra deha jo AtmAthI judA che tA pachI dehuthI vadhAre dUra rahenArA putra, mitra, strI, dhana, dhAnya, rAjya, gRha ityAdi For Private And Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 64 ] dhyAnadIpikA vastue te AtmAthI sarvathA bhinna hoya te svAbhAvika rIte ja samajI zakAya tema che. jema dareka jaDa vastu AtmAthI judI che tema jinezvara bhagavAnanA abhiprAya pramANe dareka AtmAe paNa paraspara bhinna che pachI te game tevA deha dharAvatA hAya ke deharahita siddha svarUpa hoya chatAM paNu paraspara bhinna svarUpa te dharAve che. AtmasattA sanI sarakhI gaNavAmAM Ave che. game tevA dehamAM AtmAe sthAna lIdheluM hoya chatAM sattA svarUpe sa sarakhA che. karmInI prakRtinA svabhAvane laIne ku adhika echAzane lIdhe vicitratA dehadhArI AtmAomAM dekhAya che chatAM zuddha svarUpamAM sarakhApaNu' che, tema ja dehAtIta zuddha svarUpa siddhAtmAe sava AtmazaktimAM, svarUpamAM jJAnamAM, AtmAna...damAM paraspara sarva sarakhA che temAM kAMI pheraphAra nathI. ahIM chAMtathI samajAvavAmAM Ave che ke eka gRhamAM eka jAtanA sarakhA prakAzavALA daza DhIvAe hoya te savanI prakAzazakti ekasarakhI che chatAM dareka dIvAo judA che. huM gI! dehadhArI AtmA! tArA peAtAnA AtmAthI bAkI badhA sarva padArtha judA che, tenA tuM vicAra kara. adhAthI tArA AtmAne vyAvRtta (alaga) kara, alaga anubhavela dRzya padArtha te AtmA nahi, A paNa huM nahi, A paNa huM nahiM A pazu huM nahi ema karatA karatAM ghara, kuTu'kha, strI, putra, deha, vANI, mana vigerene bAda karatAM karatAM chevaTe je kAMi rahe te tu che, te ja AtmasvarUpa che ema nizcaya kara ane tevA dezya pudgalika sacAgeAnA vicAga thAya, ISTa For Private And Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 65 ] cAlyuM jAya ke AvI maLe tApa tethI hu zAka khilakula na thAya evI sthiti meLava. je padArtho tArA nathI je tuM nathI tenA javA-AvavAthI tane harSa, zAka zA mATe thavA joie ? na thavA joie ane teja tArU katavya che. A bhAvanAnA uddeza paNa te ja che ke pudgala-jaDapadAtha thI vyAvRtta thaI AtmasvarUpa anubhavavu ane deha ane AtmA vacce ekatha nathI, paraMtu bhinnatA che. 25-26. azica bhAvanA 6 zukrAdivIjaM nidyamanekAzucisaMbhRtam / malinaM nisarganiHsAraM lajjAgAraM tvidaM vapuH ||27|| vIryAdi bIjavALuM, niMdanIya, aneka azucithI bharelu, malina, svabhAvathI sAra vinAnuM ane lajjAnA gRha samAna A zarIra che. 27. bhAvArtha :-AtmAthI zarIrane jIdu' jANyA chatAM paNa tenA upara sneha banyA rahe che. peAtAnA deha upara ke sAmAnya rIte sarva dehadhArI jIvAnA deha upara mAha-mamatva na thAya eTalA ja A azuci bhAvanA kahevAnA uddeza che. A dehanuM mULa zuM che te manuSyAthI bhAgye ja ajANyu hAya che. zukra (vIrya) ane zANita (srInuM rajasa) A annenI milAvaTathI A dehanI utpatti che te ja bIja che. jamInamAM khIja vAvyA pachI tene vAyu, agni, pANI vigerenI mathI jamInamAM judI judI jAtanI jude jude vakhate rAsA 5 For Private And Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA caNika-sAMgika kriyA thAya che, jemAMthI aMkurarUpe te bIja bahAra AvI bahAranAM havA, pANI, prakAza vigerenuM piSaNa meLavI chevaTe eka vRkSAdi rUpamAM Ave che niyamita avadhi AyuSya pramANe ahIM dekhAva ApI pAchuM tenuM rUpAMtara thaI jAya che-maraNa pAme che ane navuM thAya che. AvI ja kAMIka kriyA A deha mATe paNa thAya che. te strIpuruSanA saMgajanya bIja mAtA taraphathI maLatA poSaNamAMthI vRddhi pAme che. tene joItI havA, garamI ane AhAra te sarva mAtAnA zarIramAMthI maLe che, arthAt A garbhanA bIjanI rAsAyaNika kriyA mAtAnA udararupa jamInamAM ja thAya che ane amuka vakhatanI maryAdA pachI zarIrathI bahAra aMkuronI mAphaka Ave che. tyAra pachI bahAranA anukULa AhAra, havA, pANI, vigerethI vRddhi pAmI A dekhAtuM zarIra yuvA-vRddhAdi avasthA pAmI pAchuM marI jAya che. te sAthe temAM rahevAvALA jIva paNa anya sthaLe temAMthI judo paDI cAlyA jAya che. pAchuM navuM zarIra dhAraNa kare che A pramANe ghaTamALa cAlyA kare che. AthI ema samajAya che ke A zarIra vIryAdi bIjathI utpanna thayeluM che. bIja dekhAvamAM kevuM niva jevuM lAge che? zarIrane aMdaranA bhAga aneka prakAranI azucithI bharapUra che. vAraMvAra te malina thayA kare che, game teTalI vAra dhovA ke sApha karavA chatAM paNa te malina ja rahe che. jenA nava dvArathI azuci vahyA kare che, maLamUtrAdikanI gaTare niraMtara sApha rAkhe te ja ThIka rahe che, vaLI zarIra For Private And Personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA [ 67 ] svabhAvathI ja sAra vinAnuM che, tenA dareka avayavane judA judA karI temAMthI sAra tapAsavAmAM Ave to lohI, mAsa, vasA, pita, kapha, mUtra, viSTA, hADakAM ane cAmaDAM ItyAdi sivAya sArabhUta vastu kAMI paNa levAmAM nahIM Ave. khera! tenA keTalAka bhAge to eTalA dudhanIya jaNAya che ke manuSyane niraMtara lajajAne mATe tene DhAMkI rAkhavAnI jarUra paDe che. arthAt lajajAnA sthAnarUpa A zarIramAM sArabhUta zuM jaNAya che ke he ajJAnI jIva! temAM Asakti rAkhI vAraMvAra temAM moha pAmI lapaTAI rahe che! zarIranI aMdara rahelA maLa, mUtrane tuM AMkha ughADI spaSTa rIte jovAne paNa AnAkAnI kare che to pachI tevI vastuthI bharela A deha azuci hovuM ja joIe e nizcaya thavA chatAM te deha tarapha tuM mamatva kema rAkhI rahyo che? tuM je te tarapha dhyAna ApI te bAbatone haravakhata vicAra lAvatA rahIza to tAre deha mATene neha tathA meha e che thavAthI kaSAyone dUra karI sAdhupuruSasevita saMyamanA pratApathI tuM AtmasvarUpanuM yathArtha jJAna meLavI zakIza. 27. vinazvaraM poSitabhUSitaM kiM yAtyeva yattanmilitaM tataH kim / vRjati punaH patati tataH kiM jAto mRto yo viphalastataH kim / / 28 // A deha vinAza pAmanAra che te piSaNa ApavAnuM ke bhUSita karavAnuM zuM prayojana che? je te javAnuM ja che te te maLyuM te paNa zA kAmanuM che? banAvo ane pAchuM nAza pAme to banAvavAnuM prayojana zuM? jakhyo ane phegaTa marI gayo te jagyAnuM prayojana zuM? kAMI nahIM. 28. For Private And Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -- - - - [ 68 ] dayAnadIpikA bhAvArtha: -A deha nAza pAmavAne che te tene zA mATe poSaNa ApavuM? Ano artha e nathI karavAne ke tene AhArapANa ApyA vinA mArI nAkhavuM. A vAta samajavA jevI che ke rAphaDAne tADana karavAthI sApa maravAne nathI. pakhAlane DAma ApavAthI pADAnuM duHkha dUra thavAnuM nathI, tema dehane bhUkhe mArI nAkhavAthI AtmA kAMI siddha thaI javAne nathI ke jJAnasvarUpa banI javAne nathI. Azaya e che ke avazya vinAza pAmanArA A dehane mATe nAnA prakAranA pApa karI mamatvabhAve mehane lIdhe tene pi nahi. jarUriyAtathI vadhAre ane mAdaka padArthothI tenuM piSaNa na karo. tamAruM mana ane indriye kAbUmAM na rahe te unmAda utpanna karanAro khorAka tene na khavarAve. zarIramAM ajIrNadi vividha prakAranA roga utpanna thAya ane krUratAmAM vadhAre thAya tevA vikArI rAkathI dUra rahe. ApaNe AgaLa kahI gayA tema deha ane AtmAmAM aikya nathI paraMtu kudaratanA saMcAnI mAphaka eTalo saMbaMdha to che ja ke dehane jevA kherAkathI piSIe tevA khorAkanI kudaratI asara tamArA mana upara thayA vinA raheze nahi mATe game te rAka lIdhA pahelAM tenA guNadoSa tapAsIne pachI ja te AhAra grahaNa karaze. tRSA lAgI hoya tyAre game te prakAre game tevA pANIthI paNa tRSA tRpta karavA IcchA thAya che tyAre je azuddha, gaMduM ane pirAvALuM pANI pivAya te te zarIramAM vikAra utpanna karI mana upara paNa asara kare. mATe sArika joIe teTale ja ane piSaka ke jethI deha TakI zake te ja For Private And Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 69 ] kherAka levo. je khorAka levAthI jIvone duHkha na thAya iMdriye kAbUmAM rahI zakerega utpana na thAya, manamAM zAMti rahe, vikAro herAna na kare ane zarIrane nirvAha cAle te jarUriyAta jeTale sAtvika khorAka le ane tevA ja piozAkathI dehane bhUSita kare. zarIra javAnuM che te te maLyuM paNa zA kAmanuM? Azaya e che ke je javAnuM ja che te pachI tenA upara mamatva zA mATe karavuM? paNa vicAra karo ke A zarIra zA kAmanuM che? A zarIrathI vividha prakAranA pAramArthika kAryo thaI zake che. aneka jIvane A deha dvArA madada ApI zakAya tema che. aneka jIvane bacAva A deha dvArA karAtA upadezathI thaI zake tema che. A zarIrathI aneka vrata, tapa, japa, vinaya, vaiyAvacca (bhakti), AtmaciMtana, dhyAna, samAdhi vigere thaI zake tema che, ItyAdi vicAra karI tene upayogI kAme lagADavuM ane te deha nAza na thAya te pahelAM tene sAro upayoga karI le. punarjanma na Ave ane pharI pharI AvA azucivALA dehamAM praveza kara na paDe te rasto siddha karI le. 2 banAve ane pAchuM nAza pAme che te banAvyuM paNa zA kAmanuM? AthI zarIrane vinAzI svabhAva batAvAya che ke vAraMvAra A zarIra patita thAya che, te na thavA mATe koI upAya zodhave joIe athavA tene nAza na thAya te pahelAM avinAzI svabhAva sAdhya karI le athavA tevuM zarIra banAvavuM te yogya nathI. eTale tevuM vinAzI zarIra For Private And Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 70 ]. dhyAnadIpikA banAvavuM na paDe ane tenA sivAya rahI zakAya tevI alaukika sthiti meLavI levI. "jo ane phogaTa marI gayo te jagyAnuM pracAjana zuM ?" janmIne phegaTa na maravuM paNa evuM kArya karIne maravuM ke pAchuM pharI maravuM ja na paDe. athavA duniyAne upayegI thayA sivAya maravuM nahi. sArAmAM sArA kAma karyA pachI A deha paDe to ja tenuM janmavuM te saphaLa che vaLI te kArya karatAM kIrti meLavavAnI ke mananI AzA ke IcchA rAkhavI nahi paraMtu svabhAvathI ja paropakArane arthe tevI zuddha vRtti dhAraNa karIne sAruM kArya karavuM ke jethI pitAnA AtmAne zAMti thAya ane lekamAM sArA kArya karela hevAthI pharIne jIvato che tema ja gaNAya tathA mRta tarIke kaI gaNe ja nahi. A sarva kahevAno Azaya e che ke zarIranuM azucipaNuM samajI temAM mehaka mamatva dhAraNa na karavuM ane avazya nAza pAmanAruM che tema jANI teno sAre upayoga kare. Azrava bhAvanA 7 manovacaHkAyakarma yoga ityucyate jinaH / sa evAzrava ityuktaH so'pyazubha zubhastathA // 29 / / ambhodhau yAnapAtrasya chidraM sUte yathA jalam / yogaraMdhastathA jIvaH karmAdatte zubhAzubham // 30 // mana, vacana ane zarIranI kriyAne jinezvaroe vega kahe che ane te ja Azrava che ema kaheluM che. te paNa zubha ane azubha ema be prakArano che. For Private And Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnadIpikA [ 71 ] samudramAM vahANamAM paDeluM chidra, jema (vahANamAM) jala lAve che tema jIva garUpa chidro vaDe zubhAzubha kama grahaNa kare che. bhAvArtha -A bhAvanAmAM karmane AvavAnA kAraNone vicAra karavAmAM Avaze. rAgAdi pariNAmathI mana, vacana, zarIranA yoga dvArA pugala paramANunuM AvavuM tene Azrava kahe che. ApaNAmAM ema kahevAya che ke mAMdA thayA pachI tenI davA karavI tenA karatAM mAMdA thavAnA je kAraNe hoya te kAraNone samajIne maMdavADane Avato aTakAvavo te vadhAre sAruM che. tevI ja rIte AtmasvarUpa pragaTa karavA mATe AvatAM karma aTakAvavAnI jarUra che. paraMtu karma karI pachI te karmanA pariNAmane nirmULa karavA prayatna kare tenA karatAM karmanA kAraNe samajI te kAraNone khAsa dura rAkhI karma ja na bAMdhavA te vadhAre sAruM che. ane kamabaMdhana thavA mATe tenA kAraNe samajavAnI khAsa jarUra che. jyAM sudhI karmane AvavAnA kAraNe jANavAmAM AvatAM nathI tyAM sudhI temane rokavAne mATe manuSya kema samartha thaze? ane te rokavA mATe te tarapha pravRtti paNa kevI rIte karI zakaze ? kadAca ogha saMjJAe prayatna karaze to karmane choDavAne badale karma bAMdhI levAne paNa bhaya rahevA saMbhava che. mATe prathama karma AvavAnA kAraNe samajavAnI ghaNuM jarUra che. A karma be prakAranA che, eka zubha ane bIjuM azubha. je karmanA udayathI ja mana tathA idrine anukULa lAge tevA ISTa viSayane upabhoga le che, je karmonA udayathI majabUta ane For Private And Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 72 ] dhyAnadIpikA suMdara zarIra meLave che, khelavAnI ane vicAra karavAnI zakti dharAve che, sArI lAja, AbarU ke kIrti meLave che, deva manuSyanI gati pAme che, sArA kuLamAM janma pAme che, AyuSya pUrNa pAme che deha nira tara niAgI rahe che rAjyAdi vaibhava pAme che, iMdrAdikanI padavI pAme che tevA karmane zubha kama kahevAmAM Ave che. zubhanuM bIjuM nAma puNya paNa che, je karmanA udayathI jIvA aniSTa vastu pAme che, icchA chatAM ISTa vastu maLatI nathI, kurUpa ke kadarUpa zarIra maLe che, khelavAnI ke vicAravAnI zakti hAtI nathI, duniyAmAM jyAM jAya tyAM apakIrti pAme che, pAMca iMdriyA pUrNa hAtI nathI, halakI gatimAM ke halakA kuLamAM janma levA paDe che, AyuSya ghaNAM TuMkA hAya che, zarIra rAgathI bharapUra hAya che, bhikSA mAgatAM paNa peTa bharAtuM nathI athavA ghaNI mahenate peTanu pUruM kare che DhaMkAmAM kahIe teA ISTa maLatuM nathI ane anicchAe paNa aniSTa AvIne UbhuM rahe che, te sava kamane azubha kama' kahevAmA Ave che jenu' khI' nAma pApa paNa che. A pApa-puNyane AvavAnI kriyAmAM mana, vacana, zarIra paNa eka prakAranA vizeSa bhAga bhajave che. temanAdithI thatI kriyAne yAga kahevAmAM Ave che, te dvArA AvatAM kane Azrava kahevAmAM Ave che. Azrava eTale cAre bAjuthI Avavu. A zabdanA atha saMskRtamAM AvavuM thAya che. 'Avavu'' e sAmAnya atha che. zubha ane azubha e tenA vizeSa vibhAge che. zAthI Azrava Ave che ? mana, vacana ane zarIranI kriyAthI manamAM For Private And Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 73 ] utpanna thatA vicAra, vika, skUraNe te zarIrane gatimAna kare che. pUrvanA daDha saMskArethI vAsanAnA baLathI mana pate gatimAM mukAya che. ane tenI sAthe rAgadveSanI cIkAza sAmela hoya che A rAgadveSanI cIkAzathI navIna kama grahaNa thAya che. tevI ja rIte zarIra gatimAM mukAIne vividha prakAranI kriyA kare che. te zarIra bahArathI pudagalanuM grahaNa karI vacana ane manane gatimAM mUke che ane pote paNa mukAya che. A gatimAM rAgadveSanI pariNatine laI harSa, zenI Urmio UThe che. te dvArA vividha svabhAvavALA karma bIjene saMcaya thaI, sattAmAM-kAmaNa zarIramAM dRDha saMskArarUpe khajAne ekaThA thAya che, je pAcho sthUlarUpe rUpAMtara pAmatAM jIve tene sukhaduHkharUpe anubhava kare che. je AsaktipUrvaka sArA karmo karI eTale mana, vacana, zarIrano sAre raste upaga karyo hoya to zubha kama ekaThA thAya che ane tene je rAgadveSa ajJAna vaDe khoTe raste upaga karyo hoya te azubha karma ekaThAM thAya che. jema ke devanI pUjA karavI, gurunI sevA karavI satpAtrone dAna ApavuM, kSamA karavI sarAga saMyama pALave, gRhastha dharmanA vataniyamo pALavAM, ajJAna tapa karavuM, svAbhAvika namratA rAkhavI, saraLa thavuM, dharmadhyAnamAM prIti karavI, sajajanone sanmAna ApavuM, uttama manuSyonI sobata karavI, dhama zravaNa kare, saMsArathI bhaya rAkhave, pramAda ocho For Private And Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 74 ] dhyAna dIpikA kare, parane upakAra kare, garIba anAthAdine madada karavI. sarva jI upara mitrIbhAva rAkhavo, guNInA guNo dekhI saMtoSa pAmave che upara dayA rAkhavI, bhUkhyAne bhojana ApavuM, tarasyAone pANI ApavuM, vasrarahitane vastra ApavA regIne auSadha ApavA, nirAdhArane AdhAra Apa, sthAnarahitane Azraya Apa, paramAtmAnA nAmanuM smaraNa karavuM, devagurune namana karavuM, temanI sevA karavI, satya bolavuM; hitano upadeza Apa, sArA vicAro karavA ane vIza sthAnakanuM ArAdhana karavuM-ItyAdi. A sarva sArAM kAma kahevAya che. A sArA kAryomAM kAMIka AzIbhAvathI sukhI thavAnI IcchAthI A bhavamAM ke parabhavamAM kAMIka ISTa vastunI prApti thAya tevI mamatvanI lAgaNIthI je pravRtti karavAmAM Ave che te tenAthI puNyabaMdha thAya che. kharAba kAma, jevAM ke jJAna bhaNatA hoya temAM aMtarAya kara, vina karavuM, jJAna ApanArane oLava, tenI niMdA karavI, jene ghAta kare, matsara dhare, jene duHkha ApavuM, zeka kara yA karAve, saMtApa Apa, AkraMda karavuM yA karAvavuM, vItarAga zrata, saMgha ane dharmanA avarNavAda bAlavA, anya paNa devAdinA avarNavAda balavA, jIvone ALa ApavAM, asatya mArganI prarUpaNa karavI, jIvane unmArge caDAvavA, dharmathI bhraSTa karavA, anarthane Agraha kare, gurnAdikanuM apamAna karavuM, tIvrakaSAya, dha, mAna, mAyA, lAbha kare, kharAba ceSTAo karavI, mazkarIThaThA karavAM, ghaNe pralApa kara (vagara projananuM saMbaMdha For Private And Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 75 ] vinA elamela karavuM), sahanazIlatA na rAkhavI, IrSA karavI bIjAnA sukhane! nAza karavA, anyane kharAba kAmamAM utsAhita karavA (uttejana ApavuM), nAnAprakAranI krIDA karavI, kAmAdi karI anyanA manane svAdhIna karavuM, bhaya Apave, trAsa pamADaveA, ni yatA vAparavI, sadAcAranI niMdA karavI, viSayamAM Asakti rAkhavI, asatya khelavu', 'cArI karavI, parIla'paTa thavu, satIonAM ziyaLa kheDavA, Arabha karavA parigraha vadhAravA, sAdhupuruSAnI niMdA karavI, dhama mAM tatpara thayelAne vighna karavu, saMsAranI Asakta bhAve anumAdanA karavI, uttama cAritrane dUSaNurUpe kahevuM, zAMta thayelA kaSAyAdinI udIraNA karavI, kaleza jagADavA, dArUmAMsanu bhAjana karavu, lAMbA vakhata sudhI vera vadhAravu, Artta raudra dhyAna karavu', mithyAtva rAkhavuM, karela pApane chupAvavuM, dAMbhiktA rAkhavI, vakrapaNuM, anyane ThagavA, mAyAkapaTanA prayoga karavA cADI khAvI, cittanI capaLatA rAkhavI, jUThI sAkSI bharavI, dveSabhAve anyanA aMgeApAMga kApavAM, vinA pratyeAjane manuSya tathA janAvarA baMdIkhAne nAkhavAM, pAMjarAmAM pUvA, hiMsaka yutrA khanAvavA, kaMThAra ke asabhya vacana elavAM, paranA saubhAgyanA nAza karavA, dAvAnaLa saLagAvavA, dharmanA sthAne ke sAdhanAnA nAza karavA, anyanI avajJA karavI sadguNanA nAza karavA, asad doSanA ArApa karavA, peAtAnI prazaMsA karavI, chatA DhASa DhAMkavA, jAti AdinA gava karavA, anya dAnAdi karatA hAya tene nA pADavI, aMtarAya karavA, dehanA ghAta karavA, ityAdi bIjA pazu tevAM ja kharAba kAma kahe For Private And Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 76 ] dayAnadIpikA vAya che. rAga, dveSa ke ajJAnabhAve AsaktipUrvaka te karma karavAthI azubha karma baMdhAya che. vividha prakAranI mananI vRttio, vacananI vIcIe ane zarIranI pravRttio, te zubhAzubha karmabaMdhananAM kAraNa che. AcArAMgasUtramAM paNa A ja pramANe mana, vacana ane zarIrathI karavA, karAvavA ane anumodavAnI kriyAne ja karmabaMdhananAM kAraNabhUta kahI che. karmabaMdhananAM bIjA kAraNene harakoI rIte A traNamAM samAveza thaI zake che. A ja vAtane daSTAMta dvArA spaSTa kare che. samudranI aMdara cAlyA jatA vahANane chidra paDavAthI jema te chidra dvArA pANI vahANamAM bharAI jAya che ane je hoziyAra nAvikakamAna te pANIne kADhI na nAkhe tathA paDelA chidrane baMdha na karI zake te te vahANa DUbI jAya che, tema ja A jIva, mana, vacana, kAyAnI rAgadveSa ajJAna janya kiyAvALAM chidra vaDe zubhAzubha karma grahaNa kare che ane je te jIvane ustAda gururUpa kamAna na maLe to A jIvarUpa vahANa taLiye ja besI jAya che. arthAt jIva vividha prakAranI durgatiomAM rajhaLe che. A Azravane rokavAnA rastAo saddaguru dvArA ja samajavA jevA che. kAraNa ke regonI mAphaka davAo paNa aneka hoya che. paNa nADI parIkSA karIne vidya je davA Ape che te tarata tenI asara thaI zarIra nIrogI bane che. te sivAya pustakamAM lakhelI davA vAMcIne karavAthI ke davA khAnAmAM bharelA bATalAo pIvAthI ugI asara thatI nathI, tema sadguru vacce kamareganI parIkSA karyA vinA pitAnI For Private And Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghyAnadIpikA [ 77 ] meLe karAyelA krama kADhavAnA upAcA upa2AgI thatA nathI mATe tevA anubhavI gurunI nizrAe ja karAganI davA karavI, je bhaviSyamAM kalyANanuM kAraNa thAya che savara bhAvanA 8 azeSAzravarodho yaH saMvaro'sau nigadyate / dravyato bhAvatazcApi sa dvidheti pravartate ||31| yaH karma pudgalAdAnavicchedaH syAttapasvinAm / sa dravyasaMvaro jJeyo yogibhirbhAvitAtmabhiH ||32|| yaH saMsAranimittasya kriyAyA viratiH satAm / sa bhAvasaMvaro jJeyaH sarvasaMvRtayoginAm ||33|| je sarva AzravanA rAdha karavA tene savara kahe che. te dravyathI ane bhAvathI ema prakAre pravarte che. je jJAnIone kama pudagala levAnu` aMdha thAya che, te bhAvitAtmA cegIee dravyasavara jANavA, je satpuruSAne sa`sAranA nimittabhUta kriyAnI virati ( nivRtti ) thAya che te sarvathA savRtti (nivRtta) ceAgIone bhAvasa'vara jANavA bhAvAtha pUrve AzravabhAvanAmAM kramane AvavAnA hetuo-rastAe batAvyA. have A saMvarabhAvanAnI aMdara AvatA kane kevI rIte aTakAvavA te batAvavAmAM Avaze. rAgAdi azuddha pariNAmanA tyAga karavAthI ka paramANu Anu Agamana zakavu te sa`vara kahevAya che. savanA atha ja e thAya che ke savaravuM~ekaThuM karavu. zu' saMvaravuM ke ekaThuM" For Private And Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 78 ] dhyAnadIpikA karavu ? vividha prakAre rAga, dveSa, meAha, ajJAna Adi bhAvAmAM phelAyelI, vikharAyelI manevRttione savavI, ekaThI karavI. eka uttama sAdhyabindu rAkhI temAM te vruttionA pravAhane calAvavA ane chevaTe tenA AtmAmAM laya karavA. vRttie manane hAya che. mananA sa'vara kahevAthI temAM vacana ane kAyAne paNa samAveza thaI gayA samajavA, kAraNa ke manamAM keAI paNa prakAranI IcchAnu` sphuraNa thayA sivAya vacana ke zarIranI pravRtti thavI saMbhavatI nathI. dezasavara ane sarva savara ema sa`varanA be bheda thAya che. thADA thADA amuka vRttinA Azrava rAkavA te dezasavara kahevAya che, jema ke hiMsaka svabhAvavALI ekAda kharAba vRttine rAkavI yAne tema na karavAnI pratijJA levI ane te lIdhela pratijJA pramANe vartana rAkhavu. A dezasavara che. sarvathA sarva prakAranI vRttione mana, vacana, kAMcAnA cAgeAne rokI nAkhavA ane pAchu' temAMthI kI utthAna keAI paNa vakhata na thAya tevI sthitimAM AvI rahevu te sa saMvara kahevAya che. drabyasavara ane bhAvasavara ema paNa saMvara e prakAranA che, Azrava dvArA vaDe AvatA karma pudgala levAnu khadha karavu te dravyasavara che. jema ke amuka vakhata sudhI khelavuM khaMdha karavu ke zarIranI skUla kriyA aTakAvavI, sAmAcikAdi karavuM, icchAo-vAsanAone mAryo sivAya manAdi cAgeAnI pravRtti aTakAvavI, mahAvratA ke skUla tA levAM, For Private And Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA ( 79 ] -- vagere A kriyA sthUla prayatnasAdhya che. amuka vakhata sudhI rahe che paNa sattAmAM te vAsanAnAM bIja levAthI pAchuM utthAna thavA saMbhava che, arthAt pAchuM pharIne te dvAra cAlu thavA saMbhava che. mATe te dravyasaMvara che. saMsAranA kAraNarUpa kriyAthI viramI javuM te bhAvasaMvara che. A saMvaranI kriyA ghaNuM sUkSma prayatnasAdhya che. sattAmAMthI bIjane sarvathA nAza thAya che eTale saMsAranA nimitta bhUta kriyA thatI aTake che, manAdi vegone sarvadA, sarvathA rAdha karanAra bhegIone-kevalIone A saMvara chevaTanI sthitimAM hoya che, pUrvane dravyasaMvara te vRddhi pAmatAM bhAvasaMvaranuM svarUpa dhAraNa kare che. manamAM je je jAtanI vRttio UThe che tenA pratipakSabhUta sAmI tene haThAvanAra vRttio paNa hoya che, eTale saMvarano Tuke artha e thayo ke AzravavALI keI paNa jAtanI vRtti UThe ke tarata ja tene aTakAvanAra tenI virodhinI vRtti sAmI UbhI karavI ke jethI pahelI vRtti dabAI jAya. mananI azuddha bhAvanAne zuddha bhAvanA vaDe dabAvavI, agara tene nAza sAdhave. daSTAMta tarIke mithyAtvanAM pariNAma thayAM te tenI sAme tenA virodhI tarIke samyaktvanAM nirmaLa pariNAma UbhAM karavAM. jemake nityamAM anityanI buddhi thavI duHkhamAM sukhanI bhrAMti thavI, anAtma padArthamAM AtmapaNAnI lAgaNI thavI te mithyAtva pariNAma kahevAya che. tene badale nityamAM nityapaNAnI buddhi, sukhamAM sukhapaNAnI lAgaNI ane AtmAmAM AtmapaNAne nirNaya kare te samyak pariNAma For Private And Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA kahevAya che. IcchA utpanna thaI te sAmI anicchA, niHspRhatA, saMtoSa, nirAzI bhAvanI bhAvanA mUkI tene nAza kare. krodha, mAna, mAyA, lebha, roga, udveSa ItyAdi vRttio utpanna thAya tenI sAme anukrame kSamA, namratA, saralatA, saMteSa, virAga, samapariNAma vagere bhAvavALI vRttiothI te pUrvanI vRttione nAza kare, paNa A vidhI zubha vRttio evI prabaLa hovI joIe ke azubha vRttione dUra kare agara tema na karI zake topaNa trAjavAnA be chAbaDAMnI aMdara ekasarakhA vajananI peThe sarakhuM baLa to hevuM ja joie ke jethI azuddha bhAvanAo asara karI zake nahi ane aMtaHkaraNa dhIme dhIme zuddha thaI zake. saMka9po niHsaMka9pathI rokavA, vacanane maunathI ane zarIrane sthiratAthI A pramANe dezathI ke sarvathI jevuM pitAnuM sAmarthya heya te pramANe yathAzakti prayatna karavAthI jI Azravane rokI zake che. eTaluM barAbara yAda rAkhavuM joIe ke daSTi samyak thayA vinA saMvaranI kriyA eTale AvatAM karmane rokavAnuM baLa chavAmAM AvI zakatuM nathI. samyak darzana kaho ke samyak daSTi kahe e bane eka ja vAta che. AtmA tarapha ja jenI daSTie prayANa karyuM che, pudgala padArthomAM satya sukha nathI ja evI jenI pUrNa zraddhA pragaTI che, AtmA ja sukharUpa che ane te huM sAce huM, huM ja chuM ema jANI tenA dareka prayAso tene zuddha karavA mATe ja pravate che, tenA tarapha lakSa rAkhIne ja vartana thAya che tyAre ja tenAthI 1. sarva vastunA tyAganI bhAvanA. For Private And Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 81 ] karAtI sarva kriyAo saMvararUpa thAya che, nahitara samyapha daSTi vinA karAtI kriyAo saMsAranA kAraNarU thAya che. temAM sArI kriyAo heya te puNyanuM kAraNa thAya che. paNa tethI saMsAranA paribhramaNano nAza ke karma aTakAvavAnA kAraNarUpa te kiyA thatI nathI mATe dareka kSaNe samyadaSTi manuSyae jAgRti rAkhavI joIe ke amuka kSaNe mArA mana, vacana, zarIranI pravRtti kaI tarapha che? temAM mananI pravRtti tapAsavA mATe te vAraMvAra lakSa ApavuM joIe, ane AzcavavALI pravRtti jaNAtAM tenI virodhI pravRtti dhAraNa karI, sAmI sArI bhAvanA utpanna karI, azubha AzravathI pAchA haTI, zubha pravRttimAM vadhAro karavo. te Teva paDyA pachI zubha Azravane paNa rokI laI zuddha AtmasthitimAM praveza kare. ane te ja A bhAvanAnI vicAraNano mukhya uddeza che. nirjarA bhAvanA mUlabhUtAni karmANi janmAntAdi yathAtaroH / vizIryate yayA sA ca nirjarA procyate budhaiH // 34|| sA sakAmA hyakAmA ca dvividhA pratipAditAH / nirgranthAnAM sakAmA syAdanyeSAmitarA tathA // 35 // janma maraNAdi pIDArUpa vRkSanA mULa sarakhA karmo je vaDe vIkharAI jAya, kharI paDe tene jJAnI puruSe nirjarA kahe che. te nirjarA sakAma ane akAma ema be prakAre kathana For Private And Personal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 82 ] dayAnadIpikA karelI che. nircathone sakAma nijArA hoya che, tema ja bIjAone akAma nirja hoya. bhAvArtha :-AvatA karmone rokavArUpa saMvarabhAvanA batAvyA bAda pUrvanA Avela karmane kADhI nAkhavA mATe navamI nirjarA bhAvanA kahevAmAM Ave che. A jIva pitAnA zaddha upayoganA baLathI pUrva saMcita karma aNuone eka dezathI nAza kare che te nirjarA kahevAya che. eka dezathI eTale amuka bhAgane nAza kare che ema kahevAno hetu e che ke sarvathA sarva aNuono nAza thAya tene mokSa thAya che, te mokSa kahevAya che ane A nirjara prakaraNa che eTale nirjarAnI hakIkata jaNAvI che. karma be prakAranA che, nikAcita baMdhavALAM ane zithila baMdhavALAM je karma avazyabhogavavA ja paDavAnAM che, jene baMdha majabUta baMdhAI cUkyo che, temAM pheraphAra karI zakAte nathI te to avazya prArabdharUpe udaya AvavAnAM ane te nikAcita baMdhavALAM karmonI nirA te bheLavI levAthI ja thAya che. bIjI jAtanAM karma ke jene baMdha majabUta-nikAcita paDyo nathI paNa vAsanArUpe jenAM pudagalo ekaThAM karelA che temAM pheraphAra karI zakAya che. pazcAttApavALI paNa AtmAnA zaddha upagarUpa saddabhAvanAthI te nirjarI zakAya che. athavA eka jAtanI kamaM prakRtimAMthI bIjI jAtanI karma prakRtimAM vicArazakti dvArA palaTAvI paNa zakAya che sArA samAgamathI jJAnI puruSonA sahavAsathI ghaNI vakhata ApaNI vAsanAo For Private And Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 83] ochI thaI jAya che. amuka vastunuM mamatva ochuM thaI jAya che, ane manamAMthI paNa tevI jAtanI IcchAo sadAne mATe kADhI nAkhIe chIe. AnuM kAraNa e ja che ke te nikAcita baMdha paDayA vinAnI ApaNI kharAba lAgaNIo hovAthI bhAvanAothI je pugala kamane ja ekaTho karAyeluM hatuM te saddagurunA vacanAmRtathI bhAva vizuddha thatAM vIkharAI jAya che. A mATe ja kahevAmAM AvyuM che ke janmamaraNanA bIjabhUta karmo je sadabhAvanA vaDe vIkharAI jAya che tenuM nAma nirjarA che. A nirjarA be prakAranI che. sakAma nirjarA ane akAma nirjarA karmane nAza karavA mATe je je prayatna karavAmAM Ave che, je je kriyAo karavAmAM Ave che ane te paNa AtmaupaganI pUrNa jAgRtipUrvaka karavAmAM Ave tethI sakAma nirjarA thAya che. TADha, tApa, sudhA, tRSA, aneka prakAranA ajJAnakaSTAdi, samyakdaSTi thayA sivAya sahana karavAmAM Ave che, IcchA vinA paNa vividha prakAranA rAgAdi sahana karavAmAM Ave che. ISTa viyogathI aniSTa saMyogathI vividha prakAranA apamAnathI duniyAmAM apakIrti phelAvAthI, cakSu Adi iMdriyonA nAzathI, mehanA udayathI thatA kAmAdi vikArane parANe rokI rAkhavAthI, nIca kulAdimAM utpanna thavAthI, nAnA prakAranI IcchAonI apUrNatAthI, TuMkAmAM kahIe to jJAnAvaraNAdi ATha prakAranA karmanA udayathI je mAnasika, vAcika ke kAyika kaSTo sahana karavAM paDe che te duHkha sahana karavAthI; pachI te IcchAthI ke For Private And Personal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 84 ] dhyAnadIpikA anicchAthI paNa jeTaluM sahana karavAmAM Ave che teTaluM pUrve je kama bAMdheluM che temAMthI ochuM thAya che. A sahanatAthI akAma nirjarA thAya che, je akAma nija rA ekedriya jIvathI laI paMcendriya ja paryata mithyAdaSTivALA sarvane kAyamane mATe hoya che. je je vyaktione sakAma nirjarA karavAnI sattA hotI nathI agara to tevI nirjarAne lAyaka hatI nathI te te vyaktione akAma nirjarA heya che, eTale ke pUrva karmanA udaye dukha AvI paDe che te sahana karavAthI pUrva kama ochAM thAya che, paNa AtmajAgRti na hovAthI ajJAna ane rAgadveSapUrvaka te pUrva karma jogavatAM navIna kama baMdha kare che. AvI rIte vizvamAM dareka manuSya balake prANIne mATe akAma nirjarA to che ja. A sivAya paNa je paMcadhUNI tApavI, ajJAna tapazcaryA upavAsAdithI karavI, vagere kaSTadAyaka kriyA pitAnuM Atmabala jAgrata thayA sivAya ajJAnabhAvathI karavAmAM Ave che, te sarvathI akAma nirjarA thAya che, tema ja te kriyAo bhAvi duniyAnA sukhanI IcchAthI ke kAMI paNa AzAthI karAtI hevAthI temAMthI puNya paNa thAya che. paNa A prakaraNa nija rAnuM hovAthI ahIM nirjarAne ja mukhya rAkhIne vivecana karavAmAM Ave che. te karma jeTaluM bhagavAya che teTaluM pUrvanA bAMdhela karmamAMthI ja bahAra Ave che tethI tene nAza to thAya che ja. eTale A nAza pAmatA-AtmapradezathI ochA thatA kamane akAma nijara kahevAmAM Ave che. akAma nijara mithyAdaSTine ja hoya che. bAkI te karma bhAgavatAM For Private And Personal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - dayAnadIpikA [ ] samyakdaSTinA abhAve harSa, zoka, rAgadveSAdivALAM pariNAma thayA sivAya rahetAM nathI; ane AvA pariNAmathI navIna baMdha paNa sAthe ja thAya che samyakdaSTivALA che A karma bhogavatAM harSa, zeka ke rAgadveSa na karatA hovAthI temane sakAma nirjarA thAya che ane teo navIna baMdha karatA nathI kama bhogavatAM harSa, zeka na thavAnuM kAraNa temanI samyaphadaSTi thayelI che te ja che. temane Atmaupayoga-zuddha upayoga kSaNe kSaNe jAgrata hoya che. tethI ajJAna, mamatA ke abhimAna temane thatAM nathI ane tenA vinA navIna baMdha thatuM nathI. jema pahelAM nAnA prakAranA pratikULa kaSTa sahana karavAthI pApakarmanI akAma nirjarA thAya che tema ja pAMca indriyanAM anukULa sukha bhogavavAthI paNa pUrvanuM bAMdhela zubha karma-puNya ochuM thAya che. eTale tethI paNa akAma nija rA thAya che. A pramANe IchAniSTa sukhaduHkha bhegavavAthI samyakradaSTi sivAya nirjarA thAya che, je nirjarA sarva prANIne hoya che. ahIM A zaMkA utpanna thavI cagya che ke AvI nirja rA sarva je kare ja che te tame A nirjarAtatvamAM navIna zuM batAvyuM ? vaLI AvI nijerAthI zuM saMsAranA bIjabhUta karmono nAza thaI zake che? je sukhaduHkha bhogavavAthI karmane nAza thato hoya te te te sarvane thayA ja kare che, te pachI dharmAdharmanI vyavasthAnI manuSyone zI jarUra che? Ane uttara A pramANe che. sarva jIvo sukhaduHkha anubhavIne kama ochAM kare che te vAta cokkasa tema ja che, For Private And Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 86 ] dhyAnadIpikA paNa te sukhaduHkharUpa zubhAzubha kamane anubhava karatA te jI rAgadveSanI navIna lAgaNIo utpanna kare che. ane jeTalI lAgaNa mRdu ke titra tevuM ane teTalA pramANanuM karma baMdhAya che. karmanI jAvaka chatAM navIna Avakane laIne saMsAranA bIjabhUta karmane nAza thato nathI. matalaba ke jeTaluM kama sukhaduHkhanA anubhavathI te ochuM kare che teTaluM ke tenAthI ochuM agara vadhAre pAchuM baMdhAya che. A kAraNathI dhamadhamanI vyavasthAnI jarUriyAta sarva jIvane rahyA kare che. - nirjarA tatvamAM navIna e batAvavAnuM che ke akAma nirA te sarva kare che, paNa sakAma nirA karavI te puruSArthathI sAdhya thaI zake tema che, tyAgIo nirca sakAma nirjarA karI zake che. mULa graMthakAranA kalAkamAM batAvyA pramANe sakAma nirjarA nirca ne hoya che e vAta kharI che, paNa nircathane artha je tyAgI thAya che, teTale sAMkaDo artha na letA nirgatha eTale graMthi vinAne-"jenI rAgaSanI graMthi-gAMTha-tUTI gayelI che tevA " e artha le vadhAre yogya che. matalaba ke saMsAranA padArthomAM mamatva ke AsaktibhAvanI lAgaNuo jenI nAza pAmI che tevA samyaphadaSTivALA jI grahaNa karavA te ahIM vadhAre yogya lAge che. - Asakti nAza pAmavAthI Asaktine laIne thatI rAgacheSanI tIvra pariNati te jenI sadAne mATe baMdha thaI gaI che, anata baMdhane vistAranArI kedha, mAna, mAyA, bharUpa anaMtAnubaMdhI ajJAnapariNati jenI chedAI gaI che tevA jo nigraMtha zabdathI grahaNa karavA. AvA jIve tyAgI For Private And Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - - - - - - - dhyAnadIpikA [ 87 ] hoya ke gRhastha heya-temane sakAma nija rA thAya che. A uparathI e nizcaya karavAne che ke jene samyakdaSTi prApta thaI che tevA sambhatvavAna jIne sakAma nirjarA hoya che. te sivAyanAne akAma nirjarA hoya che. anicchAe AtmajAgRti vinA svAbhAvika rIte udaya AvI kama ochI thAya che te akAma nirjarA che. te jIvanI AvI IcchA nathI hotI ke sattAmAM mAre kama paDyAM hoya te bahAra lAvuM ke bahAra AvI sarvathA nAza pAme ane huM mukta thAuM. akAma nirjarA jhADanA DALAM pAMkhaDAM kApavA jevI che. mULa jamInamAM kAyama hovAthI te kApelA DALAM pAMkhaDAM pAchA pallavita thavAnA ja. tevI ja rIte asamyakdaSTimAM ajJAna dazAne laIne utpanna thatA rAgadveSa mahAdinA bIja sattAmAM hovAthI temAMthI vAraMvAra navIna kama thavAnA ja. samyaphadaSTi jIvone jJAnadazA jAgrata thayelI hovAthI sakAma nirjarA heAya che. A nirjarA jhADanA mULiyAM ukheDI nAkhavA jevI che. mULa nAza pAmatAM temAMthI pharI aMkura utpanna thavAnI zakti nAza pAme che, tema jJAnadaSTi jAgrata thavA pachIthI karAtI kriyA navIna phaLa ApanArI thatI nathI eTaluM ja nahi paNa pUrvakarmane nAza karavAvALI paNa thAya che. jJAnI pUrvakanA dhakakAthI cAle che. pUrva saMcita karmanA udaya anusAra duniyAmAM pravRtti kare che. te dhakako baMdha thatAM tenI kiyA aTakI jAya che. ajJAnI navo dhakko Ape For Private And Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 88 ] dhyAnadIpikA che. karmane navIna baLa Ape che. tethI jIvanacakra sadA gatimAna rahyA kare che, paribhramaNa cAlu rahe che. A bhAvanAmAM dhyAna para lAvavA jevI bIjI navInatA e che ke pUrva karmane anubhava karatAM navIna karma na baMdhAya te mATe pUrNa sAvacetI rAkhavI. A bAbata ghaNI ja manana karavA jevI che. ene mATe jeTalA puruSArtha kare ghaTe teTalo kare egya che. puruSArthane avakAza paNa A vAta mATe ja che. bAkI te pUrvanuM kAma cAlyuM Ave che. te te tame hA kaho ke nA kahe. tamArI IcchA hoya ke na hoya tame rAjI thAo ke na thAo paNa te karma te AvavAnuM ja ane tamAre bhogavavuM paDavAnuM che. te mATe puruSArtha karavAnI jarA jeTalI paNa jarUra nathI. puruSArthanI jarUriyAta che te batAve che. svayaM pAka upAyAcca phalAnAM syAdyathA taroH / tathAtra karmaNAM pAka svayaM copAyato bhavet // 36 // vizudhyati yathA svarNa sadoSamapi vahninA / tadvacchudhyati jIvo'yaM tapyamAnastaponinA // 37 // jema vRkSa upara phaLone pAka svAbhAvika thAya che, tema upAyathI paNa thAya che. tema ahIM karmane pAka (udaya) pitAnI meLe thAya che tema upAyathI paNa thAya che. melavALuM sonuM jema agni vaDe vizuddha thAya che tema taparUpa avina vaDe tapato A jIva zuddha thAya che. For Private And Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 89 ] bhAvArtha :-AMbA, keLapramukhanA phaLa jhADa upara keTalIka vakhata pAke che paNa te pAkavA vadhAre vakhatanI jarUra paDe che. jene te phaLa khAIne AnaMda levAnI vahelI IcchA hoya athavA jhADa upara te phaLa pitAnI meLe yathAyogya pAke tyAM sudhI tenI rAha jovAnI dhIraja na hoya temaNe te kAcAM phaLane ghAsa, parALa ke jenAthI vadhAre garamI maLe tevA bAphavALA sthAnamAM rAkhavAM jethI garamInI madadathI ghaNu thoDA vakhatamAM te phaLe pAkI jaze. A pramANe phaLe. pakavavAne niyama ApaNuM anubhavamAM Ave che. vizeSa eTalo che ke vRkSa upara phaLe svAbhAvika rIte pAke che temAM te pakAvavA nimitta mahenata karavAnI ApaNane jarUra rahetI nathI. paNa te phaLone tenA kudaratI niyamathI vahelAM pakAvavA hoya tyAre te nimitte mahenata karavAnI jarUriyAta rahe che. AvI ja rIte kamano pAka paNa (udaya-anubhava paNa) be prakAre thAya che. eka rIti to e che ke karmo svAbhAvika rIte yathAyogya kALa udaya AvI pitAne svabhAva batAvI sukhaduHkha anubhavAve che, sukhaduHkhane bhoga Ape che. eTale karma bAMdhatI vakhate jevA svabhAvavALuM karma bAMdhyuM hoya jeTalA pradeza (pudgalanA samUhavALuM bAMdhyuM hoya che tevA ja svabhAve, teTalI sthiti parvata, tevA rase, ane teTalA pradeze sAthe udaya Ave che. A karmane udaya vRkSa upara svAbhAvika rIte pAkatAM phaLonI mAphaka vinA prayatane udaya Avele kahevAya che. A karma phaLane bhegavavA lAyaka banAvavAmAM navIna puruSArtha karavAnI jarUra rahetI nathI. For Private And Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 90 ] dhyAnadIpikA je kama ghaNA lAMbA vakhate udayamAM AvavAnuM hAya che tene phaLanA pAkanI mAphka puruSArtha karIne ghaNA TukA vakhatamAM bhAgavavu', te puruSArtha sAdhya karma phaLa vipAka kahevAya che, matalakha ke je kama sattAmAM paDelu che, udaya AvavAne hajI vadhAre vakhata ADA che te vakhate mahAprayatnavAna jJAnI puruSa te karmaphaLanA udayanI vATa jovA na besatAM, sattAmAM rahela kamane udIraNA karI udaya lAvI ka phaLa bhAgavI laI navIna ka na khaMdhAya tenI jAgRti rAkhI sarva karmanA nAza karI nAkhe che te puruSArtha sAdhya karma phaLapAka kahevAya che. vicAra karatAM Ama samajAya che ke je kama peAtAnI meLe ja pAkIne phaLa Ape che tenu phaLa vadhAre joravALu hAya che. dAkhalA tarIke ApaNe pUrva kama saoNMcita kareluM hAya tevu phaLa je ApaNe ApaNI peAtAnI jAte kAyAne kaSTa ApI vicArapUrvaka mahAvratA pALI ke tapazcaryA karIne bhAgavIe chIe tA tenI asara vizeSa du:khadAtA thatI nathI paraMtu jo te kamane svabhAvika-kALe ja pAkavA daI tenu pariNAma sahana karavA dhAre teA te phaLa anicchAe Avela hAvAthI manuScAne vizeSa duHkharUpa lAge che, matalaba ke kudaratI duHkha je prApta thAya che te tA teneA aMta Ave tyAre ja dUra thaI zake che ane te kharAkhara paripakava thayA pachI ja Ave che, jethI tenI asara ghaNI sakhata thAya che. mATe prayatna karI kamaphaLane veLAsara jAgRtipUrvaka pakAvIne svecchAthI ja pariNAma sahana karavu. te uttama che. paheluM kAraNu ane pachI kAya. A vyavahAra ghaNe sthaLe For Private And Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 91 ] A deha kAya che teA tenu kAraNa mATe bhAge lAgu paDe che. A deha maLyA pahelAnA krama hAvAM ja joie. atyAre je du:kha amuka manuSya anubhave che te kAya che, te| tenuM kAraNa te duHkha pahelA hAvu joie. atyAre sukha prApta thayuM che tA tenuM kAraNa tenA pahelAnuM zubha karmoM mAnavu ja joie, tevI ja rIte vicAra karavAnA sAdhana tarIke mana che, khelavA mATe vacanazakti che, tema ja manuSyanA AkhA jIvanamAM jeTalA anukULa ke pratikULa, ISTa ke aniSTa saoNMcAgeA maLI Ave che te badhA kArya rUpe hAvAthI tenu kAraNa te maLyA pahelAnu zubha ke azubha kama mAnavu joie. A uparathI e nizcaya thAya che ke atyAre ApaNane je anubhava karavA paDe che te pUrvabhavanA prayatna che, navuM kAMI nathI. A pUrvanA prayatnane jora karIne tarata udayamAM lAvavA tene udIraNA kahe che. dRSTAMta tarIke, duHkhathI kaMTAghelA, krodhathI dhamadhamI rahelA, vahAlAnA viyAgathI vyAkuLa thayelA, keTalAeka ajJAnI jIvA te asahya duHkhathI maravAne taiyAra thAya che, ApaghAta kare che, paththara vaDe mAthu phADe che, ApaghAta karI AyuSyanA nAza kare che. A sthaLe ema samajAya che ke tee A nimittone pAmI sattAmAM rahelA azAtA (du:khamaya) karmanI uddIraNA karI uya bahAra lAve che. AyuSyane TuMkuM kare che A udIraNA che, paNa te udIraNA temane phAyadAjanaka nathI. A sthaLe ajJAnadazA che. A udIraNAthI duHkha bhAgavavAnuM vaheluM udaya teA Avyu. paNa tethI tenA kama nAza pAmI te nirvANanI zAMta sthiti bhAgavI For Private And Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 92 ] dhyAnadIpikA zakavAne nahi. kAraNu ajJAnadazA jyAM sudhI jAya nahi, bIjamAMthI UgavAnI zakti naSTa na thAya, karmAMnA UMDAM mULA jamInamAMthI mULathI khAdI kaDhAya nahi tyAM sudhI tA kamanA aMkuza pAchA phUTavAnA ja. vRkSanI ekAda DALI kApI nAkhavAthI te vRkSanI nAza thavAnI AgAhI karavI jema nirupaceAgI che--niSphaLa che tema A ajJAnajanya udIraNA nakAmI che. Ama karanAra manuSya peAtAnA ajJAnane lIdhe vadhAre majabUta maMdhana pAmavAnA A ajJAnajanya uIraNAthI utpanna karelA duHkhane anubhava karatAM tene kaleza, zAka, AkraMda, pazcAttApa vagere pAchaLathI thavAnA ane kadAca mAne ke teNe A prayAga peAtAnI icchAthI karela hovAthI zAka, Aka te na kare ke tene na thAya tApaNu ajJAna dazAmAM zarIrane nAza karavAthI te ISTa siddhi meLavI zakavAnA nathI. zarIra kaMI kama baMdhanu` kAraNu nathI ke tene nAza karavAthI duHkhanA nAza thAya! zarIra ja ka`kha dhanu kAraNa hAya te| AtmajJAnI kaivalajJAnI puruSAne paNu zarIra teA hAya, che ja. teone paNa adha thavA joie. paNa te zarIra temane kakha dharUpe thatuM nathI. badhanA kharA kAraNeA ajJAna, rAga, dveSa, mamatva, ityAdi che, temane dUra karyA sivAya zarIraneA nAza karavAthI kaI kAyadA thavAnA nathI, zarIra tA UlaTu' kama kha'dha teDavAmAM madadagAra sAdhana che. tyAre A uddIrA kANu kare? ane tethI tene phAyadA For Private And Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 93 ] pahoMcI zake? A prazna svAbhAvika rIte AgaLa AvIne Ubho rahe che. samAdhAna A pramANe thavA lAgyA che. jene AtmaanAtmana, jaDa-cetanyane viveka thayo hoya, udaya AvanAra sukhaduHkhane samapariNAme sahana karavAne samartha hoya, lAbhAlAbhane vicAra karI zakanAra hoya-matalaba ke dravya, kSetra, kALa ane bhAvane vicAra karI avasaraucita vartana karanAra, kadAgrahI na hoya, udaya AvatA karmamAM rAgadveSa harSazoka na karatAM tevA aneka prasaMgone samabhAve oLaMgI gayela hoya pUrNa niHspRha hoya, ItyAdi sAmarthyavALA, AtmajAgRtimAM jAgRta thayelA puruSe sattAgata kilaSTa kama khapAvavA nimitte udIraNA kare che, teo ghaNe kALe bhegAvI zakAya tevA karmo AtmabaLathI thoDA vakhatamAM bhogavI le che. bhagavAna mahAvIra deve chadmasthAvasthAmAM vividha prakAranI tapazcaryA karI hatI. ghera rAjyAdi anukULa sAmagrI hovA chatAM teno tyAga karI ghora parISaho sahana karavAnuM cagya dhAryuM hatuM A dezamAM upasargo ochA thavA lAgyA ane kilaSTa karmo hajI bAkI adhika che tema jaNAtAM te karmanI udIraNuM nimitte anArya dezamAM gayA hatA ane jANI joIne tyAM vividha prakAranA upasargo ane kaSTa sahana karyA hatAM. AvI ja rIte anukULatAvALI yogya sAmagrI hovA chatAM nAnA prakAranI tapazcaryA karavI, karela karmanI gahI karavI, gurunI sAkSIe potAnI bhUlane pazcAttApa kare, mana, vacana, For Private And Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 94 ] dhyAnadIpikA zarIrane saMyama-nigraha kare, mahAna abhigraho levA, dhyAnanimana thavuM, temAM AvI paDatA parISaho ke upasargo samabhAve sahana karavA, paropakAranA kAryomAM mana, vacana, zarIranI zaktine pheravavI, pitAnA zarIrane kaSTa thAya che ke mahenata paDe che. tenI paNa darakAra na rAkhatAM anyane upagI madada karavI, ItyAdi kAryomAM potAnuM puruSArtha baLa-vIya phoravavuM te udIraNA prayatna kahevAya che. A sarva sahana karatAM Ad, raudra pariNAma na thAya, karmakSaya karavA nimitte ja prayatna haya, AtmadazAnI jAgRtipUrvaka pravRtti thatI hoya te A udIraNathI pUrvaka nije. ravA-dUra thavA sAthe navIna baMdha paNa thatuM nathI. svAbhAvika rIte karmanA paripAkakAle je sukhaduHkhAdi utpanna thAya che te karmane udaya kahevAya che. ane kamane kSaya karavA nimitte AmaupaganI jAgRtipUrvaka jeTalI kaSTasAdhya ke susAdhya kriyAo jANI joIne karavAmAM Ave che te ghaNe bhAge udIraNArUpe hoya che. dareka cha udaya Avela kama bhogave che jeTaluM bhAgavAya che teTaluM ochuM thAya che chatAM teo mukta thatA nathI. tathA "A pUrvanuM karma che ane 'A' atyAre navuM baMdhAyuM che ane nirNaya kevI rIte thaI zake? A zaMkAnuM samAdhAna prathama keTaluM kahevAI gayuM che, tathApi vizeSa spaSTatA mATe tenuM samAdhAna A pramANe thaI zake che. For Private And Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 95 ] jIvA atyAre je karma phaLa bhogave che te pUnA kanu' pariNAma che. kAraNa prathama ane kArya pachI-A nyAye vamAna kALe je sthiti anubhavAya che te pUrva kRta kamatu phaLa begavAya che, eTale navuM kAMi nathI pazu kha' jUtuM che. A jUnuM jema bhAgavAya che tema Achu thayA ja kare che chatAM sathA khAlI na thavAnu kAraNa e che ke jIve! temAM dareka kSaNe navIna vadhAre karatA ja rahe che. eka anAjanI kAThImAM pacIsa maNu anAja bharyuM" hAya temAMthI nira'tara eka zera anAja kADhavAmAM Ave teA eka hajAra divase avazya te keADhI khAlI thavI ja joie chatAM nIcenI eka bAjuthI nira Mtara eka zera anAja kADhIe ane uparanI bAjuthI te kAThImAM jeTaluM anAja kADhyuM.. hAya teTalu ke tenAthI adhika echu nAkhyA ja karIe te te kAThI khAlI thavAnA prasaMga keAI vakhata na ja Ave. A dRSTAMte jIvA jyAre jyAre karma thI utpanna thatAM sukhaduHkhAdinA anubhava karI ka* AchAM kare che, te te karmanA anubhava karatI vakhate sukhadu:khamAM rAgadveSanI pariNatithI hazeka kare che. rAgadveSa e cIkAza che, iSTaprAptithI khuza thavAya che. aniSTaprAptithI nArAja thavAya che pUrNAMkanA udaya anubhavatI vakhate sAmya sthiti rahetI nathI. sAru ke naThAruM kareluM' ja udaya Ave che teA pachI peAtAnI mahenatanA maLelA badalAthI ha, zAka, kheda ke Ana' zA mATe karavA joie ? samyakdRSTi thayA sivAya AvI sthiti rahI zake ja nahi, ane tevI sthitinA abhAve te jIva rAgadveSavALI jevI ane For Private And Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 96 ] dhyAnadIpikA jeTalA pramANavAnI lAgaNIthI te kamane anubhava kare che teTalA pramANamAM te navIna kama bAMdhavAnuM kAraNa thAya che. pUrva karmanA udayathI hAtha, paga Adi zArIrika zakti maLI che paNa teno upayoga anyane nukasAna karavAmAM herAna karavAmAM ke mAravAmAM, rAgadveSanI tIvra ke maMda lAgaNIthI karavAmAM Ave che, te A lAgaNIo navIna azubha karma baMdha karavAmAM hetubhUta thAya che. AvI ja rIte zArIrika, vAcika ke mAnasika zaktino sArI lAgaNIthI keIne madada karavAdi popakAranA kAryamAM upayoga karavAmAM Ave che te zubhakarmane baMdha thAya che. ahIM A zaMkA utpanna thavAno saMbhava che ke A zarIrAdina nimittathI anyanA zarIrAdine nukazAna pahoMce tevuM karma bAMdheluM hoya ane tene laIne anyane nukazAnAdi karavAthI tenuM pUrva karma chUTI jatuM hoya tema zA mATe na mAnavuM? ane jo tema thatuM hoya te pachI navIna karma zA mATe baMdhAya ? kadAca A kahevuM mAnya karIe tema paNa saMbhave, chatAM tamArA zarIrAdi dvArA anyane nukazAna pahoMcADatI vakhate paNa je tamArA manamAM harSa, zokanI lAgaNI na hoya te tamane kamathI bAMdhavAnuM pachI kAMI kAraNa rahetuM nathI. tamAruM pUrvakarma nirjarI gayuM, bhagavAI gayuM, paNa tamArA hAtha, paga, AdithI anyane duHkha thayuM tenA pramANamAM sAmA manuSya taraphathI pAcho tamane AghAta thavAne ja. A AghAtane For Private And Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 17 ] sahana karavAnuM baLa tamArAmAM hovuM joIe. te pitAne lAgelA prahArathI tamane prahAra kadAca kare, nukazAna pahoMcADe te vakhate je tamArAmAM rAgadveSanI pariNati UThe. teno pratikAra karavA tame UThe te te vakhate tame navIna karma bAMdhavAnA ja. A vakhate tamAre saMtoSa mAnave joIe ke mArA hAtha, pagathI anyane thayelA prahArane A badalo che, chatAM je huM tene sahana nahi karuM te mArA taraphathI karAtA AghAtane pharI pAcho badalo sAmA taraphathI karAtA pratyAghAtarUpe thavAno ja, maLavAno ja. Ama vicAra karI je samabhAvanI sthitimAM AvI jAo te navIna kamabaMdha thato aTakI paDe, nahitara A karmAvatanuM viSamacaka pAchuM AvI UbhuM rahevAnuM ja ane eka pachI eka AvA AghAtapratyAghAta thayA ja karavAnA. A ja pelI kaThIne khAlI na thavA devAnuM kAraNa saMsAraparibhramaNa cAlu rahevAnuM A ja kAraNa. navIna baMdha kema thAya che tene samajavAnI A ja kUMcI che. samyakdaSTi thayA sivAya navIna baMdha thatuM aTakato nathI mATe AtmadaSTi jAgRta karI sAmya sthitimAM AvI javuM joIe. koI paNa jAtanI IcchA karIne, prApta karavA yogya viSayane uddezIne kriyA cAlu rAkhaze tyAM sudhI tamArI IcchA pramANamAM karmanA pudgalo kheMcavAnA ja. paNa je pUrvanA udaya pramANe nirIhapaNe vatana cAlu rAkho, ISTaniSTamAM harSazoka na kare, anicchAe paNa pUrvakarmanA cakranA For Private And Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 98 ] dhyAnadIpikA vega pramANe tamArI pravRtti cAlu rAkheA ane je kALe je AvI maLe temAM kheda ke AnaMda na mAnA te navIna kabaMdha na thatAM pUrvanA kama nirjarI jaze-kharI paDaze. pUrNAMkamA avazya udaya thAya che ema vicArI sAmya cA madhyastha sthiti rAkhavAthI harSa, zAka vinA anubhava karavAthI navIna kama aMdhane aTakAvI zakAya che. AvI madhyastha sthitie pahoMcavA mATe ke thayelI uttama sthiti TakAvI rAkhavA mATe vicAravAna manuSyAe yaza kIrtinI icchA vinA ke pugalika sukhanI lAlasA vinA zubha kAryoMmAM pravRtti, azubha karmathI nivRtti ane savabhAvanA vadhArA karavA, ityAdi rastAe cAjavAnA che. sAru kAma karavAnI ane khATuM kAma na karavAnI Teva pADavAthI A kanirjarAnA mAga sulabha thAya che ane vizeSa prakAre navIna azubha kama na khAMdhavAnA mArgone madada maLe tevuM mana thAya che. AtmAnA zuddha svarUpane samajavAthI, vAravAra tenA vicAra karavAthI, ahaMkAranA nAza sAdhavAthI, koI eka evI navIna jAtanI viraktatA ane AtmajAgRtti prApta thAya che. A sabhAva uparanI udAsInatAvALI viraktatA-sAmya svabhAvavALI AtmajAgRti-nijarA sAthe navIna karma baMdha na thAya tevI sthiti meLavAvI Ape che. " DhASavALuM suvarNa jema agnimAM nAkhavAthI zuddha thAya che tema jIva, taparUpa agni vaDe zuddha thAya che. ' For Private And Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 9 ] ' kane tapAve te tapa che, sUryanA tApathI duniyA para rahelA azuci, padArthomAMthI azucitA, duga dhavALA padArthomAMthI dugadha uDI jAya che, rastA para thayela kAdava ke kIcaDamAMthI cIkAza uDI jAya che ane rastAe svaccha thaI rahe che. Anu kAraNa sUryamAM rahelI zASaka zakti che. AvI ja rIte manamAM rahelI rAgadveSanI pariNatirUpI cIkAza--Asakti tene jenA vaDe uDAvI devAya ane manane svaccha-nirmaLa karI zakAya te tapa che. upavAsAdi karavAM te zarUAtanI pahelI cApaDI che, te paNa samajIne peAtAnI zaktinI tulanA karIne karavAM joie. jenAmAM viSayAdi vikAronI pramaLatA hoya che, tene tatkALa zAnta karavA mATe upavAsa upayAgI sAdhana che. paNa A ekalA upavAsanI asara iMdriyA upara lAMbe vakhata TakI zakatI nathI upavAsathI tenA zarIranA avayavA DhIlA thaze, iMdvicAnA vikArA zAMta thaze, vikAra karanArI vI - zakti khaLI jaze, paNa te upavAsa karavA baMdha karyAM eTale pAchI vikArAdinI sthiti pUrvanI mAphaka pragaTa thaI Avaze. A upavAsanI asara zarIra sudhI pahAMce che; paNa mana upara tenI thoDI asara thAya che. A upavAsa kAMI kAyama karI zakAtA nathI. lAkaDAM kADhI lIdhAM eTale agni mada thaze; pAchAM lAkaDAM agnimAM nAkhaze eTale agnimAM vadhArA thaze. Ama khArAka na ApavAthI zarIra iMdriyA sAthe narama thaze; mana te sahejasAja khArAkanA abhAve narama paDaze; paNa pAchA jyAM khArAka dehamAM paDatho ke pAchI For Private And Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 100 ] mAnadIpikA vikAronI jAgRti tevI ne tevI ja thaze. A mATe zarUAtamAM upavAsAdi upayogI che, paNa ApaNe kAMI zarIrane nAza kare nathI; zarIrane nAza karavo hoya ane zarIranA nAzathI kamane (rAga, dveSa, harSa, khedanI lAgaNIne) nAza thato hoya te te viSa Adi aneka jAtanA prAgathI, eka ghaDImAM dehathI AtmAne viyega karAvI ApanArA aneka upAya duniyA para taiyAra che, paNa tenAthI paramazAntinuM kArya siddha thatuM nathI. ApaNe dehane nAza karavAno nathI, paNa manamAM rahela-karmanI sattA jamAvI paDelA rAgadveSa, ajJAnAdino nAza karavAno che, eTale ke mana upara asara karavAnI che, te tene mATe manane zuddha karavA sAru eka pavitra-navakAra maMtrane-paramAtmAnA nAmanA vAcaka zabdane akhaMDa jApa karo. A upavAsa pachI bIje mArga che bIjI bhUmikA che. - loke upavAsAdi ghaNuM kare che, te saMbaMdhI teo ghaNuM jANe che. eTale te saMbaMdhI ahIM vizeSa lakhavuM yogya dhAryuM nathI. . A jApanAmanI bIjI bhUmikA te tapane ja bheda che. manane tapAve che malinatA ochI karAve che. nadInA UMDANamAM paDelA pANInA dharAmAM pANI bharAI rahe che, unALAmAM paNa te UMDA gharAmAMthI pANI sukAtuM nathI. chatAM navIna Avaka na hovAthI te pANI gaMdhAI jAya che, lIla phUla upara chAI jAya che A gaMdhAyela pANInA dharAmAM jyAre navIna pANI sabaMdha AvI paDe che, tyAre te jUnuM pANI kayAM jAya For Private And Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 101 ] che? tame jANatA haze ke te pANInA dhakkAthI bahAra nIkaLI cAlyuM jAya che ane tenI jagyA A navIna AveluM pANI le che. arthAta jUnuM pANI nIkaLI jaI navIna pANa- svaccha pAchuM temAM rahe che. A ja daSTAMte jUnA pANIrUpa-malina vicAra-pApika-gaMdhAI gayela ane tethI ja apakIrti ane dukhanI durgadha uchALanAra pApakarmo A navIna paramezvarapadane vAcaka mahAmaMtra 8 sek nama: tene akhaMDa jApa kare. tamArAmAM baLa hoya teTalA purasathI jApa kare. eka zvAsa cchavAsa paNa mahAmaMtranA uccAraNa karyA sivAya khAlI na javA de. joIlo pachI majA. A navuM pANI eTalA josathI vahevA mAMDaze ke tenA dhakkAthI pUrvanuM jUnuM gaMdhAyeluM pAparUpa pANI-malina vAsanArUpa pANI-tadana khAlI thaI jaze. tenI khAtarI tamArA manamAM kharAba vicAro pragaTa thAya te che. ane A maMtranA tApathI (kAraNa ke tethI tapa thAya che eTale tenA tApathI) uttama vicAranI dhArA pragaTa thaze. A AvaraNa javAthI-A jApanA gharSaNathI-utpanna thatI vIjaLInA tApathI tamArI mAlinatA baLI javAthI aneka suvicAranI dhArAo kuravA mAMDaze A ajJAnAvaraNa ochuM thavAthI kharuM jJAna jemAMthI thavAnuM che tevI vicAraNA cAlu thaze ATaluM thayA pachI ajJAnAvaraNa teDavAnuM kAma zarU thaze eTale trIjI bhUmikA zarU thaze. pUrva kahI AvyA te upavAsa e pahelI bhUmikA che. jApa bIjI bhUmikA che. vicAra trIjI bhUmikA che. A sthaLe tapane viSaya cAlu che mATe jApathI tapa thAya che. paramAtmAnuM For Private And Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 102 ] dhyAnadIpikA * nAmasmaraNa karavu te tapa che te sAthe A tapa dhyAnapUrvaka karavu' eTale abhyaMtara tapa paNa sAthe thaze. dhyAnapUryAMka jApa eTale hRdayamAM aMtaraSTi rAkhI je iSTadeva peAtAne hAya tenI ke peAtAnA sadgurunI mUrti hRdayamAM rAkhI, aMtaradaSTithI te joyA karavI ane manathI te matrane jApa karavA, te mUrti dhyAnamAM na AvI zake teA je iSTadevanA jApa karAtA haiya te akSarAnI AkRti hRdayamAM paDe tevI rIte te jApa karavA ane ataradRSTithI te akSarA oyA karavA, manathI te ISTadevanA jApa cAlu rAkhave. A tapa che, setu' jema agnithI zuddha thAya che, tema mana A tapathI zuddha thayuM, te| pachI te mana dvArA AtmAnA zuddha svarUpanA anubhava karavA eTale zuddha AtmasvabhAva pragaTa karavA te kaThina nathI. 36-37, dharmanI prApti dula bha che te viSe dhama bhAvanA jagadAdhAro dharmo dayAnvito dazavidha pUta jagat / svargApavargasukhadaH sudurlabho bhAvyate bhavyaiH // 38 // murtutvamo manyeH // | yasyAMzamevamupasevya bhajanti bhavyA mukti vRSasya zucidAnadayAdijJAtaiH / zakyaM svarUpamatulaM gadituM hi samyakU kiM tasya nAstikanaraizca kuzAtravAdaiH ||39|| dayA sahita dharma jagatane AdhAra che. tenA daza bheDha che. te jagatane pavitra karanAra che, svaga ane meAkSane Apa For Private And Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 103 ] nAra che. tenI prApti ghaNI durlabha che ema bhavya jIe vicAra karavo. dharmanA pavitra dAna-dayAdi mArge jANavA, sAthe tenA eka aMzane paNa sevI-pALIne bhavya muktine bhaje che; te dharmanA mahAna svarUpane sArI rIte kahevAne, kuzAstranA vAdo vaDe zuM nAstika samartha thaze ke ? nahi ja. bhAvArtha :- dharmanI durlabhatA viSe manuSyae vicAra kare ke duniyAmAM bIjI sarva vastu maLavI sulabha che, paNa dharmanI prApti durlabha che, yAne duHkhe pAmI zakAya che. mahAna puNyarAzi ekaThI thatAM A manuSyajIvana maLe che. temAM paNa Adeza, uttama jAtimAM janma, pAMca indriyanI pUrNatA, naregI zarIra, dIrgha AyuSya ane dharma prApti ItyAdi durlabha che. dharma sivAya Arya dezAdi prApta thAya che te paNa nirarthaka thAya che, mATe dharma prApti te sarvathI uttama che. AryadezAdi nimitto dharmaprAptimAM sulabha kAraNarUpe che, chatAM paNa dharma prApti thAya te te saphaLa che. A dharma ja jagatamAM rahelA chene AdhArabhUta che. dharma vinA aneka jIvana vyatIta thayAM paNa tenuM pariNAma kAMI sAruM AvyuM ja nathI. dharma vinA jIvana ucca thaI zake ja nahIM temAM paNa sarva jIvone zakti ApanAra, abhaya ApanAra, AtmasvarUpe jonAra dharma te ja dharma nAmane yogya che, bAkI dhamanAmadhAraka bIjA dharma samajavA. dharma dasa prakAranA che. kSamA-rAkhavI anyane kSamA ApavI. 1 For Private And Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 104 ] dhyAnadIpikA abhimAna rahita thavuM-ahaMvRttine nAza sAdha. 2 hRdaya kamaLa, sarala, mAyArahita rAkhavuM-chaLa prapaMcAdine hRdayathI rajA ApavI. 3 je maLe temAM saMtoSa mAna-saMteSamaya jIvana gujAravuM. 4 bAhya atyaMtara tapa karavuM-IcchAne nAza sAdhaIcchA rahita thavuM. 5 " mana ane iMdriyone nigraha kara-saMyama sAdha. 6 priya, pathya, satya ane hitakArI belavuM--satya zodhavuM. satya svarUpa thavuM. 7 mana, vacana, zarIrane azubha saMkalpa, azubha uccAra ane azubha-viruddha-AcaraNathI aLagAM rAkhavAM ane zubha saMka95, zubhauccAra ane zubhaAcaraNathI pavitra rAkhavAM. 8 nava prakAre brahmacarya pALavuM-AtmajJAnamAM-brahmamAM ramaNatA karavI. 9 sarva parigrahane tyAga kare, zubhAzubha karmo uparathI paNa mamatva kADhI nAkhI AtmasvarUpe thaI rahevuM. 10 A dasa prakAre dharma che. A dharma jagatane pavitra karanAra che, zAMti ApanAra che, svarganA Icchakane svarga sukha paNa ApanAra che. IcchApUrvaka dharmanuM sevana karavAthI svargAdi prApti thAya che ane mokSanA Icchukane mekSa paNa ApanAra che. A pavitra For Private And Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 105 ] dharma maLavo durlabha che, teno vicAra karI anukULa avasara maLyA chatAM pramAda na karatA yathAgya pravRtti karavI. A dharmanA amuka pavitra aMze-bhAga (jevA ke sarva jIvane AtmasvarUpe jevA, sarva jIvonI dayA karavI, jene abhaya ApavuM vagere) tene Azraya karIne ghaNuM jIvo mokSa pAmyA che ane pAmaze. nAstika leke jeo dhamadhame jevuM kAMI mAnatA nathI, AtmAne paNa nitya svarUpe svIkAratA nathI, teo A dharmanA rahasyane zuM samaje? temanA kutarkavALA vAda, A dharmanuM mahAna svarUpa kevI rIte prati pAdana karI zake? kAraNa ke dharma anubhavagamya che. vyavahAramAM game tevuM tenuM svarUpa kathana kare, tathApi tene anubhava karyA vinA tenAthI utpanna thatI sukhazAnti maLI zakatI nathI. he bhavya jIvo ! AvI uttama anukULatA tamane maLI che, to tene durupayoga na karatA tene saphaLa karo. dharmane anubhava meLavavA mATe pramAda na karatAM sAvadha thavuM te A bhAvanAnI vicArazreNIne uddeza che. 40-41. A leka zuM che, te saMbaMdhI vicAra lokabhAvanA jIvAdayo yatra samastabhAvA jinavilokyanta itIha lokaH / uktastridhAsau svayameva siddho svAmI ca nityo nidhanazca cintyH||42|| utpadyante vipadyante yatraite jIvarAzayaH / karmapAzAdhisaMbaddhAH nAnAyoniSu saMsthitAH // 43 / / For Private And Personal Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 106 ] dhyAnadIpikA - jinezvare, jemAM jIva Adi samasta padArtho jue che te A leka samaja. te leka traNa prakAre kahyo che. te svayaMsiddha che, pite ja mAlika che, nitya che ane nAza pAmanAra nathI, ema vicAra kara. 43. kapAzathI ati baMdhAyelI ane nAnA prakAranI niemAM rahelI jIvanI rAzio jemAM utpanna thAya che ane maraNa pAme che te loka che. bhAvArtha :- dharmabhAvanAmAM dharmasvarUpa samajAvyuM. have lekabhAvanA eTale A leka saMbaMdhI vicAra kare. A vicAra karavAno hetu e che ke manane caMcaLatAvALe svabhAva che. game tevA ThekANe tene goTha paNa pUrvanA sarakArane prAdhaka sahaja nimita maLyuM ke temAMthI chaTakI jaI anya vicAromAM goThavAI jaze. A lokabhAvanAnA vicAro karAvavA te tenI caMcaLatAne vadhAre caMcaLa karAvIne zAti ApavAne upAya che. gheDe ghaNe capaLa ane uddhata tophAnI hoya, Ubho rAkhavA chatA doDavAnI IcchA karate hoya, paNa tene eka vAra retInA UbhA raNamAM praveza karAvI, tenI IcchAthI paNa vadhAre doDAvavAthI, chevaTe thAkI jaI calAvavA prayatna karavA chatAM paNa te Ubho rahI jaze. A nyAye mananA capaLa svabhAvane vadhAre capaLatA karAvI AkhA. lokamAM phelAvI manane zAMta karavAne A upAya che. AmAM manane potAnI IcchAnusAra vicAra karavA nahi detAM ApaNI IcchAnusAra-ApaNA kahyA mujaba, kahyA teTalA vakhata sudhI vicAra karAvavAnI Teva pADavAmAM Ave che, matalaba ke marajI For Private And Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnadIpikA [ 107 ] - - - - - - - - - - - - - - mujaba vicAra karAvIe ane marajI mujaba vicAra baMdha karAvIe. lAMbe kALe A TevathI sAro phAyado thAya che. mana kAbUmAM Ave che ane pachI je jAtanA vicAra karavAnI Teva paDAvIe chIe te sivAya ApaNI IcchAviruddha judI jAtanA vicAro karatuM te aTake che. ApaNe kahIe te ja jAtanA vicAra mana kare ane pharI ApaNe tene zI AjJA karIe te sAMbhaLavAnI rAha jotuM mana bese. A kAMI che phAyade tho na kahevAya. vizeSamAM A leka svarUpanA vicAre evA sUkA che ke temAM rAgadveSa utpanna thavA jevA nimitto nathI, tethI mane paNa sUkuM-lUkhuM eTale madhyastha-rAgadveSa vinAnuM banavAne saMbhava che. - jinezvara bhagavAna jemAM jaDa, citanyabhA rahelA jue che tenuM nAma loka kahe che. upAdhi bhedathI te traNa prakAre UThavaleka, aleka ane tilAka. uparano bhAga Urvilaka kahevAya che, nIceno bhAga alaka gaNAya che ane ApaNe je bhUmi upara rahyA chIe, te tiSThaleka kahevAya che. zabdanI vyAkhyAmAM traNe bhAgeno samAveza thAya che. dharma, adhama, AkAza, kALa, pudagala ane AtmA A cha dravyapadArtho jemAM rahelA che te loka kahevAya che ane te sivAyano bhAga alAka gaNAya che. alekamAM A cha dravya mAMheluM eka AkAza dravya ja che. A loka svayaMsiddha che. tene banAvanAra koI nathI, tema tene mAlika-svAmI paNa kaI nathI, arthAt pote ja mAlika che. For Private And Personal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 108 ] dhyAnadIpikA A leAka nitya che, kAI kALe nAza thavAnA nathI. te mAMhIlA eka paNu aNunA ke eka paNa jIvane kai pazu kALe nAza thavAnA nathI. eTale aMta vinAneA che. A jIvAnI rAzi-samudAya kama nA pAzathI badhAIne nAnA prakAranI cArAzI lAkha jIvayAni (jIvAne utpanna thavAnA sthAnA) mAM utpanna thAya che, je utpanna thavAnA sthAnavizeSanA rUpa, rasa, gaMdha ekasarakhAM maLatAM AvatAM hAya tevAM aneka sthAnAne eka gaNavAmAM Ave, tevA aneka sthAnAnA samudAyane jAti kahevAya che. AvI jIvAne unna thavAnI ceArAzI lAkha jIvAni kahevAya che, eTale jIvAne utpanna thavAnA ThekANAM che. te sarva sthAnAmAM ajJAna ane ahaMkAra vRttithI karAtAM zubhAzubha kamanA khadhaneAthI khaMdIvAna thaI jIvA temAM utpanna thAya che ane maraNa pAme che. pAchA janme che ane pAchA mare che. AvI rIte A sa'sAraparibhramaNanuM cakra cAlyA kare che evI kAI paNu jAti prAyaH nahIM hoya ke A jIve tenA anubhava lIdhA na hoya. janmamaraNanI mALAnA maNukA A rIte karatA jAya che. paNa jIva (AtmA) sUtra teA ekanuM eka ja che, mATe te nitya vastune ja vaLagI rahevu joie A leAkabhAvanAnI vicAraNA vakhate zAstramAM vistArathI traNe leAkamAM rahelA sthAnA, padArtho, jIvA vageretu vaSa~na Apyu. che tenA vicAra karavA. adheAlAkamAM ghanavAta, tanavAta, ghaneAdiSa, taneAdhi, sAta For Private And Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 109 ] naraka, tenAM judAM judAM sthAne, pAthaDAe, temAM rahela kuMbhIo, nArakIe, tene thatI yAtanAo (pIDAe), paramAdhAmInA prahAra, anyonya thatI udIraNAo, tyAMne sakhata tApa, sakhata zIta, zAlmalI Adi vRkSanA karavata jevAM patro asahya vedanAe, jarA paNa zAnti-sukhane abhAva teno vicAra kare. bhuvanapati, vyaMtara, vANavyaMtara, Adi denA bhavanerahevAnAM nivAsasthAne, temanI ramaNatA, teonuM AnaMdita jIvana vagerene vicAra karo. cchikamAM karmabhUmi akarmabhUmi, yugalika manuSya, tathA asaMkhyAta dvIpa, samudra, sUrya, caMdra, jaMbudvIpa, bharatakSetra, mAnuSettara, meru Adi parvata, naMdana Adi vane, vidyAdharanA nivAsanI zreNIo, sItAdi mahAnadIo, devenI krIDA karavAnI rAjadhAnIe, utpAta parvata ItyAdine vicAra karo . UrvalokamAM devavimAna, kalapavALA de, iMdra, vaiveyaka, anuttara vimAna, vimAnanI saMkhyA, vistAra, temAM rahetA de, idro, teonI riddhi, zakti, AnaMda-upabheganAM sAdhana, vane, vA, ArAma (bAgabagIcAo), vagerene citAra pitAnA sanmukha vicAra dvArA khaDe kare. ane chevaTe temAMthI manane vairAgyavRttimAM kheMcI lAvavuM ke A sarve sthaLe eka vAra nahi paNa aneka vAra meM janma, maraNa anubhavyuM che, A sarva vastune upabhega meM anekvAra karyo che, paNa mArI tRpti tethI thaI nathI ane thavAnI paNa For Private And Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 110 ] dhyAnadIpikA nathI. anaMta kALathI AvI sthitie bhAgaLyA karu chu, AvI gati-jAtiomAM paribhramaNa karyAM ja karu chuM, chatAM te padArthothI kharI yA sAcI zAnti maLI nathI, maLavAnI AzA paNa nathI; UlaTA saMtApa, viyeAga, dAha, matta sthiti maLI che ane hajI paNa jo temAM ja Asakti rAkhIza tA mArI A duHkhamaya sthiti cAlu ja raheze ityAdi vicAra karI manane tenA upabhAgathI-te taraphanA snehathI pAchuM haThAvI, nirAza karI, icchA rahita karI, Atmasthiti tarapha vALavu. AvI rIte manane AkhA leAkamAM pheravavAnI Teva paDavAthI manane leAkamAM vyApta karI devAnI zakti Avaze ane tema karI te sthitimAM khedna rahita AtmAnaMdanA anubhava levAze. chevaTe leAkanu jJAna thaI rahyA pachI alAkanI sthitinu paNa bhAna thaze ane AtmA pUrNa svarUpamAM AvI raheze. AvI sthiti lAvavA mATe A bhAvanAnA upayAga karavAnA che. samyak dRSTi thavI dulabha che. edhi bhAvanA jIvAnAM yonilakSeSu bhramatAmatidurlabham / mAnuSyaM dharmasAmagrI bodhiratnaM ca durlabham ||44|| lAkhA jIvAnimAM bhramaNa karatAM, manuSyapaNuM maLavuM ghaNuM durlabha che; temAM paNa dharmAMnI sAmagrI ane kheAdhiratna (samyakjJAna)nI prApti tA vadhAre du`bha che. bhAvArtha :--mAnave ! cAkkasa samajajo. vAravAra A For Private And Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 111 ] mAnava jiMdagI maLavI durlabha che. aneka jiMdagIenA paribhramaNa pachI ghaNe kALe, ane phAI ja vAra sarva sAdhanasapanna A jiMdagI maLI che. temAM paNa dharma-AtmasvabhAva-pragaTa karavAmAM madadagAra Adeza, uttama kuLa, nIrAgI zarIra, tIkSNabuddhi, lAMbu AyuSya, sattamAgama ane svarUpa pragaTa karavAnI icchA e uttarottara duCbha che. A sthiti pAmyA pachI tattva svarUpa jANavuM pAmavu, e vadhAre durlabha na gaNAya, chatAM tevI sthiti pAmyA chatAM paNa samyakRSTi ane tattvajJAna jevI amUlya vastunI prApti thavI te ghaNI ja durlabha che evI sthitimAMthI patita paNa thaI javAya che, e anukULa sayAgA ghaNI vAra niSphaLa nIvaDe che ema jJAnI puruSAe ghaNIvAra joyelu che mATe ApaNane tee vAra vAra cetAve che. mahAnubhAvA ! jAgA ! UThA ! prayatna karo, nahitara vakhata gayA pachI pazcAttApa nakAmA che. A pramANe samabhAva lAvavA mATe-rAgadveSanI pariNati haThAvavA mATe A khAra bhAvanAthI aMtaHkaraNane vAravAra vAsita karavuM. A khAra bhAvanA sakha`dhI vicAra karazeA tA ja jaNAze ke te bhAvanAo pAparUpa maLa ke milana vAsanArUpa maLa sApha karavA mATe julAbanI garaja sAre che. zAstrakAra te AgaLa vadhIne eTalu paNa kahe che ke A bhAvanAo te rasAyaNa che, dhyAnarUpa zarIrane pASaNa ApavAne kharekhara rasAyaNa che. For Private And Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 112 ] dhyAnadIpikA A bhAvanAthI jeNe hadaya vAsita na karyuM hoya te dhyAnane lAyaka thatA ja nathI. matalaba ke dhyAnane lAyaka thavA mATe A bhAvanAne prathama prayoga kare. rasAyaNa khAvA mATe koThe sApha karavA A julAba prathama laI le. tyAra pachI dharma rasAyaNanuM sevana karavuM. prakaraNa 4 hitazikSA guNopetaM naratvaM cet kAkatAlIpanItitaH / yadyApta saphalaM kuryAt nityaM mokSArthasAdhanaiH // 45 / / he mAnava! A guNovALuM te kAkatAlIya nyAyathI je prApta karyuM che te mokSaprApti thAya tevA sAdhano nitya sevIne tAre te saphala karavuM. bhAvArtha :-guNavALuM -guNa, zAMti, samatA, svabhAvaramaNatA ItyAdivALuM arthAt ItyAdi guNe jemAM utpanna karI zakAya tevuM che. manuSyapaNuM te tane kAntAlIya nyAyathI prApta thayuM che. kahevata che ke "kAgaDAnuM tADapara besavuM ane tADanuM paDavuM" AvuM te kaIka vAra ja bane che. kAgaDe tADa para bese eTale tADa paDI jAya AvuM kAMI nitya banatuM nathI. tema manuSyapaNuM paNa kAyama maLatuM nathI. paNa kaIka kAkAlIya nyAya jevA prasaMge ja maLI Ave che. te he manuSyaniraMtara mekSa e ja artha siddha thAya tevA uttama sAdhanonA sevana vaDe tene saphaLa karI le. For Private And Personal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 113 ] sAnAnA thALamAM dhULa bharavI, amRtathI paga dhAvA, airAvata jevA hAthI upara lAkaDAnA bhAra bharavA ane ciMtAmaNu ratna kAgaDAne uDAvavA mATe phekavu', e jema mUrkhatA che, tema AvA uttama mAnava dehanA, viSayAdi vAsanA tRpta karavAmAM durupayoga karavA te mUkhatA che. tema na karatAM mAkSanAM sAdhanA prApta karavAmAM jIvana saphala karI le. dhyAna meAkSanuM sAdhana che. mokSo'tikarmakSayataH praNItaH karmakSayo jJAnacAritryatazca / jJAnaM sphuraddhyAnata eva cAsti dhyAnaM hitaM tena shivaadhvgaanaam|| 46 / sarvathA karma kSaya thavAthI mAkSa kahelA che. kramanA kSaya jJAna ane cAritrathI thAya che; jJAna ujjavaLa ghyAnathI ja prApta thAya che. A kAraNathI nirvANu mArganA pathIone dhyAna hitakArI che. 8 car: 6x kahyu che ke, mokSaH karmakSayAdeva samyagjJAnato bhavet / dhyAnasAdhyaM mataM taddhi tasmAttaddhitamAtmanaH ||47 || mAkSa karma kSayathI ja thAya che. karmakSaya samyakjJAnathI ja thAya che, samyajJAna dhyAnathI sAdhya thAya che tema jJAnIee mAneluM che mATe AtmAne dhyAna hitakArI che; ataH svAtmArthasiddhayarthaM dharmadhyAnaM muniH zrayet / pratijJAM pratipadyeti cintyate dhyAnadIpikA ||48|| For Private And Personal Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 114] dhyAnadIpikA A kAraNathI pitAnA AtmasvarUpanI siddhine mATe muni dharmadhyAnane Azraya kare A pratijJA aMgIkAra karIne dhyAnadIpikAnuM ciMtana karIe chIe. bhAvArtha:-A graMthakAra pitAno Azaya pragaTa kare che ke upara batAvela hetuo vaDe siddha thAya che ke Atma svarUpe pragaTa karavAne dhyAna e ja mukhya upAya che ane te mATe munioe tene avazya Azraya kare che. A vAta dhyAnamAM rAkhIne athavA A pramANe cokkasa pratijJApUrvaka kahuM chuM ke dhyAna vinA jJAna na ja thAya ane jJAna vinA karmakSaya na ja thAya ane karmakSaya vinA mekSa na ja thAya; mATe A dhyAna saMbaMdhI hakIkata jaNAvavA mATe huM dhyAnadIpikA kahuM chuM arthAta jema makAna caNatAM pahelAM tenA pramANamAM te makAnanA pAyAne majabUta karavAno vicAra kara joIe ane je pAye tenA pramANamAM UMDe na hoya to te makAna caNatAM agara te caNAI rahyA bAda vizeSa vakhata TakAvI rAkhI tene lAbha letAM ghaNAM vidane naDe che, balake teno lAbha laI ja zakAto nathI, te ja mujaba dhyAna te mokSane mULa pAyA che, to je mULa pAye barAbara samajI pukhta vicAra karI hAtha dharavAmAM na Ave te mekSarUpI makAnanA chellA mALa sudhI pahoMcavuM bahu ja muzkela thaI paDe. mATe tenI hakIkata jaNAvavA mATe dhyAnadIpikA samajavAnI khAsa jarUra che. A pAyAne ThekANe bAra bhAvanAnA majabUta saMskAra daDha karyA pachI have tenA upara caNatara caNAvavAnI mAphaka dhyAnanA vicAro samajavAnI khAsa For Private And Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 115 ] jarUra che. A kAraNuthI A sthaLe have huM dhyAna sa`khaMdhI vicAra karuM chuM. AtmasAdhana vinA badhuM nakAmu che. ister mRtyuryadi yasya tasya ciMtAmaNirhastamitastataH kim / suvarNasiddhistvabhavattataH kiM jAtaM prabhutvaM kSaNikaM tataH kim ||49 || prAptA ca gurvI padavI tataH kiM gitaM yazo'nyairna hi vA tataH kim / bhuktAzca bhogAH surasAstataH kiM labdhA ca vidyAdharatA tataH kim // 50 // zabdAdibhirtA lalitaM tataH kiM zriyo'rjitA koTimitAstataH kim / nataM zrutamehitaM tataH kiM na svIkRtaM cecca nijArthasAdhyam // 51 // jene tene paNa jo chevaTe maraNu che. teA ciMtAmaNi ratna hAthamAM AvyuM paNa zA kAmanu ? suvarNa siddhinI prApti thaI tApaNuM zuM? kSaNika prabhutA-mATAI prApta thaI tethI pazu zuM? mahAna padavI prApta thAya tenAthI paNa zu? khIjAoe yazogAna karyuM agara na karyuM' tethI paNa zuM? sarasa bhegene upabhAga karyAM tApaNu zuM? vidyAdharapaNuM prApta thAya tApaNu zA kAmanu'! zabdAdi viSaye vaDe lIlAe-vividha krIDAe karI tApaNa zu thayuM? karoDonI saMkhyA pramANe lakSmI dravya upArjana karyuM tApaNu zuM! zruta jJAnIoe namana karyuM tepaNa zuM ? je peAtAnuM prayAjana siddha na karyuM"peAtAnuM sAdhya-pracAjana na svIkAryuM te sarva vRthA che. bhAvArtha :--duniyAnI tamAma mana tathA iMdriyAne anu mULa sAmagrI prApta thAya tathApi janmamaraNu mAthe pharyo For Private And Personal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 116 ] dhyAnadIpikA karatAM hoya teA te anukULatA zA kAmanI che ? arthAta te nirUpayAgI che te anukULatA nira'taranA AnaMdane mATe nathI. kSaNika AnaMda pariNAme bhaya'kara vipattie Ape che, mAnasika asahya du:khA utpanna kare che ane AvI anukULa sAmagrI maLI hoya ke na maLI hoya paNa jeNe peAtAnuM pracAjana-AtmasvarUpa pragaTa karI lIdhuM hoya che, tA tene A sAmagrI maLI hAya tApaNuM ThIka che ane na maLI hAya tApaNuM ThIka che. tenA janma tenu jIvitavya ane tenA prayAsa sarva saphaLa che, dhyAna sudhArasa pIo. ato'satkalpanAbhAjaM hitvArtha mokSamicchubhiH / samasta guNa saMsthAnaM dharmadhyAnaM samAzritam // 52 // nirviNNosi yadi bhrAtarjanmAdiklezayogataH / niHsaMgatvaM samAsRtya dharmadhyAnarato bhava // 53 // avidyAtAmasaM tyaktvA, mohanidrAmapAsya ca / nirdoSo'tha sthirIbhUya piva dhyAnasudhArasam ||54 || // ', A kAraNathI asapanAvALA aneA tyAga karI, mAkSanA icchuka jIvAe sarva guNanA sthAnatulya dhama dhyAnanA Azraya karyAM che. hai bhAI! jo tu janmAdi kalezanA yAgathI kheDha pAmyA che teA sarva saganA tyAga karIne dhama dhyAnamAM Asakta thA. ajJAnaadhakAranA tyAga karI, mAhanidrAne dUra karI, For Private And Personal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 117 ] na mA nirdoSapaNe sthira thaI dhyAnarUpa amRtarasanuM pAna kara. bhAvArtha:- pUrve kahI AvyA tema anukULa saMge chatAM paNa janmamaraNa dUra karavA ane AtmasvarUpa pragaTa karavA, A mAnasika kalpanAthI ja ramaNIya dekhAtA padArthone tyAga karI sarva guNonA saMsthAna-gRhatulya dharmadhyAnane ja Azraya pUrve aneka mumukSu jIvoe lIdhe che, vartamAnamAM paNa le che ane bhaviSyamAM paNa te dhyAnane ja Azraya leze. he priyakhavu! janma, maraNa, Adhi, vyAdhi ane upAdhithI utpanna thatA kalezathI tane jarA paNa nirveda AvyA hoya-kaMTALo AvyA hoya, pharI tevA kaleze sahana karavAnI tArI IcchA na hoya te ja sarva saMgane-sarva Asaktine tyAga kara. je hajI paNa A duniyAnA mAyika-dekhAve mAtra ramaNIya viSaya priya lAgatA hoya te A bAhya tyAganA kalezamAM paDIza nahi. manathI tyAga thayo hoya te A tyAgamArga kalezavALe nathI paNa sukharUpa che. paNa te sivAya te kalezarUpa che. uparane tyAga te tyAga nathI, kAMcaLI kADhI nAkhavAthI sarSa nirviSa thato nathI; mATe viSayenI IcchA dUra karI hoya to ja tyAgamArgamAM praveza karaje, praveza karIne paNa ALasu banI ubhayabhraSTa na thaje, paNa dharmadhyAnamAM Asakta thaje. dharmadhyAna karaje ema nahi paNa temAM Asakta thaje eTale tene mATe ja avazeSa raheluM tAruM jIvana tadAkAra karI deje, tAruM mULa nizAna cUkIza nahi. For Private And Personal Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 118 ] dhyAnadIpikA - - - A dharmadhyAnAmRtanuM pAna karavA pahelAM ajJAnane dUra karaje, jaDatanyanuM vivekajJAna paheluM karaje. te sivAya tAre tyAga niSphaLa thaze eTaluM ja nahi, paNa te tyAga UlaTo saMsAraparibhramaNanuM kAraNa thaze. AtmA e ja prAptavya samajaje. tene mATe ja tArI sarva pravRtti hovI joIe. kSaNabhara paNa tAruM lakSyabiMdu-mULa kartavya-prAptavyathI vimukha havuM na joIe. A sthiti meLavavA mATe mohanidrAne sadAne mATe tyAga karaje. cAlu nidrA jeTalI duHkharUpa nathI, tethI hajAro gaNI mohanidrA duHkharUpa che, AtmadhyAnamAM vidanabhUta che. AtmAnI najIka pahoMcavA AvelAone paNa vizeSa dUra kheMcI janArI che. nidrA tyAga karavI eTale jAgrata rahevuM-jAgatA rahevuM, kyAM? zemAM jAgatA rahevuM? pitAnA kartavyamAM-AtmAnA upagamAM. svarUpamAM je jAgata che te ja tAvika rIte jAgate che. nirdoSa thaje. rAgadveSAdi doSa, malina vicAre, tene tyAga karI, sthira thaje. asthira aMtaHkaraNane dharmadhyAnamAM sthira karaje. cAlu sAdhya sivAya aMtaHkaraNane bIjA kAmamAM vAparIza nahIM-javA daIza nahi to ja dharmadhyAnarUpa amRtarasanuM pAna thaze. to ja ajarAmarapada prApta thaze. te sivAya UMcI sthitie pahoMcavAnI AzA sarakhI paNa na rAkhIza. dhyAtA dhyAnaM ca taddhyeyaM phalaM ceti caturvidham / sarva saMkSepato matvA svArtadhyAnAdikaM tyajet // 55 / / dhyAna karanAra, dhyAna, dhyAna karavA lAyaka dhyeya ane For Private And Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 119 ] tenuM phaLa, A cAra prakAra che; te sarvane saMkSepamAM samajIne AdhyAnAdikane sArI rIte tyAga karavo. bhAvArtha :-dhyAna ja upayogI kartavya che ema samajAyA pachI tene mATe prayatna karanArAoe te dhyAnamAM aMge-vibhAgo sArI rIte samajavAM joIe. pahelI vAta e che ke dhyAtA eTale dhyAna karanAra keNa hovA joIe gRhastha ke tyAgI? dhyAna karanAramAM kevI gyatA hevI joIe? bIjI vAta, dhyAna eTale zuM ane te kevuM-keTalI jAtanuM che? trIjI vAta, dhyAna karavAnuM che te dhyeya kevuM hevuM joIe? cothI vAta tenuM phaLa zuM prApta thaze? A cAre bAbatane prathama TuMkAmAM paNa samajIne pachI dhyAna karavA mATe pravRtti karavI. kharuM dhyAna samajAyAthI AtadhyAna ane raudradhyAnane sArI rIte majabUtAIthI tyAga karI zakAya che. dhyAna keNa karI zake? nigraMtho hi bhaveddhyAtA prAyo dhyAtA gRhI na ca / parigrahAdi manatvAt tasya ceto yatazcalam // 56 // nitha tyAgI manuSya niro dhyAna karanAra hoya che prAyaH gRhastha dhyAna karI zakatuM nathI kema ke te parigrahAdimAM DUbelo che-tenuM citta capaLa che. pa6. bhAvArtha :-bahArathI tema aMtaramAMthI tyAga karanAra kAmakedhAdine haThAvanAra, tyAgI, nigraMtha-rAgadveSanI graMthine teDanAra-DhIlI karanAra, evA munio ja dhyAna karavAnA For Private And Personal Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 120 ] kAnadIpikA adhikArI che. gRhasthAzramamAM rahelA manuSya prAyaH dhyAnane adhikArI nathI. yAna zabdathI ahIM uttama dharmadhyAnAdi dhyAna samajavuM. AttadhyAnAdi te gRhasthane paNa heAya che. prAyaH zabda ahIM mUkelA hAyAthI, pUrva janmane saskArI ane gRhasthAzramamAM paNa viraktatA dhAraNa karanAra kaiAI cAgya jIva hAya ane te keAI vizeSa kAraNathI tyAga karI na zakatA hAya chatAM tenuM hRdaya dhyAnAdi mATe adhikArI thayu' hAya ane tevI anukULatAvALI gharamAM sagavaDa hAya tA te karI zake paNa kharA, A mATe ahIM prAyaH zabda mUkelA che. mukhyatve, gRhastha zA mATe dhyAnanA adhikArI nathI, tenA hetu batAve che, te parigrahAdimAM magna-Asakta hAya che, mATe adhikArI nathI. dhanadhAnya, jamIna, rAjyavaibhavAdi, strI, putra, putrI Adi sa`kha'zrIe vigerenA pAlaNapASA dimAM tenu* citta vyagra hAya che. vyavahAranA prasaMgeAmAM, mana para thatA AghAtA ane tenA hRdaya para paDatA saskArI evA vikSepa upajAvanArA hoya che ke te kAnA nizcaya ke samApti na thAya tyAM sudhI mana vicAra karatuM aTakatuM nathI. AvuM vikSepavALuM mana dhyAnamAM jarA paNa upayAgI thatuM nathI. manane eka ja dhyeyamAM pravAhita karavuM, agara sthira karI devu, A dhyAnanI sthiti che, te mana nAnA prakAranI AzA ke IcchAethI durgaMdhita thayeluM-kharaDAyelu ke bhramaNa karatuM hoya tyAM sudhI dhyAnamAM upayAgI kema thaI zake ? For Private And Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 121 ] mana svaccha ane sthira hoya tyAre ja te dhyAnamAM upayogI che. parama vairAgya vinA mana svaccha-nirmaLa ke sthira thatuM nathI. gRhasthAzramamAM prAyaH zabda mukAyelo che. kadAca koI virala jIva gRhasthAzramamAM paNa parama virAgyavAna hAI paNa zake. tathApi te rAjamArga nathI, eTale ema batAvyuM che ke dhyAnanA mukhya adhikArI gRhastho nathI. te ja vAta vistArathI kahe che. kharasyApi hi ki zRGgaM khapuSpamathavA bhavet / / tathAMganAdisaktAnAM narANAM kya sthiraM manaH // 57 // gadheDAne paNa zuM ziMgaDuM heya? athavA AkAzane puSpa thAya kharA ke? (te banavuM asaMbhavita che) tema strI AdimAM Asakta thayelA manuSyanuM mana kyAMthI sthira hoya? pAkhaMDIone dhyAna hoya kharuM ke? tathA pAkhaMDImukhyAnAM nAstikAnAM kucakSuSAm / teSAM dhyAnaM na zuddhaM yaddhastutatvAjJatA yataH // 58 // tema ja pAkhaMDIomAM mukhya nAstike-kudaSTivALAone zuddha dhyAna na hoya kAraNa ke teone vastutatvanuM ajJAna che. bhAvArtha:-pAkhaMDI zabda sAmAnya prakAre tyAgamArganA veza dhAraNa karavAvALAne kahe che. ahIM te sAmAnya artha na letAM pAkhaMDI Adika jeo nAstikemAM mukhya che, dharmAdharmanI vyavasthAne mAnanAra nathI. athavA nizcaya, vyavahAra vyavasthA karyA sivAya apekSA rAkhyA sivAya-AtmAne For Private And Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 122 ] dhyAnadIpikA ekAMta nityamukta mAnanAra che ke anitya ane bahu mAnanAra che, teone tathA kudRSTivALAne-eTale jeenI AMtaraSTi milana che athavA khullI thaI nathI, AtmA tarapha jeenuM valaNu thayuM nathI, kevaLa bhaviSyanA sukha mATe devAdika ke rAjyAdikanI prApti mATe tyAga grahaNa kare che, ajJAna tapazraNa kare che ane jee kAmanApUrvaka malina irAdA pAra pADavAnI AzAthI dhyAnAdi paNa kare che tenu dhyAna zuddha hetu nathI kAraNa ke teene vastutattvanuM jJAna hAtu* nathI. sAdhyanI ajJAnatA ke sAdhananI ajJAnatAne lai teo peAtAnu kanya siddha karI zakatA nathI. jema lakSa vinA phekeluM khANu ke cAgya sAmagrI sivAya karelA prayAsa niraka jAya che tema tenu dhyAna mukhya phaLa devAvALuM thatu nathI. sAdhu vezadhArIne dhyAna hAya ke? sadAcArAcca bhraSTAnAM kurvatAM lokavacanam / vibhratAM sAdhuliMgaM ca teSAM dhyAnaM na zuddhidam ||59 // nityaM vibhrAntacittAnAM pazyatveSAM kuceSTitam / saMsArArthaM yatitve'pi teSAM yAtyaphalA janiH // 60 // sAdhunA vezane dhAraNa karanArA (karavA chatAM) sadAcArathI bhraSTa thayelA ane leAkAne ThaganArAone dhyAna zuddhi Apatu nathI. nira'tara vibhrAMta cittavALAonA durAcArane tame jue. For Private And Personal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 123 ] yatipaNAne viSe paNa saMsArane nimitte teone janma niSphaLa jAya che. - bhAvArtha:-bhale uttama sAdhuone veSa dhAraNa karyo hoya to tethI zuM thayuM ? dUdha nahi ApanArI gAyane gaLe Tekare vaLagADavAthI zuM tenI kharI kiMmata keI Apaze ke? nahi ja. veza te eka Tokare vaLagADavA jevo che. bAkI kharI rIte te te sadAcArI hevo ja joIe. sadAcAranA guNa vinA sAdhuvezanI kiMmata kAMI nathI. chApa sArI hoya paNa rUpiye tAMbAne hoya te tenI kiMmata rUpA jeTalI thavAnI ja nahi. chApa ane rUpuM bannenI jarUra che. paNa ekalI chApanI kiMmata nathI. ekalA rUpAnI to ochI paNa kimata te thavAnI, tema kadAca veza na hoya paNa sadAcArI hoya to phAyado to thavAno ja bane sAthe hoya te to sonuM ane sugaMdha sAthe maLyuM ja kahevAya. tema veza ane guNa bane sAthe hovAthI tenAthI svapara upakAra sArI rIte thaI zakaze. ekalA guNathI te potAno uddhAra karaze. sadAcArathI bhraSTa thaI, lokone ThaganArAo-kevaLa veSadhArIomAM dhyAna kyAMthI hoya? kadAca teo dhyAna karatA paNa hoya te te dhyAna tene kevI rIte zuddhi Apaze? je zuddhine mATe ja dhyAna karAtuM hoya te pachI sadAcArathI bhraSTa thavAnuM ane lokone ThagavAnuM kAraNa zuM? sadAcArathI bhraSTa thaI lokene ThagavA ane sAdhuveSa dhAraNa kare te paraspara viruddha che ane sAthe dhyAna karavuM te te vizeSa prakAre viruddha che. matalaba ke cittanI malinatA ke capalatA jayAM For Private And Personal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | [ 124] mAnadIpikA sudhI hoya tyAM sudhI dhyAna sthira na thAya. te malinatA dUra karavA mATe prayatna karavAnI jarUra che. te na thAya tyAM sudhI dhyAnanA umedavAra thavuM joIe. dhyAnamevAtmadharmasya mUlaM mokSasya sAdhanam / asaddhyAnaM tato heyaM yat kutIrthikadarzitam // 61 / / yAna ja AtmadharmanuM mULa che. dhyAna ja mokSanuM sAdhana che. mATe je kutIthikee batAveluM asadu-malina-dhyAna che tene tyAga kare. bhAvArtha:-tIrtha eTale sarala bhAga-satyAga. tene batAvanAra te tIrthika kahevAya che. tethI viparIta-asatyamAga batAvanAra pAmara jIvone lAyaka viSayakaSAyamAM kheMcI rahelAo, rAgadveSane vivaza thayelAo, pAMca indriyanA viSayone paravaza thayelAo, vividha prakAranA mAnApamAnathI gherAyelAo ane A leka tathA paralokanI AzAothI jakaDAyelAo, te sarva kutIrthika kahevAya che. je AtmadharmanuM mULa kAraNa nathI ane mokSanA sAdhanabhUta paNa nathI tevA mAraNa, uccATana, mehana, vazIkaraNa, ItyAdine mATe cittanI ekAgratApUrvaka jApa ke dhyAna karavAnuM jeNe upadezeluM che te mithyA malina dhyAna che; tevA kurthike e batAvelA asat dhyAnane avazya tyAga karavo te ja batAve che. kazcinmUDhAtmanirdhyAnamanyaiH svaparavaMcakaiH / sapApaM tatpraNItaM ca duHkhadurgatidAyakam // 62 // For Private And Personal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 125 ] dhanArtha svayAdivazyArtha, jantughAtAdikArakam / zatruccATAdikRyAnaM kriyate duSTabuddhibhiH // 63 / / potAne ane parane ThagavAvALA keIka anya mUDha jIvoe dukha ane durgatine ApavAvALuM pApavALuM dhyAna kathana kareluM che. duSTa buddhivALA jIvo, dhanane arthe strI Adi vaza karavA arthe, zatrune uccATana Adi karavA mATe ane jatuonA ghAta Adi karavA mATe dhyAna kare che. bhAvArtha :-A kutIrthiko eTale beTe raste janArA ane anyane laI janArA, potAne ane parane ThaganArA mUDha ajJAnI chene, AraudrAdi dhyAna karanArA samajavA, je malinatAvALA dhyAne karI pite duHkhI thAya che ane bIjAne dukhI kare che. pite durgatimAM jAya che ane bIjAne laI jAya che. teo khoTA dhyAna zA mATe kare che? dhanane mATe zatruone uccATana karavA mATe AvA beTA dhyAna kare che. koI dhanADhaya ke rAjA pramukhane vaza karI tenI pAsethI dhana meLave che. strIone svAdhIna karI kAmI viSayavAsanA saMta che. zatru Adine uccATa thAya, tene duHkha thAya, maraNAMta kaSTa thAya, tevA prayogo karI potAnuM vera vALe che agara anyane thatA duHkhathI pitAne zAMti mAne che. A teonI duSTa buddhi che. anyane duHkha devAnI mAnyatAmAM teo ThagAyA che. sAmA manuSyanuM puNya baLavAna hoya te A mANasathI karAtA malina mAraNa, ucATana, vazIkaraNAdi prayoga niSphaLa For Private And Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 126 ] dhyAnadIpikA nIvaDe che. jo teenu pAtAnuM puNya baLavAna hAya tA AvI adhagati ApanArI AtmazaktinA durupayoga karanArI kriyA karyA sivAya paNa teone potAnI icchApUrNa thAya tevA prasaMgeA maLI Ave che. kadAca sAmAnu puNya e thayeluM hAya ane A nimitte A kriyA karanAra koI vakhata tevA prayAgAmAM vijayI nIvaDe che, tApaNa A Atta ane raudra adhyavasAyathI anyane maraNAMta kaSTa ApavA mATe karA celI kriyAnuM kharAba pariNAma tene maLyA sivAya rahetu ja nathI. eTalu ja nahi paNa mahA mAhukama bAMdhI ghaNA vakhata sudhI duga*tineA anubhava karavA paDe che; mATe Atmavizuddhine icchanArA mumukSu jIvAe asat dhyAnane raste kadApi paNa javu nahi ane tevA leAkeAnI seAbatamAM paNa phasAvu nahi. e mATe ghaNI sAvacetI rAkhavI. lAlaceA pUrI cIja che, game tevA mahAtmAone paNa sAve che, mATe tevA sagathI sadAne mATe dUra rahevu. dhyAna kAne kahevu...? keTalA vakhata sudhI TakI rahe ? dRDhasaMhananasyApi munerAntarmuhUrtikam / dhyAnamAhurathaikAgracitArodho jinottamAH // 64 // chadmasthAnAM tu yaddhyAnnaM bhavedAntarmuhUrtikam / yogarodho jinendrANAM dhyAnaM kamaghaghAtakam ||65|| ekaciMtA nirodho yastaddhyAnaM bhAvanAH parAH / anuprekSArthacitA vA dhyAnasaMtAnamucyate // 66 // For Private And Personal Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - .. . dhyAnadIpikA [ 127 ] eka vastunA upara cittano virodha kare tene jinezvare dhyAna kahe che. daDha saMhananavALA munine paNa te aMtaramuhUrta sudhI hoya che. chadmasthAnuM je mAna che te aMtaramuhUtI pramANe heya che, karmonA samUhano nAza karanAra yoganA nidharUpa dhyAna jinezvarone hoya che. je eka citArUpa nidhi che te dhyAna kahevAya che. te sivAyanI mananI avasthAne bhAvanA athavA anuprekSA athavA padArtha ciMtArUpa dhyAna saMtAna kahe che. bhAvArtha -eka vastunA upara cittane nirodha karo eTale manane eka vastu upara ja rokI rAkhavuM tenuM nAma dhyAna kahevAya che. jemAM guNa paryAya te vastu kahevAya che. AtmA ke jaDa kaI paNa vastu upara manane rokI zakAya che, bahAra kaI paNa jaDa vastu ke tenI AkRti, bhagavAnanI pratimAjI vagere vastu upara daSTi sthApana karI, daSTi sAthe manane rokI rAkhavuM. aMtaramAM kaI paNa AtmAne guNa dayeya tarIke le. jema ke huM AnaMdasvarUpa chuM ke jJAnasvarUpa chuM, athavA AkhA AtmAne ya tarIke le eTale tenA guNa ke AtmA tarapha manane gherIne tenA upara ja coMTADI rAkhavuM. vacamAM te guNanA lakSa sivAya bIjuM kAMI paNa saMkalpa utpanna thavA na detAM te guNa tarapha manane akhaMDa pravAha calAva manane niHprakaMpa (nizcala) rIte tenA upara sthApana karavuM (dhArI rAkhavuM). vAyu vinAnA sthAnamAM rahelA dIpakanI For Private And Personal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 128 ] dhyAnadIpikA zikhAnI mAphaka aDAla rAkhavu. vikalparUpa vAyu vaDe calAyamAna na thAya tevI rIte sthira karavuM. AnuM nAma dhyAna kahevAya che. zarUAtamAM mana kAMI AvI rIte sthira rahetu nathI, mATe bahAra kAi cIja upara prathama dRSTi sAthe manane sthira karavAnA abhyAsa pADave. A saMbaMdhI bhagavAna mahAvIrasvAmIjIe gautama svAmIne eka vakhata peAtAnA vRttAMta jaNAvatAM kahyuM hatuM te saMbaMdhI hakIkata A pramANe bhagavatI sUtramAM che ke, huM gautama! eka vakhata huM eka mATInA DhephA upara dRSTi sthApana karI eka ahArAtrI paryaMtanI mahADimA (abhigraha) karI rahyo hatA. matalakha ke te mahAprabhue animeSa dRSTie eka ahArAtrI paryaMta manane eka ja nizAna ke lakSa upara rAkI rAkhavA sudhI prayatna karyo hatA. bahAraSTi amuka lakSa upara rAkhavI te eka nizAna che te bahAradRSTi sAthe AMtaSTi hRdayamAM ke bhrakuTI Adi sthAnAmAM rAkhavAmAM Ave che ane te sthaLe jema ekAda capaLa svabhAvavALI nAsabhAga karavAvALI gAya ke bheMsane khIle AMdhavAmAM Ave che tema aMtahRdayamAM zuddha AtmasvarUpa pragaTa karanAra siddha paramAtmA ke jIvanta dehadhArI ahitAdvinI sAkSAta mUrtinI sthApanA karI, A zuddha svarUpa paramAtmA huM' chuM, mAruM tevu... ja zuddha svarUpa che vigere bhAvanAvALI vRtti karI, te sthAnamAM manane te mahAprabhunA svarUparUpI khIlA sAthe bAMdhI mUkavAmAM-rokavAmAM Ave che, jethI mananI te vRttie pAtAnI capalatAne mUkI daI zuddha AtmasvarUpamAM peAtAnuM bhAna bhUlI laya thai jAya che. For Private And Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 129 ] eka nizAna upara bAhyaSTine rokI rAkhI aMtaramAM aMtardaSTinuM sacATa nizAna khAMdhavu e Azaya, bhagavAna mahAvIra devanA gautama svAmIne jaNAvavAnA hoya tema e sthaLe samajAya che. A te mahAprabhunI abhyAsadazA hatI. zarUAtamAM manane sthira rahevAnu zIkhavavA mATe devanI ke gurunI zAMtamUrti sanmukha sthApana karI tenA upara ekAgratA karI zakAya che. A abhyAsanI zarUAta dhIme dhIme karAya che. te upara dRSTi sthApyA bAda te dhyeya sivAya bIjo kAI vicAra manamAM AvavA na devA. TTi nimeSeAnmeSa rahita khullI rAkhavI. eka e miniTa jeTalA thADA vakhatathI zarUAta niyamita rIte karavI ane tene dhIme dhIme lakhAvavI vadhAravI. pachI te mUrtine hRdayamAM sthApana karI, AMkhA aMdha karI, manamAM te dhyeya sivAya bIje kAI vicAra AvavA na devA eTale tenA ja vicAra karavA. tenA vicAra karavA eTale AtmAnA zuddhapadanA vAcaka koipaNa zabda, jema ke sAhu, ahuM, OM vagere laI tenA manathI jApa karavA. hRdayamAM te mUrtine AMtaSTithI jeyA karavI. A vakhate vacamAM kaMi paNa vicAra AvI jAya teA te vicArane mUkI na deve paNa tarata ja jApa baMdha karI te vicArane pakaDavA ane vivekajJAnathI te vicArane chinnabhinna karIne kADhI nAkhavA. vicAra koI paNa vAsanAne laIne UThe che. tenuM anityapaNuM', asArapaNuM, duHkhadapaNu` vicArI, anAtmapazu, kSaNabha'gurapaNu' nirNIta karI, te vicArane kADhI nAMkhavA For Private And Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | [ 130 ] dhyAnadIpikA ane pAcho te jApa mUrtimAM dhyAna ApavApUrvaka zarU karo. je vicArone dabAvavAmAM Ave che te te vicAre teTale vakhata dabAya che, paNa pAchA tenAthI bamaNA jorathI UpaDe che ane herAna kare che. mATe vicArone nahi dAbatAM vicAra dvArA vicArane vikherI nAkhavA vacamAM thoDo vakhata jApa tathA vicArane baMdha paNa karI devAnI Teva pADavI ane "zuddhaAtmasvarUpa huM chuM" te bhAvanAne mukhya rAkhI te sthitimAM sthira thavuM-manane te sthitimAM gALI nAkhavuM paNa vicAratA ke AlaMbanetaranuM vyavadhAna-AMtaruM cAlu pravAhanI vacamAM AvavA na ja devuM. tema thAya tyAre dhyAna siddha thayuM gaNAya che. game tevA majabUta bAMdhAnA zarIravALA munine paNa A sthiti aMtamuhUrta eTale aDatALIsa miniTa ke tenI aMdaranA vakhata sudhI Take che tethI vadhAre TakI zakatI nathI. zarUAtamAM AvI sthiti vadhAre vakhata sudhI TakatI nathI paNa lAMbA abhyAsathI te sthiti siddha thAya che. A dhyAna chadmasthAnuM che. chamastha eTale jJAnAvaraNAdikanA AvaraNavALe jIva. te mana, vacana, kAyAnA vegonevyApArone sarvathA nirodha karI zakto nathI. tethI ke paNa eka padArthanA AlaMbana upara manane sthira karavArUpa dhyAna tene kahevAmAM ke batAvavAmAM AvyuM che. sarva gAna sarvathA nirodha karavArUpa dhyAna jinezvarane hoya che. jinezvarane sAmAnya artha ahIM kevaLajJAnanI sthiti pAmelA AtmAone thAya che. chatAM te dehadhArI For Private And Personal Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 131 ] hoya che. deha vinAnA zuddhAtmAone te cAganA vyApArA rAdhavAnI jarUra rahetI nathI. kevaLajJAna pAmyA pachI jAgeAnA sarvathA nirAdha karavAnuM baLa Ave che, jaina paribhASAmAM yAgeA kAne kahe che, teneA khulAse A prasa'ge karavA jarUranA che. audArika Adi zarIranA saMcAgathI utpanna thayelA AtmapariNAma vizeSa vyApAra tene ceAgeA kahe che. dhyAnazatakamAM kahyu che ke audArika Adi ( dekhAtuM ApaNuM sthUla zarIraAdi zabdathI vaikriya-AhAraka zarIra levAM) zarIrayukta AtmAnI vIya zaktivALI pariNativizeSa te kAyayeAga. tema ja audArika-vaikriya AhAraka zarIranA vyApAra vaDe khecelA vacanavAnA dravyeAnA samUha-tenI sahAyathI thatA jIvanA vyApAra-kriyAvizeSa te vacanayoga, tathA audArika, vaikriya, AhAraka, zarIranA vyApAra vaDe, khecela maneAvagaNuA dravyanA samUha tenI sahAyathI jIvanA vyApAra (kriyAvizeSa ) te manAyeAga, A sarva vyApArane (kriyAone ) sadAne mATe aTakAvavI zakavI tenA laya karavA te jinAnu chevaTanuM uttamAttama dhyAna kahevAya che. A dhyAna pachI tarata tee A dehathI sadAne mATe sa karmInA nAza karI mukta thAya che. A ThekANe AzaMkA utpanna thAya che ke chadmastha muniAne aMtamuhUta paraMta ja dhyAna hoya che ema ahIM jaNAvyuM. paNa zAstramAM sAMbhaLavAmAM Ave che ane kAI For Private And Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 132 ] dhyAnadIpikA kAi prasa`ge! dekhavAmAM paNa Ave che ke amuka mahAtmAkalAkAnA kalAko sudhI dhyAna kare che tenuM kema samajavuM? AnA uttara A pramANe che ke eka drazyamAM ke guNamAM mananA nirodha karavA-ekarasa akhaDa pravAha calAvavA te dhyAna te mata hatathI adhika chadmasthAne hAI zake nahi, cAgeAnI capaLatA rokavI ghaNI muzkelI bharelI che, tathApi te dhyAtA muni, eka pachI eka ema aMtarmuhUta pachI peAtAnA dhyeyeAne palaTAvatA jAya agara manAceAganI sthitinI vikaLatA thaI jAya ke tarata ja pAchI tene upacAganI jAtithI tenI sAthe joDI de-anusa dhAna karI de tA te dhyAnanI saMtita lAMkhA vakhata sudhI paNa lakhAya che, paNu aMtarmuhUta pachI ekAgra thayeluM mana nirodha sthitimAM rahI zakatu' nathI teneA pravAha dhyeyAMtaramAM-pachI te Atmagata manAdikamAM ke paragata dravyAMtaramAM saMkramaNa kare che tethI dhyAnanA pravAha lAMbeA vakhata cAlu rahe che. kalAkA sudhI dhyAna karavAnu' je kahevA ke sAMbhaLavAmAM Ave che te A apekSAe barAbara che, ekAgratAmAMthI khasI gayelA cittanI traNa avasthA thAya che tene bhAvanA, anuprekSA ane padArtha ciMtA kahevAmAM Ave che. zarUAtamAM manane eka ja dhyeyamAM joDavAnu hoya che. ApaNe dhyeya tarIke eka AtmaguNu laie, jema ke 'AtmA AnadasvarUpa che. ' AtmA AnaMdasvarUpa che tenA manane vAravAra saskAra pADaveA, manamAM te padanA-zabdanA prati dhvani thayA kare. A ekAgratA nathI, paNa ekAgratAne abhyAsa thAya che. bIjA sa`skAra ke vicArAMtarAne haThAvIne ' For Private And Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 133 ] A eka ja vicArane mukhya karavAnA prayatna cAlu che. mananI AvI sthitine bhAvanA kahe che. AvI bhAvanA cAlu rAkhavA pachI te abhyAsane mUkI daI mana taddana sthira thAya che, 'huM AnaMdasvarUpa chuM' tene pazu yAda karatuM nathI, mananA kevaLa laya thaI jAya che te ekAgratAvALI dhyAnanI sthiti kahevAya che. A bhAvanAnI hayAtI dhyAnanA abhyAsakALamAM eTale dhyAna karavAnI zarUAtamAM ane aMtarmuhUta pachI ekAgatAnI sthiti vIkharAtAM hAya che. mananI AvI sthiti te bhAvanA che. mananI bIjI sthiti anuprekSAnI che. anuprekSA eTale pAchaLa tapAsa karavI jovu. arthAt dhyAnanI sthiti khasI javA pachI pAchu te sthiti meLavavA pUrve anubhavAyelI dhyAnasthitinuM smaraNa karavuM, smRti lAvavI, pUrva'nI sthitine yAda karavI te che. mananI trIjI sthiti ciMtA nAmanI che. A be sthitithI judI eTale mananI A e sthiti UMcA prakAranI che, tenAthI A trIjI nIcA prakAranI che. kAI paNa padArthanI ciMtA karavI eTale aneka vicArAMtamAM cAlyA javuM. jIvAjIvAdi aneka padArthInA vicAra karavA te padArtha ciMtA nAmanI mananI trIjI sthiti che. AgamamAM kahyuM che ke jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM jaM calaM tayaM cittaM / taM hujja bhAvaNA vANuppehA vA ahava ciMtA // 1 // For Private And Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 134 ] dhyAnadIpikA aMto muhattaparao ciMtA jhANaMtaraM ca hujjAvA / suciraMpi hujja bahuvaththusakame jhANasaMtANaM // 2 // aMto muhutta mittaM ciMtA vaththANa mega vaththumi / chaumaththANaM jhANaM joga niroho jiNANaM ca // 3 // je sthira adhyavasAya che tene dhyAna kahe che. je capala adhyavasAya che tene citta kahe che. te capala adhyavasAyane bhAvanA, anuprekSA ane ciMtA kahe che. aMtamuhUrta (ekAgratA rahyA, pachI (dhyAna hetuM nathI), ciMtA hoya che. athavA dhyAnAMtara hoya che (bhAvanA ke anuprekSA hoya che). ghaNI vastumAM mane saMkramaNa kare (sthiratAvALuM zreyAMtara cAlu rAkhe) to ghaNA vakhata sudhI paNa dhyAnane pravAha hoya che. aMtamuhUrta pramANe eka vastumAM citta sthira karI rAkhavuM te kadamathenuM dhyAna che ane jegone nirodha karI de te jinenuM dhyAna che. sAruM dhyAna kene kahevuM? rAgadveSau zamI muktvA yadyadvastu viciMtayet / tatprazastaM mataM dhyAnaM raudrAcaM cAprazastakam // 67 / / rAga ane dveSa mUkIne, samatAvAna muni je je vastunuM ciMtana kare-dhyAna kare te te dhyAna sAruM mAneluM che. raudra Adi yAna te kharAba mAnelAM che. zAstrAMtaramAM kahyuM che ke For Private And Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 135 ] vItarAgo bhavet yogI yatkiMcidapi ciMtayan / tadeva dhyAnamAmnAtamato'nye graMthavistarAH // 68 // yogI, game tenuM paNa citavana karatAM (je) vItarAga thAya te tene ja dhyAna mAneluM che (tene ja dhyAna kahevuM) e sivAya bIjA graMthanA vistAra samajavA. matalaba ke je dhyAna karavAthI-jenuM ciMtana karavAthI vItarAga thavAya-rAgazreSa rahita sthiti pamAya te ja dhyAna che, e sivAya bIjAM piothAM te khAlI thathAM samajavAM. prakaraNa 5 AdhyAna AtaM raudraM ca duni pratyekaM taccaturvidham / arne bhavamathArta syAt raudraM prANAtipAtajam // 69 // A ane raudra e be durgAna che. te darekanA cAra cAra bheda che. pIDAthI utpanna thayeluM A dhyAna kahevAya che ane prANano nAza karavAthI utpanna thayeluM raudradhyAna kahevAya che. bhAvArtha:-rAgadveSanI pariNatithI kaI paNa jIvane duHkha utpanna karavuM ke duHkha utpanna karavAnA vicAro karavA te durthAna che. tene A dhyAna kahe che. bIjA ne Ad-pIDita dukhita karavAnA vicArothI te dhyAnanI utpatti che. ane prANothI sarvathA judA karavAthI ke karavAnA vicArethI utpanna thayeluM duryAna tene raudradhyAna kahe che. For Private And Personal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 136 ] dhyAnadIpikA A banne jAtanA durdhyAnanI utpatti vicAra dvArA thAya che ane pachI vacana ke zarIra dvArA tene kriyAmAM mUkavAmAM Ave che. A Atta tathA raudra durdhyAnanA cAra cAra bheda che, je anukrame AgaLa batAve che. AttadhyAnanA cAra bheda aniSTayogajaM cAdyaM paraM ceSTaviyogajam / rogArtta ca tRtIyaM syAt nidAnArttaM caturthakam // 70 // manane na game tevI vastunA sacAgathI, vahAlI vastunA vicAga thavAthI, rAga thavAthI ane niyANuM karavAthI utpanna thatuM ema Atta dhyAna cAra prakAre che. aniSTasa'ceAga pahelu' Apta dhyAna viSadaddanavana bhujaMgamaharizastrArAtimukhya durjIvaiH / svajanatanughAtakRdbhiH saha yogenArttamAdyaM ca // 71 // zrutaidRSTaH smRtaijJatiH pratyAsattisamAgataiH / aniSTArthai manaH kleze pUrvamAttaM bhavettadA // 72 // pAtAnA sa'kha'dhIone ane peAtAnA zarIranA ghAta (nAza) karavAvALA jhera, agni, vana (athavA saLagatu' vana), sApa, siMha, zastra ane zatrupramukha duSTa jIvAnI sAthe meLApa thavA, tethI utpanna thanAru' paheluM AttadhyAna che, tema ja aniSTa padArthone sAMbhaLavA vaDe, dekhavA vaDe, smaraNa karavA vaDe, jANuvA vaDe, najIka AvavA vaDe, jo manamAM kleza thAya, tA tethI pahelu aniSTasa cAga nAmanu' AttadhyAna thAya che. For Private And Personal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 137 ] bhAvArtha : dhyAna e mananA viSaya che. nimitta maLavAthI vAsanArUpe rahelA sAMskAra pragaTa thaI Ave che ane tethI jevA jevA vicAramAM lIna thavAya che tevI tevI jAtanuM te dhyAna kahevAya che. ahIM Akhta dhyAnanA prasaMga che, aniSTa vastune saMcAga jIvane ThIka lAgatA nathI. na lAgavAnuM kAraNa, AtmA pAte AnadarUpa che, sukhasvarUpa che, tethI tene sAruM ja-uttama ja game che, tyAre A aniSTane meLApa zA mATe thAya che? AtmA pAte peAtAnu bhAna bhUlI jai pAte mAnI lIdhelA ISTa viSayA tarapha AkarSAya che, tene nima traNu Ape che, aheAniza tenu ciMtana karyo kare che, tene mATe bhagIratha prayatnA nira'tara karyo kare che, manamAM dRDha saMskAra pADe che, vacanathI tene anumAde che'iSTa che' tema khele che, zarIra dvArA te meLavavA prayatna kare che ane tene bhAgavatAM rAga, dveSa, haSa zAka kare che. viSayA peAtAnA svabhAva pragaTa kare che, vastumAM je je jAtanA svabhAvA rahelA che te te jAtanA svabhAvA te prakAzita thavAnA ja. agninA svabhAva khALavAnA che, pANInA svabhAva ThAravAnA-ThaMDA pADavAnA che. te badalAvavA muzkela che. teonA AvA svabhAva zA mATe? A kAMI prazna nathI. te tA kahe che ke jevA ame chIe tevA tamArI sanmukha UbhA ja chIe, tamane ThIka lAge te| amane svIkArIza ceAgya lAge te| AmatraNa ApA, tamArI IcchA vinA ame kayAM tamArI pAse AvIe chIe? tame amArA svabhAvanI tapAsa karyA pachI ja AmaMtraNa karA paNa yAda rAkhajo, eka For Private And Personal Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 138 ] dhyAnadIpikA vAra AmatraNa ApyA pachI ane te AmatraNane mAna ApIne ame tamArI AgaLa AvyA pachI, ame tA amArA svabhAva pramANe tamArI AgaLa UbhA rahIzu. te veLAe tame AvA kema, ne tevA kema ? A prazna karI amArA anAdara karaze.-tiraskAra karaze! amane rajA Apaze, te ame bilakula tamArI pAsethI javAnA ja nahi. UlaTA amArA apamAnanA badalA khAtara tamArI AgaLa rahevAnI amArI je muddata che, tame jeTalA divasa khAtara tamAruM AtmabhAna bhUlI amane kharIdyA che te mudatamAM vadhAro karIzuM; tethI vadhAre vakhata tamArI AgaLa rahIzu ane eka vAra AmatraNa ApyA pachI jeTalA amAre tiraskAra karaze! teTalA vadhAre divasa ame tamane cheADazuM' nahi, je ame tamane gamatA na heAIe te jeTalA divasanu amane tame AmatraNa Apyu che teTalA divasa rAjIkhuzI thai amane bhAgavI lA-svIkArI leA eTale ame amArI muddata pUrI thatAM svAbhAvika rIte ja tamArI pAsethI cAlyA jaizuM ane pharI tamArA nimaMtraNa sivAya nahIM AvIe. matalakha ke zubhAzubha karmanA udaya vakhate tenA tarapha rAgadveSa na karatAM samabhAve te karmI bhAgavI levAM e ja ApaNA te vakhata mATenA puruSA che. daiha ane svajana sabadhIone herAna kare, ghAta kare, tevA aniSTa sacAgeA AvI maLatAM tethI nArAja thavuM, tenA viyAga citavavA e AttadhyAna che, tenAthI bacavAnA upAya na zeAdhavA ema kahevAnA ahIM Azaya nathI, paNa manamAM For Private And Personal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 139 ] te saMbaMdhI vicAra karyo ja karavA, manamAM kleza pAmavA, kheda karaveA, tenA vicAga citavavA te kAMI tethI khacavAnA upAya nathI. tame jevA vicArane pASaNa Apyu che, anyane jevI rIte, jevA AzayathI sa'tApyA che, herAna karyA che, jevAM jevAM Aja vAvyAM che, te mATe tame icchA kareA ke na karI, te khI UgavAnAM ja ane phaLa ApavAnAM ja ane te jene mATe nirmANa thayAM che tene khAvA paDavAnAM ja. kamanA badalA kALAMtare paNa maLyA sivAya rahetA nathI A aniSTa vastuenA sa'cAga te tamArA karmAMnA badaleA che. have tame tenAthI nAsI chUTIne javAnA kayAM che ? khaLAkAre paNa tevA kalezI mANasanA sahavAsa thavAnA ja. anyanuM sukha naSTa karyu" che te mATe tamAru' paNa sukha naSTa thavAnuM ja. anyane herAna karyo che te mATe tamAre herAna thavu' ja paDaze. tene kADhavAnA prayAso karyA ja karo ne paNa te tamArI pAse AvavAnA ja, tamArA sukhanA upabhAga mATe ghaNAMnAM sukha tame lUTayA che, teA tamArA sukha paNa anyanA upabhega mATe lUTAvAnA ja. tamAre svArtha siddha karavA tame 'anyane duHkha thaze' tenI kAM darakAra karI che? tA khIjAe paNa tamane duHkha thAya che tenI zA mATe darakAra karaze? AvA aniSTa sayAgAthI nArAja na thA vicAra karaze tA tamane A janma sa''dhI paNa evA dAkhalAo maLI Avaze ke kamanA badalA ja manuSyAne maLe che, khIjAe For Private And Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 140 ] dhyAnadIpikA nimitta mAtra che. nimitte upara dveSa na kare, temanA upara IrSA na kare. AvA aniSTa saMbaMdhe zA mATe maLe che tenuM kharuM kAraNa zodhI kADho ane te mULane ja sudhAre. tevAM kartavya karatAM aTake, sukhI kare, te sukha maLaze; ISTa Apa te ISTa maLaze; zAMti Ape, te zAMti pAmaze; abhaya Ape te nirbhaya thaze. A upAya lAgu pADyA vinA kevaLa manoratha karavA te mUrkhatA che. dhyAnazatakamAM kahyuM che ke, amaNunnANaM sadAivisayavaththuNa dosamAliNassa / dhaNiyaM viogaciMtaNamasaMpayogANusaraNaM ca // 1 // manane nahi game tevA zabdAdi viSayo tathA vastuone, zreSathI malina mana vaDe atyaMta viyoga ciMtave ane pharIne tene meLApa na thAya tevuM IcchavuM-ciMtavavuM, te aniSTa saMga ArtadhyAna che. bhAvArtha :-zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza A pAMca IndrinA viSaye che ane te jemAM rahe che te vastu che. AvA aniSTa zabdAdi viSaye ane tenA AdhArabhUta sajIva-nirjIva vastuo, jevAM ke kUtarAM gadheDApramukhanA zabda kurUpa-kadarUpA manuSya tathA prANIo ane kALIkAbarI vastuo, kharAba durgadha ane dudhavALA maLa, viSTAdi padArtho, kaDavA kaSAyelA rasa, ane tevI kohalI vastuo, kAMTAkAMkarA vagerenA kaThora sparzavALA ane tevA kaThera sparzavALA manuSya, janAvara, jamIna, Adi, padArtho For Private And Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 141 ] A viSaya ane vastuonA atyaMta viyeAga ciMtavavA, jema ke tame cAlyA jAo, tamArA khapa nathI ane koI paNa vakhata AvA viparIta viSayA ke padArthonA meLApa paNa mane thaze nahi, ityAdi citavavu' te ArttadhyAna che. Atta dhyAna zA mATe ? uttara e che ke te viSA nimitte manamAM uddega thAya che-dveSa thAya che dveSathI jIva malina thAya che. A malinatA utpanna thavI te ja AtmAne kamathI dabAvI devAnA ke ujjavala na thavA devAnA prayAsa che. AtmA kathI malina thAya temAM ApaNane mATuM nuka zAna che. AtmA kharA satya sukhathI vegaLA jAya che, mATe ja te kharAba dhyAna che. jema bane tema tevA vicArAne tyAga karI kareluM je udaya Ave te samabhAve bhAgavI laI echu' karI nAkhavu' te ja samajI vicAravAnAnu` kartavya che, iviyeAga bIjI Atta dhyAna rAjyaizvarya kalatraputra vibhavakSetrasvabhogAtyaye cittaprItikaraprazasta viSayapradhvaMsa bhAve'thavA / satrAsa bhramazokamohavivazairyaM cityate'harnizam tatsyAdiSTaviyogajaM tanumatAM dhyAnaM manoduHkhadam // 73 // dazrutAnumatai: vAthaicittaraMgI| viyoge yanmanaH klezaH syAdAttaM ceSTahAnijam // 74 // manojJavastu vidhvaMse punastatsaMgamArthibhiH / klizyaMte yat tadetatsyAt dvitIyArttasya lakSaNam // 75 // For Private And Personal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 142 ] dhyAnadIpikA rAjya, aizvarya, strI, putra, vaibhava, kSetra ityAdi peAtAnA upabhAganA sAdhanA cAlyA javAthI athavA cittane prIti karavAvALA suMdara viSayAnA nAza thatAM, jIveA trAsa pAmIne bhramita thaine, zAka karIne, mAhathI parAdhIna thaIne, rAtadivasa tene mATe je ciMtana kare che te manane duHkha devAvALuM ISTaviyeAga nAmanu' Ata dhyAna che. cittane ra'jana karavAvALA dekhelA, sAMbhaLelA ane anubhavelA padArthonI sAthenA viyAga thatAM manamAM je leza thAya te IviyAgathI utpanna thayelu A dhyAna che. - maneAjJa vastune nAza thatAM pharI tenA samAgamanA arthI jIvA je leza pAme che te A trIjA Artta dhyAnanuM lakSaNa che. bhAvAtha : ISTa-vahAlA manuSyeA ke dehAdi nirvAhanA sAdhanabhUta padArthonA nAza thatAM ajJAnI jIvA vividha prakAranAM kalpAMta, zAka, AkraMda kare che-ahoniza jhure che, temanA viyeAgathI A sasArane zUnya mAne che, jIvitavya niSphaLa ga' samaje che, temanA meLApa mATe dehanA viyeAga paNa sukharUpa mAne che. temanA pAche samAgama maLI Ave te mATe niratara vicArA karyA kare che, A satuM pariNAma zu' samajavuM ? kAMI nahi. AtmasvarUpanuM' A ajJAna che athavA kanA kAyadAnI ajANatA che. acAnaka kAMI AvI maLatu nathI ke Avelu cAlyuM jatuM nathI. AvavAmAM ane javAmAM hetue che. hetu vinAnu` kAMI nathI. jo hetu vinA AvavuMjavuM', sayeALavayAga thatAM ja hAya te| A vizvanI vyavasthA banI. na ja rahe. For Private And Personal Use Only * Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 143 ] puNya e potAnA sArA AcaraNenuM pariNAma che. sArAM kartavyane badale ApanArAM bIja temAM che. tenAthI anukULa sago AvI maLe che. te pUrAM thaI jatAM, jemAM naThAra kartavyanA badalAmAM bIje rahelAM che, temAMthI pAponAM phaLe bahAra Ave che tene laIne cha duHkhano anubhava kare che sukhanAM sAdhano nAza pAme che yA anya sthaLe te ja rUpAMtare cAlyAM jAya che. AthI ja duHkhI thAya che. - have je manuSya vicAravAnI ja hoya to, gaI vastune zAca na karatAM samajIne manane zAMti vALe ke je kAraNathI teo AvyA hatA te kAraNe mArI pAse pUruM thaI rahyuM che. pharI te ja ke tevI vastunI jarUriyAta ja hoya te pAchAM tevAM sArA kartavya karI puNya upArjana karyuM ke te vastuo pAchI mane AvI maLe. gaI vastune zoca karavAthI te pAchI AvavAnI nathI to kevaLa kalpAMta karI vakhata nakAmo kADhI A dhyAna karI, navIna karma baMdha kare tenA karatAM te ja vakhatane yogya raste sAro upayoga karI lauM ke pharIne pAcho AvI sthitimAM AvI na paDuM. kharekhara, A jJAna ke vicAra mANasamAM ghaNe e che hovAthI, A sIdhe raste mANase AvI zaktA nathI, tethI ja temane A saMsAra duHkhamaya bhAse che. tema bhAsavA chatAM paNa pAchA te vAtane bhUlI jAya che. kAMIka anukULa saMjogo maLI AvatAM thayela viyoganAM duHkha visAre paDe che ane A anukULa saMgamAM AnaMda mAne che, paNa vakhata jatAM A anukULatA paNa vIkharAI jAya che tyAre pharI paNa pUrvanI mAphaka zoka-AkaMda For Private And Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 144 ] dayAnaMdIpikA karatA rahe che. keIka vIra puruSo ja A viSama saMyogaviyoganA cakramAMthI bacI jAya che. pharI te cakramAM AvavuM na paDe mATe AtmasvarUpamAM praveza kare che ane vijaya meLave che. ISTa vastu kAyama banI rahe, tene viyAga na ja thAo viyoga thayo hoya to pAcho saMga thaI Ave vigere vicAre temAM thayelI ekAgratA-tanmayapaNuM, A sarva rAganuM pariNAma che. rAga che te AtmAne AvaraNakartA che. AtmA upara AvaraNa AvavuM te zuddhatAne dabAvI nAkhanAra che. te dabAtAM ajJAnatAmAM vadhAro thAya che. A ajJAnatA aneka bhulAvAo khavarAvI saMsAramAM paribhramaNa karAve che. mATe AtmA upara AvaraNa na Ave te mATe vAraMvAra sAvacetI rAkhI nirAvaraNa thavA mATe prayatna kare e yogya mArga che. anya sthaLe kahyuM che ke - iTThANaM visayAiNaM veyaNaeya rAgarattassa / aviogajjavasANaM taha saMjogAbhilAso ya // rAgamAM raMgAyela-rAgamAM Asakta thayele jIva ISTa eTale manane game tevA viSaye meLavIne Adi zabdathI ISTa vastuone anukULapaNe anubhavIne tene viga pharI na thAya te mATe vicAre karyA kare tathA tevI ISTa vastu ane viSayo je na maLyA hoya tevAone meLavavAnI IcchA rAkhyA kare te ISTaviga ArtadhyAna bIje bheda che. For Private And Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - -- -- -- dhyAnadIpikA [ 145 ] regAne trIjuM AdhyAna alpAnAmapirogANAM mA bhUtsvapne'pi saMgamaH / mameti yA nRNAM ciMtAM syAdAtaM tat tRtIyakam // 7 // cheDA paNa regono mane svamaviSe paNa samAgama na thAo e pramANe manuSyone je ciMtA thAya che te trIjuM ArtadhyAna che. bhAvArtha:-aniSTa saMgamAM A trIja bhedano samAveza thAya che. tathApi manuSyajIvanathI badhI ciMtAomAM dehanI ciMtA-deha uparanuM mamatva e ciMtA moTAmAM moTI che. tethI bIjI sAmAnya ciMtAnI barobarImAM eTale eka bAju bIjI sarva ciMtA ane eka bAju deharakSaNanI ciMtA e sarakhI che, athavA tethI paNa adhika citA che te batAvavA khAtara A bheda jude gaNavAmAM Avyo che. manuSyo ke sAmAnya rIte badhA ja pitAnA dehanA rakSaNa mATe bIjI badhI vastune jatI karIne paNa dehane bacAva kare che. vahAlAmAM vahAlI cIjone paNa deharakSaNa artho tyAga kare che. e uparathI samajI zakAya che ke deha upara manuSyone keTaluM badhuM mamatva che? AthI ema kahevAno Azaya nathI ke dehanuM rakSaNa na karatAM tene pADI nAkhavuM. deha e dharmanuM sAdhana che. paNa tenA upara eTaluM badhuM mamatva karavAnuM nathI ke aheniza tenuM rakSaNa karyA ja karavuM rAtadivasa tenI ja ciMtA kya For Private And Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 146 ] dhyAnadIpikA karavI. zarIra hovAthI temAM rogAdika utpanna thavAno saMbhava che. A rogomAM keTalAka kilaSTa karmanA vipAkathI utpanna thAya che ane keTalAka pitAnI khAvApIvAnI bedarakArIthI utpanna thAya che. keTalAka cepI roge ekabIjAnA sahavAsamAM AvavAthI eThuM juThuM khAvAthI ane asvacchatAthI utpanna thAya che. ghaNI ThaMDI-bhinAzavALI ke dugadhita havA vigerenA kAraNathI paNa upanna che. manuSyae bane teTalI sAvacetI rAkhI yogya khAvApIvAnI, svacchatAnA ane khullI zuddha havA vigerenA niyama pAlana karavA chatAM keI karmasaMgathI roganI utpatti thaI AvI, te AkuLavyAkula na thatAM yegya upacAra karavA paNa tenA mATe AdhyAnavALA vicAre na karavA. tene mATe ahoniza jhuravuM nahi. are! "A mAre roga kyAre jaze? svapnamAM paNa keI vakhata A rogane samAgama mane na thAo," ityAdi vicAra karavAnuM pariNAma zuM che? kAMI ja nahi. reganA ja vicAramAM tallInatA rAkhavI-temAM ja ekAkAra thaI javuM e rogaciMtA nAmanuM A dhyAna che-daDha dehAdhyAsa che. bhUlone badale maLa ja joIe. kAMI paNa karyA vinA thatuM nathI, te pachI A roga mATe tame zuM ema dhAre cho ke te tamArA ryA vinA thayo che? nahi ja. tamArI bhUlanI tapAsa kare. khAvApIvAnA niyamo tame sAcavyA nahi hoya jarUriyAtathI adhika prayatna karyo haze, brahmacaryanA niyamathI viruddha vartana thayuM haze keInI IrSA karI haze, For Private And Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 147 ] nahi karavA yogya vicAra karyA haze. A vicArenI pAcana zakti para asara thaI temAMthI rogo utpanna thAya che mATe pitAnI bhUla sudhAravI e ja ApaNuM kartavya che. bhUle na sudhAravI ane kevaLa AttavicAre ja karyA karavA, te vicArothI te rege cAlyA jatA nathI, paNa temAM ja daDha dhyAna ke adhyavasAyathI-dehAdhyAsa, dehamamatva majabUta thAya che. tevA adhyavasAyathI karmabaMdha vadhAre thAya che. matalaba ke A dhyAna na thAya tevI rIte rogane sahana kare. yathA gya upacAra karatA rahevuM. tema chatAM na maTe te samabhAve sahana karavuM. paNa hAyayavALI, vihavaLatA thavA na devI. bIjI rIte vicAra karIe te roga e ApaNI bhUlanI zikSA che, bhaviSyamAM vadhAre moTA roga na thavAnI e. cetavaNI che, athavA zarIra sudhAravAnuM sAdhana che. arthAt, te roga ApaNuM bhalAne mATe thayela che. khAvA, pIvA, haravA, pharavAdimAM sAvacetI na rAkhavAthI thayelI bhUlane badalo maLa jaIe ane te badale ja A rega che. A badalo maLyAthI mANasa vicAra karaze ke A rega zA kAraNathI thaye? vicAravAna te kAraNa zodhI kADhaze ane pharIne rega na AvavA badala te bhUla karatAM aTakaze. bhaviSyamAM moTA rogo na thAya te mATe roga e cetavaNuM che. A nAnA rogo thatAM ja, eTale sahejasAja mAthuM ke peTa duHkhavuM ityAdithI cetI jaIne mANasa ekAda julAba ke tevo ja upAya karI le che te roga AgaLa vadhato tyAM ja aTakI jAya che. ane cheDeghaNe hoya te te upAyathI nAbUda thAya che. For Private And Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 148 ] dhyAnadIpikA zarIramAM lema, UlaTI, jhADe ke tAva thaI Ave che. A roga thavAnuM kAraNa jarUriyAtathI vadhAre kacare zarIramAM ekaTho thayela che, tene bahAra kADhI nAkhI zarIra zuddha karavAnuM che, hadathI vadhAre magajamAM maLa bharAvAthI peTI garamI kaleSma dvArA bahAra nIkaLI javA sAthe, maLane bahAra pheMkI de che ane tethI magaja sApha thaI jAya che. tAva AvavAthI cheTI garamI bahAra nIkaLI jaI zarIramAM niyamita kAma pAchuM cAlu thAya che. jaTharanI AsapAsa maLa vadhavAthI jaThara kAma karatuM aTake che. te chatAM AhAra nAkhavAmAM Ave che te jhADA thAya che. A jhADA thatAM khorAka ocho levAtAM jhADA dvArA maLa nIkaLI jAya che ane barAka ocho levAthI jaTharA pradita thAya che; eTale maLa-kacaro sApha thatAM zarIra halakuM thAya che. jaTharane pitAnA kAmamAM naDato kacaro dUra thatAM te paNa pitAnuM pAcananuM kAma niyamita zarU kare che. Ama ekaMdara vicAra karatAM je potAnA bhalAne mATe rega thAya che tene ajJAnatAne lIdhe loke bUruM mAnI tene mATe AdhyAna hAyaya kare che phAyadAne geraphAyadA samaje che ane vinA prajananI mahenata karI thAke che. mahAna puruSe kahe che ke je thAya che te sArA mATe. paNa AnI kasoTI karavAne vakhata ke AnI satyatA sama javA jeTalI dhIraja manuSyo pAse kyAM che? nahitara A mAnasika duHkhe utpanna ja na thAya (A dizAmAM paNa vicAra karavAnI jarUra che.) kahyuM che ke For Private And Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA taha sUlasIsaro gAiveyaNAe vi paNihANaM / tadasaMpaogacitA tappaDiyAsaulamaNassa || 1 | [ 149 ] tema ja zUla, mastakanA rAga Adi vedanA utpanna thaye tenA vicAga saMbadhI ekAgratA karavI te karIne prApta na thAya tevI ciMtA karavI ane tenA pratikAra mATe (te zatra dUra karavAnA upAya mATe) mana Akula vyAkula karavuM. A rAga ciMtA-Atta dhyAna che. bhAga Atta athavA niyANAM AntadhyAna rAjyaM surendratA bhogAH khagendratvaM jayazriyaH / kadA meDamI bhaviSyanti bhogAce ceti saMmatam // 77 // puNyAnuSThAnajAtairabhilaSati padaM yajjineMdrAmarANAm / yadvA taireva vAMchatyahita jana kulacchedamatyaMta kopAt / pUjAsatkAralAbhAdikasukhamathavA yAcate yadvikalpaiH syAdArtta tannidAnaprabhavamiha nRNAM duHkhadaM dhyAnamArttam (duravaDhAvopradhAma.) 78 || rAjyanI prApti, iMdrapadavI bhAgAnI anukULatA, vidyAdhAtu' Adhipatya ane rAjyalakSmI A saMmane kayAre prApta thaze, ityAdi vicArovALu dhyAna bhegAtta mAnelu che, puSyavALAM anuSThAna (kriyA) karI tenA phaLa tarIke tIthalakara ane devAnA patranI abhilASA kare athavA te ja puNya vaDe, atyaMta krodhathI zatruonA kulanA uccheda (nAza) For Private And Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 150 ] dhyAnadIpikA thAya tevI IcchA kare; athavA nAnA prakAranA vikalpo vaDe pUjA-satkAra ane lAbhAdika sukhanI yAcanA kare. A sarva niyANuthI utpanna thanAruM ArtadhyAna manuSyone duHkharUpI dAvAnaLanA bhayaMkara sthAna samAna thAya che. bhAvArtha:-AnuM nAma te mananI zaktine durUpayoga kharAbamAga samaja. mahenatathI kaMTALelA ke ALasunA AgevAne Ane ja samajavA mahenata karyA vinA mAla khAvAnI IcchA rAkhanArAo tamane keI na maLyA hoya te A vicAra karanArAne oLakhI leje ekAMtamAM besI manane koI paNa vicAramAM lIna karI dIdhuM ke te vakhate bharabajAra hoya te paNa ekAMta ja samajI levuM. vicAra kare ke mane A AkhA bhAratavarSanuM ke jeTalA dezo che te badhAnuM rAjya maLe te ThIka thAya che. athavA A rAjya to maLe paNa pAchuM AyuSya thoDuM eTale te mUkIne te javuM ja paDe ne tyAre iMdranI padavI maLe te kevuM sAruM? de upara manamAM dhArIe tevI AjJA karIe, hukama calAvIe, suMdara apsarAo ke IMdrANIo AvI maLe. ApaNI AgaLa vividha prakAranA nATAraMbha thaI rahyA hoya. ahA! A sukhanI to vAta ja zI karavI? paNa are ! evAM sukha te mArA bhAgyamAM kayAMthI hoya? A duniyAnA ja nAnA prakAranA bhego maLe te paNa kevuM sAruM thAya ? gADI, vADI ne lADInI majA mArIe. havAvALA mathake upara baMgalAo bAMdhI amanacamana uDAvIe. enA karatAM paNa vidyAdharanA rAjApaNAnI prApti thAya te te pachI pUchavuM ja zuM? suMdara For Private And Personal Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 151 ] vimAnamAM besI, vidyAdharIonI saMgAte, suMdara ArAme, bAgabagIcAo, naMdanavana, Adi suMdara sthaLamAM vihAra karIe. ka9pavRkSAdi jhADonI suMdara ghaTAomAM, sahelagAha thatI hoya, malayAcaLa je maMdamaMda pavana AvatuM hoya, kinnaranA gAyananA madhura zabda kAne paDatA hoya, ahA! A majAnI to vAta ja zI karavI? AvAmAM koI zatru vidyAdhara ke bIje kaI mArI patnIne upADI jAya-mArA sukhamAM vina kare ke mAru rAjya laI levA caDI Ave che, kharekhara huM sAmo thaI jAuM ane mArAmAM evuM baLa hoya ke mane kaMI jItI zake ja nahi. zatruone nAza karI temanI lakSmI lUMTI lauM, AkhI duniyA mAre AdhIna thaI jAya, sarva ThekANe mAre ja vijaya thAya, ityAdi vicAre karatAM, jarA pavanane jhapATe AvatAM AMkha khUlI jAya ke keInA zabdothI te vicAradhArA tUTI jatAM, sAvaceta thaI AvatAM, tapAsa karatAM A je pAyA vinAne mahela Ubhe karyo hato te mAMhIluM kAMI paNa dekhAya kharuM ke ? dhumADAnA ja bAcakA ke bIjuM kAMI? svapnAmAM dekhela banAvathI AmAM kAMI adhikatA kharI ke? kAMI ja nahi. - are mUrkhatA! ahA ajJAna dazA ! kevI bhayaMkara bhUla! mAna! amUlya mAnavajIvanane ke asAdhAraNa durupa ga? ATalA vicAra karyA temAMthI kAMI maLyuM kharuM ke ? vakhata paNa nakAmo gayo, teTaluM AyuSya ochuM thayuM, mana paNa teTaluM caMcaLa thayuM ane pariNAme (zUnya) mIDuM. AnA karatAM teTalA vakhata mATe paramAtmAnuM smaraNa For Private And Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 152 ] dhyAnadIpikA karyuM hatuM, ke uttama vicAro karyA hatA, ke kAMI paNa sAruM kAma karyuM hota te mana meluM thavAne badale sudharata. ujajavala-nirmaLa thAta, sAruM puNya baMdhAta ke je vastunI jarUriyAta ke IrachA hatI te meLavI ApavAmAM madadagAra thAta. mATe te manuSyo! AvA havAI kilA bAMdhavAnuM baMdha karI jenI jarUriyAta hoya tene mATe mahenata kare. manuSya! tamArA niraMtaranA vyavahAra saMbaMdhamAM tapAsa te kare ke mahenata vinA kAMI maLe che kharuM ke? are moDhAmAM mUkayA pachI paNa cAvavAnI mahenata karyA pachI ja peTa bharAya che, te A tamArA mane kAMI ekalI lukhI icchAthI ja pUraNa thavAnA che ke nahi ja. keTalAeka vicAravAna manuSyane uparanI hakIkta kharI lAgavAthI te manaIcchita varatu meLavavA mATe nAnA prakAranAM puNya, dAna, tapa, japa, vrata, ItyAdi zubha kAryo kare che, ajJAna kaSTa sahana kare che, mAkhInI pAMkha na duHkhAya tyAM sudhI chAnuM rakSaNa kare che, ogha saMjJAe cAritra paNa UMcuM pALe che, ATaluM karyA pachI temanI A mAyika viSacAnI IcchA temane phasAve che. mahenata karIne tene badale levAne te taiyAra thAya che. tene badale svAbhAvika vakhate pitAnI meLe maLI Ave teTalA vakhata sudhI paNa teo dhIraja dharI zakatA nathI. temanA sArA karmo kadAca temanI IcchA viruddha phaLa ApI deze, ke phaLa ApavAnuM bhUlI jaze, tevI temane zaMkA thatI hoya tema teo potAnAM karelA zubha kamane badale AgaLathI mAMgI le che. teo niyANuM kare For Private And Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 153 ] che, niyANAnA atha karela mahenatanA badalA phaLa maLavAnA vakhata agAuthI mAgI levA. jema ke meM mArI jiMdagImAM amuka amuka sArAM kAma karyo che, tapazcaryA karI che, brahmAcaya pALyu che, bIjA tratA vagere kila, mana, vacana ke zarIrane kaSTa thAya tevAM ke tyAM sudhI karmo karyo che ke dhana khacI madira khadhAvyA che, dAna Apyu che, dharmazALAo aMdhAvI che ke pApakAranAM kAca karyo che tenA phaLa tarIke adalA tarIke mArI dhArelI icchA pramANe phaLanI prApti tho, mane tItha kara padavI prApta thajo, devagati maLI Avo, amuka snehI ke patiputrAdikanI prApti thajo. A veLAe kadAca keAInA uparanu` vairabhAva yAda AvI jAya kAi AvezamAM ema paNa nizcaya karI nAkhe ke mArA tapazcaryAdi puNyanI zaktithI mArA zatrunA kuLaneA-va'zanA sathA uccheda karI zakuM tevuM khaLa ke zakti mane prApta thajo. athavA manAvA, pUjAvAnI IcchAthI, satkAra, mAna pAnanI IcchAthI, ke tevA ja pAMca iMdriyAnA viSayane anukULa viSaceAnI icchAthI, tevI tevI vastu prApta thavAnI mAgaNIo kare che. AvI mAgaNIonu' pariNAma temane mATe bhayaMkara dAvAnaLanA vacamAM rahelA nivAsasthAna tulya duHkharUpa thAya che, puNyAdika kriyAo karI eTale temanA dhAryA pramANe phaLa tA maLe che, temAM paNa vizeSa eTaleA che ke temanI icchA je vastu meLavavAnI hoya che te maLI zake teTalA pramANathI adhika puNya hAya tA te vastu maLe che, teTalu puNya na hAya tA te pramANe maLatu nathI. For Private And Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 154 ] dhyAnadIpikA temane duHkhI thavAnuM kAraNa e che ke, niyANuM karI mAgI lIdhelA phaLanuM pariNAma sukharUpa thatuM nathI. eka IcchA bIjI IcachA utpanna kare che, bIjI pUrI thaI na thaI tyAM trIjI IcchAUThe che. jJAnadazA jAgRta thayelI na hovAthI A IcchAne nAza bIjA koI upAyathI thato nathI, kema ke IcchAonAM bIja ajJAna dazAmAM rahelA hoya che. IchAo paNa pUrNa thatAM harSa thAya che. pUrNa thavAmAM aneka Ara karavA paDe che. temAM keI aDacaNa kare, vidana kare to zreSa thAya che. IcchA pUrI na thAya, to kheda thAya che. A rAgazreSanI pariNati navIna kama upArjana karAve che ane pariNAme janmamaraNanuM gADuM vagara aTakaye cAlyA ja kare che. - ahIM vicAradazAnI pUrNa jarUra che. je bIja sArI jamInamAM vAvyuM che, to phaLa thaze ja, tene mATe dInatA karavI te kevaLa kalezane ja mATe che. tema ja je jIve satkarma kya che, te tenAM sArAM phaLa maLavAnA ja, te tene mATe AvI dInatAvALI ane pariNAme duHkharUpa niyANAnI mAgaNI karavI te nakAmI che. AtmadaSTi thayA sivAya icchAnA bIjano nAza thato nathI. ahIM e zaMkA thaze ke mahenata vinA maLatuM nathI, mahenata karI phaLanI mAgaNI karatAM pariNAma AvuM batAve che, tyAre IcchAone tRpta kema karavI? uttara e che ke uttama vicArabaLa vinA-jJAnazakti pragaTa thayA sivAya-IcchAone nAza thaI zakatuM nathI. For Private And Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 155 ] IcchAnI tRpti kAI vakhata thaI nathI ane saddAne mATe thavAnI nathI, e teA khaLatA agnimAM lAkaDAM hAmyA ja kA, agni zAMta na thatAM vadhate ja thavAnA. IcchA pramANe bhAgeAnA upabhAga karavA e kAMi agni zAMta karavAnA upAya nathI, tema viSayAnI prAptithI IcchA zAMta thAya te vAta svapne paNa sAcI na mAnavI. mArA A kathanathI khAtarI na thatI haiAya te anubhava karI jovAthI ni ya thaze. hA! tRpti thaze, jarA vAra zAMti Avaze, vairAgya paNa pragaTa thaze ane have A raste javu ja nahi ema niya paNa thaze. chatAM te gheADIvAra ja, jarA vakhata javA do, pharI anukULa saMcAge. maLavA de, teA samajAze ke A vastu tA duniyAmAM koI vakhata maLI ja nathI teTalI tItra IcchAthI pAchI tenA tarapha pravRtti thaze ane gheADI vAra pahelAM utpanna thayela tRpti, ke zAMti ke vistRtA nAza ja pAmI jaze. mATe vicAradazA khUlyA sivAya, vivekajJAna pragaTa thayA sivAya, ke jJAnagarbhita vairAgya thayA sivAya, tRpti ke zAMtinI AzA tamAre rAkhavI ja nahi, "tyAre iSTa vastu meLavavA mATe ame zubha kriyAo karI, te bya jaze ke? AnA uttara e ja che ke tamArI icchA te vastu taraphthI pAchI vaLatI na ja hAya, tene meLavavA mATe utkaTa jijJAsA banI rahetI hoya tA tame zubha kriyA ghaNI khuzIthI karI; paNu tamAru` nizAna badalA, sukAna pharavA. viSaye pAgane mukhya padmavI na ApeA, tamArA Atmadevane meDhA AgaLa karI. te meLavavAnu eTale tenA anu For Private And Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 156 ] dhyAnadIpikA -- - bhava karavAnuM lakSa rAkho, sarva kriyAo tene uddezIne kare. kRSikAro dhAnyane mATe ja khetI kare che, chatAM ghAsa, kaDaba, vigere te prAsaMgika-IrachA karyA vinA ja tenI sAthe pragaTa thAya che, tema ja te AtmadevanI ja utkaMThA tame karo to rastAmAM AvA ghAsa jevA viSapabhoge te sattAgata IcchAnusAra svAbhAvika ja tamane AvI maLaze. eka rAjAne tame maLaze te paheredAra sipAIe te anicchAe paNa tamArI gulAmI karaze. vrata, tapa, japa, ItyAdi karyA karo. paNa sAthe tenA phaLanI IcchA na rAkhe. IcchA sivAya dareka zubha kAma karyA karo. AnuM pariNAma e Avaze ke je kriyA karo cho temAM je svabhAva che te kALAMtare bahAra Avaze ane tamArI Asakti temAM ochI thayelI haze te A anukULa sAmagrI ke viSapabhoganA sAdhana tamane herAna na karatAM kAMIka IcchAone zAMti ApI temAMthI ja vicAra dvArA viraktatA meLavI Apaze. jene mATe atyAre IcchA karatA hatA te saMgo maLI AvatAM paNa tamane tenAthI viraktadazA pragaTa karavAnI IcchA raheze vastu ke kriyA ekanI eka che. paNa tame jema jema tene vaLagatA jaze tema tema te tamArAthI dUra bhAgaze ane jyAre tame tene tyAgavA Icchaze eTale te tamane vaLagatI Avaze. A pramANe vastunA svabhAvane samajI tenI IcchA kADhI nAkhe, eTale te tamane maLaze eTaluM ja nahi, paNa te tamArI IcchAne zAMta karI, tamane herAna na karatAM UlaTI For Private And Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 157 ] viratatAne pragaTAvI jaze. vastusthiti A pramANe che mATe bhaviSyanI ciMtArUpa A dhyAna mUkI daI prayatna karatA rahe AtmaparAyaNa thAo. anya sthaLe kahyuM che ke- deviMda cakkavaTTittaNAI guNariddhipathyaNAmaIyaM / ahama niyANa ciMtaNa mannANANugaya macaM taM // 1 // he ane cakravatI AdinA guNa (rUpAdika) tathA riddhinI prArthanA (yAcanA)vALuM niyANanuM ciMtana karavuM te adhama che. atyaMta ajJAnanI madadathI te (adhyavasAya) utpanna thAya che. AdhyAnanuM phaLa eyaM caunvihaM rAgadosamohaM kiyassa jIvassa / aTTajhjhANaM saMsAravaNaM tiriyagahamUlaM // 2 // rAga, dveSa ane mohanA cihnavALuM (rAgadveSa ane mehathI eALakhAtuM) A cAra prakAranuM A dhyAna jIvane saMsAra vadhAranAruM che ane tiya (janAvara)nI gatinuM mULa che (AdhyAna karanArA cha vizeSa prakAre janAvaranI gatimAM jAya che). madhyastha munione AdhyAna hetuM nathI majjaththassa ya muNiNo sakammapariNAmaM jaNiya meyaMti / vaththuNasabhAvaciMtaNa parassa sammaM sahatassa // 3 // For Private And Personal Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 158 ] dhyAnadIpikA pitAnA karma pariNAmathI A (regAdi aniSTa saMgo) utpanna thayelA che (ItyAdi) vastu svabhAvanA ciMtana karavAmAM tatpara thayelA ane samyapha rIte (rAgadveSa vinA) gAdi sahana karatA evA madhyastha munine AdhyAna hetuM nathI. bhAvArtha:-ahIMyAM zaMkA thAya che ke munie ke jemaNe saMsAratyAga karyo che ane mukhya rIte AtmasAdhana karavAmAM cittane lagADayuM che tevA munione paNa ghaNI vAra pUrva karma saMgathI nAnA prakAranA regAdine upadrava thaI Ave che, kemake karma kaIne phaLa ApyA vinA rahetuM nathI. A mahApuruSone siddhAMta che, te A roganI asamAdhAnIthI, tene pratIkAra-upAya karavA teo prayatna kare che ane manamAM ethI ema paNa thAya che ke A roga zAMta thaI jAya te ThIka. Ama roganA zamanane upAya kare ane manathI regane nAza thAya tema ciMtavavuM tethI muniene AdhyAna thavuM ja joIe ? vaLI tapa, saMyama, Adi aMgIkAra karavAthI temanA manamAM cokkasa nizcaya hoya che ke sAMsArika duHkhane viyoga thAya te ThIka. tethI paNa temane AdhyAnanI prApti che ema samajI zakAya che? Ano uttara e che ke je rAgadveSAdine paravaza thayela te muni hoya te avazya temane paNa AdhyAna hoya, paNa jeo rAgadveSane AdhIna na thatAM madhyastha sthiti dhAraNa karI vicAra kare che ke A vividha prakAranA rogo je mArA dehamAM utpanna thayA che te pUrvajanmamAM karela azubha karmane For Private And Personal Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 159 ] vipAka (phaLa) che. mATe mAre paritApa karavA e cAgya nathI. huM manamAM kheda karIza tApaNa tethI A rAga eche thavAnA nathI. mahAna puruSone paNa karelA karma bhAganyA sivAya chUTake thate nathI, ItyAdi vastu svabhAvanA ciMtanamAM vicAramAM tatpara thai sArA adhyavasAye-madhyastha pariNAme te rAgAdine sahana karatAM temane AttadhyAna hatu ke thatu nathI paNa kanI nirjarA thAya che. lAbhAlAbhanA vicAra karI rAganA pratIkAra karavAnI jarUra che. kuNau va pasaththAlaMbaNassa paDiyAramappasAvajjaM / tavasaMyamapaDiyAraM sevau dhamma- maNiyANaM // 4 // prazasta AtmajJAnanA sAdhanabhUta Alekhana mATe alpa sAvadyavALA pratIkAra-upAyA karavAnI jarUra che ane niyANA vinA krama kSayanA hetubhUta tapa, sayamarUpa upAyeA sevavA paNa jarUranA che. matalaba ke tethI ArttadhyAna thatu nathI, paNa te upAcA dharma dhyAna che, athavA dhama dhyAnanuM kAraNa che. - bhAvAtha : jJAnAdi uttama Alekhanane mATe alpa doSavALAM ke nirdoSa auSadhAdinA upacAra karavAthI dhamadhyAnane hAni pahoMcatI nathI. zarIra sAru' haze te jJAna bhaNAze, gurvAdikanI ke glAna, khALa tapasvI AdinI bhakti thaze. nAnA prakAranI tapazcaryA thaze. gacchanI ane gacchanI nizrAye rahelA sAdhuonI sAraNA, vArAdi sabhALa levAze, ane yAnAdika karI AtmasvarUpa pragaTa karI zakAze. ItyAdi For Private And Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 160 ] dhyAnadIpikA AlaMbane kAraNene laI nirdoSa auSadha karAvavAnI jarUra che. athavA alpa delavALA, paNa pariNAme mahAna lAbha ApanArA auSadhethI dharmadhyAnanI vRddhi thAya che. zAstramAM paNa kahyuM che. ke gItArtha muni yatanApUrvaka kAraNe alpa sAvadya auSadhAdi karatA chatAM paNa nirdoSa che. gItArtha e zabda kahevAne hetu e che ke dravya, kSetra, kAla, bhAvanA jANanAra gItArtha muni hoya che. te je avasare jenI jarUriyAta hoya tevI pravRtti Agraha vinA teo kare che. tethI lAbhAlAbhano vicAra karI cagya avasare kaI kAmamAM pravRtti ke nivRtti karavI ghaTe tyAM te tevI pravRtti karI zake che. tapa, saMyama, Adi karavAM che te paNa sAMsArika duHkhene pratIkAra-upAya che mATe tapa, saMyamAdinI vRddhi thatI hoya tevA nimitta auSadhAdi karavAM paDe te paNa dharmadhyAna hetu hovAthI dharmadhyAna che vizeSa eTale che ke te tapa saMyamAdi niyANa vinAnA hovA joIe-sAMsArika sukhanI abhilASA-IcchA vinAnA hovA joIe. ahIM keI zaMkA kare ke karmano kSaya karavA mATe tapa saMyamAdi karavA che te paNa eka jAtanuM niyANuM ja che ne? kemake niyANAne artha e ja thAya che ke mArI A saMyama tapazcaryAdi kriyAnuM amuka phaLa mane prApta thAo ane te pramANe karmane kSaya karI mokSa prApta karavA mATe tapazcaraNAdi karavA te paNa niyANuM ja che ne? Ane uttara A pramANe che ke te vAta kharI che. For Private And Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA [ 161 ] nizcayathI mokSanI IcchA karavI, teno paNa niSedha karelo che mo maLe ja sarvatra niHo punittama:. uttamamunie mokSamAM ane bhavamAM-saMsAramAM-sava sthaLe spRhA-IcchA karatA nathI. te paNa AvI uttama koTinI bhAvanAmAM jemanuM mana pariNamyuM nathI tevA jInI apekSAe vyavahAramArge mokSanI IcchA karavI, te dezavALI nathI. A prakAre paNa temanA kiyAmArgamAM pravRtti thavAthI teonA cittanI zuddhi thAya che ane tyArapachI chevaTe teo sarvatra nispRha thavAnI kaTimAM praveza karI zake che. AdhyAnavALAne lezyA keTalI hoya? lezyAtrayaM ca kRSNAdi nAtisaMkaliSTakaM bhaveta / ArtadhyAnagatasyAtha liMgAnyetAni ciMtayeta // 79 // A AdhyAnavALAne kRSNa Adi traNa vezyA, ghaNI saMkilaSTa (malina-kaluSita) na hoya tevI (traNa lezyA) hoya. have AdhyAnavALAnAM AgaLa kahevAmAM Avaze te liMge cihno-nizAnIono vicAra kare. bhAvArtha:-jenA udaya vaDe AtmA lepAya che, judA judA ayavasA-pariNAme dhAraNa kare che tene lezyA kahe che. jema sphaTika ratna svAbhAvika rIte atyaMta nirmala-svaccha ane zveta hoya che. tathApi kALA, pILA, lIlA, rAtA, vigere raMgavALA padArtho tenI pAchaLa mUkavAmAM Ave che. to A padArthonI upAdhine laI phaTika paNa lAla, pILuM, 11 For Private And Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 162 ] dhyAnadIpikA ja kALuM ke lIluM dekhAya che. A ThekANe vicAra karo ke sphaTika ratna vastutaH tevu' nathI paNa A padArthonI najIkatAne laine ja viparIta bhAna, thAya che. judI judI rIte te sphaTika dekhAya che; evI ja rIte kamanA aNue je udayamAM AvyA che temanI samIpatAthI athavA AtmA peAtAnuM bhAna bhUlI jAya tevA rAgadveSa mAhu utpanna karanArA padArthonI samIpa tAnA nimittathI mAtmA judA judA pariNAme pariName che, svaccha ke malina, kilaSTa ke ma'da jevAM nimitto ke kama aNuonA udaya thAya che tevA jIvanA adhyavasAya thAya che tene lezyA kahe che. Atta dhyAnanA jIvAne, kRSNa, nIla ane kApAta A traNa lezyAe hoya che. tathApi te traNe ghaNI kilaSTa, malina cA niviDa hAtI nathI paNa thADImalina, thADI niviDa (vila) hAya che. Artta dhyAnanA udayathI jIvanA pariNAme kALAM, lIlAM ane kAMika pArevAnA raga jevA thAya che chatAM tenA rasa ghaNuM! maMda, AchA ane ghaNI ethI kliSTatAvALA kaDavAzavALA hoya che. Atta dhyAnanAM cihnA-lakSaNa batAve che. zokAkraMdau mUrcchA mastakahRdayAditADanaM citA | Arttagatasya narasya hi liMgAnyetAni bAhyAni ||80|| zezaka karavA, AkraMda karavuM (raDavu'), mUrchA AvavI, mAthuM ane hRdaya Adi pachADavAM-tADavAM, ciMtA karavI, ityAdi Artta yAnane pAmelA puruSanAM A khAdya cihanA nizcaya samajavAM. For Private And Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dhyAnadIpikA www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 163 ] bhAvArtha-Atta dhyAna karavAvALA jIvAnAM AMtaranAM lakSaNeA tA te AttadhyAna karanAra jIva vacAravAna hoya teA te peAtAnA mananI kalpanAone pAte ja ni ya karI zake che. chatAM bahAranA eDalavA, cAlavAnA ke tADanA tajranA, AkraMda, rudana, mAthuM', hradaya, phUTavA vagere lakSaNaiAthI khIjA manuSyA paNa samajI zake che, ke A mANasanu mana Atta che, sa yAga, vicAga ke rAgAdithI pIDita che, samabhAve veThThI zakatA nathI, AtmaSTi bhulAi gaI che, vivekajJAna nAza pAmyuM che, dehAdhyAsa thayeA che. ajJAnadazAne laI AtmAthI bhinna vastu upara mamatvabhAva vadhelA che. tene laIne ja tenA vacananI ke zarIranI A pravRtti che. mULa leAkamAM Atta dhyAnavALA naranA-puruSanAM A lakSaNA che te sAmAnya rIte puruSanI mukhyatA rAkhI lakhyuM che. bAkI A lakSazeAthI dareka jIvAnAM-srI ke puruSanA AttadhyAnanA nizcaya karI zakAya che. tassAkaMdaNa soyaNaM paridevaNatADaNAdi liMgAI | idvANi viyogAvioga veyaNAnimittAI // 1 // ISTanA viyeAgathI, aniSTanA sa`yAgathI ane vedanAnA nimittathI te ArttayAnavALAnAM AkraMda, zeAcana, paridevana ane tADana Adi cihna thAya che. bhAvA-- Akra'dana eTale meATA moTA zabdo vaDe vilApa karI karIne vizeSa prakAre rAvuM yAne sahana karavu, For Private And Personal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 164 ] dhyAnadIpikA zAcana eTale AMkhamAMthI AMsu cAlyA jatAM hAya tevI rIte AratA karavA-pazcAttApa karavA-jene vicAma thayA che tenI sAthenA peAtAnA svAtha yAda karavA, yA guNe yAda karavA-mIjAne kahI sa`bhaLAvavA. paridevana eTale dInatA karavI-dayAmaNeA caherA karavA, bIjAne dayA utpanna thAya tevI rIte khelavuM athavA vAravAra kalaSTa bhASaNa karavuM, tADana eTale chAtI phUTavI, mAthu' phUTavuDa, vALa kheMcavA, pachADiyAM khAvA, ItyAdi khAdya liMgA-lakSaNA ISTanA viyegathI, aniSTanA sayAgathI ane vedanA-rAgAdika vyAdhinA nimittathI karAya che te sarva AttadhyAnanA cinhA mAhyakhIjA AgaLa dekhAva karI zakAya tevA athavA khIjAe jANI dekhI zake tevA che. A AttadhyAna kAne DAya tadaviraya desavirayA pamAyapara saMjayANuyaM jhANaM / saccapamAyamUlaM vajjeyabvaM jatijaNeNaM // 2 // avirata, dezavirati ane pramAdamAM tatpara sati (sAdhu)ene te ArttadhyAna heAya che. A dhyAna sa. pramAhanu mULa che. yatijanAe tenA tyAga karavA. bhAvA--A Artta dhyAna keTalA guNuThANA sudhI hAya che, te batAve che, aviratinA be bheda che. pahelAthI trIjA guNuThANA sudhInA mithyArdaSTi jIvo te avirati che, ane ceAthA guNaThANAvALA samyakdaSTi jIvA paNa avirati kahevAya che, For Private And Personal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA { 165 ] guNAnuM sthAna te guNasthAna cA guNuThANuM. tadna adhArI gADha kAlI rAtrI jevI, ajJAnatAvALI nigeAda avasthAmAMthI (avyavahAra rAzimAMthI) vyavahAra rAzimAM AvuM thAya, sUkSma zarIra dhAraNa karavAmAMthI kAMika sthULa zarIra dhAraNu karavApaNuM hAya, Atra saranAe paNa dhama jevI vastu taraph lAgaNI hAya, pachI bhale ne te adhama hAca, tathApi kAMIka sArI AzAthI dharma tarapha valaNu thayelu hAya ItyAdi jarAtarA etra sajJAe paNa (kharI samaja na paDe tevI rIte paNa) teTalA guNa prakaTa thayelA hAya tene prathama guNasthAna (zarUAtanA guNu) kahe che. A guNu AgaLa AgaLanI bhUmikAmAM vikAsa pAmatA jAya che, cAkSu' guNaThANu-cAthI bhUmikAmAM AtmAne AtmApaNe jANuvArUpe sabhyajJAna thAya che, jaDacaitanyanu' bhinna bhinna jJAna thAya che tene vivekajJAna paNa kahe che. AtmAnuM pUNuM zuddha svarUpa ahIM pragaTa thatuM nathI chatAM thADe aMze paNa zuddhatAnI zarUAta A bhUmikAmAM thAya che, eTale a Mze svasa vedanaguNa anubhavarUpe ahIM pragaTa thAya che, tathApi mATo bhAga jANavA sahuvA (zraddhA) rUpe hAya che, je teramA guNusthAne pUrNa pragaTa thAya che. A cothA guNasthAnakavALA sabhyaSTi jIvA kahevAya che, chatAM teo avirati hoya che, avirati eTale vrataniyamA na karavA. IcchAe anata che. te IcchAone amuka rIte maryAdAmAM rAkhavI, IcchAonA nirodha karavA, thADe aMze paNa IcchAone kAbUmAM rAkhavI te virati kahevAya che. AtmAnuM For Private And Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 166 ] dhyAnadIpikA svarUpa jevI rIte jANavAmAM Avyu che (svaanubhava siddha pratyakSa anubhava thayela nathI) tevI rItepratyakSa karavAmAM sahAyabhUta kamA~ malinatAneA nAza karanAra-te A AvaraNane haThAvanAra je kriyAmAga che te mAnA Azraya hajI karyAM nathI teTaleA utsAha hajI pragaTa thayA nathI, kevaLa jANavA-sad havArUpe te mAge hRdayamAM jAgRti lIdhelI che te avikRti kahevAya che. pahelAthI trIjA guNa sthAnaka sudhInA jIvA paNa avirata kahevAya che, tathApi temAM ane A ceAthA guNa sthAnavALA jIvAmAM je taphAvata che te e che ke te bhUmikAvALAone te AtmAne jANavA-savApaNuM paNa nathI. AtmAnA zuddha svarUpane samajI jaDathI bhinna mAnavA jeTaluM AvaraNa paNu ochuM thayelu nathI. pudgalanA upabhegathI virAma pAmavAnI IcchA paNa thatI nathI eTaluM ja nahi, paNa pudgaleAnA upabheAga levA e ja kA ke bya manAyeluM hoya che ane Agha sajJAe dharma tarapha valaNa thayeluM hAya tApaNa vyavahAranA prasaMgeAmAM sukhI thavAya ke anya janmamAM anukUla upabheAgeA maLe teTalA pUratuM hAya che. tyAre A bhUmikAvALAne AtmAne nizcaya thayeA hAya che. jeve rUpe jANyu' che, teve rUpe anubhava nathI paNa te tarapha have tene prayANa karavAnu... hAya che. eTale AnuM lakSya AtmajJAna ja hAya che. avirativALA bannene Atta dhyAna hoya che, chatAM bannenA AttadhyAnamAM taphAvata ghaNA haiAya che. dezivarati-dezathakI gheADA bhAganI virati karanAra-AtmA For Private And Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 17 ] tarapha lakSa rAkhI IcchAone nirodha karanAra-pAMcamI bhUmikA yA guNasthAnavALA che, tene paNa AdhyAna amuka bhAge ISTa viyegAdi saMbaMdhI hoya che. chaThThA guNasthAnavALA-sarvaviratidhArI munie, tyAgI pramAdamAM paDatAM temane paNa AdhyAna thaI Ave che, chatAM pUrvane guNasthAnaka karatAM ghaNuM ja maMda maMda AdhyAna hoya che. tenA kAraNe pUrve batAvI AvyA chIe. pahelAthI chaThThA guNasthAna sudhI AdhyAna hoya che; tathApi pahelA guNasthAnamAM rahelA chAnuM AdhyAna, tenAthI jema jema AgaLa vadhatA jaIe tema tema A dhyAna ghaNuM maMda maMda hoya che. ane tenA kAraNo paNa caDatAM caDatAM ghaNuM sAmAnya, nirmAlya yAne najIvA jevAM hoya che. tathApi ArtadhyAna pramAdanuM mULa che. mULa sajIvana heya te vRkSa pharI pallavita thavAno saMbhava che. mATe thoDA najIvA paNa AdhyAnane avakAza Apavo nahi apramatta dazAvALA muniomAM AdhyAnane avakAza nathI. prakaraNa 6 raudradhyAna duSTa krUrAzayo jaMtu raudrakarmakaro yataH / tato raudraM mataM dhyAnaM taccaturdhA budhaiH smRtam / / 8 / / je kAraNathI laI duSTa dUra AzayavALo jIva raudrakama kare che te kAraNathI tene saidradhyAna mAneluM che. te rIdhyAna jJAnI puruSoe cAra prakAre kaheluM che. For Private And Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 18 ] te cAra bheda batAve che:hisaanNdaanmRssaanNdaaccauryaatsiNrkssnnaattthaa / raudradhyAnaM caturdhA syAddehinAM nirdayAtmanAm ||82|| nirdaya svabhAvavALA jIvAne hiMsAmAM thatA AnaMdathI, asatyathI thatA AnaMdathI, ceArIthI thatA AnaMdathI ane dhanAdi rakSaNanA kAraNathI thatA raudra pariNAmayI raudradhyAna cAra prakAre thAya che. tene hiMsAna', asatyAnaMda, cauoNna'da ane rakSaNAnaMda athavA hiMsAnubaMdhI, asatyAnubaMdhI, cauryAnuaMdhI ane rakSaNAnubaMdhI raudradhyAna kaDe che. dhyAnadIpikA hiMsA raudradhyAna pIDite ca tathA dhvaste jIvaudhe'tha kadarthite / svena vAnyena yo harSastad hiMsA raudramucyate || 83 // peAtAne hAthe ke paranI pAse jIveAnA samudAyane pIDA karavI, kadanA karavI, ke nAza karavA ane tema karIne harSa pAmavA tene hiMsAraudra dhyAna kahe che. bhAvA --raudratA, bhaca'karatA, krUratA, kaThoratA, duSTatA, niSThuratA, ityAdi paryAyeA ekasarakhI rIte kharAba pariNAmane sUcave che. AvA kharAba pariNAma jIvanA thayA tene raudra dhyAna kahe che. A raudradhyAnanI pariNati mananI vRttie aneka prakAre aneka rIte thAya che. chatAM te sanA sAmAnya rIte cAra bhedomAM samAveza karavAmAM Ave che. eTale te apekSAe raudra dhyAnanA cAra bheda kahe che, te samAM jIvanA krUra pariNAma thAya che. krUra pariNAma vinA duSTa kAma thatAM nathI. . For Private And Personal Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 169 ] piote jANI joIne jIvene pIDA kare che, sAmA jIve sArI rIte ribAya-duHkhI thAya tevI kadarthanA kare che, ane chevaTe te jIvane mArI paNa nAkhe che. mArI nAkhIne duHkhI karIne pAcho te rAjI thAya che, khuzI thAya che, harSa pAme. che ke ke huM baLavAna! eka taDAke ja amukane AvA baLavAnane meM ekalAe mArI nAkhyo. pite A pramANe jIvene mArI nAkhIne rAjI thAya che tema ja bIja pAse jIvane pIDA karAve che. kadarthanA pamADAve che ane mArI naMkhAve che, athavA koI anya jIve jIvone mAryA heya-pIDA karI heya-kadarthanA karI hoya, te dekhIne, sAMbhaLIne, vAMcIne pite rAjI thAya che A raudradhyAna che. o mahAna IcchAvALA cho! tame pite sukhI thavAne, nIrogI thavAne, kalezarahita jIvana gujAravAne ke lAMbu jIvana TakAvavA mATe IcchAo kare che; te bIjA jenI IcchAone bIjAnA Arogyane, bIjAnA sukhane ke bIjAnA jIvanano tame zA mATe nAza kare che? zuM tame ekalA ja A duniyAmAM sukhI thavAne ke jIvavAne lAyaka che? tamane ja tamAruM jIvana vahAluM che? bIjAne zuM vahAluM nahi ja hoya? e ajJa che! vicAra te karo. pagamAM eka kAMTo vAge che, sahaja Thekara vAge che, ke thoDo nAne sarakhe zastradine ghA vAge che teTalAmAM tame A kulavyAkula thAo che, tamArI sAravAra mATe bIjAnI madada mAgo cho te zuM bIjAne duHkha nahi thatuM hoya? bIjAo anyanI madadanI For Private And Personal Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 170 ] dhyAnadIpikA AzA zu' nahi rAkhatA hAya. tame pAte bIjAne madada ApavAnI vAta te dUra rAkheA, paNa bIjAnA jAna levAthI ke herAna karavAthI paNa jyAM sudhI pAchA na ha| tyAM sudhI tamAre peAtAne paNa sukhI thavAnI IcchA zA mATe rAkhavI joIe ? bIjAnI pAsethI madada levAnI AzA zA mATe rAkhavI joie ane tamane madada paNa zA mATe maLI zake? samajIe ! samajo. le! ane dA, ApA ane meLavA, karA ane pAme. niyamathI viruddha vartana na rAkheA. atyAre baLavAna thai chUTaze, paNa chevaTe tame paNa jhapATAmAM Avaze. kANu amara rahyuM che? abhaya ApanArAe ja nirbhIya thayA che. zAMti Ape| ane pachI zAMti bhAgave. raudradhyAnanu sthAna zu che ? niraMtaraM nirdayatAmvabhAvaH svabhAvataH sarvakaSAya dIptaH / madoddhataH pApamapiH kuzIlaH syAnnAstiko yaH sahiraudra geham ||84|| niraMtara ni yatAvALA svabhAva, te svabhAvathI sa krodhAdinI pradIpti. madathI uddhRtapaNuM', pApamAM buddhi, kuzIlatA ane nAstikatA te raudra dhyAnanI utpattinu sthAna che, bhAvAtha eka jAtanA abhyAsa lAMkhA vakhata. sudhI karavAmAM Ave che, tyAre te abhyAsa majabUta thaI svabhAvanuM pariNAma dhAraNa kare che. eka mANasa sahaja vAtamAM peAtAnA mijAja kheAI bese che; tyAre bIjo mANasa kahe che ke ene cheDaze| nahi, tenA svabhAva ja evA che, kreAdhIleA che, cIDiyA For Private And Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAna dIpikA [ 17 ] - - - - - - - - - che. sahaja vAtamAM ciDAI jAya che (tapI jAya che). matalaba ke sAro khoTo keIpaNa jAtane abhyAsa keTalAka vakhata pachI svabhAva jevo thaI jAya che-tevI Teva paDI jAya che. tema je mANasa niraMtara nirdayatA vApare che, sahejasAjanA aparAdhamAM paNa moTe daMDa Ape che, nirdayatAthI mAra mAre che, dayA, anukaMpA ke arekore jenA hRdayamAM AvatuM nathI, duHkhI jIne dekhIne, ke potAnA prahArathI pIDAtA, ribAtA, raDatA, trAsa pAmatA jIvone dekhIne paNa jene dayA AvatI nathI, jenuM hadaya dayAthI Adra (bhInuM) thatuM nathI, AvA jIvonuM hRdaya kALAMtare nirdayatAvALuM thaI jAya che. temano svabhAva ja te thaI jAya che. te nirdayatAvALA svabhAvane dhAraNa karanAra chamAM, svAbhAvika rIte ja raudra dhyAna nivAsa kare che, kAraNa ke; je jene Adara Ape, te tene tyAM AdarathI rahe che. AvA ja najIvA kAraNasara jIno ghAta karI nAkhe che. sAmAnya kAraNamAM paNa teonA hRdayamAM raudradhyAna phurI Ave che. jeonA manamAM svabhAvathI ja saghaLA kedha, mAna, mAyA ane lebharUpa kaSAye dIpta thaI rahelA hoya che, teo paNa raudradhyAnanAM ja ghara che. kedhavALe jeno svabhAva thaI rahele hoya che, vAraMvAra najIvA kAraNe paNa kedha karavAnI Teva pADayAthI kedhavALo ja svabhAva banI rahe che. AvA mANase sahejasAjanA kAraNe paNa maravA ke mAravA taiyAra thaI jAya che. bIjAnuM khUna karatAM vAra lagADatA nathI. jyAM potAnuM je anyane zikSA karavAnuM cAlatuM hoya che tyAM to tene For Private And Personal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 17 ] dhyAnadIpikA zikSA kare che ja paNa jyAM tevuM jora cAlatuM nathI hatuM tyAM pite ja te krodhane bhegA thaI paDe che. eTale ke dhanA AvezamAM pite paNa ApaghAta kare che. A rIte jeo mahA abhimAnI che, dareka ThekANe huMpada karI pote ja badhuM mAna levA Icche che, thoDAMghaNuM sArAM kAme karI lokomAM pitAnuM mahattava gAyA kare che, potAnuM mahatva vadhAravA mATe ja paisAne upaga kare che, AvA mANase mAnane vAraMvAra AvakAra ApavAnI Teva pADe che. A Teva kALAMtare svabhAvanuM rUpa pakaDe che. tenuM pariNAma e Ave che ke sarva sthaLe te mAnanI ja IcchA kare che. deva-gurnAdi ke adhikArI varga pAsethI paNa mAna Icche che. jyAre tene mAna maLatuM nathI, agara keI tenuM apamAna kare che tyAre te potAnA thayelA apamAnanA badalAmAM pitAnA prANane paNa halakA gaNe che. kAM te tene mAre che, ane kAM te pite mare che. A rIte A mAna paNa raudra dhyAnane nivAsa karavAnuM ghara ja che. mAyA, kapaTa, prapaMca e paNa zarUAtamAM najIvAM dekhAya che. sAmAnya bAbatathI temanI zarUAta thAya che. tenI Teva vadhatAM chevaTe te svabhAvanuM rUpa dhAraNa kare che. moTA moTA prapaMca race che, kAvatarAM goThave che, aneka jIvane te jALamAM phasAve che. temAM je pitAne prapaMca khullo karanAra maLI Ave to raudradhyAna UchaLI Ave che. tene jAna leze tema karatAM jo pitAne sapaDAI javAno prasaMga Ave te pote ApaghAta karI mare che. Ama mAyA, prapaMca, kapaTajALa paNa raudradhyAnanI utpattinuM sthAna ja che. For Private And Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 73 ] - - - - lobhanI zarUAta paNa pitAnI cAlu sthitithI kAMIka adhikatA prApta karavI ATalAthI zarU thaIne chevaTe bhayaMkara rUpa dhAraNa kare che, AkhI duniyAnI riddhi ke hakUmata meLavI levA sudhI vRddhi pAme che. lAbhathI pitAputre laDe che, bhAIo ApasamAM laDe che, kuTumAM kaleza thAya che, saMbaMdhIonA sagapaNe mukAya che ane ekabIjAnA lehI reDAya tyAM sudhI paNa A lAbha zAMti pAmato nathI. lobhI jI dhanane mATe anyanA prANa letAM paNa pAchuM vALI jetA nathI. tema pitAnuM dhana lUMTAI jatAM-corAI jatAM ke nAza pAmatAM ghaNA mANase gAMDA thaI gayelA ke ApaghAta karI maraNa pAmelA atyAre najare paNa dekhAya che. hakUmatanA lobhane mATe aneka laDAIo thayelI tame sAMbhaLI haze ane atyAre paNa aneka rAjya laDatAM tame sAMbhaLo che, dekhe che. ahA! kevuM raudradhyAna! kevI bhayaMkara khUnarejI! pitAnI lebhAMdhatAne lIdhe lA mANasonI katala thatI atyAranI kahevAtI, sudharelI duniyAmAM paNa najara dekhAya che. mAre! mAro kApa kAponA pokAre jyAM thaI rahelA che, jIvatAM ne jIvatA mANasone saLagAvI devA-cIrI nAkhavA ke goLIbAra karavA tevAM kAmo paNa eka lebhane mATe ja! dhanI zAMtine mATe ja! vera levAne mATe ja ! mAna sAcavavAne mATe ja! ahA! lobhanI lebhAMdhatA ke kUratA mATe zuM varNana karavuM? bhagavAna RSabhadevanA putra bharata ne bAhubaLI jevA For Private And Personal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 174 ] dhyAnadIpikA banne bhAie paNa AvI raudra bhaya karatA sudhI paheAMcyA hatA ke je te ja bhavamAM nirvANu pAmanAra hatA. teA khIjAAne mATe teA kahevuM ja zuM...? badhA karatAM lAbha te vizeSa prakAre raudradhyAnanu mukhya mathaka tarIke prakhyAti pAmelu* sthaLa che. A cAre kaSAyeA niraMtara jenA hRdayamAM saLagatA ja hAya che, jAjavalyamAna thaI rahelA hAya che, teone raudradhyAna AvatAM vAra lAgatI nathI. madathI uddhata thayelA manundhyA ke jIvAmAM paNa raudradhyAna kAraNa maLatAM bahAra nIkaLI Ave che. dhananA mada, maLanA mada, kuLane mada, adhikAranA mada, vidyAnA mada, ItyAdi madrathI jenA uddhRta svabhAva thaI rahyo hAya che, vidyA ke kaLA, dhana ke adhikAra ItyAdinu jene ajINu thayu che, pAtra ochuM hoya ane temAM vastu vadhAre mUkavAmAM AvatAM te bahAra nIkaLI paDe che tevI rIte sAmAnya manuSya karatAM maLI AvelI kAMI paNa adhikatAne, peAtAnI ayAgyatAne laI jIravI na zakavAthI uddhatAIthI bahAra chalakI vaLe che. AvA madathI unmatta thayelA uddhRta jIvAmAM raudradhyAna svAbhAvika rIte nivAsa karIne rahe che; pApamati--jeonI buddhi nira'tara pApamA mAM varlDa kare che, pApanA vicArA ahoniza karatA heAvAthI te vicAra ghara karI vAsanArUpe ke saMskArarUpe yA svabhAvabhUta thaI rahe che ane jema kAI AjJAMkita sevaka hAya tene hAka mAratAM aMdhA kAma paDatAM mUkI tatkALa te peAtAnA mAlika pAse hAjara thAya che, tevI rIte A pApa buddhinA saMskArA saheja For Private And Personal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 175 sAjanuM nimitta maLatAM dRDha saMskArarUpa thayelA hovAthI smaraNa karatAMnI sAthe ja hAjara thAya che ane peAtAne karavA lAyaka hiMsAdi kAryoMmAM tatkALa joDAI jAya che. matalaba ke raudradhyAna tatkAla utpanna kare che. kuzIla-kharAba AcaravacAravALA, athavA vyabhicArI, parastrIla paTa, parapuruSa lapaTa ii vigere jIvA A vabhAvavALA jIvAmAM paNa raudradhyAna nivAsa karIne rahe che, : vyabhicArI jIvA peAtAnI icchA tRpta karavA mATe nira'tara AthaDyA kare che, vicAre karyA kare che ane avasara zeAdhatA rahe che. temanA A kAmamAM khalela paheAMcADanAra ghaNA hAya che. temanI icchAnA tApanI ADe AvanAra mANasA tarapha te krUra STithI jue che. temanA taraph dveSa rAkhe che-IrSyA kare che. chatAM paNa jo teo vighna karatA rahe te pachI jo peAtAnu jora cAlatu hoya tA raudra pariNAme ghAta karavA paNa cUkatA nathI, athavA tA strInA mAlika ke sakha'dhI A bhicArInA prANa levA sudhI paNa prayatna kare che ane te dvArA paNa raudradhyAna thavA sabhava che. athavA peAtAnI lAjaAbarU javAnA kAraNathI leAkApavAdanA bhayathI paNa raudra pariNAme peAtAnA prANane ghAta karavA paNa cUkatA nathI. ityAdi kAraNeAthI paNa A kuzIlatA raudradhyAnanu kAraNu ane che. nAstikAmAM raudradhyAnanA nivAsa che. dharmAdhamane nahi mAnanAra tathA paraleAkanI gati A-gatinA inkAra karanAra jIvA nAstika kahevAya che. teo ema mAne che ke " A For Private And Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 176 ] dhyAnadIpikA "" leAka sivAya bIju kAMi nathI. maraNa nathI ane punarjanma paNa nathI, te pachI amuka vidhi-niSedha (karavuM ane na karavu') vigere hAya ja kayAMthI ? tyAre A jiMdagImAM IcchAnusAra Anada karavA e sivAya bIju kAMika bya nathI. e AnaMdanA sAdhanA game tevI rIte meLavavA ja, temAM ADe Ave tene zikSA karavI, anya janmaneA bhaya na hevAthI karela kA~nA badaleA maLaze tenA niNaeNya temane na hovAthI nira'kuzapaNe teonuM vana cAlu rahe che. A vanamAM ADe AvanArane dUra karavA mATe raudradhyAna pratyeAjavAmAM jarA paNa za'kA rahetI nathI. A ja kAraNathI atyAra sudhI batAvelA raudradhyAnanA sa* nimittone jema bane tema tyAga karavA. khIjA' paNa kAmeAmAM raudradhyAna thAya che. jIvAnAM mAraNopAyAn citayet pUjanaM tathA / gotradvevadvijAdInAM mepAdiprANaghAtanaiH // 85 // jalasthalakhagAdInAM galanetrAdikarttanam / jIvAnAM prANaghAtAdi kurvan raudraM gato bhavet // 86 // jIvAne mAravAnA upAyA ciMtave, gaiAtradevI ane brAhmaNA dinI akarAdi prANIoneA ghAta karIne pUjA kare, jaLacArI, sthaLacArI ane AkAzagAmI ItyAdi prANIonAM gaLA ane netrAdi kApe, jIveAnA prANAnA ghAta kare, ityAdi karatAM raudradhyAna prApta thAya che. For Private And Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 177 ] mAnya bhAvArtha-udaranirvAhanA kAraNe jene mAravAnA upAya citavavA athavA gotradevI AgaLa pite sukhI thAya te mATe bakarA pramukha chanAM balidAna ApavAM, jIne mArIne caDAvavAnI mAnatA mAnavI athavA brAhmaNadinI pUjA karavAnA nimitta ke yajJa-yAgAdimAM zAMti AdinA kAraNe eno ghAta kare (atyAranA vakhatamAM brAhmaNanI pUjA karavAnA nimitta bakarAM pramukhanI hiMsA karavAno rivAja A dezamAM jaNAto nathI. mULamAM tema lakhyuM che tevA prasaMge kadAca te lakhanAranA vakhatamAM banatA hoya te nA na kahevAya, pANImAM pharanArAM, jamIna upara cAlanAra ane AkAzamAM uDanArAM prANIonAM gaLAM maraDavAM, netrAdi pheDavAM, vagere prANIone ghAta kare te raudra, bhayaMkara pariNAma thayA sivAya banatuM nathI. A bhayaMkara pariNAma te raudradhyAna che, sAmA chone bhaya ApanAra che. ane potAne paNa tethI bhaviSyamAM AvI bhayaMkara sthitimAM AvI paDavuM paDe che mATe vicAravAna manuSyae AvA ghera kartavyathI pAchA haThavuM. asatyAnaMda raudradhyAna vidhAya paMcakaM zAsra mArgamuddizya hiMsakam / prapAtya vyasane lokaM mokSya'haM vAMchitaM sukham // 8 // asatyakalpanAkoTikazmalIkRtamAnasaH / ceSTate yat janastaddhi sRSAnaMdaM hi raudrakam // 8 // 12 For Private And Personal Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 178 ] dhyAnadIpikA anyane ThagavAvALA zAstra banAvI, hiMsakamA jaNAvI, lokene kacchamAM pADI, huM vAMchita sukha jogavIza. asatya kalpanAnA vAda ke pUrva pakSa vaDe athavA karaDe game tevI asat kalpanAo vaDe manane malina karI manuSya je ceSTA kare che (vartana kare che, tene nizca karI mRSAnaMda (asatyAnaMda) nAmanuM raudradhyAna kahe che. bhAvAtha-pUrve raudradhyAna kahevAyuM temAM hiMsAnI pradhAnatA (mukhyatA) hatI. A bIjA raudradhyAnanA bhedamAM asatya (DuM) bolavuM, tenA pradhAnatA che. indriyanI tathA mananI tRpti karavArUpa svArtha sAdhavA mATe mukhya karI sAmA jAne nAza thAya tyAM sudhI asatya vacananI pravRtti karavAmAM Ave che, tene (asatyamAM AnaMda manAte hevAthI) asatyAnaMda rodradhyAna kahe che. lokene ThagavA sAru jUThAM zA banAvavA-loke dharmane bahAne jeTalA ThagAya che teTalA bIjA vyavahAramAM bhAgye ja ThagAtA haze. keTalAke mokSanA paravAnA rAkhe che ke amArA sivAya bIjAne mokSa maLe ja nahi. amArA dharmamAM Ave tyAre ja mokSa maLe che. keTalAka svarganI ciThThIo Ape che. amuka rakama amane Apo eTale ciThThI lakhI devAmAM Avaze, ke tamane tyAM (parabhavamAM) badhI anukULatA karI devAmAM Avaze. keTalAekanuM sarvasva amuka devane nAme arpaNa karI devAthI (tana, mana, dhana svAmIne zaraNe mUkI devAthI) vimAna laI teDavA AvavAnuM batAve che. A sarva For Private And Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 179 ] ThagAI che. AvI vAte zAstramAM lakhavAnuM kAraNa anyanA paisA jUtI potAnA udarane nirvAha karavAnuM che. keTalAeka pite Izvarane avatAra che ke Izvarane aMza che, e haka dharAvI sevakonI strIo ane paisAne chUTathI ubhega kare che. bicArA bheLA lAke paNa Izvarane nAme ke IzvaranA aMzane nAme arpaNa karatAM jarA paNa vilaMba karatA nathI ane te ThagAra dharmaguruo sAkSAta Izvara banI thaI gayelA IzvaranuM anukaraNa karatA hoya tema vividha prakAranI lIlAo (kIDAo) anya sevakonI strIo sAthe karavAne paNa cUkatA ke zaramAtA nathI. manuSyoe samajavuM joIe ke kaI paNa mata ke pakSavALAne mokSano adhikAra maLyo nathI ke te temanA hAthamAM paNa nathI ke koIe rajisTara paNa karAvyuM nathI ke temane ja mekSa maLe. temanA saMpradAya sivAya bIjAne na ja maLe tevuM kAMI nathI. mAre tenI taravAra che, bAMdhe tenI nahi. tema ja pathAMomAM "amArA matamAM ja mokSa che bIjAne adhikAra nathI" tema lakhI mAravAthI mokSa maLa nathI paNa zUravIra thAo, deha ane dhanAdine mamatvano bhoga Apo, AtmAne oLakhe. ane teno sAkSAta anubhava levAne mATe prayatna kare. prayatna karanArane ja mokSane adhikAra che. game te prayatna kare tene paramazAMti maLI zake tema che. A sivAya dUdha vinAnI gAyane gaLe Tekare ke ghaMTa bAMdhavAthI jema tenuM vadhAre mUlya AvatuM nathI, tema bAhyADa barI ane vAcALatAvALA dharmanI kimata kAMI nathI. kiMmata For Private And Personal Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 180 ] dhyAnadIpikA tA te ja dharmanI che je paramazAMti Ape, janmamaraNAdinI Aga mujhAve, AtmAnuM satya svarUpa anubhavAve. AvA atyAcArI, leAkeAne ThaganArAo, ThagavA nimitte zAstrA banAvanArAo, aneka jIvAne khATe mAge dAranArAo peAte durgatimAM jAya che ane anyane du`timAM laI javAnA pravAhavALA mArga khullA mUkatA jAya che. A zAsrA raudradhyAna ne pANu karanArA hAvAthI te raudradhyAna ja che. tevI ja rIte hiMsAne peASaNa ApanArA zAstrA banAvanArAo te paNa pAtAnA eka thADA vakhatanA jIvanirvA mATe sadAne mATe pApane pravAha cAlu karI jAya che. A mAnavA ! deha maLyA che te teneA nirvAha paNa maLI raheze. paNa tevA najIvA kAraNe tame anyane pApanA upadeza ApI, tenI IcchAnusAra hAjI hA karI athavA zAsranA arthane ulaTAvIne jIvahiMsAne pASaNu na ApA, tamArI vANIthI AMkhA vAveA; sadA phaLa nahi maLe teA chAyA tA maLaze ja. paNa kAMTAvALA thAra ke khAvaLa na vAvA; chAyA pazu na maLatAM UlaTA tamane ane khIjAne kAMTA vAgaze. udaranA nirvAha mATe manuSya kevI kevI asatya kalpanAAthI peAtAnA manane meluM kare che, svArtha siddha karavA mATe manuScAne keve khATe raste dore che, te A eka nAnAsarakhA deSTAMtathI samajAze. eka rAjA pAse brAhmaNa kathA vAMcatA hatA. rAjAe tenA khadalAmAM amuka varSAsana bAMdhI ApyuM hatuM. brAhma For Private And Personal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 181 ] paNa varSAsana vadhavAnI lAlacathI rAjAne anukULa upadeza Apato raheto. eka vakhate kaI jarUrI kAmaprasaMge tene bahAragAma javuM paDyuM. vakhate rAjA bIjA kAmamAM gUMthAI jaI kathA sAMbhaLavI baMdha karI de, athavA koI bIjA brAhmaNa pAse vaMcAve A zaMkAthI teNe bhaNelA paNa prapaMca nahi karanArA pitAnA chokarAne teTalA divasa pitAnI gerahAjarImAM kathA vAMcavA javA sUcavyuM hatuM. niyama pramANe cheka kathA vAMcavA rAjA pAse gayo. vAMcavAmAM te ja divase eka e kaleka Avyo ke - tilatuSamAtramapi yo mAMsa bhakSate naraH / sa yAti narakaM ghoraM yAvaccaMdradivAkarau // 1 // je manuSya talanA dANA jeTaluM paNa mAMsa bhakSaNa kare che te ghora narakamAM jAya che ane jyAM sudhI sUryacaMdra A duniyA para rahe tyAM sudhI te narakamAM rahe che, arthAt ghaNA lAMbA vakhata sudhI narakamAM duHkha bhogave che. A chokaro sarala svabhAvane levAthI kalekano yathArtha artha karI AgaLa vAMcavA lAgyo. rAjAe te kano artha sAMbhaLI vicAra karyo ke thoDuM paNa mAMsa khAvAthI narake javuM paDe che, te amArAthI mAMsane tyAga banI zake tema nathI. narake to javuM ja paDaze. te pachI kathA sAMbhaLavAthI zuM phAyado thavAno che? phegaTa vakhata gumAvavo ane varSo sana bharavuM; ityAdi vicAra karI kathA baMdha karAvI. brAhmaNane pitAne abhiprAya jaNAvI, havethI kathA vAMcavA na AvavA For Private And Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 182 ] mAnadIpikA - - jaNAvI dIdhuM. cheka ghera Avyo. brAhmaNa paragAmathI ghera AvyA. kathA saMbaMdhI samAcAra chekare jaNAvyA brAhmaNane kheda thayo. chokarAne Thapake Ave. mUkha! evI te kathA rAjA AgaLa vaMcAya ke tene anukULa paDatI ja vAte karavI joIe vigere. chokaro lAcAra thayo. bApA! mane tevI samaja na paDI tethI je pustakamAM AvyuM te vAMcI dIdhuM. brAhmaNa pothI laI rAjA pAse AvyuM. kathA sAMbhaLavA jaNAvyuM rAjAe potAne pUrve nizcaya karela abhiprAya jaNAvyuM brAhmaNe kahyuM, "mahArAjA! chokarAne kathA vAMcatA AvaDatI na hatI, tethI te kanA tApane na samajatAM uparano artha Apane samajAvyo che (saMbhaLAve che). bAkI tenuM rahasya UMDuM che." rAjAe te rahasya jaNAvavA kahyuM brAhmaNe pitAnA svArthane khAtara, prapaMca karI javAba Ape ane temAM te vijayI thayo. mahArAjA! tala ke tuSanA jeTaluM mAMsa khAnAra mANasanI IcchA kAyama banI rahe che. IcchAnI tRpti thayA sivAya citta temAM ja pharyA kare che. paNa je peTa bharIne khAtA hoya temane narake javuM paDatuM nathI, kAraNa ke te taraphanI temanI IcchA nivRtta thayelI hoya che. Apane ghera kyAM teTo che ? peTa bharIne khAvAthI pachI IcchA te tarapha rahetI nathI." A khulAsAthI rAjAnI naraka taraphanI bhIti ochI thaI te divasathI kathA cAlu thaI prathama te che koI vakhata mAMsa khAto hato ane pachIthI te kAyama khAte cAlu karyuM. For Private And Personal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 183 ] * ahA ! pApI peTane mATe Ama adhogatino mArga khule karanArAo! umAgano upadeza denArAo! tevAM ja zAstro banAvI ne unmArge deranArAo! tamAruM pApI peTa na bharAya te bhikSA mAgIne khAo. paNa nirdoSa jIvenA Ama akALe aMta zA mATe lAve che ane tamane AdhAra Azraya ApanArAone khoTI salAha ApI durga timAM nAkhI vizvAsaghAtaka zA mATe bane che ? - lokone asata upadezathI kacchamAM nAkhI tame keTalA divasa sudhI vAMchita sukha bhogavI zakavAnA che? A jIvana kyAM zAzvata che? A asatya bolavAne tyAga karI pitAne ane parane raudradhyAnathI bacAve. ceryAnaMda raudradhyAna cauryArtha jIvadhAtAdi ciMtAtaM yasya mAnasam / kRtvA taJcititArtha yat hRSTaM taccIyamuditam / / 89) dvipadacatuSpadasAraM dhanadhAnyavarAMganAsamAkIrNam / vastu parakIyamapi me svAdhInaM cauryasAmarthyAt / 90 // caurya bahuprakAra grAmadhdhagadezaghAtakasNecchA / satatamiti cauryagadraM bhavatyavazyaM zvabhragamanam // 11 // ciorI karavA mATe, jana ghAta AdinI ciMtA vaDe karI jenuM mana vikSepavALuM rahe che, te corI karavArUpa ciMta velA ane mATe (corI mATe jIvana nAza karIne) je rAjI thavuM-harSa pAma tene cauryAnaMda saidradhyAna kaheluM che. For Private And Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 184 ] dhyAnIpikA manamAM vicAra kare ke sArabhUta e pagavALAM ke cAra pagavALAM janAvarA (vA) tathA dhana, dhAnya ane uttama strIothI bharapUra je anyanI vastue che chatAM paNa cArInA sAmarthya thI te vastuo mArI petAnI che. cArI karavA lAyaka vastu ghaNA prakAranI che. nira'tara gAma, deza ane rastAone nAza karavAnI icchA rahyA kare tene cauryAMnada raudradhyAna kahe che, te jIva avazya narake jAya che. bhAvA-A trIjA prakAranA raudradhyAnamAM cerI e mukhya viSaya che. cArI karavAnA sabaMdhamAM bhayakara rIte jIvAnA ghAta karavA sudhInA vicAra karavA, ahoniza te ciMtAmAM manane vikSepavALu rAkhavu, peAtAnu ceArI karavAnuM kAma siddha karIne ke temAM vighna karanAra jIveAnA nAza karIne Anandga pAmave te cauryAnada nAmanuM raudradhyAna che. duniyAmAM sArAmAM sArI kAi paNa vastu dekhavA ke sAMbhaLavAmAM Ave pachI game teve pheMkANe hAya ke game tevI hAya paNa manamAM ema ja vicAra kare ke mArAmAM cArI karavAnuM khaLa che, eTale te vastu mAre svAdhIna ja che. kadAca temAM kAi vighna karavA Avaze, te tene nAza karIne paNa te meLavyA sivAya rahIza ja nahI. A sapA karIne ja esI rahete| nathI. sakalpA karavA te paNa raudradhyAna che, tathApi sAthI AgaLa vadhIne te vastu meLavavA pazu prayatna kare che. koinuM dhana dekhI, keI durlabha anAja dekhI, kAI suMdara e pagavALA pa'khI dekhI athavA cAra paga vALA janAvara dekhI athavA suMdara srIe pramukhane dekhIne For Private And Personal Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 185 ] te meLavavA prayatna kare che. temanA mAlike temanuM rakSaNa karavA nimitte ADe Ave te temane vAta karavA paNa te cUkato nathI. vakhate lUMTAre thaI raste rekI, vaTemArguone lUTe che. pitAnA jevA svabhAvanA manuSyanI TeLI ekaDI karI gAme bhAMge che. (luTe che) athavA vadhAre baLa meLavI dezo ujajaDa kare che-lUMTe che-svAdhIna kare che. svabaLathI anyanA deze svAdhIna karavA, laDAIo karI hajAro nA jAna laI, pitAnA rAjayano vistAra vadhAro ItyAdi paNa moTA lUMTArAo ke core ja kahevAya che. thoDI corI kare ke vATa lUTe te cora kahevAya, ekAda gAma luTe te dhADapADu agara lUMTArA kahevAya, ane anyanA deze ke gAme paDAvI le te moTA cora ke moTA lUMTArAo gaNAya vAta ekanI eka ja che. A sarvamAM zaudra pariNAma hoya che. bhayaMkara rIte-nirdaya rIte hajAre jIvane saMhAra kare paDe che. anyanI vastu piotAnI karatAM vividha prakAranA chaLaprapaMco karavA paDe che. te vastuone upabhoga kare te ThIka lAge che. paNa thoDA ja vakhatamAM te priya vastuone anicchAe paNa ahIM mUkIne anya janmamAM prayANa karavuM paDe che. A raudra pariNAmanAM phaLa bhogavavA mATe jIvene naraka sivAya bIjuM yogya sthAna hetuM nathI. basa thaI rahyuM? mAruM mAruM karI, jIne trAsa ApI, jeno nAza karI meLaveluM dhana, pRthvI ane suMdara strIo, For Private And Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 18 ] dhyAnadIpikA AmAMthI thoDuM te sAthe letA jAo! nA zA mATe pADo che? IcchA te ghaNI che paNa te laI zakAya tema che ja nahi. tyAre have zuM karaze? mAkhInI mAphaka hAtha ghasatA ja javAnA? paNa eTalAthI patavAnuM nathI. AgaLa to cAle. tamArI rAha joIne pelA mANase beThA che. zA mATe? badale levA mATe. zAne badale tene ja te. bApAne mAla te na ja hatA ne? AvA aneka anubhava karato, mananA saMka9pethI raudra rUpane khaDAM karatAM chevaTe narakagatimAM A pApane badale anubhave che. he mAna! raudradhyAna avazya tyAga karavA yogya che. saMrakSaNanubaMdhI raudradhyAna bahavAraMbhaparigrahasaMgrAmaijaitughAtato rakSAm / kurvan parigrahAdeH rakSAraudriti vijJeyam // 12 // ghaNo AraMbha karIne, ghaNe parigraha meLavIne, saMgrAma (laDAIo) karIne, ane jene vAta karIne, parigrahAdinI rakSA karatAM (rakSaNa nimitta thatuM raudradhyAna) te rakSAraudra jANavuM. bhAvAtha-meLavelA dhana, dhAnya, pRthvI, strI AdinA rakSaNa karavA nimitte jIvane saMhAra karavA sudhInA vicAro karavA te rakSAraudradhyAna kahevAya che. jenuM dhAryuM kAMI thatuM nathI. jIva dhAre che kAMI ane bane che kAMI juduM ja. puNyane AdhIna lakamI Adi bhegya padArtho rahelA che, puNya ochuM thatAM hoya te paNa vastu, rakSaNa karavA mATe For Private And Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 187 ] aneka upAyA karavA chatAM rahetI nathI ane puNyanI prakhaLatA thatAM, na heAya te paNa vastu anicchAe AvI maLe che. tene phUMkI do, anyane ApI de. tepaNa te judI rIte pAchI tamArI pAse AvyA vinA rahetI ja nathI. rakSaNa karA ke na kare, pariNAma tA je AvavAnuM che te AvyA vinA rahetu ja nathI. chatAM te parigrahAdinu... rakSaNa karavA mATe Ara'bha karo, aneka gupta mukAmeAmAM rakSaNa karA, meATA moTA killA khAMdhI temAM pUrI rAkhe, tenA rakSaNa nimitte aneka prakAranI sAmagrImAM vadhArA karA, vira cAndrAene rAkhI tenu rakSaNa karAvA, chevaTe tenA bacAva mATe hajArA jIvAnA prANa jAya tevA sa`grAmA-laDAie kare, paNa Anu' pariNAma tamArA peAtAnA sabaMdhamAM ahitakArI Avaze. raudra pi NAmanA vadhArA thaze. vAyunA jhapATAmAM dvIpaka sthira rahI zakatA ja nathI. lakSmI Adi vaibhava puNyane ja AdhIna che. jarUra hoya teA tenA ja vadhAro karA, DALane pANI na sIMce. mULane pANI pAe. (dhanAdinA rakSaNa nimitte jIvA kevA vicAre kare che.) zastrairarINAM hi zirAMsi bhicyA daradhvA puragrAmagRhAridezAn / prAmyehamaizvaryamananyasAdhyaM svagRhaNatAM vAtha tathA kariSye ||9.3 || zastro vaDe zatruonAM mastaka kApIne, zatrunA zahera, gAma, ghara ane deze|ne khALI nAkhIne keAi sAdhyu (svAdhIna) na karI zake tevu' andhaya u. ahIM prApta karIza. athavA mAruM peAtAnu dhana keAI laI leze tApaNa tema ja karIza. For Private And Personal Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 188 ] dhyAnadIpikA (tenAM mastakA kApI, tenAM gRhAdi khAlI nAkhI mAruM dhana pAchuM meLavIza.) sattavahavehabaMdhaNaM DahaNaM kaNamAraNAi paNihANaM / atikohaggahaghaththaM nigviNamaNaso'hama vivAgaM // 1 // jIvAneA vadha karavA, karkaza rIte tADanA karavI, nAsikAdi vIMdhI nAkhavAM, khIlApramukha sAthe bAMdhI rAkhavA, athavA doraDA ke beDIpramukhathI rokI rAkhavA, dahana- khALI devAM, leADhApramukhanA saLiyAthI AMkavAM ane jIvathI mArI nAkhava, eTale prANathI judAM karavAM, ityAdi karavAmAM ekAgratA, tallInatA, vicAra dvArA karavI. jIveAnA nAza ityAdi kAMI karyuM' na heAya, tathApi atizaya krodha, rUpa grahathI parAbhUta thai arthAt ati krodha vaDe niya mana karI tevA vicAra karavA te paNa adhama-narakAdi gati ApanAra pariNAmAvALu raudradhyAna che. pisuNA sambhAsambhUya, bhUtaghAyAdivayaNapaNihANaM mAyAviNo'saMghaNaparassa, pacchannapAtrassa // 2 // cADIcugalI karavI, aniSTa sUcaka vacana lavAM, makAra cakArAdi, asatya belavuM, asadbhuta khelavu, eTale na heAya tene hAya kahevuM, hAya tene chupAvavu, athavA judI rIte kahevu', jIvAnA ghAta thAya tevA (che, bhedo, kApA, mArA vagere) vacana dRDha adhyavasAyathI elavAM, tathA mAyAvI kapaTIemAM-parane ThagavAmAM pravRtti karanArAomAM ane gupta rIte-chUpI rIte paNa pApa karanArAomAM tathA kapa/prapaMcanA phUTa prayAga karanArAomAM A raudradhyAna hoya che. For Private And Personal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 189 ] taha tivva kohalohAulassa bhUo va ghAyaNamaNajjaM / paradavvaharaNacisaM paraloyAvAyaniravekhaM // 3 // tema ja tIvra kedha ane lebhathI vyAkula thaI paralokamAM narakAdi kaSTothI nirapekSa banI ane ghAta karIne anyanuM dravya haraNa karavAnuM mana karavuM yA manamAM lAvavuM te anArya kAma che-raudradhyAna che. saddAivisayasAhaNaM dhnnsNrkhnnpraaynnmnnittuN| savvAbhi-saMkaNaparo vaghAtakalusAulaM cittaM // 4 // zabdAdi pAMca IdriyonA viSaye meLavavAmAM sAdhanarUpa dhananA rakSaNa karavAmAM tatpara rahevuM temAM paNa sarva manuSyathI zaMkA pAmatA rahevuM eTale ke Ino vizvAsa na karatAM sarvazI zaMkA karavI ke rakhe ne A mAruM dhanAdi laI jaze ane te zaMkAne laI para (zaMkAvALA sarva jIvone) upaghAta karavA mATe kaluSita-malina ane vyAkula citta karavuM (manamAM tevA vicAro karyA karavA) te aniSTa che-raudradhyAna che. tenuM pariNAma kharAba che. A rIdradhyAna kene hoya che? keTalA guNasthAnaka sudhI hoya che? iya karaNakAraNAMNumaivisayamaNuciMtaNaM caumbheyaM / avizya desA saMjaya, jaNamaNasaM seviyamahannaM // 5 // A pramANe (jIvanI hiMsAdi) karavA, karAvavA ane anumodana karavArUpa viSayanA ciMtanavALuM raudradhyAna cAra For Private And Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 190 ] dhyAnadIpikA prakAranu che. A ( raudradhyAnanA mAlika) avirati, avi ratisamyakdaSTi ane dezivarita (pAMcamA guNasthAna sudhInA jIvA che) te jIveAnA manathI ciMtana karAyelu raudradhyAna adhanya che, akalyANa karavAvALu' che, pApakArI ane niMdanIya che. dhyAnanA prasaga hAvAthI manathI sevAyelu ke ciMtana karAyeluM, ema mULamAM lakhavAmAM AvyuM che kema ke dhyAnanA ciMtanamAM mananI pradhAnatA che. raudradhyAnanuM phaLa eyaM cauvvihaM rAgadosamohaMkiyasta jIvassa | rudaM jhANaM saMsAravaNaM narayagaimUlaM / / 6 / / || || rAga, dveSa ane mAhanA lakSaNa (cihna)vALA jIvane A cAra prakAranuM raudradhyAna sa`sAranI vRddhi karanAra aneka narakagatinA mULa samAna che (eghathI saMsAra vadhAranAra che, ane vizeSathI narakagati ApanAra che.) raudradhyAnanI leyAo kApotanIlakAlA atisaMkliSTA bhavaMti durlezyA / raudradhyAnaparasya tu narasya narakA tithermohAt || 94 / / raudradhyAnamAM tatpara ane naraka gatinA atithi paraNu thanArA manuSyane meAhanA kAraNathI ghaNI kliSTa ane kharAba kApAta, nIla ane kRSNa lezmA heAya che, radradhyAnanAM lakSaNA ke cihanA krUratA cittakAThinyaM vaMcakatvaM kudaMDatA / nistRzatvaM ca liMgAni raudrasyoktAni sUribhiH // 95 // For Private And Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 11 ] pUratA, hRdayanI kaThinatA (kaThoratA), ThagavApaNuM, asahya daMDa ApavApaNuM, nirdayapaNuM A sarva raudradhyAnavALA jInA cihno AcAryoe kahyA che. bhAvArtha-jenA romeromamAM kUratA vyApI rahelI hoya che, vinA aparAdhe ke thoDA aparAdhe jIne ribAvI ribAvIne mAre che, pazcAttApa vinA asahya daMDa Ape che, pApa karIne jene pazcAttApa thato nathI, jIvone duHkhI karIne ke mArIne AnaMda pAme che, hRdaya pIgaLI jAya tevA anyanA vilApa ke tevI AjIjI karavA chatAM paNa paththara jevuM jenuM hRdaya hoya che eTale jenA hRdaya upara tenI kAMI paNa asara thatI nathI. bIjAne ThagavAmAM ja potAnI buddhinuM sArthakapaNuM mAne che, ayogya rIte jIvene daMDe che. anyane nAza karIne anyanA bhoge pitAnuM kAma sAdhI le che, aneka jIno saMhAra karIne paNa pote sukhI thavA prayatna kare che. A sarva raudradhyAnavALA jIvonAM lakSaNa che. paravasaNe abhiNaMdai, niravikkho nihao niraNutAyo / harisijjai kayapAvo, rUddajhANo-vagayacitto // 1 // parane saMkaTamAM paDela joIne AnaMda pAmanAra. A lekamAM tathA paralokamAM duHkha bhogavavAM paDaze tevI apekSA darakAra nahi rAkhanAra, dayAhIna-nirdayatA vAparanAra, akArya karIne pazcAttApa nahi karanAra, pApa karIne harSa pAmanAra A sarva raudradhyAnavALAnA mananA lakSaNa che. A lakSaNothI raudradhyAnavALA jIvane oLakhI zakAya che athavA A lakSaNe jemAM hoya tene raudradhyAna vate che ema samajavuM. For Private And Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 192 ] www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA rAdradhyAnanA upasaMhAra kare che. kvacitkvacidamI bhAvAH pravarttate punarapi / prAgukarmagauravAt citra prAyaH saMsArahetavaH || 96 || pUrNAMkanI adhikatAthI kAI kAI vakhata A raudradhyAnanAM pariNAmeA pharI pharIne paNa jIvamAM pragaTa thaI Ave che, Azcarya che ke te bhAvA prAyaH sa`sAranA hetubhUta thAya che. bhAvA--A zlAkamAM prAyaH zabda mUkayo che, te ema sUcave che ke keAi vakhata tevAM pariNAmA sa`sAranA hetubhUta thAya che, teA keI vakhata sa'sAranA hetubhUta nathI thatAM. AvA raudradhyAnanA vicAro ane kac| sasAranA hetubhUta nathI thatA ema kahevAmAM e tApaya rahelu che ke keTalAka manuSyeAmAM pUrvaka evI gauravatAthI rahelu hAya che ke te kharAbanI sAthe sArA karmanAM bIjo paNa hAya che, AvAM nimittothI-kharAba bhAgavAi gayu. hAya ane have sArAM karmanA udaya thavAnA hAya e nimittathI tenI vicArazakti badalAya che. A bAju peAtAnA kharAba kanyane badalA je peAtAne asahya duHkharUpa maLelA hoya che eTale te nimitte paNa vicArazakti badalAya che ke ahA! jema mane A duHkha kharAba lAge che, sahana thatuM nathI, mArA upara baLavAna manuSyeA trAsa vartAve che te jema mane ThIka nathI lAgatu, tema mAruM vartana bIjAne kema ThIka lAgatuM haze? mane je duHkha thAya che te ThIka nathI lAgatuM tA anyane kema lAgatuM haze ? mArA kanyanA badaleA mane kema For Private And Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 193 ] nahi maLe ? ityAdi vicAra dvArA ke kAI pUrvajanmanA sArA saskAranA udayane laI mahAtmA puruSAne satsaMga thavAthI A vicArA palaTAI paNa jAya che, eTale saMsAranA hetubhUta raudrapariNAmane vikherI paNa nAkhe che. tethI te bhAvepariNAmeA saMsAranA hetubhUta thatA nathI. AthI ema jaNAvavAmAM Ave che ke sa'sAranA hetubhUta kAraNA paNa kAI sudara nimitta vaDe parAvartana pAmI saMsArathI chUTavAnA nimittarUpa bane che, paNa AvA prasaMge kaI kaI vakhata ja bane che. eTale Atta dhyAna ke raudradhyAnanAM nimittonu pASaNa na maLe te mATe sAvacetI rAkhI, tenAthI viparIta rIte kAI evA uttama nimittarUpa sadguru ke satsa ganu` sevana karavu. ke jethI pUnA kharAma pariNAmA palaTAI jaI tenI jagyA uttama pariNAmAne maLe. A kahevAthI raudradhyAna prakaraNa samApta thayuM. 13 prakaraNa 7 dhama dhyAnanuM svarUpa pravizyAtha zamAmbhodhi yogASTAMgAni citayet / duSTAnuSThAnato bhagno manaH zuddhikRte muniH // 97 // du:khadAyI anuSThAnathI virAma pAmI-pAchA haDI, mananI zuddhi karavAne mATe munie samabhAvanA sAgaramAM praveza karIne ceAganA ATha a'ganA vicAra karavA. bhAvAtha--uttama dhyAnamAM manaHzuddhinI pUrNa jarUra che. For Private And Personal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 194 ] athavA mane mana zuddha thayA vinA dhyAna thaI zakatu nathI zuddha karavA mATe dhyAnanI jarUra che. mana zuddha hAya tA dhyAna thAya ane dhyAna hoya teA manaHzuddhi thAya. A pramANe baMne anyeAnya kAraNa che, mana jema zuddha thatuM cAle che, tema dhyAna sthiratA pAmatu' jAya che; jema dhyAnamAM sthiratA anubhavAya che, tema mana zuddha thatu cAle che, dhIme dhIme ane sAthe vRddhi pAmI, pUrNa sthitie paheAMce che. dhyAnadIpikA A manaHzuddhi mATe kharAkha-Ata, raudradhyAnavALA vicAra ke anuSThAnathI teA avazya pAchA haThavuM ja joize, paNa sAthe samabhAvamAM paNa praveza karavA paDaze. samabhAva vinA svabhAvathI capaLatAvALuM mana sthiratA pAmatuM nathI ke vizuddha banatuM nathI. viSama bhAvavALA manamAM viSama-viparIta bhAvanA thAya che. tethI mana vadhAre malina thAya che. samabhASa mATe zrImAna yazeAvijayajI lakhe che ke vikalA e ja viSaya che; tethI pAchA haThavu. ane AtmAnA zuddha svabhAvanuM Alekhana karavuM. jJAnanI AvI mahAna paripAka avasthA tene samabhAva kahe che. A mArA-tArApaNAne utpanna karanAra vikalpAne haThAvavA mATe viSamabhAvane dUra karavA mATe teozrI lakhe che ke ke karmInI viSamatAthI bhinna bhinna AkRti, sukhI, duHkhI, rAgI, dveSI vigere pariNatio utpanna thayela che. te kama'nI viSamatAnA tame vicAra na karA, paNa jJAnAMza vaDe mA For Private And Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 195] * * - ------- - - - - - - AkhA vizvane sarakhuM juo. dareka AtmAomAM-chAmAM AtmasvarUpane-jJAnane svabhAva rahela che. te jJAna svabhAvathI sarva jI sarva AtmAo ekasarakhA che. temAM jarA paNa bhinnatA tame joI nahi zake. jJAnaguNa je pUrNatA pAmela AtmAmAM che, te ja jJAnaguNa ApaNA jevA apUrNa sthiti bhegavatA jIvomAM paNa che. mATe jJAnaguNu savaMmAM sarakhe che. temAM viSamatA nathI. te ja jJAnaguNanI sAthe sarva AtmAene abhedarUpe jue, eTale tamAre AtmA jJAna guNa vaDe bIjA sarva AtmAmAM rahelA jJAna guNa sAthe abhedaekarasa je anubhava karaze. AthI rAgadveSanI pariNati vaDe mArA-tArApaNAnA bhedathI je viSamatA utpanna thatI hatI te thatI aTakaze. kAraNa te paNa jJAnasvarUpa AtmA ane huM paNa jJAnasvarUpa AtmA. AvI rIte AkhuM vizva paNa (sarvajIvo) jJAnasvarUpa AtmA che te konI sAthe bhedabhAva rAkhave mAruM tAruM karavuM? viSamatA mAtra kamanI upAdhimAM rahelI che. judAM judAM kamane laI. judAM judAM zarIra, judA judA vicAre ane judA judA anubhava thAya che. A sarva kamanI upAdhi che. te upAdhine mATe ema mAne ke ghaDIbhara te upAdhi sarva AtmAthI alaga UbhI rahI che. te te vakhate tame sarvamAM zuddha AtmasvarUpa-tamArA zuddha svarUpathI jarA paNa bhinnatA dhAraNa nahi karanAra AtmasvarUpa sivAya bIju zuM dekhI zakAze ? kazuM ja nahi. zuddha AtmA ja, AthI nirNaya thAya che ke upAdhi mAtra kamanI viSamatAnI che ane tene laIne ja mananI caMcaLatA che. A samabhAva For Private And Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 196 ] dhyAnadIpikA AtmAnA mUla sattAsvArUrUpa tarapha sarvanI dRddhi thAya athavA sarva jIvomAM rahela sattAsvarUpa tarapha lakSa thAya to sahaja prApta thAya che. vika rahetA nathI. AtmAnA svarUpa sAthe abhedatA thaI rahe che. A ja samabhAva che. A samabhAvavALe ja mokSa pAme che. bIjAne mokSa prAptino adhikAra ja nathI. aSTaka zrImadda yazovijayajI vikalpaviSayotIrNaH svabhAvAlaMbanaH sadA / jJAnasya paripAko yaH sa zamaH parikIrtitaH / 1 // anicchan karmavaiSamyaM brahmAMzena samaM jagat / AtmAbhedena yaH pazyedasau mokSaMgamI zamI // 2 // samabhAvathI samyakdaSTi thAya che ane tethI AvatAM karma aTakI jAya che, tathA pUrva karmanI nirjarA thAya che. karmanAM AvaraNe AtmAnI ADethI kharI paDe che-samabhAvanA tApathI pIgaLI jAya che. vicAravAno! tame vicAra karI je te jarUra tamane khAtarI thaze ke tamArA manamAM je je saMkalpavikalpa UThe che te bahAranA sajIva ke nirjIva padArthanI rAgadveSavALI je chApa tamArA aMtaHkaraNamAM paDI che tenuM ja pariNAma che. jevuM AlaMbana sAmuM rAkhaze tevI ja chApa-tevuM ja pratibiMba tamArA hRdayamAM paDaze. sAmAne tame jeTale daraje halake mAnaze tene jotAM tamAruM mana tevA ja halakA AkAre pariNamaze. tamAro upayoga tevA AkAre pariNamyA For Private And Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 197 ] vinA teneA tamane edha nahi ja thAya. tame tamArA manane sAmI vastune jevI mAnavAne mATe nizcita karI ApyuM che, te teA tevI ja rIte tene mAnaze ane teve prakAre tenA taraph vartana rAkhI, guNa-avaguNa grahaNa karaze eka strI sanmukha UbhI che tene tame je mahenapaNe mAnaze| tA tarata ja mana te tarapha vikArabhAvathI jotu. aTakI jaze ane bahena taraphanA premathI te tarapha vartana karaze. ane tene peAtAnI strI tarIke mAnaze| te bahenanA bhAva samULagA cAlyeA jai srIpaNAnA bhAvane ucitatAvALuM tamAru* AcaraNa tenA tarapha thaze. AvI ja rIte tame jyAre tamArA potAnA acAvane mATe-AtmAnI unnata guNazreNI tarapha caDavA mATe zrImAna caAAvijayajI mahArAjanA zabdomAM kahIe teA tamArA aMta 2mAM sarva AtmAone ke jeo atyAre karmAdhIna sthitimAM dehAzrita thaI rahekSA che teone sattAgata zuddha svarUpe jovAnI Teva pADazeA. je je dehadhArI tarapha tamArI dRSTi paDe te te zuddha AtmasvarUpa che, ema tamArA hradayamAM ThasAvaze te tamArI teTale teTale darajo AtmadRSTi thaze, tamAruM mana vAravAra tevA tevA prasa`ge AtmAkAre pariNAma pAmazedehabhAva bhulAtA jaze ane zuddha AtmadRSTi-zuddha-AtmasaskAra jAgrata thatA jaze hRdayamAM saceta thatA jaze. Anu pariNAma e Avaze ke rAga, dveSa, abhimAna AdinI pariNati maDha paDI jaze ane nirvikAra AtmaSTi majabUta thatI jaze. A samabhAvanI prApti thatAM mana nima La thaze, eTale pachI tamAruM' kartavya nirvighna thaze. temAM vikalpe For Private And Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 198 ] dhyAnadIpikA AvI aMtarAya pADe che, te baMdha thaze ane AvaraNa dvara thatAM jIvana AnaMdamaya thaze. vadhAre zuM kahevuM? jeNe A ayAsa karela che te ja tene anubhava jANe che. A samabhAvapUrvaka kaI paNa Atmika mArgamAM praveza karAze te jarUra temAM vijaya thayA vinA raheze ja nahi. - A samabhAvarUpa samudramAM DUbakI mArIne-sArI rIte praveza karIne yoganA ATha aMga saMbaMdhI vicAra kare. A samabhAvamAM pUrNa praveza thaI ja jAya te pachI kAMI jarUra rahetI nathI. paNa zarUAtamAM sAmAnya rIte ane thoDA vakhata mATe ja praveza thaI zake che. eTale thoDo paNa samabhAvamAM praveza karIne te sthiti kAyama TakAvavA mATe yoganAM ATha aMga che. temane vicAra kare. yoganAM ATha aMgo paNa manaHzuddhi mATe ja AdaravA ke vicAra karavA gya che. pUrve kahela samabhAvamAM mananI je zuddhi thAya che tevI bIjA kazAyathI thatI nathI. chatAM zarUAtamAM te samabhAva AvatuM nathI. Ave te TakI rahetuM nathI eTale meMganAM aMgenI jarUriyAta pahelI svIkAravAmAM AvI che. ganAM ATha aMga yamaniyamAsanabaMdhaM prANAyAmeMdriyArthasaMvaraNam / dhyAnaM dhyeyasamAdhi yogASTAMgAni ceti bhajaH // 98 // yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra (idrine viSayothI rokavI) dhAraNA, dhyAna ane samAdhi A yoganAM ATha aMgo che, temanuM sevana karo. For Private And Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 199 ] yamAdinuM svarUpa saptadazabhedasaMyamadharo yamI zaucatAdiyuta niymii| padmAsanAdisusthaH prANAyAmaprayAsI ca // 99 / / sattara prakAre saMyama dhAraNa karanAra yamI, zauca Adiyukta saMyamI, padmAsana Adi Asane sArI rIte besanAra Asana, prANAyAmane abhyAsa karanAra prANAyAmI kahevAya che. bhAvArtha-pAMca mahAvrata pALavAM, pAMca iMdrine jaya kare, cAra kaSAya upara vijaya meLavavA ane traNa gonI gupti ke virati rAkhavI, A sattara prakArano saMyama che. ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha A pAMca prakAranAM mahAvrata che, tene yama paNa kahe che. jemAM halana calana, vedanA svabhAva hoya che tene jIva kahe che. te je zarIranI upAdhibhedathI aneka prakAranA che. te sarva jAtanA jIvonI hiMsA manathI, vacanathI ane zarIrathI na karavI, na karAvavavI, ane karanArAone anumodana na ApavuM-sAruM na mAnavuM te ahiMsA nAmanuM mahAvata kahevAya che. A ahiMsA mahAvrata dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI ema cAra prakAre samajIne pALavuM joIe. dravyathI keIpaNa jIvone nAza na kare, kSetrathI sarva lAkanI aMdara rahelA jIveno nAza na kara, kALathI-divasa For Private And Personal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 200 ] dhyAnadIpikA hoya ke rAtri hoya te paNa keI no nAza na kare, bhAvathI-rAganA kAraNe ke dveSanA kAraNe kaIpaNa jInI hiMsA na karavI. kaSAyanA yogathI (rAgadveSanA vegathI) kaSAyarUpe pariNamana thayelA mana, vacana, kAyAnA egathI potAnA ke paranA dravya tathA bhAvaprANano ghAta kare te hiMsA che. nizcaya ahiMsA rAga, dveSa, meha, kAma, krodha, lobha, bhaya, hAsya, pramAda, Adi bhAvanuM pragaTa na thavuM te ahiMsA che. rAgAdi bhAvonI utpatti thavI te hiMsA che. rAgAdi vinA kadAca prANane nAza thAya te paNa hiMsA lAgatI nathI. rAgAdibhAvane vaza thaI, pramAdathI vartana karanArane jIvane ghAta thAya ke na thAya. tepaNa nizcaya hiMsA lAge che, kema ke AtmA kaSAya bhAvavALo thaI prathama pitAnA AtmAne haNe che (karma thI Avarita kare che). pachI bIjA jIvonI hiMsA thAo ke na thAo paNa AtmaghAta te avazya thAya che. mATe Atmapradeza upara karaja lAgavA na devI, tevA pariNAma thavA na devA, te nizcayathI ahiMsA che. vyavahArathI bIjuM mahAvata koI paNa prakAranuM asatya jUThuM na bolavuM, paNa priya hitakArI satya vacana bolavuM. dhathI, lebhathI, bhayathI ane hAsya karavArUpa kAraNathI ema asatya cAra prakAre bolAya che, tene tyAga karavo. For Private And Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 201 ] dravyathI sarva vastuonA saMbaMdhamAM asatya na bolavuM. kSetrathI loka ane alokanA saMbaMdhamAM athavA lokanA koI paNa bhAgamAM rahI asatya na bolavuM. kALathI divase agara rAtrie asatya na bolavuM. bhAvathI rAga ke dveSanA kAraNe asatya na bolavuM. manathI, vacanathI ke zarIrathI asatya bolavuM nahIM, belAvavuM nahi, ane bolanArane anumodana na ApavuM. A bIjuM mahAvrata che. nizcayayathI bIju mahAvrata AtmA e ja ApaNe chIe, athavA AtmA e ja ApaNI vastu che. tenAthI para je pudagala-jaDa vastu che te anya che, para che, pArakI che. para vastune pitAnI na mAnavI na kahevI. pugalika, dehane AtmA na kahe, AtmAne ja AtmA kahe paravastune para kahevI kAMI paNa vyAvahArika vacana bolatAM pote AtmA che ema mAnI vyavahArane khAtara mArAtArApaNAnA zabdano upayoga jAgRta rahIne kare, te nizcayathI bIju mahAvrata che. vyavahArathI trIjI mahAvrata keInI kAMI paNa vastunI corI karavI nahIM, mAlikanI rajA sivAya vastu grahaNa na karavI, kaI pAse levarAvavI nahi, lenArane anumodana na ApavuM te trIjuM mahAvrata che. For Private And Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 202 ] dhyAnadIpikA te mahAvratamAM dravyanI laI zakAya ke rAkhI zakAya tevI kai vastunI cArI karavI nahi. kSetrathI grAmamAM, nagaramAM ke araNyamAM, ityAdi kAi paNa sthaLe cArI karavI nahi, kALathI rAtrie ke divase kAi paNu vakhate cArI karavI nahi. bhAvathI rAga ke dveSanA pariNAmathI cArI na karatAM A mahAvratanuM pAlana karavuM. nizcayathI trIjuM mahAvrata pAMca iMdvicAnA trevIsa viSayA che, tenA sukhanI icchAe jIva ATha kamanI va NuAe ekaThI kare che. AtmA sivAya kAI paNa vastu pAtAnI nathI, chatAM te kamanI va NuAe, je AtmA upara lAgelI che te zubhAzubha karmane peAtAnAM mAnavA, zubha puNyanA puddagalA tarapha prIti rAkhavI, tene meLavavA prayatna karavA A kama vaNAnA puddagalA AtmAthI para che. para vastu che tene peAtAnA karI teneA saMgraha karavA. kamanA saMgraha thAya-AvAgamana thAya tevI pravRtti karavI te paNa eka jAtanI bhAvacArI che, AtmAnA zuddha svarUpa upara jeTaluM AvaraNa Ave te pArakI vastu hAvAthI bhAvarI che. A aMtaraMga puNyAdinA abhilASAnI IcchAnI nivRtti karavI te trIjI nizcaya mahAvrata che. vyavahArathI ceAthuM mahAvrata audrArika ane vakriya ema be jAtanA viSayeA che. devIo ke devA saMbadhI viSayasevana te vaikriya kahevAya che ane manuSya tathA janAvara saMbadhI viSaya sevana te audArika For Private And Personal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 203 ] kahevAya che. A banne jAtinA viSayone manathI, vacanathI ane zarIrathI karavA, karAvavA ane anumodana karavArUpe tyAga karavo te cothuM mithunaviramaNa arthAt brahmacarya nAmanuM mahAvrata che. A mahAvrata pALavAmAM dravyathI, deva, manuSya ane janAvara saMbaMdhI viSane tyAga karavo, kSetrathI Urva lokamAM adholakamAM ane tiryapha lokamAM (varga, mRtyu ane pAtALAdi sthAnomAM) A mahAvrata pALavuM, kALathI divasa hoya ke rAtri hoya, sarva kALe lIdhela pratijJAna nirvAha karavo bhAvathI -rAganA kAraNe ke zreSanA kAraNe paNa viSayasevana na karatAM yAvat jIvapayata A mahAvratanuM pAlana karavuM. nizcayathI cothuM mahAvrata AmAM zuddha jJAnasvarUpa che, dehAdi bhAvathI taddana alaga che te dRSTi dhyAnamAM rAkhI. aMtaraMga viSayAbhilASano tyAga karI pitAnI AtmapariNatimAM ramaNa karavuM. parapariNatimAM praveza na karatAM eTale parabhAvanuM citana na karatAM Atmika pariNatinuM ciMtana karavuM. svabhAvarUpa ghara mUkI vibhAvarUpa gharamAM praveza na kare te brahmacaryavrata che. vyutpatti artha paNa e ja che ke brahmabhAvamAM cAlavuM-rahevuM te brahmacarya che. AtmabhAvamAM ramaNa karavuM, para bhAvathI virAma pAmavuM te bhAvabrahmacarya che. vyavahAre pAMcamuM mahAvrata dhana, dhAnya, kSetra, rUpuM, sonuM, be pagavALA ane cAra pagavALA jI Adi vastuone sarvathA tyAga kare te For Private And Personal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 204 ] dhyAnadIpikA aparigraha mahAvrata che, dharmanA sAdhanabhUta ke deharakSaNanA hetubhUta, upakaraNA-vastuo vajra pAtrAdi, zAsrajJA mujakha rAkhavAM paDe te paNa mAha, mamatvAdi vinA rAkhavAM. te sivAya mana, vacana, zarIrathI parigrahane svIkAra karavA. karA vavA ke anumArttita karavAnA yAvat jIva pa''ta tyAga karavA. dravyathI sajIva, nirjIva sa vastuone tyAga karavA. kSetrathI sarva lAkamAM parigrahasvIkAraneA tyAga karavA. kALathI divase ane rAtrie parigra grahaNanA tyAga karavA. bhAvathI alpa mUlyavALI ke vizeSa mUlyavALI vastuAnA rAgadveSanI pariNatithI svIkAra na karave. nizcaya parigraha mahAvrata mArApaNAnI mamatAnA tyAga karavA, kAi paNuM sajIva ke nirjIva vastu upara mUrchA-Asakti ke mamatvabhAva na rAkhavA te aparigraha sthiti che, tyAga dazA che. khAdya tyAga e sAdhana che. aMtaraMga icchAnA-mamatvanA tyAga karavA te sAdhya che. AtmA zuddhasvarUpa che. kanI ke rAgadveSAdminI pariNatithI mukta che, niLa che. tenA upara A karmAdinI upAdhi, AvaraNa ke kamaLanA taddana abhAva che, te lakSa dhyAnamAM rAkhI AtmAne nirAvaraNu svarUpe jANuve anubhavavA te aparigraha sthitinuM sAdhya che. rAga, dveSa ane ajJAna-bhAvakama tenI cIkAze karI jJAnAvaraNIya Adi ATha karma badhAya che. tenA tyAga karavA, For Private And Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -~ dhyAna dIpikA [ 25 ] deha iMdriyAdi uparathI mUcchI utArI zubhAzubha karmavikAra te paNa AtmAthI para che ema jANe tene tyAga kare. pAMca idrine nigraha karo. Indriyone nigraha kare eTale temane niyamamAM rAkhavI. ISTa viSayomAM rAga kare ane aniSTa viSayomAM zreSa ke kheda kare; e svabhAvane aTakAvIne-baMdha karIne-anukULa ke pratikULa je udaya prApta thAya-prasaMge AvI maLe tene AnaMdathI vadhAvI le-harSa ke kheda vinA bhogavI le te Indriyano nigraha che. Idri pAMca che. sparzanA, rasanA ghA, netro ane kAna A pAMce IdriyonA viSayomAM rAgacheSa na karatAM samabhAve rahevAnI Teva pADavI. kaSAyane jaya kedha, mAna, mAyA (kapaTa) ane lebha, A-cAra kaSAya kahevAya che. kSamA, namratA, saralatA ane saMteSa-A cAra kaSAyapratispadhIo-zatruo che. jyAre je je kaSAyane udaya thAya, tyAre tyAre tene jaya meLavavA mATe te te kaSAyanA pratispadhIne sanmukha UbhuM karI de. jema TADha vadhAre paDatI hoya te tenA pratispardhI tarIke ani sAme saLagAvavAthI TADha nAsI jAya che. tema A cAra kSamAdine kaSAyonA sanmukha rAkhavAthI, temanuM baLa ghaTI jAya che. matalaba ke tenI sAme kedhADhi TakI zakatA nathI. te rIte cAre kaSAne jaya thaI jAya che. traNa daMDanI virati je vaDe AtmA daMDAya te daMDa. manadaMDa, vaca nadaMDa ane For Private And Personal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 206 ] dhyAnadIpikA kAyadaDa. A traNa da'Da che. mananI, vacananI ane zarIranI amuka jAtanI halakI pravRttithI AtmA daMDAya che. da'DAya che eTale AtmAnA guNeA khAi jAya che. navIna karmA tenA upara caDI bese che, AtmAnI anaMta zaktinuM dekhAi javuM tenA upara AvaraNa AvavuM te ja IMDAvuM ahIM samajavu. tevI pravRttithI viramavuM-pAchA haThavu - tevuM kAma na karavuM te, te te da'DAnI virati kahevAya che. krama evA che ke prathama zarIra dvArA khATI pravRtti aTakAvavI, pachI vacana dvArA thatI kharAba pravRtti aTakAvavI ane chevaTe manane paNa kharAba vicAra karatAM aTakAvavuM. zarIrane amuka pravRttithI aTakAvavu te kAma prathama manane aTakAvavA karatAM saheluM che. jayAM sudhI zarIra pravRtti nahi kare tyAM sudhI ekalA vicAro te kArya sAdhI nahi ja zake, prathama mana ja aTakI jAya te vacana ane zarIra svAbhAvika rIte ja aTakI paDe che e vAta kharekhara satya che, tathApi mana upara prathama ja kAbU meLavI levA e jene azakaya jevuM lAge che temane mATe prathama zarIrAdi upara kAbU meLavavA e kAMIka sahelu thAya tema che. mukhathI khelavu' aMdha karavu, te ApaNe AdhIna jevuM che mana phAinA sa'aMdhamAM belavAnA vicAra kare tathApi jayAM sudhI vacana te zabdone bahAra lAvI mUkatuM nathI tyAM sudhI te khelavAnA vicArAthI je geraphAyadAe thavAnA hatA te aTakI paDe che. For Private And Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 207 ] jyAre vacana ane zarIra upara kAbU meLavAya che tyAre dhIme dhIme mana upara paNa kAbU meLavI zakAya che. eTale nira'taranI AvA vicAra karavA ane AvA vicArI na karavA evA vibhAga karavAnI Teva chevaTe manane paNa kAbUmAM le che. . athavA bIjo krama A traNa phreMDathI viramavA mATenA e che ke manane sArA vicAro karavAnI Teva paDAvavI. pUva janmamAM mana, vacana ane zarIranI zaktivALu nAmakama bAMdheluM hAvAthI e traNe zaktie ApaNane maLI che. tethI mana vicAra karyA vinA rahevAnu nathI ane vacana khAlyA sivAya cAlaze nahi, tathA zarIrathI paNu halana calanAdi kriyA thayA sivAya rahI zakaze nahi. A kriyAe avazya thavAnI che ane thAya che ja. ApaNA anubhavamAM paNa ema ja Ave che ke vicAra thAya che, vacana keTalAya che ane zarIrathI kriyA paNa thAya che. tyAre A traNe kriyAmAM ApaNe eTalA sudhArA karI zakIe tema chIe ke manathI sArA vicArA karavA, mahAna puruSeAnA guNAnu` manana karavuM, AtmaguNeAnuM smaraNa karavuM, sad-asad vastuonA vicAra karavA. paramAtmAnA pavitra nAmanA jApa karavA vigere sArA sArA vicAromAM, te manane joDI devAmAM AvyAthI mana kharAkha vicAro karatu aTakaze. aheniza aneka azubha vicAra- sapA-manArathA, maneArAnce khaDAM karavAmAM je phAgaDha mananI zaktine! nAza thAya che tenA bacAva thaI mananA A sArA mAge upayAga thaze. A sArI TevaneA vadhArA For Private And Personal Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 208 ] dhyAnadIpikA thavAthI kharAba halakA vicAra karavAnI Teva dhIme dhIme sadaMtara nAza pAmaze, mana svAdhIna thaze. chevaTe AtmAnA pUrNa svarUpamAM gaLI jaze, mATe prathama sArA vicAro karavAnI Teva manane pADavI e mukhya kartavya che. AvI ja rIte anyanI niMdA kuthalI karatAM vacanane aTakAvIne paramAtmAnA guNakIrtanamAM, mahAna puruSanA guNAnumadanamAM dhArmika upadezamAM ke koIne sanmArge caDAvavAmAM ke tevAM ja keI paramArthanA kAmamAM vacanane vyaya karavAthI vacana bolavAthI thatA aneka aparAdha aTake che, pitAthI AgaLa vadhI zakAya che ane anyane upayogI rIte madadagAra paNa thaI zakAya che. tevI ja rIte zarIrane paNa upayogI kAryamAM, mahAna purUSanI sevAmAM, devAdinA pUjanamAM, dhArmika abhyAsamAM dhArmika kriyAomAM, uttama pustakAdi lakhavAmAM, koIne madada karavAmAM tapazcaraNa brahmazcaryAdi pAlanamAM, (kAdi lakhavAmAM, koIne madada karavAmAM tapazcaraNamAM, brahmacaryAdi pAlanamAM.) ane upayogI jIvonI sevAmAM joDI devAmAM Ave te azubha pravRtti aTakI jAya che. zubhamAM vadhAro thAya che ane chevaTe te zubhamAMthI paNa zuddhamAM praveza karI zakAya che. A pramANe sattara prakArano saMyama kahe che. zarUAtamAM A saMyamane Adara karavAnI pUrNa jarUra che. A sivAya mananI malinatA ochI thatI nathI ane te ochI thayA sivAya ApaNI yogyatAmAM vadhAre thatuM nathI ane yogyatA For Private And Personal Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA | [ 209 ] -- - A sivAya ApaNAthI AgaLanI bhUmimAM praveza thaI zakatA nathI. A sattara prakAranA saMyamane dhAraNa karanAra yamI kahe, vAya che. A yama te ceganuM prathama aMga che. niyama zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane Izvara praNidhAna A pAMca niyamo kahevAya che. zauca - zauca eTale pavitratA. bahArathI pavitrapaNuM, zarIra zuddha svaccha rAkhavuM, vA svaccha paheravAM, rahevAne mukAma svaccha ane khullI havAvALo hA joIe, AjubAjunA padArtho evA hovA joIe ke manamAM svAbhAvika ja zAMti utpanna thAya. AMtarazauca, mana, vacana, zarIranuM pavitrapaNuM rAkhavuM, manamAM keI azubha saMkalpa utpanna thavA na deva, vacana satya, priya ane hitakara belavuM. kaTheratAvALuM, nirdayatAbhareluM ke anyane apamAna lAge, nukasAna thAya ke saMtApa thAya tevuM na bolavuM. zarIrane zubha vicArothI, gurusevAthI ane tevAM ja dhArmika kriyAvALA kartavyathI evuM pavitra karI nAkhavuM ke tenA dareka paramANuo dhArmika bhAvanAthI, dayAnI kamaLa lAgaNIthI ke paramAtmAnA smaraNathI pavitra tejomaya ane zAMtimaya thaI jAya. tamane jotAM ja game tevA kaThera hadayavALA manuSyanA hRdayamAM paNa dayAnI ke kemaLatAnI lAgaNuM athavA prema utpanna thAya. A sarve zaucanI pavi14. For Private And Personal Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 210 ] dhyAnadIpikA tratA che. abhyAsIoe nira'tara AvI pavitratAmAM vadhArA karatA rahevu joie. satASa paramAtmA upara ke kama upara vizvAsa rAkhanArA zraddhALu leAkAne peAtAnA udaranirvAha ke vyavahAranA nirvAha mATe pUrNa bharAsA hAya che ane sASa paNa teone ja AvI zake che. pUrNAMkanA pramANamAM prArabdha yAge je AvI maLe temAM sASa mAnavA. mANasa jAta game teTalI IcchA kare pazu prArabdhathI adhika maLatuM nathI, ane prArabdhamAM hAya che teA kAI laI jatuM nathI, na heAya te! kAI ApI detu nathI. A janma thayA pahelAM prArabdha badhAI jAya che ane dhIme dhIme te bahAra nIkaLatu Ave che. mATe peAtAnA krama upara vizvAsa rAkhI prayatna karavA ane tethI je AvI maLe temAM satASa mAnavA. karyA sivAya kAMi Avatu ke maLatu nathI eTale prayatnanI jarUra tA che ja, paNa jarUriyAta jeTalI ja. satASa AvatAM icchAe ochI thAya che, mananI viSNuvaLatA maTe che, hRdaya vizuddha thatuM cAle che, Atta raudradhyAna thatuM nathI. chatAM vyAvahArika prasa'geAmAM satASanI jeTalI jarUra che teTalI ke tethI adhika AtmasvarUpa pragaTa karavA mATe asAya vadhAravAnI jarUra che. arthAt tene mATe prayatnanI pUrNa jarUra che, nira'tara utsAha ane lAgaNIpUrvaka te abhyAsa vadhAratA ja rahevu. tapa mananI zuddhi mATe tapanI pazu jarUra che. nikAcita karmo For Private And Personal Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA [ 211 ] paNa tapathI nirjare che. tapa karavAthI jema zarIra dubaLa thAya che tema manane paNa durbaLa karatA javuM joIe. IcchAo maravAthI ja mana durbaLa thAya che. IcchAone haThAvavI te kharekhara tapa che, ghaNI vakhata mANaso ghaNA divaso sudhI zarIrane khorAka ApatA nathI paNa sAthe IcchAono nAza karatA na hovAthI durbaLa thayela zarIra pAchuM kherAka levAthI majabUta thAya che. ane IcchAo pahelAM karatAM paNa eka DagaluM AgaLa vadhe che. amuka vakhata sudhI khAvAnI IcchA rekI te sAthe zarIra durbaLa thatAM mananA ke zarIranA vikAre paNa durbaLa thAya che paNa vakhata jatAM pAchuM pUrvanuM rUpa dhAraNa kare che, kemake temAM AzAonAM-IcchAonAM bIja rahelAM che. mATe tapazcaryA evI karavI joIe ke IchAono paNa sAthe nAza thaI jAya. ghaNI vakhata ajJAna dazAmAM A tapazcaryA ja IcchAnI vRddhinuM kAraNa bane che, eTale koI paNa prakAranA, pachI te A bhavanuM hoya ke parabhavanuM hoya, paNa kaI jAtanA sukhanI AzAthI tapa karavAmAM Ave che. tapa karavAthI ApaNane putra, putrAdinI dhananI ke bIjI koI paNa jAtanI prApti thaze athavA anya janmamAM, devapaNAnI, rAjyanI ke vahAlA manuSyanA meLApanI prApti thaze. AvI IcchAvALA tapa karavAthI karma khapatAM nathI, paNa UlaTA zubha karma mAM vadhAro thAya che. tapa evI rIte karavuM joIe ke idrinI hAni na thAya, jJAnadhyAnamAM ochAza na thAya paNa mananI zAMti sAthe viSayanI IcchAone nAza thato rahe. amuka vastu For Private And Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 212 ] dhyAnadIpikA khAvApIvAnI ke bhAgavavAnI IcchA thaI ke tarata ja tenA tyAga karavA ane te tyAgathI manamAMjarAmAtra paNa kheda na thAya, paNa IcchAnA rASa thAya A tapa vadhAre uttama che. vikAra kare tevA rasAnA tyAga karavA, sAttvika khArAka levA, thADA khArAka khAveA, sArI rIte pAcana thAya tevA halakA khArAka levA vigere dhyAnamAM vizeSa upayAgI thaI paDe che. ane AhAra sivAya rahI zakAya te divaseAmAM tA vizeSa prakAre dhyAnamAM sthiratA thAya che. pazu AhAra vinA rahI zakavAmAM amuka maryAdA-hada che. te pramANe tapazcaraNa karavAthI jJAna-dhyAnamAM vadhArA thatA rahe che. AhAra vinA rahI zakavAnI maryAdA peAtAnA zarIranI prakRti ane manA khaLa upara vizeSa AdhAra rAkhe che, svAdhyAya AtmasvabhAvanI jAgRti Ape tevAM AdhyAtmika pustakAnu' vAMcana, zravaNa, parAvartana karavuM (bhaNelu' gaNI javu vAravAra yAda karavu'), AtmasvarUpane prApta thayela mahAna puruSAnAM jIvanacaratrA yAda karavAM, temaNe je mAge gamana karelu che te mAga kharekhara samajavA, jaDacaitanyanI bhinnatAM karI khatAvanArAM pustaka vAMcavAM-sAMbhaLavAM, AtmasvarUpa prAptinA mAnA bheAmiyA samAna AdhyAtmika pustaka che mATe vAraMvAra temanuM vAMcana karavu, peAtAne je mAge prayANa karavuM che te mArgInI mAhitI ApanAra, te mAgamAM jAgRti ApanAra-te mAga mAM uttama vicArAnI madada ApanAra For Private And Personal Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 213 ] vAkayonI TukI neAMdha rAkhI vAraMvAra (nira'tara) tenuM vAMcana ane manana karavu' ItyAdi svAdhyAya kahevAya che. tema ja mananI vizuddhi karavA mATe, svAdhyAya tarIke peAtAnA kAI paNa eka ISTa devanA matra laI tenA jApa karavA. game te jAtanA maMtra le, paNa tenA upara ApaNane pUrNa vizvAsa-zraddhA hAvI joie ke te maMtra paramAtmAnA nAmane jaNAvanAra che. A maMtra ghaNeA TukA eTale thADA akSaranA hAvA joie, kAraNa tenu vAra vAra raTaNa-smaraNu karavAnuM che. tema ja tenA TuMkA atha upara paNa dhyAna ApavAnu` che, te lAMbA maMtramAM khanavuM kiThana paDe che. AMkheA khullI rAkhI, mana hRdayamAM rAkhI-eTale aMtaradRSTi hRdayamAM rAkhI jApa karavA. jApa karatI vakhate khIjA vicArA aMdara na AvI jAya te mATe bahu sAvacetI rAkhavI. jApanA akhaMDa pravAha vacce bIjA vicAre manamAM AvI te pravAhane tADI nAkhe che. tethI te jApanA je majabUta saMskAra mana upara thavA joIe te thatA nathI. ApaNe jANIe chIe ke khetaramAM anAja vAvyu hoya te cheDavAne jamInamAMthI pAchu maLe che; paNa te cheADavAnI sAthe bIjA phAlatu ghAsanA ke tevA ja bIjI jAtinA akurA ke cheDavAe UgI nIkaLyA hAya teA te cheDavAe, anAjanA cheADavAne je rasa maLatA hAya temAMthI bhAga paDAve che ane pote paNa vadhavA mAMDe che, A veLAe te cheDavAone kheDUtA nIMdI nAkhe che-- kADhI nAkhe che. jo tema na kare teA anAjanA cheADavAne pUratuM pASaNa na maLavAthI te joie tevuM anAja ApI zakatA For Private And Personal Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 214 ] dhyAnadIpikA nathI ke phaLatA nathI. A ja pramANe cAlatA paramAtmasmaraNanA pravAhane teADI nAkhanAra-ADu pASaNa meLavI janAra aMkurA samAna anya vicArAne kADhI nAkhavA joie-mULathI ukheDI nAkhavA joie; tethI paramAtmasmaraNanI AkhAda asara mana upara thAya che. mana vicArAMtaramAM na jAya te mATe je maMtranA jApa cAlu che tenA artha upara lakSa sAthe ja ApatA rahevu. eTale te matra jenA nAmaneA che tenA svarUpaneA bhAsa sAthe ja manamAM thayA kare ane te svarUpane ja namaskAra karIe chIe tevI manamAM jAgRti rAkhatA rahevuM. matra tarIke Tu'kA akSaranA matra jema ke zaur huM nama: A maMtra ga bhIra atha sAthe, paramAtmAnA satya svarUpane medhaka che. ahu eTale lAyaka atha thAya che. jee sapUrNa rIte lAyaka che, jenAthI AgaLa lAyakAta jevu kAMi che ja nahi tevuM AtmAnuM zuddha svarUpa tene namaskAra karuM chuM. athavA je pUrNa svarUpane prApta thayelA che te save an che tene namaskAra karuM chuM. A maMtrane jApa AchAmAM AchA nira'tara daza hajArane thavA joie. tethI mananI vizuddhimAM ghaNI sArI madada maLe che. pariNAmanI vizuddhi vinA mananI vizuddhi thatI nathI ane mananI vizuddhi te AtmAnI ja vizuddhi che. te sivAya paNa niratara hAlatAM, cAlatAM jApa cAlu rAkhavA, daza hajAra na anI zake teA pachI jeTaleA ane teTalA jApa karavA, paNa For Private And Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 215 ] te karyAM sivAya chUTakA nathI. A jApane paNa svAdhyAya kahevAmAM Ave che. banne jAtanA svAdhyAyanI jarUra che. izrvarapraNidhAna je je kriyAo karavAmAM Ave tenA phaLanI IcchAabhilASA na rAkhavI. kema ke jyAM IcchA che tyAM pharI janma thavA lAyaka kanA sacaya thAya che. IcchAthI ja navIna adha thAya che, athavA sarva kriyAe Izvarane apagu karavI, eTale te kriyAnA phaLa taraphanA hAtha uThAvI levA ane izvaratA pragaTa thAya-AtmAnuM zuddha svarUpa pragaTa thAya-- tevA eka mAge ja tenA vyaya karavA. athavA sarva kriyA cAganI zaktinuM aLa-paramAtmasvarUpamAM ekarasa-ekAgra thavA mATe ja apaNu karavu. athavA IzvarasvarUpanI prApti mATe ja mahenata karavI. (satyasvarUpa prApta thAya tene mATe ja te lakSa rAkhIne ja--te tarapha pravrutti karavI) te izvarapraNidhAna kahevAya che. Asana siddhAsana, padmAsana Adi aneka prakAranA AsanA che. DAbA paganI eDI zIvanImAM dabAvavI (liMga ane gudAvaccenA bhAga jyAM eka mATI nasa che tene zIvanI kahe che) ane jamaNeA paga liMganA uparanA bhAga upara dabAvavA. ane hAtheA cattA paga upara rAkhavA te siddhAsana kahevAya che. DAryo paga jamaNA paganA sAthaLa upara sAthaLanA mULa pAse rAkhavA ane jamaNeA paga tenA upara DAkhA sAthaLanA For Private And Personal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 216 ] cAnIpikA mULa pAse upara rAkhave. khanne hAtha cattA paga upara rAkhavA te padmAsana kahevAya che, dRSTi nAsikAnA agrabhAga para rAkhavI. AsanA ghaNAM che tathApi A be AsanA ceAgamAM mukhya upayAgI tarIke gaNavAmAM Ave che. athavA sAmAnya rIte esIne ke UbhA rahIne kAcAsaga mudrAmAM rahevu'. (UbhA rahIne paganA AgaLanA bhAgamAM e paga vacce cAra AMgaLa mAga zakhavA. paganA pAchaLanA bhAgamAM traNa AMgaLa mAga rAkhI hAtha laTakatA rAkhI sIdhA UbhA rahevu. netra nAsikAnA agrabhAga para rAkhavAM Ane kAcAsaga, athavA kAusagga mudrA kahe che.) lAMkhA vakhata sukhI sthira esI ke UbhA rahI zakAya tene Asana kahevAmAM Ave che. TADha, tApa Adi sahana karavAnuM baLa Asana sthira thayAthI Ave che. dhyAnamAM sthiratA vadhe che. jema jema zarIranI nizcaLatA, tema tema mana paNa echu. capaLatAvALuM thatu jAya che. paga duHkhI AvavAthI zarIra akaDAi javAthI athavA keDa ke vAMsAnA bhAga duHkhavAthI ke phATavAthI sthira thayelu dhyAna vikharAI jAya che. A sava na thAya te mATe AsanasthiratAnI jarUriyAta che. zarUAtamAM Asana sthira karavAnI jarUriyAta vizeSa che. jJAnayeAganI prApti thayA pachI AsanAdinI kAMi jarUra rahetI nathI. pachI teA hAlatAM cAlatAM, sUtAM besatAM sarva sthaLe tenuM dhyAna banyu' rahe che. Atma For Private And Personal Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khAnadIpikA [ 217 ] jAgRti akhaMDa jaLavAI rahe che te sthitivALAne AsanAdinI kAMI jarUra nathI. prANAyAma zvAsocchavAsanI gatino nirodha kara (gati baMdha karavI) tene prANAyAma kahe che. zvAcchavAsanI gati kAyamane mATe baMdha thatI nathI. jeTalA vakhata sudhI rokavAmAM Ave teTalA vakhata sudhI baMdha thAya che ane pachI cAlu thAya che. lAMbA kALanA abhyAse zvAsecchavAsanI gati ghaNuM maMda thAya che, zarIranI aMdara gati cAlu ja rahe che. tathApi amuka vakhatane mATe zvAcchavAsanI gatine sthira karI zakAya che. jema jema te zvAsocchavAsanI gati sthira thAya che, tema tema mana paNa teTalA vakhatane mATe sthira thAya che. A zvAcchavAsanI gati nAbhi AgaLa thaIne nAsikAnA dvAra sudhI laMbAyelI che. prANAyAmanA prAgathI A gatine nAsikAnA dvAra AgaLathI bahAra jatI aTakAvIne UMce brahAraMdhramAM lAvavAmAM Ave che, ane tyAM pavananI sAthe manane sthira karakaravAmAM Ave che. lAMbA kALanA abhyAse tema bane che. tethI pavananI gati nAsikA AgaLa ghaNI maMda cAlatI rahe che. lAMbI gati TuMkI thAya che. mana sthira thatAM AnaMda thAya che. A sarva uttama haThayoganI kriyA che. je gyatAvALA manuSyane AtmadhyAna sahaja prApta thAya che, jenA mananI malinatA nAza pAmI che, tene te jJAnayoganA mArge ja gurue AgaLa caDAve che. tene A prANAyAmAdi karavAnI jarUra paDatI nathI. A haThAgane uttama prAga che For Private And Personal Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | | 218 ] dhyAnadIpikA ane tethI guru pAsethI zIkhavA gya che. athavA nAsikAnA agrabhAga upara daSTi sthira karavAmAM Ave che. lagabhaga aradhe kalAka tyAM daSTi (aradhI khullI AMkhe) sthira karyA pachI, bahAranI daSTi nAsikAnA agrabhAga upara ja rAkhavI ! ane AMtaradRSTi (mana) nAbhinI aMdara te ja vakhate rAkhavI. Ama keTalAka vakhatanA abhyAsathI pavana upara caDIne brahmaraMdhramAM jAya che. pavana upara caDe che, evI dhAraNA tyAM rAkhavI paDe che. ane brahmaraMdhramAM gayA pachI tyAM pavana sthira thAo tevI dhAraNA satata bhAvanA karavAthI, pavana tyAM sthira thAya che. te sAthe mana paNa sthira thAya che. pahelA prayogathI A pravega vadhAre sahele che. A abhyAsanuM projana mAtra zarIra nIrogI rAkhavA sAthe pavananI madadathI manane sthira karavAnuM che. pachI game te jAtanA abhyAsathI manane sthira karavuM temAM koI jAtane Agraha karavA jevuM nathI. - nAsikAnA eka chidrane aMgUThAthI baMdha karI bIjA chidrathI ke baMdha karyA sivAya bane chidrothI dhIme dhIme pavanane bahAra kADhI nAkha te recaka kahevAya che. bahAranA pavanane nAsikAnA eka chidrathI dhIme dhIme aMdara pUra-kheMca te pUraka kahevAya che. ane te aMdara kheMcelA pavanane akaLAmaNuM na Ave tyAM sudhI nAbhimAM ke hRdaya AgaLa rokI rAkha te kuMbhaka kahevAya che. kuMbhaka thayela pavanane nAsikAnA eka chidrathI dhIme dhIme bahAra kADhI nAkhave tene paNa eka kahevAmAM Ave che. A abhyAsanI zarUAtamAM kuMbhaka thoDo For Private And Personal Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhayAnadIpikA [ 219 ] vakhata sudhI roka. tema karavAthI recaka karavAmAM utAvaLa thatI nathI, nahitara akaLALaNa thatAM ekadama pavana choDI devAthI zarIranuM baLa ghaTe che. pUravAmAM je vakhata lAgyA hoya tethI anukrame caDatAM bamaNa, traNa gaNe ane cAra gaNe vakhata raka. ane bamaNA vakhatamAM bahAra kADho. zarUAtamAM cheDo rekAya tepaNa harakata nathI. A pavana bahArathI aMdara letI vakhate-kheMcatI vakhate e saMkalpa kare ke sUryamAMthI A eka mahAna zaktine huM aMdara kheMcuM chuM je mane nIrogI thavAmAM mahAna madadagAra thaze. pavanane sthira karatI vakhate e saMkalpa karo ke nIrogIpaNAnA sattvavALI zakti mArA zarIramAM majabUta rIte daDha thAo ane pavanane bahAra kADhatI vakhate evo saMkalpa kare ke mArA roganAM kharAba to badhA bahAra nIkaLI jAya che ane zarIra narAgI banyuM che, mAruM mana nirmaLa thayuM che, ItyAdi vicAro traNa vakhata karavAthI mana bIjA vicAromAM jAya nahi A saMkalpa dvArA zarIra nIrogI thavA sAthe mana nirmaLa thAya. pavana letI vakhate-sthira karatI vakhate ane bahAra kADhatI nakhate kArane athavA parameSTImaMtra 34 a nama: A maMtrane paNa jApa karavAmAM Ave che. recaka, pUraka, kuMbhaka ane te sivAya paNa ghaNI jAtanA prANAyAme che, paNa te sarvamAM lAMbA kALanA abhyAsanI jarUra che. chatAM te sarva karIne prApta karavA lAyaka je che te e ja ke manane sthira karavuM, keTalAka prANAyAma zarIra For Private And Personal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 220 ] dhyAnadIpikA nIrAgatA mATe upacAgI che. pavananA jaya karavA pachI ja te prANAyAmA roga maTADavAne upayogI thAya che, pavana jaya karavAnA upAya pavana teA ekanA eka ja che paNa judA judA sthAne te rahetA hAvAthI tenAM nAmeA judAM judAM pADavAmAM Ave che, jema ke prANa, apAna, samAna, udAna ane byAna A pAMca pavana che, zvAseAcchavAsanA vyApAra karanAra prANa pavana che, mUtra, viSTApramukhane zarIranI bahAra kADhanAra apAna vAyu che. anna pANIthI utpanna thatA rasAne yAgya sthAne pahoMcADanAra samAna vAyu che. rasAdine UMce laI janAra dAna vAyu che ane AkhA zarIramAM vyApIne rahelA vyAna vAyu che. prANavAyu hRdayanA bhAgamAM rahe che, apAnavAyu gudAnA bhAgamAM rahe che, samAnavAyu nAbhi AgaLa rahe che, udAnavAyu kaMThanA bhAgamAM rahe che, byAna vAyu cAmaDInA tamAma bhAgAmAM rahe che. A pAMce vAyune jaya karavA mATe pAMca khIjama`trA che. ce, 1, thai, i, jo, anukrame prANa, apAna, samAna, udAna ane byAna te eka ekanA eka eka bIjamatra che, siddhAsana karI besavu', khahArathI nAsikA dvArA pavana aMdara kheMcavA, je pavana siddha karavA hAya te pavananA sthAna upara te pavanane rokavA, haDapacI nIcI namAvI chAtInA bhAga para rAkhavI, jethI patrana mAthA upara caDI na jAya ke For Private And Personal Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 221 ] bahAra tarata nIkaLI na jAya. pachI te pavana rokelA sthAna para tenA maMtra bIjane jApa kare. te maMtra jApa manathI kara ane AMtaradaSTithI te maMtra-akSaranI AkRti-aMdara dekhAya tema joyA karavuM. pavana na rekI zakAya tyAre dhIme dhIme pAcho cheDI de. pharI pAche te ja rIte pUro. ane te ja sthAna para re . tyAM pAche maMtra bIjane jApa kara. ane tenI AkRti te te sthAnamAM joyA karavI. akaLAmaNa thatAM dhIme dhIme pavana cheDI de. A pramANe tene pavananA sthAnamAM anu me abhyAsa karavAthI pAMce pavanane jaya thAya che. pavanajaya kayAre thaI rahe che, tenA vakhatanuM mApa ApI zakAtu nathI keI saMskArI jIvane thoDA vakhatamAM jaya thAya che. keIne vadhAre vakhata lAge che. tathApi tenA phaLanI prApti thAya tyAre jaya tha samaja. prANavAyuno jaya thavAthI jaTharAgni prabaLa thAya che, zurIra halakuM lAge che. dama caDato nathI. samAna ane apAna be najIka AvelA che. ekanI hada pUrI thatAM bIjAnI hada zarU thAya che. badhA pavana mATe tema ja samajAya che. samAna vAyune jaya thavAthI gaDagUmaDa ane ghA AdinA traNe rujhAI jAya che, hADa bhAMgeluM paNa saMdhAI jAya che ane udarane agni pradIpta thAya che. apAnanA jayathI maLamUtrAdi ghaNu alpa thAya che. khAdhela kherAkano badhe rasa zarIranA piSaNamAM upayogI For Private And Personal Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 222] dhyAnadIpikA thAya che, ane bAkInA DUcA tarIke maLa cheDe ja rahe che, tathA gudAnA regone nAza thAya che. udAnavAyunA jayathI prANane bahAra kADhI zakAya che, dazamA dvArathI prANa tyAga karI zakAya che, pANu tathA kAda vathI zarIrane bAdha thatuM nathI. vyAnavAyunA bhayathI TADha ke tApa lAgatAM nathI. game te tApa hoya ke game tevI TADha hoya tene sahana karavAnuM baLa Ave che. zarIranuM teja vadhe che, ane cAmaDInA roge thatA nathI. TUMkAmAM vAyu jaya thayAnI nizAnI e che ke zarIranA koI paNa bhAgamAM pIDAkAraka rega ke duHkha thatuM hoya tyAM tyAM te te bhAga upara pavanane kuMbhaka karI sthira karavo. thoDA ja vakhatamAM te roga ke duHkha nivRtta thAya tyAre samajavuM ke pavana jitAI gayela che. pavana jayane abhyAsa karyA pachI manane jaya karavA mATe prayatna karo. manejayane abhyAsa siddhAsana karI sthira TaTAra besavuM. prathama recaka karI aMdaranA tamAma malina vAyune bahAra kADhI nAkhave. pachI nAsikAnA DAbA chidrathI dhIme dhIme pavanane aMdara kheMcI, purAya teTalo pUro. manathI dhAraNA karavI ke paganA aMgUThA sudhI pavana purAyelo che. pavananI sAthe mana paNa dhAraNAthI dhArelA sthaLe rahe che. eTale prathama dhAraNa karavI ane te For Private And Personal Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kisAnadIpikA [ 223 ] bahArathI pUre pavana zarIramAM akaLAmaNa AvyA vinA zekAI rahe teTalA vakhatamAM eka pachI eka dhAraNAnA sthAnane jhaDapathI badalAvatAM javA. 1. prathama DAbA paganA aMgUThA upara, 2. pachI paganA taLiyAM upa2, 3. pAnImAM. 4. paganI ghUMTImAM, 5. paganI piMDImAM, 6. DhIMcaNamAM, 7. sAthaLamAM, 8. gudAmAM, 9. ligamAM, 10. nAbhimAM, 11. peTamAM, 12. hRdayamAM, 13. kaMThamAM, 14. jIbha upara, 15. tAlumAM, 16. nAkanA agrabhAga upara, 17. netramAM, 18. bhrakuTimAM, 19. kapALamAM ane 20. mAthAmAM ema eka pachI eka sthAnamAM AgaLa vadhatAM pavana sAthe manane brahmaraMdhramAM laI javuM. tyAra pachI pAchA anukrame jamaNI bAjunA bhAgathI nIcA UtaratA manane pavana sAthe aMgUThA upara lAvavuM ane tyAMthI nAbhimAM lAvI pavanane dhIme dhIme bahAra kADhI nAkha. A pramANe abhyAsa cAlu rAkho. , A abhyAsathI manane pavana sAthe AkhA zarIramAM phelAvavAnuM baLa Avaze. pachI A abhyAsanI jarUra raheze nahi, paNa manane AkhA zarIramAM ekIkALe phelAvI-zarIramAM vyApta karI-sthira besavAnI lAMbA vakhata sudhI Teva pADavI. A pramANe sthira besI rahevAthI mana sthira thaze, vika cAlyA jaze mana sthira thAya, vika AvatA aTake ke tarata ja paramAtmAnA zuddha svarUpanI dhAraNA hRdayamAM karI temAM te sthira manavRttine joDI devI ane te zuddhasvarUpamAM jAgRti sAthe mana gaLI jAya ane te paramAtmA svarUpe ja mana lIna thaI rahe te abhyAsa vadhAratA rahevuM. AtmanA For Private And Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 224 ] dhyAnadIpikA zuddha svarUpanI dhAraNA karavAthI AtmasvarUpamAM sthira thavAze. AnA UchaLaze ane paramazAnti anubhavAze. A sarva prANAyAmanu phaLa che ane prANAyAma karavAnuM prayAjana che. chatAM A sava haThayoga che. mana upara khaLA. kAra karavA jevu che, haDayeAgamAM mukhya pavanane vaza karI manane vaza karavAnuM che. rAjayAgamAM manane vaza karavAthI pavana svAbhAvika rIte vaza thaI jAya che, prANAyAmanI cAlu rIta svAmI rAmatItha A pramANe jaNAve che. prANAyAma karavAthI lAbha ze| ? A praznanA uttara eTaleA ja ApI zakAya che ke prANAyAma karavAnI rIta zIkhA ane te rIte jAtAAta prANAyAmanA abhyAsa karI jIe, eTale te keTalA upayegI-upakAraka ane lAbhakartA che e tame tamArI meLe ja anubhavathI jANI zakazeA, mAthuM bhamatuM hAya, cakarI AvatI hAya, manamAM becenI jaNAtI heAya tyAre tyAre khatAvelI rIti mujakha prANAyAma karavAthI tamArA manane te ja samaye zAMti maLaze ane prANAyAmanI A rItinA upa yoga tamArA samajavAmAM Avaze. jyAre tamAre kAI viSaya upara nibadha lakhavAnA ke vicAra karavAne hoya ane temAM vyavasthAsara vicAra na AvatA haiAya mananI ekAgratA na thaI zakatI hoya tyAre prANAyAma karo ane jue ke kevA camatkAra thAya che, je viSayanA nibaMdha tame lakhatA haze| te viSacamAM tame evA tA taddIna thaI jaze ane vicArA evA tA For Private And Personal Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cAnadIpikA [ 225 ] sakalanAmAM kharAba geAThavAyelA susa`baddha Avaze ke te joine tamane mATA acae lAgaze. peTanI pIDa, mAthAnu kaLatara, phephasAM ane hRdayanA roga tema ja tevA khIjA AgAM paNa prANAryAmanA abhyAsathI maTI jAya che. have prANAyAma karavAnI rIti tapAsIzuM.... prANAyAma karavAnI aneka paddhatio che. paNa huM je paddhati matAvu chu. te aneka varSothI kaseATIe caDhIne uttama TharelI che, prANAyAmanA abhyAsa A paddhatisara jeNe karyo che tene bahu sArA lAbha maLyA che emAM zaMkA nathI. pUraka-kulaka-recaka prANAyAmanA abhyAsa karavA esavuM lhAya tyAre tamAre sukharUpa, sahaja ane sthira AsanathI ekAgra mane besavu joie. jamaNA pagane DAbA paganA sAthaLa upara ane DAmA pagane jamaNA paganA sAthaLa upara ema ulaTasulaTa puga caDAvIne padmAsana karIne besavuM. A Asana prANAyAmanA abhyAsakane bahu sukhakAraka che. zarIra, mastaka ane DAkane nizcaLa ane sIdhA rAkhI, sthira thaI, ADu avaLu joyA vinA TaTAra peAtAnI nAsikA sanmukha STi karI dizAe tarapha najara nahi karatAM prasanna cittathI Asana vALI besavuM H joie. A rIte taiyAra thaI pachI jamaNA hAthanA agUThA vaDe jamaNuM nasakAruM' dAkhIne baMdha karavu ane DAbe nasakArethI 15 For Private And Personal Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 226 ] mAnadIpikA - - - - - - - - - - - - - zvAsane dhIre dhIre aMdara le. A zvAsa aMdara levAnI kriyAne pUraka kahe che. A pUraka kriyA mana zAMta ane svastha thAya tyAM lagI karyA javI. A kriyA vakhate manane zUnya ke nakAmuM rAkhavuM nahi. A pUraka kriyA cAlatI hoya tyAre cittane ekAgra karavuM ane ciMtana karavuM ke eka mahAna zaktine huM mArA zarIramAM lauM chuM, pUruM chuM. huM eka mahAna amRta tattvanuM pAna karuM chuM. zvAsa pUro mAMhI laI rahyA ema tamane jaNAya tyAre kaniSTakA ane anAmikA AMgaLIo vaDe DAbuM nasakoruM dAbIne baMdha karI devuM. A pramANe zvAsa laIne baMdha karyA pachI mukha dvArA tene nIkaLavA de, nahi Ane kuMbhaka kriyA kahe che. Ama mAMhe laI baMdha karelA vAyune phephasAM, peTa ane hAjarI vageremAM bharI de. zarIra aMdaranI saghaLI khAlI jagyAe A vAyuthI bharI nAkhavI. upara pramANe A vAyu zarIramAM laI bharI rAkhatI vakhate paNa manane nakAmuM rahevA devuM joIe nahIM, paNa huM AtmA chuM, pUrNa zuddha svarUpa. anaMta zaktimAna, jJAnasvarUpa huM chuM evI bhAvanAnuM ekAgra mane dhyAna dharavuM tamArI sarva zaktio ane tamAruM saghaLuM manobaLa vAparIne A bhAvanAnA dhyAnane sajajaDa, majabUta ane acaLa karavuM-zuddha svarUpe prApta karavuM. tame ja satya che, divya ane alaukika sattA tame che. A paramezvaranuM dhyAna tamAre cAlu rAkhyA karavuM. pachI tamane jaNAya ke vAyu-zvAsa, mAMhI bahu vakhata sudhI rokI zakAya tema nathI. eTale DAnuM For Private And Personal Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - -- mAnadIpikA [ 227 ] nasakorUM ughADI nAkhavuM ane te vATe mAMhe laI, baMdha karelo vAsa haLave haLave bahAra kADha. Ane recaka kriyA kahe che. A recaka kriyA karatI vakhate mananI vRttine AtmAkAra karI nAkhavI ane daDha bhAvanA karavI ke A bahAra jatA vAyu sAthe ja mArA manane melAmAtra, saghaLI azuddhio, kuvicAra, ajJAna, duSTapaNuM ane pAparUpa maLa nIkaLI jAya che-chevAI jAya che. e bahAra jatA vAyu sAthe nabaLAI ane dubaLAImAtra cAlI jAya che. e pachI durbaLatA ke ajJAna rahetAM nathI. bhaya ke kaleza paNa nathI rahetA. kheda, udvega, udAsI, vigere pApa pachI rahI zaktAM ja nathI. upAdhimAtra-tApamAtra-nAza pAme che. mAMhe pUrela vAyu Ama nIkaLI jAya eTale bane nasakorAM ughADI nAkhavAM. paNa vAyune-zvAsane aMdara le nahi. nAka uparathI hAtha uThAvI le. tamArAthI banatA badhA yAthI vAyune aMdara AvavA de nahi. zvAsane bahAra rAkhavAnI ane aMdara nahi AvavA devAnI A kiyA jyAre cAlatI hoya tyAre manane nakAmuM rahevA devuM nahi ane ekAgra cittathI saMpUrNa mAbaLa-AtmabaLa vAparIne A upAdhi rahita kevaLa zuddha siddhasvarUpa hu piote chuM." evA avicaLa dhyAnamAM magna rahevuM. dezakALane mane bAdha nathI, mAru AtmasvarUpa deza, kALa, kAraNa ane pudgalathI para che. jagatanI koI paNa upAdhI athavA jagatanuM kaI paNa baMdhana mane naDatara karI zake tema che nahi, ItyAdi dhyAnamAM magna rahevuM. For Private And Personal Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 228 ] mAnadIpikA ahIM sudhI kahelA prANAyAmanI paddhatinA cAra bhAga paDelA che. dareka bhAgamAM zArIrika ane mAnasika evA be bhAga che. A vAta lakSamAM AvI ja haze. DAbA nasakorAthI pavana pUra-mAMhI kheMca A pUraka prANAyAmane prathama bhAga che. A bhAgamAM prANane aMdara levAnI kriyA te zArIrika kriyA che ane huM zuddha paramAtmasvarUpa chuM e manebhAvane dhyAnamAM zvAsakiyA sAthe sthira kare te mAnasika kiyA thaI. te pUrelA vAyune aMdara keTalAka vakhata sudhI peTa, hAjarI, phephasAM vigeremAM rAkhI mUkavo te kuMbhaka) zArIrika bIjI kriyA thaI te sAthe anaMta zaktimAna jJAnasvarUpa huM chuM e daDha manabhAvane vicAra karavAnI mAnasika bIjI kriyA thaI. jamaNA nasakorAthI zvAsa choDI mUkyAnI kriyA dhIme prIme karavI te trIjA bhAganI zArIrika recaka kriyA thaI ane vAsa sAthe sarva malina vAsanA ane durbaLatA aMtaHkaraNamAMthI kADhI nAkhavI e mAnasika trIjI kriyA thaI kahevAya che, zvAsane aMdara Avate aTakAvI bahAra rahevA devAnI prANAyAmanA cothA bhAganI kriyA che. A kriyA siddha thAya eTale aradho prANAyAma thayo. (A sthaLe jarUra jaNAya te thoDIka vAra thobhavuM, vizrAMti levI, vizrAMti letI vakhate zvAsocchavAsa svAbhAvika gatimAM calAvo. pachI prANAyAmanI kriyA zarU karavI.) For Private And Personal Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 229 ] = - have DAbAne badale jamaNuM nasakerAthI pavana pUra. mAnasika kriyA paNa pahelAMnI mAphaka karavI. pUrvanI mAphaka zarIrathI cAra kriyA ane mAnasika cAra kriyA A pUrI thAya tyAre eka prANAyAma thayo. dareka kriyAnA abhyAsamAM vakhatane haLave haLave vadhAratA javuM, utAvaLa karavI nahi. dareka kriyA, pramANa sahita ane yathAyegya rItithI thavI joIe. zvAsane sArI peThe aMdara kheMcyA pachI ekadama cheDI deve nahi. A pramANe je prANAyAma zIkhaze-abhyAsa karaze, te tamArAmAM apUrva baLa Avaze. regamAtra dUra jaze. lehIbagADathI thatAM saghaLAM dardo tema ja kSaya roga suddhAM prANAyAmanA abhyAsathI nAza pAmaze. prANAyAma karanAra keTalAka mAMdA thAya che. AnuM kAraNa e che ke teo kudaratane niyama jANatA nathI. ATalI paLamAM zvAsa le, ane ATalI paLe pachI cheDa jAIe e teonI bATI haThathI maMdavADa thAya che. dareka kriyA, dareka bhAga ane dareka bhedanA vakhatane vadhAravAne avazya prayatna kare. paNa thAka lAge, kaMTALe upaje evuM te kadI karavuM ja nahi. ekadama zvAsane kheMcavAne ke rekI rAkhavAne prayatna kare nahi. dhIre dhIre svAbhAvika rIte ja abhyAsa vadhAre. zvAsane mAMhI levAnI ane dhAraNa karI rAkhavAnI be kriyAthI thAka lAgyo jaNAya ke kaMTALo Ave te tarata ja ArAma le. eka divasamAM ATheya karavI. bIje divase For Private And Personal Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 230 ] dhyAnadIpikA pAchI ATheya karavI. thAkI jAo te pahelI cAra na karavI. tethI bIjI cAra sugamatAthI pUrI thaze. prANane AyAma te prANAyAma-prANanI kasarata athavA prANane nirAdha. A rIte karavAthI ghaNe ja lAbha thAya che. zarIranI zakti vadhAravAnI eka jAtanI prANanI kasarata tenuM nAma prANAyAma che. prANAyAmamAM koI gupta bheda ke ajA yabI jevuM kAMI nathI. temAM gupta rahasya mAnanArA bhUla khAya che. prANAyAmano artha AtmajJAna ke IzvarajJAna e thatuM ja nathI. - prANAyAma karavAthI adhika kalyANa kAMI che ja nahi, prANAyAmathI AtmAnubhava thAya che e mAnyatA jUhI ane bhUlabharelI che. prANAyAmamAM lezamAtra paNa paramArtha ke Azcarya jevuM nathI. e to jevI zarIranI kasarata tevI ja prANanI kasarata che. phephasA tema ja hRdayane sApha tema ja majabUta rAkhavA mATe tathA manane sthira karavAne prANAyAma e prANanI kasarata ja che. prANAyAma AtmajJAna nathI paNa AtmajJAna pAmavAnuM eka sAdhana prANAyAma che. A prANAyAmamAM eka vAta dhyAna rAkhavA jevI che. te e ke jyAre tame zvAsa bahAra kADhe tyAre peTane saMkecI nAkho eTale pAchuM pITha bhaNuM kheMco. AnAthI bahu lAbha thaze. bIjuM e ke prANu aMdara letI vakhate AkhA peTane tenAthI bharI nAkhavAnuM cUkatA nahi. prANavAyu chAtI sudhI jaIne aTakI jAya nahi. paNa TheTha peTanA taLiyA sudhI pahoMcI For Private And Personal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnadIpikA [ 231 ] jAya tema karavuM joIe. dayAna-dhAraNAdinA abhyAsamAM prANa yAma bahu hitakArI che. zAsakAra haThaganA prANuyAmane niSedha kare che. kimanena prapaMcena prANAyAmena cinmatAm / kAyahaklezakAriNa nAhatastena sUribhiH // 10 // pUrakaiH kuMbhakaizcaiva recakaiH kiM prayojanam / vimRzyeti tadAdeyaM yanmukte/jamagrimam // 101 / / zuddha aMtaHkaraNavALA manuSyane A prapaMcavALA prANayAmAnI zI jarUra che? tenAthI kAyAne tathA manane kaleza thAya che. A kAraNathI AcAryoe AvA prANAyAmane aMgIkAra karyo nathI. pUraka, kuMbhaka ane recaka vaDe zuM prayojana che? e pramANe vicAra karIne je mekSanA mukhya bIjarUpa kAraNa hoya tene Adara kare. bhAvArtha-jenuM aMtaHkaraNa zuddha thayuM che. tene A prANAyAmonI kAMI jarUra nathI. koI paNa AlaMbanamAM mana TharatuM na hoya-vadhAre malina saMskAra manamAM bhaya hoya te A prANAyAmanI jarUra che. gharamAM ekadama ghaNe kacara ekaTho thayela hoya te pAvaDAe lAvI, khAMpIne kacaro kADhavAnI jarUra che, tyAM sAvaraNanuM vizeSa prayojana te vakhate nathI. paNa jayAM thoDI raja hoya tyAM te mukAma sAvaraNIthI sAre thAya che, tyAM pAvaDA vagerenI jarUra nathI. For Private And Personal Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 232 ] dhyAnadIpikA jenu' hRdya pavitra thayelu' che tene prANAyAmanA abhyAsa karyA sivAya tenuM mana vicArothI ja svAdhIna thaI jAya che. vicAra karatAM ke vastutattvanuM-paramAtmasvarUpanuM lakSa lai temAM dhyAna ApatAM ja mana sAthe pavana paNa sthira thaI jAya che, huyeAganA kAyAne kaleza ApanArA lAM' kALanA abhyAse je pavatanA jaya thAya che, te A rAjayoganA Atma saMkha'dhI vicArAthI ja-AtmasvarUpamAM jAgRti pAma vAthI ja mana jitAvA sAthe pavana pazu sthira thaI parama samAdhidazA pAmI zake che temAM jarA paNu saMzaya jevu... nathI. pUrve je pavananI dhAraNA batAvI che te krama karyo sivAya paNa zAMta vicAra karI manane AkhA zarIramAM byAsa karI devAnI Teva pADavAmAM Ave che, tApaNu mana sAthe pavananA vizeSa eTaleA che ke te sAdhakanu mana vizuddha thayelu hAvu joie. leAkaparaleAkanA bhAgarUpa maLatI vAsanA UDI javI joIe, jema jema IcchAnA tyAga thAya che, parama prabaLa vairAgyabhAva pragaTa thAya che, tema tema mana zuddha thatu cAle che. ya thaI jAya che. vairAgyanA artha ahIM e levAnA nathI ke gharabAra, kharI, chekarAM, kuTu ane rajhaLatAMravaDatAM mUkI sAdhu thaI javu' tyAgInA veSa paherI levA. AvA gharamAranA tyAga karanAra tyAgIonI A duniyA upara kAMI paNa khATa nathI-echI sakhyA nathI. paNa temanAthI svaparantu' kAMi paNa sAdhI zakAtu' nathI, tyAga nAma e che ke Asaktine uDAvI devI, mamatAne mArI nAkhavI, IcchAone vIMdhI nAkhavI, AzAne khALI For Private And Personal Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 233 ] mUkavI. Ama karanArane ja vairAgya kahevAya che. pachI te gRhasthAzramamAM pitAnI pharaja adA karavA rahyo hoya ke tevA pratibaMdhanA abhAve tyAgI thayo hoya, te ja kharekhara virAgI che. pitAnI pharaja bajAvavAnI zakti na hoya, kaI kAraNathI saMsAravyavahAra calAvatAM kaMTALelo hoya ane manamAM aneka prakAranI kAmanAo-IcchAo bharI hoya, A mANasa tyAgI thaI svaparanuM zuM ukALaze? mANasa pote keNa che? pitAnI pharaja zuM che? kartavya ane prAptavya zuM che? tenA zA upAya che te samajavA nathI, pharaja bajAvI zakato nathI, abhimAna tyAgI zakato nathI, tene bAhya tyAga zA kAmane che? te tyAga UlaTo abhimAna vadhAranAra thAya che. AMtaravAsanA tyAgI zakate na hovAthI te ubhayabhraSTa thAya che. vAsanAne tyAga-sarva IcchAone tyAga e ja uttama tyAga che. A tyAgavALAnuM ja aMtaHkaraNa zuddha heya che ane te ja AgaLa zAMtinA mArgamAM javAne adhikArI che. UMDA hadayamAMthI jyAM sudhI tyAga na thAya tyAM sudhI te tyAga ja UlaTe phasAvanAra thAya che. - AvA vizuddha manavALA prANAyAmAdi kriyA karyA vinA paNa te phaLa meLavI zake che. prANAyAmathI zarIrane kaleza thAya che. niyamapUrvaka te karavAmAM nathI Avato, te ghaNe vakhate roga paNa utpanna thavAne bhaya rahe che. A kAraNathI jainAcAryoe prANAyAma tarapha vadhAre lakSa ApyuM nathI, paNa mokSanA bIjarUpa je kAraNe che, temAM rAjayogane mukhya sthAna ApyuM che. jaDa, For Private And Personal Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - - E [ 234 ] mAnadIpikA citanyane viveka karI, AtmajJAna vaDe pudagalanI vAsanAne IrachAne bAdha sAdhya karyo che. AthI phalitArtha e thaye ke jenuM aMtaHkaraNa zuddha che, tene recaka, kuMbhaka, Adi prANAyAmonI jarUra nathI. pratyAhAra 5 iMdriyArthanirodho ya: sa pratyAhAra ucyate / pratyAhAraM vidhAyAtha dhAraNA kriyate budhaiH // 102 // indriyonA viSayane nirodha kare tene pratyAhAra kahIe chIe. pratyAhAra karyA pachI vidvAne dhAraNa kare che. bhAvAtha-dhyAnane mukhya AdhAra mana upara che. mana judA judA viSayomAM vikharAyeluM hoya te tenuM baLa eka pravAhamAM majabUta rahetuM nathI. manane indriyo kherAka pUro pADe che. AMkha dekhavAnA padArtho mana AgaLa rajU kare che. nAka sUMghavAnA padArtho tarapha mananuM dhyAna kheMce che. jIbha svAdanA padArthonuM bheTazuM manane kare che. kAna sAMbhaLavAnA zabdo tarapha manane caMcaLa kare che. ane sparza idriya vividha prakAranA sparza tarapha manane lalacAve che. idri pAMca che. judA judA daravAjAthI te te padArthonI tarapha idri mananuM dhyAna kheMce che. jema eka puruSane pAMca strIo hoya ane te sarve potAnA patinuM dhyAna pitA tarapha kheMcavA mATe pitAthI banatuM kare che. sArAmAM sArA padArtho leTa karIne patinuM mana raMjana kare che, patinuM mana khuzI karavA mATe tene sAru vividha prakAranI anukULa sAmagrIo taiyAra karI For Private And Personal Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 235 ] apaNu kare che. pati paNa temanI bhaktithI sASa pAmI temane tyAM vAravAra jAya che ane niHza kapaNe temanI bhaktinA svAda anubhave che. A ja pramANe manane pati mAnIne pAMca iMdriyAne strIe samajavI. teo manane sASa ApavA mATe pote pAtAnI zakti pramANe viSA* anukULa sAmagrI jovAnI, khAvAnI, sAMbhaLavAnI ane suMdhavAnIsparza karavAnI patinI sevAmAM hAjara kare che. mana paNa te indriyeAmAM praveza karIne tenA anubhava kare che, je iMdriya mananu vadhAre khecANa thAya tevA anukULa padAtha hAjara kare che, te tarapha mana vadhAre kheMcAya che. tenA tarapha vadhAre lAgaNI dharAve che ane vAravAra tene ghera AvA karI, te strIne-iMdriyane pASaNa Ape che, vadhAre mAna Ape che. A indriyA taraphathI maLatA viSayamAM mana paNa Asakta bane che ane tenA upaeAga mATe vAravAra te iMdriyArUpa enA gharamAM praveza kare che, anukULa viSayeAthI khuzI thAya che. koI vakhata pratikULa viSayA hAya teA nArAja thAya che. ane tenI A pravRttithI rAgadveSa, haSa zAka, karIne te A zarIramAM ke AvAM ja zarIrAmAM vadhAre adhana pAmI du:khI thayA kare che. AtmArUpI rAjAnA pradhAna tarIke manane mAnavu joIe. A pradhAnanA doSathI rAjA-AtmA pAte pazu AvA azucithI bharelA dehamAM vAravAra AvajA kare che, kha'dhana pAme che ane jUnA deha mUkavA tathA navA dhAraNa karavArUpa janma macchu pAmyA kare che. For Private And Personal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 236 ] dhyAnadIpikA mana pradhAna bahu baLavAna che. te jo A indriyArUpI skrIAnI mijabAnI-bhakti cAkhavAthI dUra rahe teA te AtmArUpa rAjAnuM' dhaNuM hita karI zake tema che, tene AvA daiharUpa milana baMdIkhAnAmAMthI cheDAvI zake tema che ane te AtmArUpa rAjAnI sAthe abheda thaI rahe tema che. pazu A dricArUpa AnA kamajAmAMthI te chUTe, teA A sava vAta banI Ave tema che. mATe ja zAstrakAra kahe che ke viSayA thakI iMdriyAne vyAvRtta karavI-pAchI haThAvavI. kAM tA iMdriyAe mananI AgaLa viSA hAjara karavA nahi agara tA mane indriyA pAse javuM baMdha karavuM, A upAyAne pratyAhAra kahe che, ApaNe iMdriyeAne vinaMtI karIzuM' ke tamAre vadhAre vakhata nahi, teA jeTalI vakhata mana AtmAnI samIpa javAnI IcchA kare teTalA vakhatane mATe manane viSayA hAjara na karavA. athavA AtmAnA bhalA mATe manane vinati karIe chIe ke teNe AtmAnI najIka javAnI IcchA haiAya tyAre agara AtmAnI hajUramAM dAkhala thavA agAu ja peAtAnI A strIone yAda na karavI--te taraph potAnu dhyAna khecavu nahiM. ane te sivAyanA vakhatamAM kadAca iMdriyAnI pAse javu paDe teA te je anukULa ke pratikULa viSayA Ape temAM harSa, zAka, rAga ke dveSa na karatAM madhyastha rIte tene anubhava karI levA. Ama karavAthI te mananA mAlika-manane zakti ApanAra AtmArUpa rAjAne jarA paNa duHkha thavAnA sabhava nathI. peAtAnA mAlikanA bhalA mATe mana ane For Private And Personal Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 237 ] idriAe A vAta upara khAsa dhyAna ApavuM. je tema karavAmAM nahi Ave te pachI baLAtkAre paNa A AjJA te mana tathA idrine manAvavI paDaze. TUMkAmAM pratyAhAranuM lakSaNa evuM che ke indriyonA viSayomAMthI manane kheMcI levuM. tema thatAM idri potAnI meLe ja vizrAMti leze, kAraNa ke mananI madada vinA Idriya kAMI paNa karI zakatI nathI. niraMtarano pratyAhAra e che ke, game tevA ISTa ke aniSTa viSa AvI maLe to temAM rAga, dveSa na karatAM-kAMI paNa Asakti na rAkhatAM samabhAve temane anubhava karI le. pharI temane yAda paNa na karavA. manane paramAtma bhAva tarapha eTaluM badhuM vALI devuM ke te khAvApIvAne anubhava karatAM temAM ke svAda ke kevI sugaMdha hatI, kevuM rUpa hatuM tenuM bhAna paNa na rahe ane bhAna thAya te paNa temAM jarA paNa Asakti ke rAgadveSanI lAgaNI utpanna na thAya. Ama thAya te khare jJAnamArgane pratyAhAra siddha thayo gaNAya. Ama na banI zake te vicArazakti dvArA tenA svarUpano vicAra karI viveka dvArA Asakti haThAvavI. tema paNa na banI zake to zarUAtamAM haThaganA pramathI eTale baLAtkArathI tene rokavAno prayatna ThIka lAge teNe kara. uparanA prayoga sAtvika che. haThane prayoga tAmasI che. keTalIka vakhata tAmasika guNa ghaNuM upayogI thaI paDe che. pratyAhAra siddha thayA pachI dhAraNa karavI. game tevA lalacAvanArA viSa tarapha paNa iDhiye tene anubhava levA kheMcAya nahi tyAre samajavuM ke pratyAhAra siddha thayo che. For Private And Personal Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 238 ] www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhAraNA dhyeyavastuni saMlInaM yanmanojJairvidhIyate / parabrahmAtmarUpe vA guNinAM sadguNeSvapi // 103 // arhadAdyaMgarUpe vA, bhAle netre mukhe tathA / laye lagnaM mano yasya dhAraNA tasya saMmatA // 104 // ', . dhyAnadIpikA dhyAna karavA lAyaka vastu parabrahma, AtmasvarUpa ane guNI puruSAnA sadguNNA tene viSe buddhimAneAe manane lIna karavuM', tema ja arihaMta AdinA zarIranA rUpane viSe athavA peAtAnA kapALa, netra ane mukha upara jenu mana laya thayuM che tene dhAraNA mAnelI che. ( dhAraNA kahe che.) bhAvAthapratyAhAra karavA mATe manane indriyAnA viSacAmAMthI kheM'cI lIdhA Ada te manane kAi paNa sthaLe joDavu' joie. kAI paNa dhyAna karavA lAyaka eka vastumAM joDI devu' tenu nAma dhAraNA che. eka vastumAM lAMkhA vakhata sudhI manane sthira rAkhavAthI, te mana dhyAna karavA lAyaka padArtha ke vastumAM ekAgra thAya che, manamAM utpanna thatI aneka sphuraNAe ke vRttie tenA niSedha karI eka ja sajAtIya pravAha calAvavAnu` kAma, dhAraNA majabUta thavAthI thAya che. dhAraNAnA TuMkA atha eTalA ja che ke koI paNa : uttama dhyeyamAM manane cAMTADI devu, tyAMthI ukhaDe nahI...-te sthAna mUkI anya sthAnanA Azraya na kare, te ja che, gAya ke azva vigere jAnavara eka sthaLe sthira na rahetAM For Private And Personal Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir havAnadIpikA [ 239 ] pharatAM pharI kAMI nukazAna karatAM hoya tyAre temane eka majabUta khIlA sAthe bAMdhavAmAM Ave che, tethI temanI capaLatA sarvathA baMdha thatI nathI, paNa khIlAnI AjubAju teo pharyA kare cheAvI ja rIte A capaLa manane eka dhyeyarUpa khIlA sAthe bAMdhavAmAM Ave che, tethI te pavitra dhyeyarUpa khIlAne mUkIne bIje khasI zakatuM nathI. AthI mana sarvathA sthira thatuM nathI, chatAM eneka sthaLe pharavArUpa capaLatA mUkI daI A uttama dhyeyanA khIlA sAthe baMdhAI tenI ja AjubAju pharyA kare che. tenA majabUta abhyAsathI mana tyAM ja sthira thaI jAya che. mana jyAre anya sthAnane ke anya AlaMbanane Azraya kare che tyAre te dhAraNA tUTI jAya che. " A dhAraNA sthira karavA mATe eka ja dhyeyamAM mana lAgI rahe te mATe keTalAka abhyAsIo zarUAtamAM bahAra trATaka kare che. goLa bindu upara ke tevA ja padArtha upara daSTine sthApana karIne khullI AMkhe te padArtha tarapha joyA kare che. daSTine tyAMthI jarA paNa khasavA detA nathI. ekAda miniTathI zarUAta karI dhIme dhIme temAM vadhAre karI ekAda kalAka ke tethI paNa vadhAre vAra daSTi sthira kare che. daSTi bahAra sthira thAya, tyAra pachI aMdaranA bhAgamAM manane sthira karavAnI zakti Ave che. dhyAnane akhaMDa pravAha eka yeyamAM cAlu rAkhavAnuM baLa Ave che. - parabrahma je siddha svarUpa-AtmasvarUpa che temAM ke ekAda sAgaNamAM manane sthira karavAnuM ke jeDI ApavAnuM kAma zarUAtamAM kaThaNa thaI paDe tema che mATe prathama sAkAra For Private And Personal Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 240 ] dhyAnadIpikA arihaMtAdinI mUrti-chabI upara dhAraNa karavI. siddhacakrajInA gaTTA upara bAhya trATaka siddha karavuM. agara arihaMta bhaga vAnanI mUrtinA zarIra upara-kapALa upara, netra upara, ke mukha upara ItyAdi kaI paNa sthAnamAM bIjA keI paNa vicAre na karatAM-vicAra AvavA na detAM barAbara daSTi sthira karavI. bAhya daSTi sthira karavAnI sAthe manane te dhyeyamAM ja coMTADI rAkhavuM. je mana bahAra pharatuM hoya, vicAra karatuM hoya te bAhya daSTi joDI rAkhelI nakAmI che. tenAthI dhAraNAne phoyade meLavI zakAtuM nathI. tyAM mana layalIna thaI javuM joIe. mana ekarasa thaI jAya tethI dhAraNuM siddha thAya che. - bANu, baMdUka ke tIra vaDe kaI paNa vastune pahele ja taDAke AbAda vIMdhI nAkhavAmAM teha pAmavA mATe, te abhyAsIo jema koI sthaLa meTuM ane najIkanuM lakSa vIMdhavAne prathama abhyAsa pADe che, tyAra pachI tenAthI nAnuM ane vadhAre cheTuM lakSa vIMdhavAne abhyAsa kare che. temAM phateha pAmatAM vaLI tenAthI nAnuM ane cheTuM lakSa vidhavA abhyAsa kare che. A abhyAsanA pariNAme chevaTe game tevuM nAnuM, capaLa ke dUra lakSa hoya te paNa vadhI zake che. A ja pramANe A dhAraNA paNa tevuM ja lakSa che ane te ja krame siddha karavI joIe. UgatA ane AthamatA sUrya upara ke caMdra upara daSTi sAthe mana sthira karavAne abhyAsa sAdhake kare che. bhagavatIsUtramAM tAmali tApasanA adhikAramAM paNa AvI ja kaMIka vAta Ave che. sUryanA sAmI daSTi rAkhIne AtApanA For Private And Personal Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA [ 241 ] le che vagere hakIkata che. bhagavAna mahAvIradevanA saMbaMdhamAM paNa tevI ja vAta Ave che ke eka ahorAtra payata eka vastumAM-dhULanA DhephA upara daSTi rAkhI teo mahApaDiyAmAM (abhigraha vizeSa) rahyA hatA. - lakSa game tevuM hoya paNa manane ke netrane vikAra utpanna kare ke roga utpanna kare tevuM hovuM na joIe. tenA para daSTi ane manane sthApana karavAnA hetu mAtra daSTine sthira karavA ane mananI ekAgratA karavA sivAya bIje hote nathI. ane bAhya padArthamAM daSTi tathA mana sthiratA na pAme te pachI je A AMkhe joI zakAtI nathI tevI AMtaravasta ke padArthamAM te mana kevI rIte sthiratA pAmaze? AMtarasthiratA pAmavAne mukhya hetu A abhyAsamAM rahelo che. - A padArtha upara daSTine mana sAthe sthira karavAmAM jene ThIka na lAge temaNe bhagavAnanI ke gurunI mUrti levI ane tenA upara ekAgratA karavI. te siddha thayA bAda, eTale ke paNa jAtane saMkalpavikalpa na karatAM daSTi sAthe mana sthira rahI zake te pachI te daSTine AMtaralakSa tarapha vALavI, eTale AMkha baMdha karI AMtaranA lakSe siddha karavA tarapha pravRtti karavI. AMkho baMdha karIne ke netra adhakhullAM rAkhIne pitAnA hRdayamAM bhrakuTimAM, nAbhimAM ane brahmaraMdhrAdi sthAnomAM manane nirAkAra AtmAnI kalpanA karI AtmAnA zuddha upaganI For Private And Personal Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 242 ] dhyAnadIpikA jAgRti anI rahe te sAthe rAkavu-sthira karavu', nirAdhAra nirAkAramAM dhAraNA na rahI zake te hRdayamAM ke brUkuTimAM ISTadevanI ke gurunI mUrtine manathI kalpIne tenA upara dhAraNA rAkhavI. zarUAtamAM AkhI mUrtinI dhAraNA thaI zakatI nathI. tethI prathama te mUrtinA agUThA upara mana Thare eTale te AMkhA aMdha karyo chatAM dekhAya tyAre DhIcaNu, AkhA paga, hAtha, hRdayanA bhAga ane chevaTe mastaka paryaMta eka pachI eka siddha thatAM dhAraNA karatAM javI, jethI AkhI mUrtinI dhAraNA siddha thAya che. A sAkAra rUpavALI dhAraNA siddha thayA pachI nirAkAra koI paNa jJAna, Anada ke tevA ja sadguNunI arUpidhAraNA karavI. AtmAnA zuddha svarUpanI mAnasika dhAraNA karavI athavA siddhasvarUpa paramAtmAnI dhAraNA karavI. dhAraNAnA atha eTaleA ja thAya che ke bIjA badhA viSayAmAMthI manane khe...cI lai eka viSayamAM parAvavu'-lagADavuM. je pUrve kahI AvyA chIe. A dhAraNAnA pravAhane vicArAMtara ke dhyeyAMtarathI teDI na nAkhatAM teja dhyeyamAM tenA akhaMDa pravAha calAvyA karavA. evA eka jAtanA ja pravAha cAlavA zarU thayA ke tene dhyAna kahevAmAM Ave che. dhAraNA siddha thAya te dhyAna saheluM che. dhyAna ane dhAraNAmAM taphAvata mAtra eTalA ja che ke bIjA' loAthI manane pAchu haThAvI eka ja lakSamAM parAvavuM te dhAraNA ane temAM mana sthira thatu* cAle-khIjA vicArA na For Private And Personal Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 243 ] kare te dhyAna ane A dhyAna ja vadhAre vakhata lakhAtAM je lakSa ApaNe dhyAna karavA mATe lIdhu che. tenA ja AkAre mana pariNamI jAya. peAtAnA deha suddhAMtu bhAna bhUlI jaI tadAkAra-dhyeyAkAra thaI rahevuM te samAdhi kahevAya che, AvI dhAraNA ane dhyAna karavAnI Teva dareka manuSyane ke jIvane paDelI hoya che, paNa vizeSa eTalA che ke te Teva duniyAnA viSayeAnI Asakti taraphanI hoya che--ajJAna dazAnI hAya che. tethI kanaiA kSaya thavA ke AtmasvarUpanI prApti thavAnuM banatuM nathI paNa te kriyA UlaTI vadhAre madhana karanArI thAya che. AvI pratyAhAra dhAraNA ane dhyAnanI Teva manuSyAne kevI rIte paDelI hAya che, te zaMkA karavA jevuM nathI, tamArA ane mArA anubhavanI A vAta che, ane vicAra karaze! tA avazya te vAta tamane tamArA jIvanamAM paNa maLI Avaze. STAMta tarIke koI vakhata peAtAnA vhAlA mANasanA vicega thaye hAya ke kAi paisA sabadhI nukazAna thayu hoya ke bhaviSyamAM kAI vipatti AvI paDavAnI hAya tenA upAya citavavAnA vicAramAM mANusa eTaleA khadhA garakAva thaI jAya che ke pAse kANuM AvyuM, agara amuka mAsa thru melyA, tenu tene bhAna suddhAM rahetu nathI. A ThekANe vicAra karI ke badhI iMdriyeAmAMthI teNe peAtAnuM mana kADhI lIdhu hAya che, kAraNa ke indriyAnA viSacAne atyAre tenu mana bilakula grahaNu karatuM nathI te pratyAhAra thayA. tenu mana kAI eka vhAlA mANasa taraka, ke paisA tarapha ke vipattinA pratIkArarUpa upA For Private And Personal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 244 ] dayAnadIpikA = = yamAM lAgyuM che te dhAraNA thaI ane temAM ja-te vicAramAM te eTale lIna thaI gayuM che ke vicAranA pravAha sivAya bIjo vicAra paNa te vakhate hetuM nathI. A dhyAna thayuM ane A sthitimAM je dehanuM bhAna bhulAI tadAkAra thaI jAya te samAdhi paNa thaI jAya. chatAM samAdhi paryata na pahoce te paNa dhyAna sudhI te ghaNAM mANaso pahoMcI jAya che. juo ke A dhyAnene pahelAM AdyAna ke raudradhyAna tarIke oLakhAvI AvyA chIe ane tene tyAga karavAnuM paNa sUcavI AvyA chIe, tathApi ahIM kahevAno Azaya e che ke halakAM dhyAna-dhAraNuM te manuSyo niraMtara kare che, paNa te kAMI kalyANane mAga nathI. e ja pratyAhAra, dhAraNA, yAnane mArga badalAvI nAkhavuM joIe. je pravAha nI vahe che, te ja pravAhane tenI sAmenI bAju tarapha gati ApavI eTale basa thayuM. ATaluM je siddha karavAmAM Ave to je halakA prakAranI dhyAnAdi kriyA adhogati ApanArI thAya che, te ja kriyA zaktinuM sukAna-nizAna badalAvAthI tamane UMcI sthitiAtmAnI zuddha sthiti prApta karavAmAM madadagAra thaze. pratyAhAra pachIne viSaya pitAnA anubhavane che. tethI A saMbaMdhamAM kAMi vadhAre bolavuM tenA karatAM anubhava karavAthI ja vadhAre samajAya tevuM che. A AtmAnA guNa ke zuddha svarUpanuM dhyAna kema karavuM te bAbatamAM to IzAre karavo teTaluM ja basa che. kAraNa jyAM vastusthiti ja AMtarakriyAthI siddha thAya tema che tyAM bAhya vANuM zuM kahI zake? For Private And Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kzAnadIpikA [ 245 ] mATe A eka sAmAnya IzArA tarapha STi rAkhI nizAna rAkhI-AgaLa vadhavAthI AgaLa zuM che, kema che, te sava samAze. vacaneAthI kahI zakAya, anyane samajAvI zake (zakAya) tevA dhyAna saMba MdhI vicArA athavA kevA vicAra karavAthI dharmadhyAna thAya che te viSe graMthakAra dharmadhyAnAdinuM svarUpa batAve che. dhama dhyAnAdi vicAra, dhyAnaM caturvidhaM jJeyaM dharma zuklaM ca nAmataH / pratyekaM tacchrayet yogI viraktaH pApagayotaH // 105 // dharma dhyAna ane zukaladhyAna te darekanA cAra bheda che, pApaceAgathI virakta thaI ceAgIe ane dhyAnanA Azraya karavA. bhAvA dhama dhyAna ane zukaladhyAna te rAjaceAga che. jema rAjamAga mAM kAMTAkAMkarA, khADATekarA na heAvAthI, raste cAlanArAe ochA parizrame ane herAnagati vinA (duHkhI thayA sivAya) sukhesamAdhe cAlI zake che, tema dhama yAna ke zudhyAnamAM, zarIre kaSTa ke duHkha veThavu paDatu nathI, paNa kevaLa mananI nima LatAmAM vadhArA karavAthI A mAga ghaNeA sarala ane upadrava vinAnA ane che. A uttama sthAneAmAM hRdayane parama Adra manAvI Atmika premathI bharavuM paDe che, sava jIvAne AtmasvarUpe anubhavavA paDe che. malina IcchAone mULathI tyAga karavA paDe che, sukhaduHkhane samAna anubhavavA paDe che. priyaapriya ke zatrumitra For Private And Personal Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 249 ] mAnadIpikA koIne gaNavAne nathI. TUMkAmAM kahIe to kevaLa vicAra dvArA ja manane daDha majabUta banAvIne durgaNe ke karmano nAza sAdhavAne che. je satya che tene khare anubhava-kharo nirNaya manane pratIta karavAne che. tevA mananI lAMbA vakhatanI sthitithI AvaraNane nAza thAya che. kharI pratItivALA vizuddha mana dvArA ja nirvANa sAdhI zakAya che. dharma ke zukaladhyAna kevaLa vicArarUpa ja che. dharmadhyAnamAM kevaLa manane ja keLavavuM paDe che. A Ama ja che, A satya che, AmAM ja sthira thavuM, Ane yAda paNa na karavuM, A ja sukharUpa che, A ja duHkhanuM kAraNa che vigere nirNathI manane daDha saMskArI banAvavAnuM kAma dhama dhyAnamAM che, mane nirNaya karyo eTale A jagata sAcuM bhAse che, mane nirNaya karyo ke A jagata duHkharUpa che te duHkharUpa ja anubhavavAnuM eTale vItarAga puruSane je nirNaya te nirNayane anubhava manane karAvavAthI tevI ja pravRttivALuM te mana banI jAya che. A sarva vAte A dharmadhyAnamAM Avaze, te dharma ane zukladhyAnanA pratyekanA cAra cAra bheda che, je AgaLa batAvavAmAM Avaze. pAyacogathI virakta thaI A dhyAne Azraya kare. bAhya tapazcaryA ane kriyAdi haThAgamAM zarIrane tathA Idriyone kevaLa vizeSa damavI paDe che. ane tema karIne manane svAdhIna karavAno prayatna karavAmAM Ave che. rAjagamAM kevaLa vicAra dviArA manane mukhyatAe damavAnuM che, nirmaLa ke zuddha banAvavAnuM che, AtmAne AdhIna karavAnuM che. ane te mana dvArA ikiye ke zarIra para zuddha vartananI asara karavAmAM Ave che. For Private And Personal Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dhyAnadIpikA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 247 ] dhama dhyAnamAM upayeAgI sAdhanA bhAvanAdInI dharmasya sthAnAdyAsanakAni vA / kAlacAlavanAdIni jJAtavyAni manISibhiH // 106 // dharmadhyAnanI siddhi mATe bhAvanA, sthAna, Asana, kALa, ane AlaMbanAdi buddhimAnAe jANavAM. bhAvAtha--kAI paNa eka kArya siddha karavA mATe tenA a'garUpa ke madadagArarUpa kAraNA ekaThAM karavAnI prathama jarU2 paDe che. te kAraNeA hAya teA ja kArya siddha thAya che, nahitara kArya siddha thatu' nathI. dharmadhyAna ke zukaladhyAna te paNa eka kArya che, te tenAM kAraNA ekaThAM karavAM ja joie. te kAraNAmAM bhAvanA ke jenAthI manane vAsita karavAmAM Ave che te tathA dharma dhyAna mATe kevuM sthAna heAvu joie, daive Asane besI dhyAna (dharmadhyAna) karavuM kayA kALamAM dhyAna karavu ane kevAM AlakhanA levAM Adi zabdathI dhama dhyAnanA adhikArI, lezyA, cihna, mULa vigere jANavAM, jemAMthI keTalAMka pUrva kahevAI gayAM che. bAkI je rahyA che te ahI anukrame batAvavAmAM Avaze. dharma dhyAnamAM kaI kaI khAkhatA madadagAra tarIke upayAgI che te viSe dhyAnazatakamAM kahyu` che keH jhANassa bhAvaNAo detaM kAlaM tahAsaNavisesaM / AlavaNaM karma puNa jhAiyanvaM jaiyajhAyAro || 1 // tattoNu peddAo lessAM liMgaM phalaM ca nAUNaM / dhammaM jhAijjaM muNI taggayajogo tao sukaM // 2 // For Private And Personal Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 248 ] dhyAnadIpikA dhyAnane piSaNa ApanArI bhAvanAo, dayAnane ucita sthAna, dhyAnane cagya kALa (vakhata), dhyAna mATe Asana, AlaMbana (vAcanApRcchanAdi), krama (manane nirodha Adi), dAna karavA lAyaka, dhyeya (AjJA vicayAdi), dhyAna karavAne lAyaka apramattAdi guNa, tyAra pachI anuprekSA (dhyAna pUrNa thayA pachI anityAdi bhAvanAonA vicArarUpa), vezyA (zukalAdi), liMga (zraddhAnI Adi), phala (devakAdi) ItyAdi dhyAnanAM sAdhanene jANyA pachI munie dhyAnane abhyAsa kare . dayAnane madadagAra bhAvanA catastro bhAvanA bhavyA uktA dhyAnasya sUribhiH / maitryAdayazciraM citte vidheyA dharmasiddhaye // 107 // dharmadhyAnanI, mitrI Adi suMdara cAra bhAvanAo AcAryoe kahI che. dharmadhyAnanI ke AtmadharmanI siddhine mATe ghaNA kALa paryata A bhAvanAone cittamAM dhAraNa karavI. - bhAvArtha-A mitrI, pramAda, karuNuM ane mAdhyastha cAra bhAvanAe dharmadhyAnane piSaNa karanArI che. durbaLa thayelA zarIrane puSTa karavA mATe manuSyo jema rasAyaNane upayoga kare che. tema durbaLa thayelA dharmadhyAnarUpa zarIrane sudhArIne piSaNa ApanAra-puSTa karanAra-vRddhi, pamADanAra A cAra bhAvanAo che. A bhAvanAo ghaNI suMdara che, kAraNa ke pitAne ane pane-anya jIvone sarvane sukhadAyI che, dharmadhyAnane jivADanAra jIvana che, gayeluM dhama dhyAna paNa A bhAvanAthI hadayavAsita thatAM pAchuM Ave che For Private And Personal Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnavIpikA [ 249 ] ane sadAne mATe TakAvI rAkhe che. mATe A bhAvanAethI ghaNA kALa paryaMta cittane vAsita karavuM, maitrI bhAvanA prANabhUteSu sarveSu sukhaduHkha sthiteSu ca / vaiiimatraya jhIneSu maitrIyaddhitathI satAM ! 208 || prANane dhAraNa karanAra sarva jIvAne viSe-sukhamAM rahyAM hAya ke duHkhamAM rahelAM hAya-temane viSe te jIvA zatru hAya ke mitra hoya te sarva upara hitanI buddhi rAkhavI te satpuruSanI maitrIbhAvanA che. (6 bhAvA--duniyAnA sarva jIvA upara mitratA rAkhavI mitra samAna prIti rAkhavI. A vakhate AvA vicAra karavAnA nathI A jIvA sukhI che ? nirAgI che ? dhanADhaya che ? khaLavAna che? ke kAI paNa sattA dharAvanAra che? AvA dhanADhatha ke khaLavAna jIvA tarapha te prIti rAkhavI, kAraNa ke temanA taraphathI bhaviSyamAM kAI paNu prasa`ge ApaNane sahAya maLaze, duHkhI sthitimAM madadagAra thaze, agara ApaNA bacAva karaze ane A jIvA te duHkhI che, nikha`La che, nidhana che, temanI sAthe prIti rAkhavAnI zI jarUra che? te ApaNane zI madada ApavAnA che? zA upacAgI thavAnA che?' A vicAra A ThekANe karavAnA nathI. vaLI A ApaNA vairI che, zatrue che, anya dezanA che, temanI sAthe zA mATe mitratA rAkhavI ? ane A tA ApaNA mitra che, kuTu khIe che, sa`kha'dhIe che, oLakhItA che, ApaNA dezanA che, ApaNI nAtanA che, For Private And Personal Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 250 ] dhyAnadIpikA = = = ApaNe dharma pALanArA che, temanI sAthe te mitratA karavI te vyAjabI che. ItyAdi vicAra karavA te yogya nathI, A mitratA karavI kAMI svArtha sAdhavA mATe nathI, ke duniyAnAM sukha meLavavA mATe nathI, ke kAMI kaI jAtano saMbaMdha vadhAravA mATe nathI ke jene laI amuka sAthe mitratA karavI ane amuka sAthe te na karavI. nAtajAtanA, dezakALanA, dharmavidharmanA. UMcAnIcAnA, nAnAmoTAnA, kAMI paNa taphAvata rAkhyA vinA sarva jIve upara mitrabhAvanA rAkhavI. tethI pahele phAyade te ApaNane e ja thAya che ke koI che sAthe vividha rahetuM nathI. bIjA jIvane halakA mAnI temanA tarapha aprIti ke abhAvanI lAgaNI rahetI hatI te nAbUda thAya che. sAmAne mitra rUpa mAnyo ke mana tene pitAnA samAnapaNe jovAno prayatna karaze. teTaluM mana ucca banaze. mane have koI paNa jIvane joI samAna bhAvane AkAra dhAraNa karaze. eTale te manamAM je halakApaNAne durgaNa hato te cAlyo jaze. vAraMvAra hadaya zAMti meLavaze, mananI malinatA cAlI jaI pavitratA vadhaze, AtmasvarUpa prApta thavAnI cegyatA vadhaze. mATe duniyAnA dareka prasaMgamAM jAgRta rahI, sarva jI tarapha mitrIbhAvanA rAkhavI, AthI pavitra thayelA hadayamAM dharmadhyAna sthiratA pAmaze. bIjI kasaNuM bhAvanA vadha baMdhanaruddheSu nistriMzaiH pIDiteSu ca / jIvitaM yAcamAneSu dayAdhI: karuNA matA // 109 / / For Private And Personal Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnadIpikA [ 251 ] nirdaya jI vaDe vadha karAtA ke baMdhana mATe rokelA ke piDA apAtA tathA pitAnA jIvitanA rakSaNa mATe yAcanA karatA, jIvane viSe je dayAnI buddhi karavI tene karuNA mAnelI (kahelI) che. bhAvArtha-duHkhI jone dekhI temanA tarapha dayAnI lAgaNI karI temane bacAvavA ke madada ApavA mATe potAthI banatA prayatna kare te karuNa kahevAya che. AtmasvarUpanuM bhAna bhUlelA ane te mATe ja karmAdhIna-rAga dveSAdhIna, thayelA jIve A duniyAmAM vividha prakAranI vipattio pAme che. chatAM dayALu ke kemaLa hadayanAM manuSyoe temanI upekSA na karatAM temane yathAzakti madada ApavI. karmanAM phaLe bhegaLyA sivAya rahevAnA nathI, game te prayAge te potAnA kamane badale meLavavAnA ja che. vahelA ke meDA, hamaNuM ke pachI karmonusAra teo phaLa meLavaze ja. topaNa jeo AvA kilaSTa kamavipAkathI vegaLA che teoe to temanI dayA lAvavI ja joIe. je tema karavAmAM na Ave, chatI zaktie temanI upekSA karavAmAM Ave, nirdaya jIvo pIDA Ape, kadarthanA kare, vadha kare, baMdhana kare ane te duHkhI thanAra chava pitAnuM jIvana bacAvavA mATe prArthanA kare, AjIjI kare, chatAM paNa tenA tarapha chatI zaktie dhyAna ApavAmAM na Ave te te mANasanA manamAM nirdayatA, kaThoratA ke nivaMsa pariNAmatA AvavAnI ja. AvI niSphara AtmaprAptithI ke dharmadhyAnanI prAptithI manuSyane vizeSa dara kheMcI jAya che. dharma dhyAnane lAyaka jIvonA hRdaye ghaNAM For Private And Personal Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | [ 252 ]. dhyAnadIpikA komaLa ane dayA hoya che. teo koinAM duHkhe dekhI upekSA karI zakatA nathI. paNa banatA prayane temane madada Ape che. jyAM pitAno upAya cAle tevuM na hoya tyAM temaNe lAcArI sAthe mauna dhAraNa karavuM ja paDe che, chatAM tenA pariNAme ghaNuM ja dayALu hoya che. duHkhI jIne dekhI temanAM netremAMthI AMsu jhare che. AvI kamaLa lAgaNIthI ja teo dharmadhyAnanA adhikArI thAya che. pite anya upara karuNA karatA hovAthI ja teo paNa mahAna puruSanA karuNApAtra banI, AtmasvarUpa prApta karI zake che. ApyA vinA prApti kevI rIte thAya? Ape ane le. A nyAya sarvane lAgu paDe che. anyanI dayA karaze te anya tamArAthI adhika sthitivALA mahAtmAo tamArI upara dayA karaze. dravya ane bhAva ema be prakAranI karuNA che. dravyakaruNA-dhanathI, dhAnyathI, zarIrathI, viyogathI kaI paNa duHkhI heya tene te te jAtanI madada kare bhUkhyAne Apa, tarasyAne pAo; regIne davA Ape,vicagIne dhIraja-dilAso Ape. bhAvathI karuNA ajJAna dazAvALAne jAgRta karI jJAna Apa. ajJAna haThAvavA mATe dhArmika satya tattavano bAdha Apa. AtmasvarUpa prAptino mArga batAvo te bhAvakaruNA che. matalaba ke jevI jAtanI karuNA karavAnI pitAnI zakti hoya tevI jAtanI karuNA karI, anyane madada ApI, pite AnaMdina thavuM te karuNAbhAvanAthI jIve upara TheSa aTake che ane aMta:karaNa pavitra thAya che. A nimitte pitAnI Atmazakti bahAra Ave che, pitAnI Arthika For Private And Personal Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 253 ] sapatti, zArIrika baLa, maneAkhaLa, vacanakhaLa, jJAnamaLa jAhera himmata, ityAdi zaktione vikAsa pAmavAne vakhata maLe che. maLelI zaktionA upayAga karavAnuM sAdhana-pAtra ApaNane maLI Ave che ane karAyelA pApakAra dvArA aMtaHkaraNa pavitra thAya che. vaLI sAmA pAtrAne jeTalA ApaNe sudhArIe chIe teTalA ApaNe sudharIe chIe ane tenA pramAzumAM ApaNane sudhAranAra mahAtmAonA samAgama thAya che. ApaNA hRdayanI pavitratAnA pramANamAM ApaNe sudharI zakIe chIe, eTale karuNA karavI temAM kharI rIte tapAsIe tA ApaNA ja pahelA svAtha che. prameAdabhAvanA jinadharmajuSAM jJAnacakSuSAM ca tapasvinAm / niH kaSAyajitAkSANAM guNe modaH pramodatA // 110 // jina dharmavALA, jJAna cakSuvALA, tapazcaryA karanArA, kaSAya vinAnA, iMdvicAneA jaya karanArAnA guNAne viSe AnaMda pAmavA tenI anumeAdanA karavI te pramAdabhAvanA che. bhAvA--guNuvAna jIvAnA guNanI anumAdanA karavI, te guNAne lIdhe teonA upara premabhAva dhAraNa karavA, guNanA pakSapAta rAkhave, anyamAM sadguNe joine khuzI thavu, leAkeAnI AgaLa anyanA guNNAnI tArIph karavI-prazaMsA karavI, ityAdine pramAdabhAvanA kahe che. vicAra karatAM tamane mAlUma paDaze ke kAimAM kAine kAI paNa guNa te hAya che ja. sa`guNI tA vItarAga deva For Private And Personal Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 254 ] dayAnadIpikA ka che te sivAya paNa mANasa jAta ke jIva jAta sarvathA nirguNI ja hoya che ema to na ja kahI zakAya. game tevI vastumAMthI ke jemAMthI guNa zeAdhanArane kAMIne kAMI guNa maLyA sivAya rahetuM nathI. paNa eTale daraje tenI daSTi khUlavI joIe. niraMtaranI TevathI tevI daSTi sahaja thaI jAya che ane chevaTe game tevI anyane halakI lAgatI bAbatomAMthI paNa zIkhavAnuM maLe che. pitAne sudhAravAnI ke sadaguNI banavAnI IcchAvALA manuSyoe A duniyAne guru banAvIne, ke zIkhavAnI zALA samajIne temAMthI dareka kSaNe, dareka prasaMge saguNa ke zikhAmaNa zeghatAM ja rahevuM. je bAdha pustakamAMthI nathI maLate te bAdha A duniyAmAMthI maLI zake che. mAruM-tAruM mUkI daI daSTi badalavI joIe to ja guNe maLe che. tevI daSTi na thAya tyAM sudhI amuka maryAdA ke je saddaguNavALA dharmaguruo ke devAdhideva vageremAM hoya che. temAM rahevuM. pote je saMpradAyamAM raheluM hoya che, te saMpradAyanA dhArmika manuSya. guruo, ItyAdinA jJAnAdi guNonI, uttama jIvananI, tapazcaraNAdinI, kSamA, namratA, saralatA, saMteSa, jitendriyatA, niHspRhatA paropakAritA, AtmaparA yaNatA, ItyAdi sadgaNe jemAM hoya teonA guNo jovAnI Teva rAkhavI, teonA guNanI prazaMsA karavI, teonI bhakti karavI, temanuM bahumAna karavuM. tenA guNe dekhI rAjI thavuM, anyanI AgaLa teonA guNe belavA vigerethI pramAdita thavuM. A pramodabhAvanA che. ' guNa jenAra mANasa sadaguNuM thAya che, deSa jonAra For Private And Personal Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 255 ] mANasa durguNI bane che. kAraNa ke ekanI bhAvanA guNa javAnI che, tenuM aMtaHkaraNa guNanuM ja manana kare che, guNonuM ja zeAdhana kare che ane tenI majabUta bhAvanAnI asara mana upara daDha thatAM temAM sadaguNe ja nivAsa karIne rahe che. je mANasa anyanA de zodhyA kare che, chidro tapAsyA kare che, tenI bhAvanA de jovAnI ja hoya che, tenuM mana niraMtara doSe ja zodhyA kare che, denuM ja manana kare che ane denA ja saMskAra daDha kare che, te deSamAtra thAya che. je bhAvanAmAM jenuM mana vAsita thAya che temAMthI te ja bhAvanAnI suMgadha ke dugadha nIkaLavAnI ja. mATe manuSyone kharekhara egya te te ja che ke guNonI tapAsa rAkhavI. cALaNI jevA na thavuM, paNa kIDInuM anukaraNa karavuM. anAjamAM kAMkarA hoya che tyAre cALaNIthI cALavAmAM Ave che pite anAja nIcuM UtarI jAya che. chidro dvArA dANuM nIce jharI jAya che ane cALaNInI aMdara te kAMkarA ja rahe che. AvI ja rIte manuSya guNarUpI anAjane te mUkI de che ane deSarUpI kAMkarAe grahaNa kare che, AnuM pariNAma e Ave che ke mANasanA hAthamAM cALaNInI mAphaka kAMkarA ja rahe che, ane guNarUpa anAja to nIce pheMkI devAya che. kIDInuM anukaraNa A pramANe che ke game tevI jhINI retI ke patharInI aMdara athavA dhULamAM, khAMDa veravAmAM AvI hoya to paNa kIDIo khAMDa vINIne khAI jAya che ane kAMkarI, retI ke dhULane tema ja rahevA de che. For Private And Personal Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 256 ] dhyAnadIpikA - A ja pramANe guNagrAhI jIve, patharA, retI, kAMkarI ke dhULa samAna durgaNonI upekSA karI, sadguNarUpI khAMDa temAMthI paNa vINI le che. tevI dhULamAMthI paNa khAMDa vINI khAtAM kIDInuM peTa bharAya che ane te tRpta bane che. tema ja durguNImAMthI paNa sadaguNane cUMTI lenAra mANasa sadaguNa bane che ane zAMti anubhave che. A pramoda bhAvanAthI ApaNe saddaguNI thaIe chIe. aMtaHkaraNa dharmadhyAna ke zukaladhyAnane lAyaka bane che. hRdayamAMthI zreSanI lAgaNIo cAlI jAya che. Iryo ke deSadaSTi nAsI jAya che. mana zAMti pAme che, mATe duniyAnA dareka prasaMgamAM guNe jovAnI Teva vadhAravI ane guNIonuM bahumAna karavA sAthe pite saddaguNI thavA prayatna kare. madhyastha bhAvanA devagurvAmAcAra nindakeSvAtmasaMsiSu / / pApiSTheSu ca bhAdhyasthAM sopekSA ca prakIrtitA // 111 // devanI, gurunI, AgamanI (zAstranI, siddhAMtanI) tathA AcAranI niMdA karanAra ane pitAnI prazaMsA karanAra pApika jene viSe (rAga ke dveSa na karatAM) madhyastha rahevuM tene upekSA kahelI che. bhAvArtharAgadveSanI pariNatimAM na pADavA mATe A cothI mAdhyastha bhAvanAthI hRdayane vAsita karavuM. madhyastha eTale upekSA "te jANe ane tenAM karma jANe" ApaNe zuM ? tenAM karyA tene bhogavavA paDaze. ApaNe nakAmo tene mATe For Private And Personal Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 257 ] kheda zA sAru kare? A upekSA kahevAya che. A upekSAne prasaMga be kAraNe Ave che, eka te kaI mANasa kharAba vartana karato hoya devanI, gurunI, AgamanI ke AcAravicAranI ke tevA koI paNa kAraNasara anyanI niMdA kare hoya, potAnI prazaMsA-moTAI gAte hoya tyAre lAgatAvaLagatA ke kaI dayALu lAgaNIvALAo tene samajAve che bodha Ape che zikhAmaNa Ape che ke A pramANe bolAya nahi, A pramANe vartana karAya nahi, AthI tane nukasAna thaze, karmabaMdhana thaze, loko mAra mAraze, AthI durgatimAM javAya, vigere zikhAmaNa ApyA chatAM paNa te zikSA mAnya kare nahiM, teonuM apamAna kare ane te vartana sudhAre nahi tyAre tene zikSAne samajI, hajI tenA zubha udayane vAra che ema dhArI athavA karmanI gahana gati che, ApaNe zuM karIe, ItyAdi vicAra karI tenI upekSA karavAmAM Ave. eTale tenAM karma tene bhegavavAM paDaze, atyAre ApaNuM kahyuM nahi mAne paNa tenA A katavyane badale jyAre maLaze, eka vakhata jyAre te sArI rIte herAna thaze tyAre tenI meLe ja ThekANe Avaze. Rtu vinA jhADa phaLatAM nathI tema tene vipAka-udaya hajI thayo nathI, thaze tyAre ThekANe Avaze, tenuM kartavya tene samajAI jaze, ema vicAra karI, maMtrI, karuNA ke pramoda traNamAMthI ekane lAyaka te na jaNAya tyAre A cAthI bhAvanAne prayoga karavAmAM Ave che. temAM paNa banene phAyado che. kAraNa tene sudharavAne , esa.jare 1mAMthI 17. For Private And Personal Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 258 ] dhyAnadIpikA hajI vadhAre vakhatanI jarUra che te pahelAM tene samajAvatAM ke sAre raste deratAM UlaTa tene kaMTALo Ave che eTaluM ja nahIM, paNa UlaTuM dharma upara ke zikhAmaNa ApanAra upara tene zreSa thAya che. A dveSanI lAgaNI utpanna karAvI tene vadhAre pAche haDasela, vadhAre agatimAM jAya tevI sthitimAM lAvI mUko tenA karatAM te tenI upekSA karavI te ja atyAre tenA mATe lAbhakartA che. zikhAmaNa ke upadeza ApanArAe paNa potAnA bhalA mATe tenI upekSA karavI te yogya che. kAraNa jayAre ghaNuM zikhAmaNe ApatAM, ghaNI vAra samajAvavA chatAM ane te paNa tenA bhalA mATe ja ApaNuM jJAna, dhyAna, ane vakhatane bhega ApI tene sudhAravA prayatna karavA chatAM paNa jyAre te mAna nathI, sudharatuM nathI, ke samajAtuM nathI tyAre te upadezakane ke zikSakane dha caDe che; gusso Ave che, kaMTALe vadhe che. kaMTALAthI nArAja thaI karI ane zikSA devAnuM baMdha kare te anyAya ke anartha thAya che. ekane doSe sarvane sarakhA gaNavA te ayogya gaNAya. je tenA upara dveSa kare te pitAne dharma karatAM dhADa AvI te nyAye navIna karmabaMdha thAya che ane paribhramaNamAM vadhAre thAya che ema jANI tevA prasaMge tevAonI upekSA karavI te yogya che. jema A upekSA karavAnuM kAraNa banene draSa thato aTakAvavAnuM che tema ja upekSA karavAnuM bIjuM kAraNa rAgane aTakAvavA mATenuM che. saMsAranI malina vAsanAne IrachAone vadhAre piSaNa maLe, dabAI gayelI kAmAdi vAsanAone utte For Private And Personal Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnaDhIpikA [ 259 ] jana maLe te mATe amuka sayeAgeAmAM tevA rAganA kAraNabhUta manuSyAnI upekSA karavI paDe che. manuSyeAnA ekabIjA sAthe dekhItA svAsthya rahelA heAvAthI A upekSAthI amuka manuSyane echu' Ave che. duHkha lAge che. tathApi bhAvi pariNAma bannenA lAbhamAM AvavAnu` hoya teA A upekSA karavI te paNa cAgya che. A upekSA karavAnAprasaMga tyAre ja amalamAM mUkavAnA che ke sAmA manuSyane sudhArI zakavAnuM. peAtAmAM khaLa na hoya ane tene sudhAravA jatAM peAtAne abhimAna ke rAgadveSanI pariNati thavAnA saMbhava hAya, vaLI uparanI traNa bhAvanAomAMthI eka paNa lAgu thatI na hAya teA pachI ceAthI bhAvanA amalamAM mUkavI, A madhyastha bhAvanAthI rAgadveSanAM kAraNe| AchAM thaI jAya che. AtmasvarUpamAM AgaLa vadhelA ke vadhavAne prayatna karatAM manuSyAe A bhAvanAnA baLathI malina-svAthI vAsanAone ekadama nAza karavA mATe sarva icchAonI upekSA karavI prArabdhayAge je prApta thAya temAM madhyasthapaNuM rAkhI-rAgadveSa vinA tene upaleAga karI, nahi thApa ke nahi uthApa tevI rIte samabhAvamAM rahevAnA prayatna rAkhavA. A sava jAtanI upekSAmAM AtmasvarUpa pragaTa thAya che, kema ke jyAM sudhI sArI ke kheATI lAgaNIo che tyAM sudhI zubha ke azubha baMdhana che. te sa* lAgaNIonI upekSA karavI. te AtmasvarUpamAM rahevA-sthiratA karavA kharAkhara che tema jANI je avasare je jAtanI upekSA-madhyasthatA upaceAgI jaNAya te avasare te jAtanI madhyasthatAne Azraya karavA. For Private And Personal Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 260 ] dhyAnadrIpikA A ThekANe eTalI vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI che ke gRhasthe gRhasthane lAyaka upekSA karavI ane tyAgIoe tyAgapaNAne lAyakanI upekSA karavI. te sivAya viparIta upekSA karavAmAM AvatAM anatha thavAnA sa`bhava che, jema ke gRhasthanA gharamAM koie praveza karyo che sAdhunI mAphaka upekSA karaze teA tenA duniyAmAMthI-vyavahAramAMthI nAza thaze, vaLI gharanI strI, putra, putrI ke putravadhU AphrikaI avaLe raste cAlatAM hoya teA temane zikhAmaNa ApavAmAM te zikSA karavAmAM upekSA karavAmAM Ave te avazya teone unmAge caDAvavAmAM UlaTA gharanA mAlika madadagAra ke kAraNabhUta thAya che. tevI upekSAthI gRhasthAzramaneA ane peAtAnI pharajone nAza thAya che. sAthe dharmanA paNa nAza thAya. A ThekANe tene sanmArge calAvavA mATe sArI zikhAmaNe ApavI te chatAM na mAne teA kaThina zikSA paNa karavI, AvI ja rIte dhanI, devanI ke gurunI niMdA karanAra AzAtanA karanAranI pazu upekSA na karavI. tenI AvI upekSAnA lAbha laI eka vakhata evA paNa AvI lAgaze ke te dharmane duniyAmAMthI nAza thaze. mATe ja kahevAmAM AvyuM che ke peAtAnI bhUmikAne oLakhI, jyAM jevI ane jeTalI jarUriyAta hoya, tyAM tevI ane teTalI upekSA karavI ane jyAM te mATe mIjA pratIkAra upAya karavA ceAgya DAya tyAM tevA upAyA AjavA. For Private And Personal Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 261 ] bhAvanAonI jarUriyAta viSe graMthAMtaramAM kahyuM che ke puvakayambhAso bhAvaNAhiM jhANassa jaggayamuvei / tAo ya naanndNsnncrittverggjnniyaao||1|| dhyAna karyA pahelAM A bhAvanAone Adara karavArUpa abhyAsa karavo; tethI A dharmadhyAna ane zukladhyAna karavAnI yogyatA prApta thAya che. te bhAvanAo jJAna, darzana, cAritra ane vairAgyarUpa che. tethI te jJAnAdinI utpattiprApti thAya che. - jJAnAdi cAra bhAvanAnuM svarUpa pahelA kahevAI gayuM che tathApi A prasaMge pharI tene yAda karavAmAM AvI che te tenuM svarUpa graMthAMtarathI saMkSepamAM batAve che. jJAnabhAvanA - nANe niccambhAso kuNai maNodhAraNaM vizuddhaM ca / nANaguNamuNiyasAro ijhAijjasu niccalamaIo // 2 // zrata jJAnano niraMtara abhyAsa kare, te abhyAsa aMtaHkaraNanA azubha vyApArane nirodha karI, cittane zuddha banAve che. jJAna guNa vaDe karIne, jIvAjIva Adi vizvanA tattvano ke pitAnA kartavyano sAra jANIne, paramArthane samajIne, buddhine nizcala karI jJAnathI anya rIte pravRtti na thAya tevI rIte buddhine nizcaLa karI, pachI dhyAna kare-AtmAdinuM ciMtana kare. For Private And Personal Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 262 ] dhyAnadIpikA dazanabhAvanA saMkAisallarahio pasamathijjAiguNagaNoveu / hoi asaMmUDhamaNo daMsaNasuddhie ijhANami // 3 // AtmAnA astitva-nityasvAdimAM zaMkAdika zalyarahita zama, saMmavega, nirveda anukaMpA, AstikyAdi tema ja sthiratAdi guNonA samUhayukta e manuSya darzanazuddhi vaDe karI dhyAnane viSe bhrAMti vinAnA manavALe thAya che. cAritrabhAvanA navakammANAyANaM porANavinijjaraM subhAyANaM / cArittabhAvaNAe ijhANamayatteNaya samei // 4 // cAritrabhAvanA vaDe karI navIna karmanuM grahaNa thatuM nathI. purvanAM karmonI vizeSa prakAre nirjarA thAya che, tathA zAtAvedanIvALA zubha puNyanuM grahaNa thAya che ane vinAprayatna dhyAnanI prApti thAya che. (sarva sAvadya-pApavALA-manavacana kAyAdi ganI nivRttirUpa kriyAne cAritra kahe che. tene abhyAsa kare te cAritrabhAvanA che.) vairAgyabhAvanA suviiyajagassahAvo niHsaMgo nimmao nirAso ya / veraggabhAviyamaNo ijhANaMmi suniccalo hoi // 5 // sArI rIte jagatanA (janma, maraNa, saMyoga, viyoga, Adhi, vyAdhi, upAdhi rUpa) svabhAvane jANanAra viSaya nehAdi saMgarahita, Aloka paralakAdi sAta bhayathI rahita For Private And Personal Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 263 ]. nirbhaya ane A leka ke paralokanA sukhanI AzaMsA-IcchA vinAne-AvA prakAranuM vartana karanAra jIva, cAritra vaDe bhAvita-vAsita manavALo kahevAya che. te chavadhyAnane viSe nizcala hoya che. bhAvanAne upasaMhAra bhAvanAsvAsu saMlInaM vidhAyAdhyAtmikaM sthiram / . karmapudgalajIvAnAM svarUpaM ca ciMtayet // 112 // nityamAmiryadA vizvaM bhAvayatyakhilaM muniH / vizvaudAsInyamApanazvaratyatraiva muktavat // 113 / / A bhAvanAone viSe manane lIna karI-vAsita karI AtmabhAvamAM mana sthira thAya tema karavuM. te mATe karma, pudagala ane jIvanA svarUpanuM ciMtana karavuM-vicAra karo. muni jyAre A bhAvanAo vaDe AkhA vizvane bhAvita kare che, AkhA vizvane vicAra kare che, AkhA vizvanA saMbaMdhamAM satya vastune manamAM daDha nizcaya kare che tyAre A vizva upara tene udAsInatA prApta thAya che. ane te sarva padArtha uparanI udAsInatAne yoge (keI paNa padArtha upara rAgadveSa rahetA nathI tyAre) ahIM ja-A janmamAM ja mukta thayelA jIvonI mAphaka vicAre che arthAt pachI tene kaI paNa jAtane pratibaMdha ke lepAvavApaNuM thatuM nathI. dhyAnanI siddhi kevA sthaLe thAya che? siddhatIrthAdike kSetre zubhasthAne niraMjane / mana:prItiprade deze dhyAnasiddhirbhavenmuneH // 114 // For Private And Personal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 264 ] dhyAnadIpikA je sthaLe ja siddha dazA pAmelA hoya tevA tIrtha Adika kSetramAM, sArA sthAnomAM, manuSyanI vastI vinAnAM sthAnamAM athavA manane prIti ApavAvALA pradezomAM munione dhyAnanI siddhi thAya che. bhAvArtha-manane AtmAmAM lIna karI devAnI ke AtmAmAM gALI devAnI majabUta abhyAsa ke Teva pADavAmAM nathI AvI tyAM sudhI mana vAraMvAra nimittone pAmI tevA AkAre pariNAma pAme che. dhyAna vakhate AjubAjunA halakA saMyogone laI nimittAne pAmI mana dhyAnane mUkI daI bIjA bhAvamAM pariNAma na pAme te mATe sthAna sArUM hevAnI jarUriyAta che. AjubAjunuM vAtAvaraNa jema UMcA vicAranuM ane pavitra heya tema mana jaldI zAMta thAya che. sArA ane naThArA vAtAvaraNanI paNa asara mana upara thayA sivAya rahetI nathI. te mATe uttama sthAnanI dhyAna mATe jarUriyAta che. vAtAvaraNa be prakAre baMdhAya che. eka anya manuSyAdinA vicAre tathA je sthAne teo lAMbe vakhata rahI je pravRtti kare che tethI baMdhAya che, tathA bIju pitAnA vicArone laIne baMdhAya che. prathama vAtAvaraNa A pramANe che ke amuka sthaLe besI potAnA jIvana saMbaMdhI ke pravRtti-nivRtti saMbaMdhI aneka vicAre teo kare ane pachI teo tyAM cAlyA jAya. A vAtAvaraNa ghaNA thoDA vakhata sudhI TakI rahe che, kAraNa ke temaNe ahIM je vicAra karyA che, vacanathI teo je kAMI For Private And Personal Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 265 ] belyA che ane zarIra dvArA je vartana karyuM che te thoDA vakhata mATenuM che. chatAM teTalA vakhatamAM paNa temanA mana dvArA, vacana dvArA ane zarIra dvArA je aNuonI Apa-le tyAM thaI che, eTale bahArathI je aNuo, (ahIM aNu zabdathI te te vargaNAne lAyaka pugala ska levA mUkavAnuM samajavuM) temaNe grahaNa karyA che ane mana, vacana ane zarIranI pravRtti dvArA je pugale mUkyAM che te pitAnA vicArapaNe pariNamAvIne, vacanapaNe pariNumAvIne ane zarIrane saMbaMdha karAvIne mUkI dIdhAM che te aNuo te mUkanAranA baLa pramANe ane tenA majabUta jaththAnA pramANamAM tyAM TakI rahe che. tenuM vAtAvaraNa baMdhAya che. che te sthaLe je manuSyAdi lAMbA kALa sudhI rahela che tenA mana, vacana, zarIranI pravRtti, nivRtti-pachI te zubha hoya ke azubha hoya tenA pramANamAM tenuM vAtAvaraNa baMdhAya che ane te vAtAvaraNanI thoDIghaNI asara tyAM besanAra ke AvanAranA mana upara thayA sivAya rahetI nathI. dAkhalA tarIke eka vezyAnA gharanuM vAtAvaraNa ne eka dharmasthAnanuM vAtAvaraNa le. vezyAnA gharamAM praveza karyA pachInA ane te pahelAnA tamArA vicArone tapAsI leze te avazya temAM kAMI pheraphAra thayele tamane mAluma paDaze. AvI ja rIte je dharma sthAnamAM tame praveza karyo che te pachInA ane te pahelAMnA tamArA vicArone tapAsI je te jarUrI temAM AgaLanA vicAramAM pheraphAra thayelo mAluma paDaze. potAnA vicArothI je vAtAvaraNa baMdhAya che. tenI For Private And Personal Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 266 ] dhyAnadIpikA pazu asara pAtAnA upara thayA sivAya rahetI nathI. tema tame eka ja sthaLe besIne niratara je vakhate paramAtmAnu dhyAna karatA haze. te sthaLe jyAre jyAre Avaze-besaze tyAre tyAre tamArA vicAra para tyAMnA vAtAvaraNanI asa thayA karaze. eTaleA vizeSa che ke te sthaLe lAMkhA kALa sudhI sArA ke naThArA je vicArA karyo haze tathA sArA ke mAThA anAvA anubhavyA haze te sthaLane jotAM ja pUrvanA saMskAra sphurI AvIne tamArA vicArAmAM ekadama sudhArA ke bagADA, haSa ke kheda, zAMti ke kleza utpanna karyA sivAya nahi rahe chatAM A vAtAvaraNu tame jANI joine khAMdhyu nathI, e te svAbhAvika tamArA vicArAdi kriyA-anuSThAnathI aMdhAyelu che. paNa je vAtAvaraNu kha'dhAyeluM che temAM pheraphAra karI nAkhI, jUnA vAtavaraNAne vikherI nAkhI navu vAtAvaraNa te ja sthaLe AMdhavuM te khaLa ke zakti paNa manuSyanA hAthamAM che. ane tema karI peAtAnA jIvanane ucca bhUmikAmAM lAvI zakAya che. dAkhalA tarIke je sthaLe malina vAtAvaraNuM baMdhAcelu' che ema peAtAne jAya athavA anumAna karI zakAya ke A sthaLe amuka vicAranA manuSyA rahetA hatA tethI vAtAvaraNa madhyama ke adhama hAvu' joie, ane tyAM esavAnI jarUra jaNAya teA te sthaLe ghaNA ja lAMkhA svare - kAranA nei anekavAra karavA. ane te eTalI badhI prabaLa bhAvanAthI-lAgaNIthI karavA ke A OMkAranA dhvanithI malina vAtAvaraNane huM zuddha karI dauM chuM, te jarUra temAM pheraphAra thaze. A vakhate AtmajAgRti pramaLa rAkhavI ke jethI te For Private And Personal Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 267] - I. vicAratanI asara potAnA upara thavA na pAme. bIjI rIte potAnA aMtaranuM vAtAvaraNa sudhAravuM. bahAranuM vAtAvaraNa game tevuM hoya tathApi aMtaranuM vAtAvaraNa jenuM pavitra hoya che tene bahAranuM vAtAvaraNa jarA paNa asara karI zakatuM nathI. kharI rIte te aMtaranA vAtA varaNane sudhAravAnI jarUra che. jenuM aMtaranuM vAtAvaraNa majabUta nathI tene bahAranA vAtAvaraNanI zuddhatAnI jarUra che, kAraNake te abhyAsI che, navIna che. aMtaranuM vAtAvaraNa sudhAravAne hetu e che ke mana upara je asara thAya che te potAnI mAnyatAnI ja vadhAre asara thAya che. eTale huM zuddha AtmA chuM, anaMtazaktimAna chuM, karma mane nukazAna karI zake tema ja nathI, kAraNa ke kamane jANavAnuM ke banAvavAnuM paNa baLa mArAmAM che, tene vikherI nAkhavAnI sattA mArAmAM che. tenA dareka svabhAvane jANavAnuM baLa mArAmAM che, huM hAIne ja te karmanI hayAtI che mArA sivAya tenI hayAtI ja nathI, mAre AdhAre ja te karmo TakI zake che (rahe che) ItyAdi prabaLatAnA vicAre majabUtI pAmyA hoya te bAhya vAtAvaraNa asara karI zakatuM nathI. - trIjI rIte bahAranuM vAtAvaraNa zuddha rAkhavuM eTale pitAthI bhinna je je ja dekhAya che temanI zuddha sattA sAmI daSTi ApavI ke je sanmukha dekhAya che te sarve zuddha AtmAo che, kamanI upAdhine laIne badhA vividha prakAranA dekhAva Ape che, paNa tAtvika rIte sarve AtmasvarUpa che te jema te AtmasvarUpa che, tema huM paNa AtmasvarUpa chuM. For Private And Personal Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 268 ] dhyAnadIpikA - - tyAre temanA saMbaMdhamAM mane kAMI vicAra karavAnuM rahetuM ja nathI nAnA-moTA, sArA-naThArA vagere kahevApaNuM rahetuM ja nathI. te sarva vAte te kamanI vividhatAmAM che. tene laIne ja che, paNa Atama dRSTithI satya svarUpe tapAsatAM to sarva sarakhA che. te kone upara rAga ke dveSa kara, harSa ke zeka kara. ItyAdi vicAro dvArA bahAranA vAtAvaraNane utpanna karanAra jene ja zuddha mAnavAmAM Ave to temanA nimitte je rAgadveSa, harSazoka ke vicAro UThe che te UThatA baMdha thAya ane ApaNuM dhyAna ke vartana zuddha thAya, rAgadveSa vinAnuM bane ane tema bane te saMvara thAya, navIna baMdha aTake, AtmabaLa vadhe, kama nirjarA pAme, dhyAnamAM paNa A ja karavAnuM che. vAtAvaraNa sudhAravAne hetu paNa A ja che. mATe dhyAnanuM sthaLa bAhya ane aMtarathI bane rIte uttama rAkhavuM joIe. je sthaLe aneka mahApuruSo tIrtha karAdi ke sAmAnya kevaLI pramukha siddha dazAne prApta thayA hoya tevuM sthAna dhyAnane mATe vadhAre pasaMda karavA gya che, kema te sthaLe tevA ja uttama vicArenuM kuraNa sahaja vicAra karatAM ja thavA vadhAre saMbhava che. ahA! A sthaLe bhagavAna mahAvIra deve dhyAna karyuM hatuM. A sthaLe kAsaga mudrAmAM amuka vakhata rahyA hatA. A sthaLe parama zAMti anubhavI hatI ! A sthaLe kevaLajJAna pAmyA hatA! A sthaLe nirvANa pAmyA che! vagere vicAra AvatAM dhyAna karanAranA utsAhamAM kaI alaukika vadhAre thAya che. yAna mATe tIrthasthAne vadhAre For Private And Personal Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 269 ] pasaMda karavA yogya che. chatAM paNa AjakAla jyAM tyAM upara uparanI bAhya dhamAla vadhI paDI hoya tevAM tIrthasthAno to UlaTAM nivRttine badale pravRtti vadhAranArAM thaI paDe che, mATe kAMIka nivRttivALAM tIrtha sthAna hoya tyAM dayAnanI siddhi ghaNuM vahelI thAya che. athavA koI sArAM sthAne ke jyAM aneka munio atyAre paNa dhyAna karI rahelA hoya temanA uttama vicAranA vAtAvaraNathI te sthAna ane AjubAjune pradeza zAMtimaya thaI rahele hAya hiMsaka ke durAcArI pazuo ke manuSya jyAM ceDA hoya ke sarvathA na ja hoya tevA zAMta ane manunA abhAvavALA nijanapradeza vicAravALA parama vairAgyavAna ne dhyAna karavA mATe vadhAre anukULa thaI paDe che. athavA je sthAne besavAthI manane prIti utpanna thAya, vRkSenI ghaTAothI je sthAna AnaMda ApatuM hoya, AjubAjune pradeza nAnI nAnI TekarIovALo hoya tenA upara vividha prakAranI harI vanaspati UgI nIkaLI hoya, pANInA jharaNe khaLakhaLATa karatA vahana thaI rahyAM hoya, pakSIo kalarava karI rahyAM hoya, suMdara ane svaracha zilApaTe AvI rahelAM hoya, dekhItI rIte sthAna sarvathI UMcuM hoya, DAMsa, maccharAdine upadrava na hoya ane jyAM kudaratI dekhA ja manane AhUlAda utpanna karanArA hoya tevA zAMta, pavitra, nirjana ane raLiyAmaNA pradezamAM dhyAna karavAthI mana upara For Private And Personal Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 270 ] dhyAnadIpikA ghaNI sArI asara thAya che. ghaNI sahelAIthI mana sthiratA pakaDe che. dhyAnane mATe kevuM sthAna joie te mATe dhyAnazatakamAM kahyuM che keH niccaM ciya juvaipasunapuMsagakusIlavajjiyaM / jahaNo ThANaM vijaNaM bhaNiyaM visesao ijhANakAlaMmi // 1 // niraMtarane mATe sAdhuonu` sthAna-rahevAnA mukAma, strI, pazu, napusaka ane kuzIla durAcArInA sa`gathI rahita ja hAya che. ane te kAraNathI te sthAna ( strI Adi manavikSepunA kAraNanA abhAvavALuM hAvAthI) nirjana kahelu' che, chatAM paNa dhyAna karavAnA vakhate te vizeSa prakAre nirjana hAvu joie. jenu mana AtmabhAvamAM pariNamyuM nathI tevAene AvAM nimitto vacce dhyAnanuM ArAdhana karavu. te azakaya jevuM che. mATe te nirjana pradeza zarUAtanA abhyAsI mATe dhyAna sAru hAvA joIe. sthira yAgavALA mATe tevA sthAnanI khAsa jarUra nathI. thirakayajogANaM puNa muNINa ijhANesu nizcalamaNANaM / gAmaMmi jaNAinne sunne khne va na viseso // 2 // ceAgene sthira karavAnA abhyAsa karavAvALA ane dhyAnane viSe nizcala manavALA munione manuSyAthI bharelA gAmamAM ke zUnya araNyamAM rahevAmAM kAMI vizeSa nathI. bhAvA-dhIraja ane saMghayaNamAM khaLavAna zarIravALA, For Private And Personal Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 271 ] jJAnAdi bhAvanAonA vyApArane jeNe sArI rIte abhyAsa karela hoya tevA vaLI mahAsattvavALA, sUtra arthAdinA anubhavavALA ane tapazcaraNAdimAM zarIrane sArI rIte jeNe kaseluM hoya tevA abhyAsavALA tathA dhamayAnane viSe sArI rIte niHprakaMpa nizcala manavALA munio, vastIthI bharelA gAmamAM rahe athavA nirjana pradezavALA sUnA araNyamAM jaIne rahe che te ane teone mana sarakhuM che. matalaba ke ATalI sthiti sudhI jeenuM mana svAdhIna thayuM che, teone gAmamAM rahetAM paNa vikSepa thato nathI ane aTavImAM jaIne rahe te paNa kAMI vizeSa nathI. jenuM mana kAbUmAM AvyuM hoya tene mana to sarva sthAne sarakhAM ja che. tyAre kevA sthAne rahI dhyAna karavuM? to jaththa samAhANaM hojja maNokyaNakAyayogANaM / bhUuparoharahio so deso ijhAyamANassa // 1 // mATe jyAM je sthaLe dhyAna karatAM mana, vacana, kAyAnA yogonuM samAdhAna rahe (temAM vikRti utpanna na thAya) ane je sthaLe pRthvI kAyAdi jIvone saMghaTana Adi upadrava na thAya te deza (sthaLa) dhyAna karavAvALAne gya che. dhyAna karavAne kALa(vakhata)eTale jyAre dhyAna karavuM? yatra kAle samAdhAna yogAnAM yogino bhavet / dhyAnakAlaH sa vijJeyo dinAdeniyamo'sti naH // 115 / / je kAlane viSe yogInA mana, vacana, kAyAnA cogenuM For Private And Personal Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 272 ] dhyAnadIpikA samAdhAna hoya (yegAnu' sthapaNuM hAya vikSepa na hoya) te dhyAna karavAnA kALa jANavA. divasAdikanA niyama nathI. bhAvA-dhyAna karavAne samaya amuka ja hAya eTale rAtrie ja dhyAna karavuM, traNa saMdhyAnA vakhatamAM karavuM, divase na karavu, ItyAdri kAMI niyama ja nathI. paNa jyAre zarIra svastha-sAruM hAya, manamAM koI paNa jAtanA vikSepa ke ciMtA na hoya tevA vakhate dhyAna karavA besavu. pachI te divasa hAya, ke rAtrI hAya, pahelA paheAra hoya ke chellA paheAra hAya.tenA kAMI niyama ja nathI, manamAM vicAra thaya ke atyAre dhyAna karuM tA ThIka, tA tarata ja yAna karavA esI javu. AthI e ni ya thAya che ke jyAre manamAM kAMIka ciMtA hoya ke vikSepanA kAraNe AvyAM hAya ke AvavAnAM hoya te vakhata dhyAna karavAnA niSedhavALA samajavA bAkInA sava vakhate dhyAna karavuM. dhyAnazatakamAM kahyuM che keH kAlo va socciya jarhi jogasamAhANamuttama lahai na u divasanisAvelAdiniyamaNaM ijhAio bhaNiyaM // 3 // dhyAnane lAyaka paNa te ja kAla ucita che ke je kAlamAM, mana, vacana, kAyAnA ceAgeAnu. uttama svasthapaNuM pAmIe; paNa divasa, rAtrI, velA, murdi, Adi zabdathI Agale paheAra, pAchalA paheAra, ityAdinA niyama dhyAna karavAvALAne tIrthaMkara gaNudharAdikAe kahyo nathI. For Private And Personal Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dhyAnadIpikA www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 kevA Asane besI dhyAna karavu? padmAsanAdinA yenAsanenaiva sukhI bhavet / dhyAnaM tenAsanena syAt dhyAninAM dhyAnasiddhaye // 116 // padmAsana Adi haraphAI Asane besavA vaDe sukhI thavAya dhyAnI manuSyAne dhyAnasiddhi mATe te Asane esIne dhyAna thAya. bhAvA [ 273 ] ! -padmAsana, siddhAsana, svastikAsana Adi AsanA dhyAna karavAmAM vadhAre anukULa paDe che, kema ke tethI pavana sukhapUrvaka vahana thAya che. zarIra sIdhu TaTTAra rahe che. zarIrane lAMbe vakhata dhyAnamAM rAkatAM thAka lAgatA nathI. lAhInu* karavu, gati niyamita thAya che, tathApi jene te Asane besavuM anukULa na paDe te teNe game te Asane esavuM. je Asane besavAthI sukhapUrvaka lAMkhA vakhata sudhI esI zakAya, zarIrane ke manane phleza-kheda na thAya, dhyAna siddhi mATe dhyAna karavAvALAne te Asana ja ceAgya che eTale te Asane besI dhyAna karavuM', anya sthaLe kahyuM ja cciya dehAvathyA jeNa na jhANotrarohiNI hoi / jhAijjA tadavathyo chiu nisanno nivinno vA // 1 // savvAsu vaTTamANAsu, muNau jaM desakAlaceTThAsu / kevalAlAbhaM pattA bahuso samipAvA // 2 // For Private And Personal Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 274 ] dhyAnadIpikA to dezakAlacihA, niyamo ijhANassa naththi samayami / jogANa samAhANaM, jaha hoi tahA payattavvaM // 3 // harakeAI esavA, UbhA rahevA Adi, dehanI avasthA, cAlatA anuSTAnamAM-dharmadhyAnamAM pIDAkArI na thAya te avasthAe (Asane) besIne, kAcetsaga mudrAe UbhA rahIne nIcA besIne, ke daMDAsane ke zavAsane sUtAM sUtAM paNa dhyAna karavuM. Asanane! kAMi niyama nathI tenu` kAraNu khatAve che. sarva deza, kAla, ane AsanAdi avasthAmAM vatatAM-rahetAM, munie uttama kevaLajJAna Adi, Adi zabdathI avadha, manaH vAdi lAbhAne pApa rahita thaIne-pApane zamAvIne (kevaLajJAnane mUkIne bAkInA bhAveA) aneka vAra pAmyA che. A ja kAraNathI amuka dezamAM dhyAna karavuM. amuka kAlamAM dhyAna karavuM, ke amuka Asane besIne dhyAna karavuM ItyAdinA niyama AgamamAM jaina siddhAMtamAM--nathI je niyama che te eTaleA che ke mana, vacana, kAyAnA ceAgeAnuM samAdhAna- vakSepa rahitapaNuM-jema je prakAre rahI zake te pramANe prayatna karavA. dhyAnamAM dizAnA niyama batAve che. pUrvAbhimukho dhyAnI cottarAbhimukho'thavA / prasannavadano dhIro dhyAnakAle prazasyate // 117 // dhaiya rAkhI prasanna mukhe dhyAna karavAvALAe pUrvanI For Private And Personal Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 275 ] sanmukha ke uttara dizA sanmukha dhyAna veLAe besavu te vadhAre sArU che. chatAM A pazu niyama ceAkkasa nathI. zarU AtamAM te A sarva niyama barAbara pALavA joie. jeenA mana upara kAbU AvI gayA che teo A niyame na pALatAM game tevI rIte dhyAna kare teA paNa harakata nathI. dhadhyAnanAM Ala banA AlaMbanAni dharmasya vAcanApRcchanAdikaH / // svAdhyAyaH paMcadhA jJeyo dharmAnuSThAna sevayA // 118 // vAcanA devI-prazna zakAdika pUchyu... ItyAdi pAMca prakAranA svAdhyAya karavA te dharmadhyAnanAM AlabanA che. tema ja dharma anuSThAnanu' sevana karavu te paNa dharma dhyAnanu' Ala khana che. bhAvA --dharma dhyAnarUpa mahela upara caDavAmAM madadagAra sahAyaka dAdarA ane deraDAMrUpa vAcanAdi Alamana che. AlaMbananI madadathI ghaNI jhaDapathI tema ja sahelAithI dhArelA sthAna upara pahoMcI zakAya che. vAcanAdi dharma anuSThAna dharmadhyAnamAM madadagAra Ala aneA che, vAcanAdi-ziSyAdikane nirjarA hetu jANI sUtrAdika bhaNAvavAM kAi paNa sUtrAdinA sthaLeAmAM zakA paDe tA te sA dUra karavA mATe gurvAdikane pUchyuM te pRcchanA che. pUrve bhaNelA sUtrAdi bhUlI na javAya te mATe tathA nirjarAne mATe yAda karavAnA abhyAsa karavA te parAvatanA che. anuprekSA eTale vicAraNA karavI. AtmalAbhamAM upa For Private And Personal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 276 ] dhyAnadIpikA ceAgI khAkhatAne vicAra karavA, nirupacegI athavA AtmalAbhamAM vighnabhUta vicArAne haThAvI upayegI khAkhatAnI mana upara majabUta asara karavI te vicAraNA che, nirjarAne mATe tathA peAtAne te khAkhatAne majabUta sa`skAra paDe te mATe anya manuSyAne te khAkhatane upadeza ApavA, athavA ApasamAM dharmakathA karavI e pAMca prakAranA svAdhyAya kahevAya che. tathA AtmasvarUpanuM vismaraNu na thAya-jAgRtimAM vadhAre thAya-svarUpanuM smaraNa banyuM rahe-tevI upayegI kriyAo karavI, jethI vizuddhi vizeSa prakAre anI rahe athavA vRddhi pAme te sarva dharma anuSThAna, dharmadhyAnamAM Ala manabhUta kahevAya che. zAstramAM kahyuM che keH-- AlaMbaNAra vAyaNapuNapariyaTTaNANa ciMtAo / sAmAiyAiyAI saddhammA vassayAI ca // 1 // vAcanA, prazna karavA, sutrAdi parAvartana karavAM (gaNavAM), ciMtana karavuM, tathA sAmAyika ane AvazyakAdi uttama dharmadhyAnanAM Ala aneA che. AlaMbana levAnu kAraNa batAve che. visamami samAroha, davadavalaMbaNe jahA puriso / suttAikapAlaMbo, taha ijhANavaraM samAruda || 2 // jema dRDha Alakhana pakaDanAra puruSa viSama sthAna upara paNa caDI jAya che, tema sUtrAdinuM Ala'bana pakaDanAra-lenAra uttama dhyAnamAM ArUDha thAya che. For Private And Personal Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 277 ] bhAvArtha-viSama, nIcuM, UMcuM, dube ArahaNa aparohaNa (caDavuM UtaravuM) thaI zake tevAM sthAnamAM paNa majabUta AlaMbana pakaDavAthI vinA kaleze pahoMcI zakAya che, tema ja koI manuSya sUtranuM AlaMbana laIne, kaI vAcanAnuM AlaMbana laIne kaI vicArazreNInuM AlaMbana laIne ItyAdi vividha prakAranA paNa majabUta AlaMbane laIne manuSya uttama dharma dhyAnamAM ArUDha thaI zake che, mATe AlaMbananI jarUriyAta zarUAtamAM vizeSa prakAre che, ane te AlaMbano jyAre svabhAva jevAM thaI rahe che, tathA temAM pUrNa daDhatA Ave che tyAre mANasa vinA AlaMbane paNa AtmasvarUpamAM praveza karI zake che. paNa zarUAta to uttama AlaMbanathI ja karavAnI che. dhyAnane krama dhyAnAnukrama uktaH kevalinI cittayogarodhAdi / bhavakAle vitareSAM yathA samAdhi ca vijJeyaH // 119 / / mana Adi pegone nirodha karavArUpa dhyAnane anukama kevaLa jJAnIone mokSa javAnA avasare kahyo che. bIjAone te jevI rIte samAdhi thAya tevI rIte coga nirIdhAdine krama jANo. bhAvArtha -dhyAnanI zarUAtamAM mana, vacana, kAyAnA gene kevA kamathI nirodha kare te viSe vicAre ahIM jaNAvavAmAM Ave che. A krama vidhi kevaLa jJAnIone mATe che, paNa dharmadhyAnavALA chadmastha jJAnIone mATe nathI. For Private And Personal Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 278 ] dhyAnadIpikA kevaLa jJAnIo mokSe javAnA vakhata pahelAM aMta muhUrta kAla rahe tyAre zukaladhyAnanA trIjA cothA bhedanI (pAyAnI) zarUAta kare che. teo prathama manAyegane nigraha kare che. pachI vacanogano nigraha kare che ane pachI sUkSma kAyarogane nigraha kare che, A niyama zukaladhyAnavALA kevaLajJAnIo mATe ja che. dharmadhyAna karavAvALAne A niyama lAgu paDatA nathI. teo to jema anukULatA paDe, jema saraLatA thAya. jema vikSepa zAMta thAya tema game te jAtane anukrama le che. dharmadhyAnamAM manAdino sarvathA nigraha thatuM nathI, paNa eka pravAha kaI eka uttama AlaMbanamAM-dhyeyamAM calAve che. koI vakhate manAdikane nidhi (upazama) kare che. A nirodhamAMthI pAchuM vyutthAna dazAmAM eTale manAdinI jAgRtimAM-mananI vicAra Adi pravRttimAM AvavAnuM cAlu rahe che. sarvathA nigraha thavA pachI pAchuM vyutthAna thatuM ja nathI. teone to A dehAdimAMthI sadAne mATe chUTA thavAnuM ja rahe che. eTale manAdinA nigrahano kema zukla dayAnamAM ja che. dharmadhyAna mATe te anukULatA pramANe savicAre karavAthI ke manAdine rodha karavAthI svAzyapaNuM-nizcalapaNuM pamAya, te te te vakhate upayoga karavAno che. A ja bAbata anya sthaLe kahyuM che ke - ijhANapaDivattikamo hoi maNojoganiggahAdIu / bhavakAle kevaliNo sesatassa jahA samAhIe // 1 // For Private And Personal Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnadIpikA [ ra79 ] - - - - - manAyegAdinA nigraharUpa dhyAna aMgIkAra karavAno krama mikSa javAnA avasare kevaLa jJAnIone hoya che. bAkI adhikArIo te jema samAdhi Upaje tema karI le che. dharmadhyAnanA cAra bheda AjJApAyavipAkasya kramazaH saMsthitestathA / vicayAya pRthaga jJeyaM dharmadhyAnaM caturvidham // 120 // AjJA saMbaMdhI, apAya saMbaMdhI, vipAka saMbaMdhI ane sa sthAna saMbaMdhI vicAra karavA mATe anukrame dharmadhyAna cAra prakAre juduM juduM jANavuM. bhAvArthavastune svabhAva-AtmasvarUpa -te dharma che. vaghu sadAya amo vastune svabhAva te dharma che. AtmA eka vastu che, tethI AtmAne svabhAva te Atmadharma kahevAya che. te saMbaMdhI yAna-vicAraNA te dharmadhyAna kahevAya che. AtmasvarUpamAM praveza karavA ke AtmasvarUpa prApta karavA mATe je je vicAra karavA, je je nirNa karavA mana upara te te svabhAvane lagatA saMskAro pADavA te dharmadhyAna che. | dharmadhyAnathI vastusvabhAvamAM praveza karavAnI lAyakAta Ave che ane zukladhyAnathI AtmasvarUpa thaI rahevAya che. zarUAta dharmadhyAnathI thAya che, jemAM mukhyatAe vicAraNA karIne azubha bhAvanA ke vAsanAthI manane pAchuM haThAvavuM ane zubha vicAraNA ke vAsanA vaDe manane poSita karavAnuM che. 1 AjJA saMbaMdhI vicAra karavA, 2 duHkhanAM kAraNenA vicAra karavA, 3 duHkhanAM phaLane vicAra karI tethI pAchA For Private And Personal Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 280 ] dhyAnadIpikA haThavuM, 4 ane leAkasa sthAna-lAyasthitinA vicAra karavA. ema dharmadhyAna judI judI pa`ktinI vicAraNAnA-nizcayanA bhedane laine cAra prakAre vadhu vavAmAM Avyu' che, bAkI sAmAnya vicAraNAnI apekSAe teA tenA bhedo thaI zakatA nathI. te dharmadhyAnanA bhede anukrame batAvavAmAM Ave che. AjJAtricaya dhama dhyAna. svasiddhAMta prasiddhaM yat vastutaccaM vicAryate / sarvajJAnusAreNa tadAjJAvicayo mataH // 121 // jaina siddhAMtamAM prasiddha je vastutattva che tenA sajJanI AjJAnusAra vicAra karavA te AjJAvicaya dharmadhyAna kahevAya che. bhAvA--sarvajJanI AjJA eTale sarvajJanA nizcaya-yathAtathya, jema che tema te vastunA svarUpanA vicAra karave. eka jJAnIne nizcaya te sarva jJAnIAnA nizcaya che ane sarva jJAnIonA nizcaya te eka jJAnInA nizcaya che, temAM jarAmAtra pheraphAra nathI, sajJanA nizcaya evA che ke koI vastu Ama ja che ema ekAMte tenA nizcaya tame karI zake! ja nahi, paraMtu apekSAe ja te vastutattva saMbadhe tame kahI zake. AtmA ekAMte nitya ke anitya na ja kahevAya paNa dravya apekSAe vastu nitya che ane paryAya apekSAe te anitya che. vibhAvaparyAyA lAgu paDe tyAM sudhI te AtmA zuddha thaI zake nahi. judA judA deha dhAraNa karavA, bhinna bhinna vastuomAM upayAgane te te AkAre pazuimAvavA, For Private And Personal Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAnadIpikA [ 281 ]. rAgadveSanA pariNAme pariNAma pAmavuM, ItyAdi vibhAva5ryAye kahevAya che AtmA svarUpanuM bhAna bhUlavAthI vibhAvaparyAye grahaNa kare che. AtmAne akhaMDa upaga AtmasvarUpamAM ja virAma pAme to vibhAvaparyAya pariNamavAmAM sahAyabhUta ke nimittabhUta karma bIje baLIne bhasma thaI jAya che. tema thavAthI pharI vibhAvaparyAyomAM pariNamavAnI zaktine nAza thatAM nirvANa ke mokSanI prApti thAya che. AtmA ane jaDa ema be vastuo che. temAM jaDa vastu niHsAra che temAM Asakti karavAthI bhAna bhulAya che. caiitanya vastu ja sArabhUta che. AtmaupayoganuM jaDa vibhAva vastu sAthe pariNamavuM te bheda che ane svarUpamAM ja pari NamavuM-sthira thavuM te abheda che. AtmasvarUpamAM abhedaekarasa thaI rahevuM te sarvajJanI AjJA che. nirvANa prApti mATe A ja chevaTane upAya che. e sarvane nizcaya che. te sivAya naya, pramANa, bhaMga, nikSepAdi aneka vicAre temaNe camya che, aneka rIte vastutavano nirNaya karyo che, paraMtu te sarvanuM chevaTa A ja che ke AtmasvarUpamAM ja sthiratA karavI; te sivAyanA sarva padArtho-paryAye te vibhAva che, AtmAthI chUTA pADanAra che, eTale AtmasvarUpanA bedhamAM vidabhUta che tene nizcaya kare, te vItarAganI AjJAne nizcaya karavA babara che. AvA prakAranA vicAra karavA te dharmadhyAna che. teTalA samaya mATe anya vicAronuM bhAna bhulAya che. teTalI AtmasamAdhi rahe che teTalA vakhata mATe karma Agamana rokAya che, yA azubha karma AvatAM nathI. For Private And Personal Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 282 ] pAnIpikA madhyAnanA dRDha vicArAthI ApaNuM caritra adhAya che. arthAt te pramANe vartana karavAnu.-AtmasthiratA anubhavavAnuM khaLa prApta thAya che. A sabadhe ceAgazAstramAM kahyu` che keaajnyaaN yatra puraskRtya sarvajJAnAmavAdhitAm / tattvatazcitayedarthAstadAjJA dhyAnamucyate // 122 // kAI hetuthI ke yuktithI khAdhA na pAme athavA pUrvapara virAdha na pAme tevI saCjJa puruSanI AjJAne-sajJanA nizcayane mukhya karIne athavA sarvajJanA nizcayanI madada laIne tatvathI vastusvarUpe padArthonu ciMtana karavu' eTale padArthonA pRthakkaraNathI tattvasvarUpa AtmasvabhAvane tenA virodhI pudagalAthI judA pADavA-vicAravA tene AjJAdhyAna kahIe. dhyAnazatakamAM paNa kahyu' che ke, jhAijjA nizvajjaM jiNANamANaM jagappaIvANam / aniUNa maidunneyaM nayabhaMgapamANagamagahaNam // 1 // tathyaya maidovalleNa tavvihAyariya virahaoyAvi / yagahaNattaNeNaya NANAvaraNo daNaM ca // 2 / UdAharaNA saMbhaveya sati suha jaM na bujhejjA | savannumayamavitaha tahAvi taM citae maimaM // 3 // naigama sagrahAdi sAta naya, ekAdI saMcAgI ke catubha'gIvALA bhAMgAe, jJeya padArthona nirNaya karanAra pratya For Private And Personal Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAnadIpikA [ 283 ] kSAdi pramANe ane covIsa daMDaka Adi gamAo ItyAdithI gahana, nipuNa buddhi vinAnAthI dukhe jaNa zakAya tevI, kevaLajJAnarUpa dIpakathI samagra saMzayarUpa aMdhakArane nAza karanAra hovAthI jagatanA dIpaka samAna, nirdoSa, pAparahita athavA A leka ke paralokanA sukhanI AzaMsA-IcchA vinAnI jinezvaranI AjJAnuM ciMtana karavuM. ahIM koI zaMkA kare ke AvA vizeSaNovALI jinezvaranI AjJA maMdabuddhijI samajI zake nahi te pachI tenuM dhyAna ke tatsaMbaMdhI vicAra te kema karI zake ja? Ane uttara e che ke 1 buddhinI durbaLatAthI samyak rIte padArthone nizcaya na karI zakAya tathA 2 sArI rIte tatvanuM pratipAdana karI zake tevA AcAryonA abhAvathI tathA 3 jJAnAvaraNIya karmanA udayathI tathA 4 jANavA lAyaka padArthanA gahanapaNathI tema ja 5 jANavA lAyaka dharmanA vizeSa arthane bodha karAvI zake tevA hetuonA abhAvathI vaLI satya ke kalpita udAharaNanA asaMbhavathI vidyamAna chatAM, keTalIka vastuo samajI zakAtI nathI. A vAta kharI che te paNa sarvajJanA satyavacana saMbaMdhIno vicAra te buddhimAnee kare joIe ane te evI rIte vicAra kare ke sarvajJa-vItarAgadeva upakAra ke badalAnI AzA rAkhyA vinA ja parane dharmopadeza ApI anugraha karavAne tatpara thayela hoya che. teo jagatamAM sarvathI zreSTha jJAnI puruSo che, tema ja teo rAgadveSa ane ajJAnathI rahita hoya che eTale temane asatya bolavAnuM kAMI paNa kAraNa hotuM nathI. A pramANe For Private And Personal Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 284 ] dhyAnadIpikA jemanI buddhi tIkSNa heAtI nathI teoe paNa AvA vicAra karIne temanA vacana upara zraddhA rAkhIne, peAtAnI dhyAnAdi kriyA zarU ja rAkhavI. AgaLa cAlatAM jema nirmaLatA vadhe tema tema satya vastu pAtAnI meLe ja anubhavAya che, chatAM zarUAtamAM ATalI zraddhAnI jarUra tA rahe che ja. apAyavicaya dharmadhyAna apAyavicayaM jJeyaM dhyAnaM tacca vicakSaNeH / apAyaH karmaNAM yatra soDapAyaH procyate budhaiH // 123 // rAgadveSa kaSAyAzravakriyA varttamAnajIvAnAm / st paralokApAyAnapAyamIruH smaret sAdhuH // 124 // te apAyavicaya dhyAna vicakSaNAe jANavu ke jemAM kramathI thatA apAya konu. ciMtana ke vicAra karAya che. vidvAneA tene apAya dhyAna kahe che, rAgadveSa kaSAya ane AzravanI kriyAmAM vatatA jIvAne A leAka saMbadhI tema ja paraleAka saMbaMdhI kaSTa duHkha prApta thAya che, teneA saMsAranA paribhramaNathI bhaya pAmatA sAdhuAe vicAra karavA. sAvA koI paNa kArya karavAnI IcchA thAya ke tarata ja te kAya pahelAM tenu bhAvi pariNAma zuM Avaze tene vicAra karavA, athavA koi kArya karavAnI hAla tarata jarUriyAta na hAya tathApi kAi tevA prasaMgamAM pAtAthI kAI tevI jAtanI halakI jAtanI pravRtti thaI na jAya te mATe For Private And Personal Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *pAnadIpikA [ 285 ] AgaLathI ja mana upara tevA kAryanuM pariNAma zuM Ave che ke Avaze tene majabUta saMskAra sthApana karI devA ke jethI tevA kAya mAM pravRtti karatAM manane aTakAvI zakAya, agara tevI pravRtti karavAnA prasage tenAM bhAvi kaLA najara AgaLa taratAM hAvAthI ane sana upara paNa tenA bhAvi pariNAmanI cAkkasa asara thayelI hAvAthI pUrvApara vicAra karyA vinA karAtI pravRtti aTakAvI zakAya. A mATe apAyasaMbadhIvicAra karavA tenuM nAma apAyavicaya dhyAna che, rAga, dveSa, kaSAya ane AzravanI kriyAomAM vartatA A jIvAne A leAka ane paraleAkamAM nAnAprakAranA kaSTo thAya che, majIThanI mAphaka rAgI jIvA vividha prakAranA kaSTo sahana kare che, mahAna vyAdhithI gherAyelA manuSya kupathya annanA abhilASathI jema rAgamAM vadhArA kare che, tema rAgI manuSya dIghra sa sAra paribhramaNamAM vadhAro kare che. dveSarUpa dAvAnaLa jJAnAdi guNarUpa vRkSAne bALIne bhasmIbhUta karI nAkhe che. vRkSanA mULamAM-kaTaramAM-rahelA agni jema vRkSane navapavita thavA detA nathI tema dveSarUpa agni jemanA hRdayamAM vase che tenA samyaktyAdi guNA koI paNa rIte vikAsa pAmatA nathI. dveSarUpa agnithI tapta thayelA jIvA A leAkamAM tA du:khI thAya che eTaluM ja nahi paraMtu paraleAkamAM narakAdi gati pAmI mahA duHkhanA temane anubhava karavA paDe che, jyAM sudhI dveSane tApa hRdayamAM hoya che tyAM sudhI jJAnAdi guAnI zAMti-zItaLatA pAse paNa AvattI nathI. For Private And Personal Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [286 ] dhyAnadIpikA dhAdi kaSAye mahA duHkhanA kAraNabhUta che. krodha pritine nAza kare che, mAyA mitrIno nAza kare che, mAna vinayane ane lebha prIti, mitrI vinayAdi sarva guNone nAza kare che. nahinigraha karela che. mAna, mAyA, lobha saMsArarUpa vRkSanA mUlane pANI sIMcIne pallavita kare che, jenAM phaLa tarIke cAre gatinuM paribhramaNa cAlu rahe che. - mithyAtva, avirati ane yogarUpa bAkI rahela A te paNa duHkhanAM ja kAraNarUpa che. mithyAtvathI mohita thayela A jIvaA lekamAM ja aneka prakAranAM mAnasika dukhe anubhave che, zAMtipramukha guNonA abhAve aneka prakAre te vihvaLa bane che, dhAdithI paNa ajJAna e moTuM duHkha che. ajJAnathI jenAM aMtarcakSu aMdha che tene kartavyAkartavyanuM bhAna hetuM nathI. pApathI nahi pAchA haThela IrachAone nirodha nahi karanArA IcchAnusAra manAdi gene pravartAvanAra che ghaNAM duSTakarmo karI pApane saMcaya kare che, jene laIne zAMtithI vizrAMti levAno vakhata te jIvane maLatuM nathI, ItyAdi vividha prakAre rAgAdi kriyAmAM pravRtti karanAra ne AvI paDatAM saMkaTone vicAra kare te apAyavicaya dharma dhyAna kahevAya che. kahyuM che keraagbosksaayaa savAikiriyAsu vaTTamANANaM / iha paralogApAe jhAIijhAvajja parivajjI // 1 // For Private And Personal Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAddIpikA [ 287 ] rAga, dveSa, kaSAya ane AzravAdi kriyAmAM vartA jIvAnA saMbaMdhamAM prApta thatA A leka ane paraleka saba'dhI duHkhAnA nirdoSa jIvana gujAranArAe vinA pramAde vicAra karavA. vipAkavicaya dhyAna. caturdhA karmabandhena zumenApyazubhena vA / vipAkaH karmaNAM jIvairbhujyamAno vicityate // 125 // zubhra athavA azubha cAra prakAranA kabaMdha vaDe karIne jIvA kanA vipAka bhegavI rahyA che tenA vicAra karavA. bhAvAtha-prakRti. sthiti, rasa ane pradeza ema karmanA 'dha, sArA ke nArA cAra prakAre thAya che. jIveAnA sArA ke narasA adhyavasAya anusAra karmanA sArA ke narase khaMdha thAya che. mana, vacana, kAyAnA yAganI pravRtti ane te sAthe abhimAna krAdi kaSAyAnu mizraNa thavAthI zubhAzubha karmaaMdhana thAya che, kaSAyanI pariNati bhaLyA sivAya kA~badha thatA nathI. kaSAya krayAdi prazasta ane aprazasta ema be prakAre che. prazastathI zubha karma baMdha thAya che ane aprazastathI azubha baMdhana thAya che. mana, vacana, kAyAnA ceAganI prakhaLatAthI pradezaba`dha ane prakRtikhadha thAya che ane krodhAdi kaSAyanI pramaLatAthI sthitibaMdha ane rasamadha thAya che. prakRtikhaMdha eTale svabhAva sakha'dhI khAdha jema ke kAi karmanA jJAnane dabAvavAnA svabhAva che, kAIne dazanane rAkavAnA svabhAva che, kAinA AtmasthiratA na thavA devAnA, For Private And Personal Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 288 ] dayAnadIpikA keIne sukhaduHkha ApavAno, keIne niMdavAne, koIne prasaMzavAne, koIne halakA kuLamAM janma ApavAno keIne amuka gatimAM pheravavAne, koIne ISTa prApta na thavA devAne, ItyAdi ATha karmanI 158 prakRtionA svabhAve judA judA che. tene tevA phaLanI prApti karAvanAra karmabaMdha, te prakRtibaMdha kahevAya che. sthitibaMdha eTale amuka sthiti paryata-vakhata sudhI jIvane te te jAtanA baMdhanamAM rokI rAkhave te sthitibaMdha kahevAya che. rasabaMdha eTale madhura ke kaDa rasa jema sukha ke duHkharUpa anubhavAya che tema te te karmanA sArA ke naThArA rase anubhavavA-sukha ke duHkhane anubhava kare te zeraDInA rasa ke lImaDAnA rasanI mAphaka kavi pAkane anubhava kare. temAM paNa thoDA mIThe, vadhAre mIThe tethI vadhAre mIThe ema sukhano anubhava vividha prakAranA tAratamyathI thAya che. tema ja kaDa rasa ke tethI vadhAre kaDavAzavALo ema aneka prakAranI nyUnAdhikatAvALe duHkharUpa karmavipAka anubhava paDe che te rasabaMdhathI thAya che. pradezabaMdha eTale karmanA aNuono baMdha. karmanA jema vadhAre aNuo hoya che tema vadhAre vakhata sudhI te karma vipAka sukhaduHkha ApavA mATe laMbAya che. keI vakhate vadhAre karmanAM daLiyA hoya che, tathApi temAM rasa zeDo hoya che, te vakhata vadhAre lAge chatAM te karmamAM rasa vadhAre For Private And Personal Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 289 ] na levAthI sukha ke duHkha vadhAre tIvratAthI jogavavuM paDatuM nathI. A pradezabaMdha che. A vAta spaSTa karavA mATe zAstramAM eka lADunuM daSTAMta ApyuM che. lADumAM loTa hoya che te pramANe pradezabaMdha che. ghI ke sAkarAdika mIThAza hoya che te pramANe rasabaMdha che. lADumAM sUTha mArI che tevI jAtane masAlo hoya che temAM jema vAyu haravAno ke kapha maTADavAno guNa hoya che tema prakRtibaMdha hoya che. ane te lADu mahino ke paMdara divasathI vadhAre vakhata rahI zakato nathI bagaDI jAya che athavA amuka divasamAM te khAI javAne hoya che e pramANe, sthitibaMdha hoya che, cAra ekaThA maLavAthI ja lADu thAya che tema A cAra prakAranI baMdhana zaktio-kAraNe ekaThAM maLavAthI te zubhAzubha karmabaMdha taiyAra thAya che. pachI avasare tene anubhava thAya che. A karmanA vipAka je anubhava kare che. temAM keI sukhI che, keI zeDo sukhI che, ke tethI vadhAre sukhI che, athavA kaI duHkhI che, koI cheDe duHkhI che, ke vadhAre duHkhI che, keI tethI paNa vadhAre duHkhI che, ItyAdi karmaphaLabhAga anubhava saMbaMdhI-vicAra karavo. A karmabaMdhanuM kAraNa pote ja che. AtmabhAna bhUlIne pravRtti karavAthI baMdha thAya che. je baMdha te ja anubhava che. A karma bAMdhanAra pite che. te te baMdha cheDanAra paNa pite che. bAMdhavAnI zakti che. te cheDavAnI zakti pitAmAM hevI ja joIe, e vicAra karI je ajJAnadazAmAM baMdha karyo che te ja baMdha jJAnadazAe For Private And Personal Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 290 ] dhyAnadIpikA teADI nAkhavA mATe sAvadhAna thavu' ane bIjA badhA krI na baMdhAya te mATe jAgRta rahevu' ItyAdi vicAra karavA te A dhyAnanA vicAranuM sAbiMdu che. A prakAranA zubhAzubha kha'dhanAne anubhava karanArA jIvA te te karmanA udayathI ke anubhavathI kevA rakhAya che, duHkhI thAya che, sukhI thAya che, vagere tarapha dRSTi nAkhI te samaye e ja vicAra karavA ke A temanA ajJAnajanya ke abhimAnajanya vicAranu ke katavyanu pariNAma che. mAre paNa AvA anubhava karavAnA vakhata Ave te pahelAM te anyanA anubhava uparathI huM anubhava karyA sivAya paNa zikSA-zikhAmaNu ke dhaDA laI mAruM' vana sudhAruM' ema vicArI pAte tevAM kama kha'dha karatAM aTakavu' te paNa A vicAranuM pariNAma upajAvanAra phaLa che, yegazAstramAM kahyu che ke pratikSaNasamudbhUto yatra karmaphalodayaH / cityate citrarUpaH sa vipAkavicayo mataH // 126 // | yA saMpadAhato yA ca vipadA nArakAtmanaH / ekAtapatratA tatra puNyApuNyasya karmaNaH / / 127 // jyAM vividha prakAre karmanA phaLAnA udaya pratikSaNe utpanna thAya che tenA vicAra karavA tene vipAkavicaya mAnelA che. je arihata devanI sauMpatti ane je nArakI jIvAnI vitti, A banne sthaLe puNya ane pApakamanuM sAmrAjya For Private And Personal Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 291 ] (svataMtra sattA) vate che arthAt A jIvanI peAtAnI ja karelI zubhAzubha ka phaLanI ja mahenata che, tenuM ja pariNAma che. bhAvA--kama phaLanI utpatti ane tenA nAzanu` sAmarthya phAnI aMdara che tenA vicAra avazya karavA ja joie. je arihaMta paramAtmAnI sa'patti anubhavavI ane narakanAM asahya duHkhA anubhavavA A e kahevAthI duniyAnAM sarvotkRSTa sukhaduHkhanI sImA AvI rahI; AvI uttama ke adhama sa'patti ke vipatti kANu Ape che? kAInA taraphathI te Ave che, svAbhAvika Ave che, ke peAte ja tene utpanna karela che ? A savanA vicAra karatAM AnuM kAraNa samajAyA vinA rahetuM nathI. keTalAeka manuSyeAnI mAnyatA evI hAya che ke " A zarIrathI te utpanna thAyache." kAI kahe che ke " kama thI utpanna utpanna thAya che." kAi kahe che ke "AtmazaktithI utpanna thAya che." A vicArenA niNaeNya karavA mATe eka dAMta laie. dhAro ke pUtaLAMnA nAca dekhADanArA pUtaLAMne manuSyanI mAphaka hAlatAMcAlatAM aneka prakAranAM cenacALA karatAM prekSakAne batAve che. A pUtaLAMnI pAchaLa jhINeA tAra te pUtaLAMnAM zarIra sAthe joDelA hAya che ane eka mANasa paDadAnI pAchaLa UbheA rahI A tArane marajI mAphaka paNa niyamita rIte calAve che tene laine pUtaLAMe nAce, kUde vagere kriyAo kare che, pUtaLAMne calAvanAra paDadA pAchaLa rahelA mANasane ke tArane lAkA joI zakatA nathI tevI geAThavaNu karavAmAM Ave che. A nAca jonArAmAM traNa prakAranA jIvA hoya che, phaiTa For Private And Personal Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 292 ] dayAnadIpikA lAka alpa buddhivALA te ema samaje che ke pUtaLAM potAnI meLe nAce che. tethI vadhAre vicAranI khilavaNa pAmelA jIve te tAre ne hAlavAcAlavAnI kriyA karanArarUpe jue che ane te vicArethI pAra gayelA che te A pUtaLAne nAca te tAranAM deraDAne kheMcanAra-calAvanAra manuSyasattAne AdhIna thate jue che. AvI rIte sthaLa buddhivALA ja A sthaLa pUtaLAM jevA zarIrane ja kArya karanAra gaNe che. teone AtmazaktinI khabara na hovAthI zarIrane svataMtra kriyA karanAra samaje che. tene laIne ja tene sagAMvahAlAM ke itara manuSyo tenI sevA kare che temanA upara te prasanna thAya che, ane pratikULa vartana kare che te temane dhikkAre che, nukasAna kare che. AvA varganA loko dehane AtmA mAnanArA ajJAnI cho che. AthI UMcA darajajAnA loko e bIjA varganA che. teo pelA jhINA tAranA dorA samAna karmone kartA tarIke mahattava Ape che. pahelA varganA karatA bIjA varganA loko vadhAre buddhimAna ane vicAra karanAra che. A leke badhuM mahattva te tAranA derA samAna kamane ja Ape che. teo kamane ja citanya mAne che. ATale sudhI loko kharA che ke jhINA tAranI asara deha upara thatI jue che. trIjA varganA uttama paMktinA lake te A pUtaLAM je sthULa zarIra ane A tAranA jhINA derA samAna kamane mUkIne e tArane kheMcanAra-tArane gati ApanAra puruSa samAna AtmAne ja A dehanA ke kAryanA niyAmaka samAna For Private And Personal Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA [ 293 ] badhA kA byavahAra cAlatA gaNe che, enI zaktithI ja samaje che. tArane ThekANe rahelAM kama temAM madadagAra che, tema chatAM AtmA ja sukharUpa che-Anada svarUpa che. A vAta vadhAre spaSTa anubhavavA mATe te paDadAne cIrI nAkhe che tyAre spaSTa anubhava thAya che ke A sarva zakti te purUSanI ke AtmAnI che. te Atmazaktine thata durupayoga duHkha ke vipattijanaka che. ane te zaktithI thatI sArI pravRtti sukha ke sapatti mATe thAya che. te zaktinI peAtAnI chAyAmAM peAtAnA svarUpamAM vizrAMti thavI te nirvANu yA mAkSane mATe che. A pramANe puNyapAparUpa kama ke je AtmAnA mULa jIvananA AdhAre utpanna thAya che athavA AtmAnI eka prakAranI zubhAzubha pravRtti tene AdhAre utpanna thAya che tene ja A sava duniyAmAM anubhavAtA vilAsa che. te Atmazakti kevA rUpamAM ceAjavI e ApaNA peAtAnA ja hAthamAM che, kAraNa ke ApaNe peAte ja te svarUpa chIe. dhyAnazatakamAM kahyuM che ke payaipiesANubhAvabhinnaM suhAsuhavibhattaM / jogANubhAva jaNiyaM kamma vivAgaM vicitijhjhA // 1 // prakRti, sthiti, pradeza ane anubhAvanA bhedavALA tathA zubhAzubhanA bhedamAM vahecAyelA manAdi ceAga ane anubhAvathI utpanna thanArAM kavipAkanA vicAra karavA. bhAvAtha prakRti eTale jJAnavaraNIya Adi ATha karmonA bheTTA. je bhedA zubhAzubha agara zAtAazAtA, sukhaduHkha, For Private And Personal Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 294 ] dayAnadIpikA Adi bhAgamAM vaheMcAyelA che te bhede vaDe karmavipAkane vicAra kara. te ATha karmanI sthiti jaghanya, madhyama, utkRSTAdi kALanA avasthAnarUpa che tene vicAra karo. - pradeza-jInA pradeze sUkSama rIte karma pradezonI sAthe eka kSetramAM avagADha pAmIne rahelA che te kAraNathI anubhavAtA karmavipAkano vicAra kare. anubhAva-te ja ATha karma prakRtionA udayano anubhava karo. A karmavipAka mana, vacana, kAyAnA ego ane anubhAvathI utpanna thAya che ema vicAra kara. anubhAva e jIvane viparIta guNa che. te mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAyarUpa che. A yoga ane anubhAva ane vaDe jIvane kama utpanna thAya che. tene vipAka eTale udaya te saMbaMdhamAM vicAra kare . - lokasaMsthAnA vicaya dharmadhyAna anaMtAnaMtamAkAzaM sarvataH supratiSThitam / tanmadhye yaH sthito loko nityo dRSTo jinottmH||128|| sthityutpattivyayopetaiH padAthai zcetanetaraH / saMpUrNo'nAdisaMsiddhaH sthitaM yatra jagattrayam // 129 // anaMtAnaMta AkAza jenI sarva bAjue AvI raheluM che te leka che. jinezvare te lokane potAnA jJAnamAM "nitya che" tema joyelo che. A leka, sthiti utpatti ane vinAza For Private And Personal Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 295 ]. pAmanArA, caitanya ane jaDa padArthothI saMpUrNa che. te anAdi siddha che, ane te lekamAM traNa jagata raheluM che. bhAvArthasvAvika-vinAprAge-IcchA vinA paNa utpanna thatA vikArone haThAvavA mATe A saMsthAnane vicAra karavAnuM che. lokamAM paNa kahevata che ke garamI garamInuM auSadha thAya che, tema vicAra e vicAranuM auSadha che. vicArathI vicAro pAchA haThAvAya che. vizeSa eTalo che ke A vicAre piote jAgRtipUrvaka ke jeNI joIne karAyelA hovA joIe, tevA vicAro paNa rAgadveSanI utpatti karAvanArA na hovA joIe paNa manane samAdhAna-samatola sthitimAM rAkhanAra hevA joIe athavA manane virakti pamADI vizeSa vikArethI uparAma karanArA hovA joIe athavA vicAra karatAM A loka sthitimAM eka paNa padArtha manane AkarSaNa karI zake tevuM nathI e nirNaya karavA mATe paNa A ja dhyAna upayogI che. lekane vicAra A pramANe che ke jenI sarva bAju anaMta AkAza AvI raheluM che tenI vacamAM leka rahele che. lekasaMsthAnano AkAra be paga pahoLA karI dahIM valevavA UbhA rahelA puruSanI mAphaka, paNa hAtha be keDa upara koNIo bahAra paDatI rahe tema vALI rAkhelA hoya te che. ane tenI cAre bAju saghaLe AkAza che. te leka AkRtinI aMdara caitanya ane jaDa padArtho rahelA che. dhamAMstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kALa, pudagalA For Private And Personal Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 296 ] dhyAnadIpikA stikAya ane AtmA e cha padArthothI bharapUra che. temAM kALa aupacArika hAvAthI aDhI dvIpanI aMdara hAlatAcAlatA sUryAdinI apekSAe che, khAkI pAMca drabyAthI pUrNa bharelA che. padArthonA mULa drabyA nitya che, paryAyarUpe te anitya che, eTale temAM utpatti, sthiti ane vinAza thayA kare che. pANImAM parapATAo, tara'gA utpanna thAya che ane vinAza pAme che chatAM pANI tA kAyama che. A pramANe dareka drabyAmAM utpanna thavApaNuM nAza pAmavApaNuM ane mULa drabse kAyama rahevApaNuM che eTale jaDa pudgala, dravyanA aneka AkAroghATA ane che te tenI utpatti mAnIe, ghATA ke AkArA bhAgI jatAM anya AkAraza dhAraNa kare che te tenA nAza thayA, paraMtu mULa dravya tA kAyama ja rahyuM. vaLI rUpAMtara pAmI pAchA AkArA zarU thAya che, TakI rahe che ane pAchA vinAza pAme che. AvI rIte sarva padArthamAM pheraphAra thayA kare che. tevA padAtheothI bharapUra A leAka che. A lAka nitya zAzvata che, tene kAie khanAvyA nathI. saMpUNaeN chaeN, anAdisiddha che, temAM svarga, mRtyu ane pAtALarUpa traNe leAka rahelA che. te puruSAkAra AkRtivALA lAkamAM paNa AkAza che, tene leAkAkAza kahe che. tenI bahAra A pAMca dravya nathI, kevaLa AkAza ja che, tene aleAkAkAza kahe che. te leAkAkAzamAM cauda rAja lekanI gaNatarI karavAmAM Ave che ItyAdi leAkasa sthAnanA vicAra karavA te leAkasa sthAna dhyAna che. ceAgazAstramAM kahyu che ke-- For Private And Personal Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 27 ]. anAdyanaMtalokasya sthityutpattivyayAtmanaH / AkRti ciMtayedyatra saMsthAnavicayaH sa tu // 1 // A leka Adi ane aMta vinAne che. temAM rahelA padArtha athavA te padArtha rUpa loka, te (sthiti kAyama rahenAra) utpanna thanAra ane nAza pAmavAnA svabhAvane che. tenI AkRtino vicAra jemAM thAya che te saMsthAnavicadhyAna kahevAya che. A dhyAna karavAnuM kAraNa batAve che. nAnAdravyagatAnaMta paryAyaparivarttane / / sadAsaktaM manonaiva rAgAdyAkulatAM vrajet // 1 // aneka dravyamAM rahelA anaMta paryAyanA parAvartanamAM (pheraphAra thatA paryAmAM ) niraMtara joDAI raheluM mana rAgadveSAdithI vyAkuLa thatuM nathI. - bhAvArtha-5gala ke cetana dravyanA paryAyAdine jAgRti pUrvaka vicAra karatAM mana vizrAMti pAme che. athavA rAgadveSa harSa khedathI AkuLavyAkuLa thatuM nathI. keI eka manuSya ke padArtha upara neha hoya ane tene viyoga thatAM sAmAnya rIte manuSyane kheda thAya che athavA tevA padArtho AvI maLatAM harSa thAya che. A varSa ke kheda, dravya paryAyano pUrvApara vicAra karanArane saMbhava nathI. na hovAnuM kAraNa e che ke tenI daSTi amuka eka padArtha niyamita sthaLamAM rahelAmAM saMkecAyelI rahetI nathI, paNa sarva padArthamAM, sarva kALamAM For Private And Personal Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 28 ] dhyAnadIpikA sarva sthaLamAM vikAsa pAmelI, vistArAyelI hAya che. tethI tevA haSa khedanA prasa'gamAM tene te A vicAra thAya che ke te padArthanA te nAza ja thatA nathI, phakta teNe AkRti ane sthaLa badalyuM che. A padArtha A sthaLamAMthI, A kALamAMthI tenI AkRtine badalIne khIjA sthaLamAM, khIjA kALamAM bIjI AkRtirUpe te kAyama ja che, tA haSa zAka zA mATe karavA ? je prasaMge je vastu maLe che te prasaMge paNa teneha nahi thAya, kAraNa ke tenI daSTa sarva deza, kALa tarapha ke padmA tarapha vikAsa pAmI che tethI te ema ja samaje che ke A padArtha amuka sthaLa, amuka kALa ane amuka AkRtine badalAvIne anya sthaLethI ahIM AvyA che ane ahIMthI paNa A AkRtine amuka vakhata pachI badalAvaze ja. te sAthe kAI paNa sthaLa ke kALamAM tenA mULa dravyanA-aNunA ke jIvanA nAza te thavAnA ja nathI Ama kAI paNa vastunI prApti ke viceAga vakhate traNe kALamAM STi lakhAvavAmAM Ave tA te vastunA nityapaNA viSe ke viyeAgavALA anitya paNA viSe (dravya ke paryAyanI apekSAe) mananI vikSipta sthiti raheze nahi. te sAthe eka peAtAnA ajJAna sivAya AtmA paNa sthaLa ke kALanA pratibadhamAM AvI zake tevA che nahi. jo peAtAnu ajJAna haThAvavAmAM Ave te AtmAne paNa kAI dravya, sthaLa ke kALanuM aMdhana naDavAnuM nathI. A sasthAnavicayanA vicArathI aneka phAyadAo thavA sabhava che, AgamamAM kahyuM che keH-- -- For Private And Personal Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAnadIpikA [ 299 ] asara jiNadesiyAI lakhkhaNasaMThANAsaNavihANamANAI / upAyaThiibhaMgAi pajjayA jeyadavANaM // 1 // paMcaththikAyamaiyaM logamaNAinidhaNaM jiNakkhAyaM / nAmAibheyavihiyaM nivihamaho logabheyAI // 2 // jinezvare kathana karelAM dhamastikAyAdi dravyanAM lakSaNa, saMsthAna, Asana (AdhAra), bheda, pramANa, utpatti sthiti, nAza ItyAdi paryAyono vicAra karI tema ja paMca astikAyamaya, AdiaMta vinAne loka che ema jinezvara bhagavAne kahyuM che tenA nAmAdi bhedane tathA adhokAdi traNa prakAranA bhedane vicAra kara. bhAvAtha-dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAza, kALa, pula ane AtmA-A cha dravyo che. tenAM lakSaNone vicAra karo. temAM dharmAstikAya chene cAlavAne madada Ape che. jema aMdhArAmAM cAlavAvALA dekhatA mANasane dI madada Ape che. adhamastikAya pRvInI mAphaka jIva muddagalone sthira rahevAnI madada Ape che. khAlI ghaDAmAM pANI Adi padArthone jema avakAza maLe che, tema jIva pudagalone jatAM AvatAM AkAza avakAza Ape che. kALa navAjUnAM banAve che. pudagala vRddhihAni pAme che. AtmA e tavasvarUpa-sarva padArthone jenAra-jANanAra che, ItyAdi lakSaNone vicAra kara. - saMsthAnane vicAra kare chae dravyanI AkRtiono vicAra kara. dazya jaDa padArthanI AkRti bane che. tenA For Private And Personal Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 300 ] dhyAnadIpikA samaceArasa, lAMbA, geALa Adi aneka AkAra che, dharmo stikAyAdi arUpI vastue AkhA leAkamAM vyApI rahelI che tevI tenI AkRti kalpavI. A leAka nIce UMdhA vALelA rAmapAtrane AkAre che, vacamAM jhAlarane AkAre che ane a`tamAM mRdaMgane AkAre rahelA che, temAM vyApI rahelA dharmAstikAcAdi te te AkAre citavavA, athavA gRhAdimAM rahelA te dharmAstikAyAdinA gRhArdi AkAra pramANe vicAra karavA. AtmA dehamAM rahelA hAya tyAM sudhI tenA AkAra deha pramANe che eTale dehavyApI samajavA, deharahita AtmA jJAnasvarUpe leAkAleAkanA sthAna AkAre kalpavA. kALa aupacArika vastu hAvAthI tanA AkAra nathI. Asana--AdhArarUpe che. dharmAstikAyAdinAM Asana tarIke AdhArarUpe sa` padArthonu` rahevu. te tenAM Asana che. te tenI sthiti che. bheda-dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, AtmA, teonA bhedo madha, deza, pradeza ane paramANu ityAdi bhede samajavA. mAna--eTale pramANu (amuka bhAganI la'bAi-paheALAImAM rahevApaNu). dharmAstikAyanuM pramANu pAtAtAnA svarUpa pramANe samajavuM jenA bhAvAtha upara AvI gayA che. te dravyeAnI utpatti, sthiti ane nAza te sabadhI vicAra karavA. dravyapaNe sarva nitya che, paryAyapaNe anitya che. savathA kAI vastunA nAza thatA nathI, paryAM khadalAyA kare che je pUrve kahevAI gayuM che. For Private And Personal Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 301 ]. A pAMca astikAya svarUpa loka (cha dravyomAMthI kALakalipata hovAthI tene bAda karatAM pAMca rahe che te paMcAstikAya) che. tenI Adi paNa nathI ane aMta paNa nathI. teno nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhAva, paryAya ItyAdi aneka prakAre vicAra karo. athavA tirtholoka, adholeka ityAdi aneka bhede vicAra karI manane temAM thakavI nAkhavuM vicAramAM palaTavuM ane rAgadveSarahita rahI zake tevI rIte vartana karAvavuM ityAdi saMsthAnavicaya dharmadhyAnane hetu che. dhyAna karanAra ke have joIe? jJAnavairAgyasaMpannaH saMvRtAtmA sthirAzayaH / kSINopazAMtamohavA'pramAdI dhyAnakArakaH // 130 // zuddhasamyaktvadarzI ca zrutajJAnopayogavAn / dRDhasaMhanano dhIraH sarvaSaTjIvapAlakaH // 131 // satyavAk dattabhojI ca cArI brahmapavitrahat / strIkAmaceSTayAspRSTo niHsaMgo vRddhasevakaH // 132 // nirAzo niSkaSAyI ca jitAkSo niSpaggrihI / nirmama samatAlIno dhyAtA syAt zuddhamAnasaH // 133 // jJAnasaMpanna, vairAgyavAna, manane rokanAra, sthira cittavALe, kSINa mohavALe, upazAMta mahavALo, apramAdi te dhyAna karavAvALAnAM lakSaNo che. zuddha samyaktvavAna, samyagdarzI, zrutajJAnanA upagavALe, majabUta saMhananavALo, dhIrajavAna, cha jIvanI kAyAnuM pAlana karanAra. satya bolanAra, ApeluM For Private And Personal Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 302 ] dhyAnadIpikA leAjana karanAra, brahmacarya dhAraNa karanAra, pavitra hRdayavALA, strI ane kAmanI ceSTAnA sparza nahi karanAra, niHsa'ga, vRddhasevA karanAra, AzA IcchArahita, kaSAya vinAnA, iMdriyAne jItavAvALA, parigraharahita, mamatvarahita. samatAmAM lIna thayelA, AvA zuddha manavALA dhyAna karavAne cAgya hAya che. bhAvA--dhyAna karavAvALA jIvAnAM upara je lakSaNA atAvavAmAM AvyAM che te sapUrNa lakSaNA je jIvamAM hoya teA pachI dhyAna karavAnI jarUriyAta ja rahetI nathI. tyAre A lakSaNlRA zA mATe khatAvyAM che? A zaMkAnuM samAdhAna A pramANe che ke khIjamAM zakti che te karatAM aMkura phUTathA hAya te adhika gaNAya che. bIjamAM rahelI vRkSa thavAnI zaktinI zarUAta aMkurA phUTathAthI thayelI gaNAya che. A ThekANe pUrNa guNeA jhADa samAna che, teTalA sa'pR nahi. paNa aMkurA jeTalA nAnAdi guNA te khahAra AvavA joIe ja. ATalI caiAgyatA AvyA pachI anukULa hevA, pANI, tApa, rakSaNa, ityAdinI sahAyathI aMkuza vRkSanu rUpa dhAraNa kare che. tevI ja rIte aMkurA jeTalA paNa jJAnavairAgyAdi NA jIvAmAM pragaTa thayA hoya tA pachI dhyAnAdinI madadathI te guNe anukrame sapUrNa svarUpamAM pragaTI zake che. arthAt prathama cAgyatAnA guNa AvyA pachI AtmaguNA ghaNI sahelAIthI pragaTa thAya che. 1. prathama jJAna guNu joie. sAmAnya rIte peAte kANu For Private And Personal Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *pAnadIpikA [ 303 ] che? peAtAne zuM prApta karavuM che? te prApta karavA lAyaka vastu kayAM che? kevAM kAraNeA meLavavAthI te prApta thaI zake che? te prApta na thavAmAM zAM zAM aMtarAyabhUta kAraNeA che ? Aja sudhI te vastu prApta nathI thaI tenuM kAraNa zuM che? vagere khAkhatAnu jJAna prathama meLavI levuM ja joie. ATalI jJAnaprAptirUpa ceAgyatA prApta thaI hAya te pachI te manuSya dhyAna upayeAgI thaI zake che. ra. vairAgya--je vastu meLavavI che tenA tarapha pU je prIti thavI joie. ane te sivAyanI vastuomAM virakta dazA meLavavI joie. tema na hAya teA pachI te vastu meLavavAnI cAgyatA haju AvI nathI tema ja samajavu joie. vyavahAramAM paNa evA niyama anubhavAya che ke je vastunI IcchA hoya che te vastu meLavavA mATe manuSyA peAtAnAM bIjA badhAM kAcanA bhAga ApI de che ane ahAniza te vastu meLavavA mATe vicAra tathA pravRtti rAkhyA ja kare che, te vastune ja mukhya kartavya tarIke samajI bIjA badhAM katavyone gauNa samaje che tyAre ja te vastu prApta kare che. A ja pramANe je vastu meLavavI che te ja mukhya kArya mAnI aheniza dareka kSaNe tenu ja raTaNa rAkhavuM. tenA upara ja prIti rAkhavI, saMpUrNa lAgaNI temAM ja hAvI jAie. te sivAyanAM badhAM kAryo asAra, nirmAlya samajavAM joie. tenuM nAma ja vairAgya che. lUgaDAM badalAvavAM ke amuka dananA veza paheravA te vairAgya nathI. A lAgaNI hAya teA ja veSa pramANu che, nahitara veSanI viDaMbanA ja samajavI For Private And Personal Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 304 ] dhyAnadIpikA eTale AvA vairAgyarUpa yogyatAnI pUrNa jarUra dhyAna karavAvALAmAM hovAnI jarUra che. 3. saMvRtAtmA-bIjAM badhAM kAryomAMthI uThAvIne eka ja kAryamAM manane rokI rAkhavAnI zakti dhyAna karavAvALAmAM prathama khIlelI hovI joIe. eka ja kAryamAM mananI zaktino pravAha vahevarAvavAnuM baLa AvyAthI game tevA dhyAnamAM te sahelAIthI praveza karI zake che. te sivAya aneka vikala manamAM UThatI vividha vRttio, mananA pravAhanuM mahAna baLa judA judA bhAgamAM vahecI laI dhyAnanA pravAhane nabaLA pADI nAkhe che. A mATe pahelethI ja harakoI kAma karatA heIe te vakhate te ja kAmamAM potAnA manane barobara niyamita rIte parevIne kAma karavAnI Teva vadhAravI, jethI te Teva dhyAnamAM vadhAre upayogI thaI paDaze. 4. sthira Azaya-dhyAna karanAramAM sthiratAno guNa have joIe. ghaDIkamAM A karavuM ane ghaDIkamAM peluM karavuM AvA asthira AzayavALA jI kaI paNa kAma siddha karI zaktA nathI. eka bIja vAvyA pachI paNa aMkura phUTatAM pAMca, sAta ke tethI vadhAre divasanI vAra lAge che ane tenAM phaLa meLavavA mATe te mahinAo ke varSo sudhI rAha jevI paDe che; tema ja dhyAna karIne tenA phaLa mATenI tatkALa IcchA karavI ane tarata phaLa na maLe te bIjA bIjA upAyo yojavA tema karavAthI eka paNa abhyAsa siddha na thavA detAM phaLathI benasIba rahevA jevuM thAya che. mATe cAlu abhyAsamAM For Private And Personal Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnadIpikA [ 305] manane sthira karI lAMbA vakhata sudhI niyamita rIte utsAhapUrvaka vaLagI rahevuM joIe. 5. 6. kSINa meha ane upazAnta havAnA dhyAna karI zake. A kahevAne Azaya e che ke mehanI prabaLa sattAne kSaya thayo hoya agara upazama thayo hoya te ja dhyAna banI zake che, jyAM mehanI prabaLatA hoya tyAM dhyAnanuM nAma paNa saMbhavatuM nathI. jyAre meha maMda thAya che saMsAranAM sAdhanethI viraktatA Ave che, tyAre AtmasvarUpa ja prAptavya che, e ja kharuM kartavya che tema samajAIne te meLavavA mATe prabaLa IcchA thAya che tyAre ja dhyAna saMbhave che. mATe mahane kSaya ke upazama thavuM ja joIe. A kSaya ke upazama je kahevAmAM Avyo che te, te guNa sthAnakanI bhUmikAmAM zarUAtamAM jeTaluM tha joIe teTalA mATe ja kahevAmAM AvyuM che, paNa sarvathA kSaya thaye hoya ema kahevAno Azaya nathI. je sarvathA kSaya thayo hoya te pachI mAnanI jarUriyAta ja rahetI nathI. sarvathA upazama agiyArame guNaThANe hoya che ane kSaya bAramAM guNaThANe thAya che. pachI tarata ja terame guNaThANe kevaLajJAna thAya che. mATe je je guNaThANe je je jAtanuM dhyAna upagI che te te guNasthAnakanI bhUmikA pramANe mehane kSaya ke pazama have joIe. 7. agAdI-pramAda vinAnA manuSyo dhyAna karI zake che. mada (ahaMkAra), viSaya, kaSAya, nidrA, ALasa, ItyAdi 20. For Private And Personal Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 306 ] dhyAnadIpikA pramAda che. tenAthI je alaga thayela hoya agara nidrApramuane amuka maryAdAmAM rAkI zakanAra hAya te dhyAna karI zake che. 4 8. jIsamyaphavAna-- samyagdaSTivALA jIvane uttama dhyAna DAya che. AtmAnA astitvanA DeAvApaNA viSe dRDha nizcayavALAne zuddha samyagdarzana heAya che. parAkSa rIte paNa jyAM sudhI AtmAnI pratIti thatI nathI tyAM sudhI dhyAna mATe tenI pravRtti kevI rIte thaze! AtmA hoya teA pachI ja te badhAyeleA che ane tene cheDAvavA mATe dhyAna karavuM ityAdi upAcA lAgu paDI zake che, athavA samyagdazI eTale sArI rIte arthAt jaDacattanyanA vivekavALA jyAM sudhI jAcaitanyanA viveka-bhinnatA vicAra dvArA thaI zake. prathama nirNIta thayA nathI tyAM sudhI dhyAna mATe te upayegI nahi vyavahArathI jaDacaitanyanI bhinnatA thAya che, pachI tenA anubhava mATe dhyAnAdinI AvazyakatA che eTale samyaktvavAna athavA samyagdarzI jIva dhyAnane cAgya che. 9. zrutajJAna upayAga--zrutajJAna upayogavALA jIva dhyAnane cAgya che. sAMbhaLavAthI thayelu jJAna te zrutajJAna. athavA siddhAMtathI zAstrAthI thayelu' AtmAdi padArthonuM jJAna te zrutajJAna. dhyAnamAM vicAravA lAyaka je padArthA zrutajJAnathI jANI zakAya che te jANyA hoya teA ja zrutajJAnanA upayAga rahe che. arthAt peAtAnuM kartavya, smaraNumAM rahe che, nahitara ADe raste UtarI javAnA bhaya vadhAre rahe che. ghaNI vakhata siddhio Adi camatkAra) tarapha doravAi javAnA bhaya rahe For Private And Personal Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 307 ] che ane zrutajJAnathI siddhi AdionA vipAke-bhAvi pariNAmo-jANavAmAM hoya to tevI duHkhadAyaka lAlAmAM phasAtAM aTakI zakAya che, mATe zrutajJAnane sAro paricaya nAnIe kare yogya che. 10. saMghayaNuM-zarIranI daDhatA ke majabUtatA sivAya dhyAna pAra paDatuM nathI. dhyAna karavAvALAne zarIrane mATe AdhAra che. zarIra nabaLuM paDayuM ke mana nabaLuM paDavAnuM ja, sthiratA cAlI javAnI ja, ALasa ane pramAda vagara teDyAM AvavAnAM ja. eTalA mATe zarIra nirogI ane majabUta hovuM joIe. zarIranI nabaLAIne lIdhe jAmeluM dhyAna paNa cheDI devuM paDe che, athavA hada uparAMta zrama lAgavAthI zarIra vaheluM khapI jAya che. athavA lathaDI paDe che vaja. riSabha nArA saMghayaNavALAne mekSa thAya ema zAstramAM kaheluM che te vicArapUrvaka kahevuM che. evI majabUtAI vinAnAM zarIre lAMbA vakhatanA dhyAnamAM taddana nirupayogI thaI lAcAra thaI paDe che. 11. dhIra--dharyavAna manuSya sahelAIthI dhyAna siddha kare che. huM karIza ja, pAra pAmIza ja, game tema thAya paNa AtmalAbha thayA vinA pAcho nahi ja haThuM, AvI dhIrajavALa, A utsAhI mANasa kArya siddha kare che. eka vAra phatehamaMda na thaye to bIjI vAra, trIjIvAra, cethI vAra paNa dhIrajavAna manuSya pAcho na haThatAM Akhare vijaya meLave che. 12. sarva jIvone pAlaka-pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati, trasa (meTA sarva jIva) A cha javanikAya che For Private And Personal Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 308 ] dhyAnadIpikA -- jIne samudAya che. tenuM rakSaNa karanAra jIva dhyAnane mATe yegya che. jI tarapha vera-virodha rAkhanAranuM mana kevI rIte zAMta rahI dhyAna karI zakaze? athavA bedarakArIthI, anupage ke ajJAnadazAmAM A jIvane vadha-saMhAra-je jIvathI thato hoya te jIvamAM vizuddhi kyAMthI hoya? ajJAnI, binaupayogInuM dhyAna zA kAmanuM? pitAnA bhalA mATe ke bacAva mATe aneka jIvenuM bUruM IcachanAra jIvanuM hRdaya pavitra kyAMthI hoI zake? sarva jI AtmasvarUpa, Atmatulya jyAM sudhI na mAnyA hoya tyAM sudhI temanA hRdayamAMthI vikSepa kadApi ghaTanA-ocho thanAra nathI. tyAM sudhI te ja pratye rAgadveSanI Urmio UThatI ja rahevAnI. mATe sarva jI tarapha Atmabuddhi karI temane jarA paNa potAnA taraphathI nukasAna na thAya tema vartavuM. 13. satya bolanAra-dhyAna karanAra satyavaktA he joIe. AtmasvarUpa pragaTa karavA IcchatA jIvomAM asatya, chaLa, prapaMca, daMbha, ItyAdi durguNo hovA na ja joIe ane hoya to pachI te dhyAna zA mATe kare che? athavA te dayAna karIne zuM meLavavA Icche che? kAraNa, teno prayAsa kevaLa parizramamAtra ja che. 14, darajI -ApeluM bhajana karanAra. A vacana tyAgIone uddezIne kaheluM che. prathama ja kahevAmAM AvyuM che ke gRhasthAzramamAM dhyAna apavAda tarIke hoya. bAkI te tyAgamAgamAM ja vizeSa prakAre dhyAna hoya che, eTale te tyAgI vyavahAranA prapaMcamAM phasAyelo na hovo joIe. For Private And Personal Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA [ 309 ] madhukarI vRttithI gRhasthanAM gRhethI AhAra lAvI, yathecchAe teoe Apela hoya te lAvI, nahi ke tene raMjADI, bhAMDI, duHkhI karIne lAvela hoya, tevA AhArathI zarIranuM poSaNa karanAra hovo joIe. A kahevAthI AhAra mATe paNa nizcitatA dhAraNa karanAra, ATale paNa vikSepa nahi dharAvanAra manuSya sahelAIthI dhyAna karI zake che. te sivAya bIjI keTalIka muzkelI UbhI thavA saMbhava che. 15. brahmacArI-dhyAna karanAra jIva brahmacarya dhAraNa karanAra hovo joIe. brahmacArI eTale baddhavIryavALe have joIe. vIrya e zarIrane rAjA che. te jeTaluM majabUta ane kabajAmAM hoya che teTaluM ja dhyAna majabUta ane vadhAre thAya che. vIryanA kSayavALA jIvonAM zarIra nirmAlya hoya che. teo brahmacArI hoya chatAM paNa dhyAnane lAyaka nathI. vIryanuM rakSaNa karavuM e ja kharI rIte brahmacarya che. tenAthI upayoganI jAgRti prabaLa rahe che. zarIra nIrogI rahe che. lAMbA vakhata sudhI eka sthaLe dhyAnamAM besI rahevAnuM kAma tene saheluM thAya che, buddhi vikAsa pAme che, ane te vIryane vyaya dhyAnanI garamImAM thAya che. vIrya baddhatA vinAnA che dhyAnanI garamIthI ke vadhAre vicAra karavAthI magajazakti khAI bese che. vicAronI asara magaja upara majabUta thAya che. te je baddhavIrya hoya te te vicArenI asara hadathI vadhAre magaja upara thatI nathI magajanA mAvAne je kSaya thAya che tenI jagA A vIryanI ghaTTatA pUre che eTale magaja bagaDatuM ke lathaDatuM nathI nahitara magajano dukhAve, cakarI For Private And Personal Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 310 ] dhyAnadIpikA ke magajanI nabaLAI mAlUma paDaDyA vinA rahetI nathI. mATe brahmacaya nA rakSaNanI dhyAnamAM khAsa jarUra che. 16, pavitra hRdaya--cAnamAM hRdayanI pavitratA upacaiAgI che, viSayavAsanAnI apavitratA ke koInuM bhUru kara* vAnI IcchA athavA badalA levAnI ke vyavahArika mAnapAnAdikanI IcchA ityAdi kAraNeAthI thatI hRdayanI apavitratA cittane dhyAnamAM TharavA detI nathI. paNa UlaTuM durdhyAna vadhAre che. mananI ekAgratAnA pravAha kama kSaya karavAne badale, hRdacanI apavitratAne lIdhe UlaTA durTona vadhArI mUkavA tarapha phelAya che, jenA pariNAme manamAM AttaraudradhyAna sphuravA mAMDe che mATe hRdayapavitratAnI khAsa jarUriyAta che. 17 strI ane kAmaceSTAnA pAMhe karanArastrInA pa karavA te kAmautpattinuM kAraNa che. tyAgamAga mAM strInA sparza na karavAnA majabUta pratibaMdha mUkavAmAM AvyA che ane te sakAraNa che tathA upayAgI paNa che. zarUAtanI sthitimAM te vizeSa upayogI che. pUrvanA 'skArAne laI prasaMge bhAna bhulAvavAnA ghaNe sabhava che. vyavahAra prasagane vadhAravAnuM nimitta che. kAmaceSTAne sparze paNu Atma sthitinA pratibaMdhaka che. kharI Atmasthiti tA akAma thavAthI ja thaI zake che, kAmanI sthitine bhAgI nAkhavAthI eTale tene eLagI javA pachIthI ja AtmazAMti maLI zake che. uttama dhyAnanI zarUAta karavA IcchanAra jIvAmAM A kAmanI sthiti maMda thaI javI ja joie. kAmanI prakhaLa vAsanA hoya tyAM sudhI nadiSaNa ane AdrakumArAdinI mAphaka For Private And Personal Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA [ 311 ] - - uttama AtmazAMti maLI zakatI nathI, tene prabaLa vega jogavI lIdhA pachI ja A mArgamAM praveza thaI zake che. ane sahejasAja anikAcita udaya hoya to te satsaMgathI tathA AtmadhyAnathI nAza pAme che. 18. niHsaMga-dhyAna karanAre manuSyonA vizeSa saMsamAM-saMbaMdhamAM na AvavuM joIe. jJAnI puruSonA samAgamamAM te avazya rahevuM joIe. paNa ahIM je niSedha karavAmAM Avyo che te kusaMgano niSedha karyo che. jeno saMga karavAthI saMsAranI bhAvanA utpanna thAya, Atmaupaga bhulAya te kusaMga che. satsaMga na maLe te ekalA rahevuM, nirjana pradezamAM rahevuM, paNa kusaMgamAM to na ja rahevuM athavA pite game tevA manuSyanA saMbaMdhamAMthI guNa grahaNa karI zake che, ke navuM zIkhI zake che tevI jAgRtimAM Avyo hoya, eTale AtmaguNa pragaTa thaye heya, pite na levAtAM AgaLa ja vadhI zake tema che tevI khAtarI thatI hoya to pachI tene bAdha naDatA nathI tathApi zarUAtamAM to kusaMgathI taddana aLagA rahevuM te ja yogya che. keTalAka prasaMgamAM karmanA udayane laI, jJAnadazAvALAne paNa bhUlAvo khavarAvI jAgRti bhulAvI de tevuM prabaLa baLa kusaMganuM thaI paDe che. eTale asaMga rahevAne guNa dhyAna karanAramAM hevAnI jarUriyAta che. 19. vRddhanI sevA karanAra-vRddha manuSya ghaNuM anubhavI hoya che. teo A duniyAmAM-A janmamAM-vahelA AvelA hevAthI temaNe ghaNe anubhava meLavela hoya che. ghaNI Aphate ke vipattiomAMthI te pasAra thayelA hoya che For Private And Personal Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 312 ] dhyAnadIpikA temanA pahelAMnA manuSyeA taraphathI paNa temane upayAgI sUcanAAnA vArasA maLelA hAya che, eTale temanI sevA karanAra mANasane e upayAgI zIkhAmaNeA ke sArI salAhA te ApI zake che. vizeSa eTaleA che ke ekalA vavRddha mANasamAM A sarva guNu hAtA nathI paNa sAthe tee jJAnavRddha hAvA joie. peAtAnu bhalu karavAnI lAgaNI che tyAMthI AgaLa vadhavAnI ane satya meLavavAnI lAgaNIvALA te heAvA joie. te paNa ekalI lAgaNI karIne besI rahenArA na hovA joie, paNa sAthe jAtamahenatathI anubhava lenArA hAvA joie. ekalA uMmaramAM vRddha mANasA tA evA paNa hAla dekhAya che ke karAM karatAM paNa tuccha buddhivALA ane "sAThe buddhi nArkI."--A kahevatane dhAraNa karanArA hoya che. temanI seAmatakSNa tA kAMI maLatuM nathI, paNa vayevRddha sAthe jJAnavRddha, vicAvRddha ane anubhavavRddha heAya tevAonI sevA karanAra manuSya ghaNI agatyanI upayAgI khAkhatAnI mAhitI dharAvatA hAvAthI dhyAnamAM tene saraLatA thavA sArA phAyadA thAya che. 20. nirAza-dhyAna karanAra kAI paNa prakAranI A lAka ke paraleAka saMbaMdhI AzA-IcchA-rahita hAvA joie. AzA e ja adhana che. e ja vikSepa utpanna karAvanArI che. mana sthira na thavA denAra A AzA ja che. sarva AzAAnA tyAga karanArane AtmajJAna utpanna na thAya tA paramAtmA tene sAkSI che. matalaba ke sarva prakAranI AzAne tyAga karanAra avazya AtmajJAna pAme che. keTalAeka manuSya nAnAprakAranA camatkAra ke siddhi meLavavAnI AzAe For Private And Personal Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 313 ] dhyAnamArgamAM praveza kare che, paNa te sAdhakane khabara nathI hatI ke A AzA e ja malinatA che. AzAnA vicAthiI aneka prakAranA vikSepe manamAM ghoLAyA kare che. jyAM sudhI ATalI ke AvI paNa AzA manamAM che tyAM sudhI mana sthira thatuM nathI. ane te sthiratAnA abhAve AgaLa vadhI zakAtuM nathI. tema chatAM, nathI thatuM AtmadhyAna, ke nathI maLatI siddhio. eTale ubhayabhraSTa thavAya che. siddhi, enI AzA rAkhavI te te nakAmI che. temano svabhAva ja e che ke IcchA karaze eTale te dUra bhAgaze. lAyakAta AvyA sivAya uttama zakti AvatI nathI, mATe IcchArahita thaI javAnI jarUra che. keI paNa prakAranI UMDA aMtaramAM paNa AzA ke IcchA chupAyelI na hoya te ja lAyakAta meLavavA mAge che. mAnapAnanI, mata-paMtha calAvavAnI paNa IcchAo chethAthI ja AtmAnA mArgamAM praveza thAya che. jyAM sudhI IcchA, AzArUpI dudha hRdayamAM uchaLyA kare che tyAM sudhI AtmArUpa mahArAjAnA mahelamAM te zuM paNa tenA AMgaNAmAM paNa praveza karavAno adhikAra nathI. sarva IcchAone tyAga e ja AtmamahelamAM praveza karavAnuM mULa dvAra che. A sivAya bIjuM koI sAdhana AtmaguNa pragaTa karavAnuM nathI e cokkasa dhyAnamAM rAkhaze. ' 21. kaSAyarahita thavuM-AtmadhyAna karanAra manuSya ke dha, mAna, mAyA, lebharUpI kaSAyane jarA paNa sthAna ke Adara na Ape, paNa AtmaguNamAM madada karanAra kSamA, namratA, saraLatA ane saMteSarUpa mitrone bolAvIne sadA For Private And Personal Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 314 ] dayAnadIpikA pAse rAkhavA. sarva jI AtmA samAna che tyAM kaidha zAne ? mAna konAthI? mAyA zA mATe? ane lobha kaI bAbatane karavAnuM bAkI rahe che? AtmasvarUpa sivAya bIjuM kAMI paNa prAptavya rahetuM nathI, tyAM kaSAyane nimaM. traNa ApavAno avakAza kyAM che? te pradezamAM temano praveza ja nathI. ane jyAM temane praveza che tyAM AtmajJAna ja nathI. prakAza ane aMdhakAra samAna AtmajJAna ane kredhAdika kaSAya paraspara viruddha svabhAvavALA che, tyAM ekanI hayAtImAM bIjAnI prANInI vAta ja zA mATe karavI joIe? 22, jitendriya thavuM--iMdriyonA viSaya tarapha daSTi ApanAra-mana doDAvanAra-AtmadhyAna karI zake nahi. mana Idriyone prere che, Idriya bahAranA viSayane prakAza manane pahoMcADe che? ema anyonya vikSepa pAmelAM mana iMdri bahAranA ISTa aniSTa pudagalene grahaNa-tyAga karI, temAM rAgadveSa utpanna karIne AtmA upara vadhAre AvaraNa caDAve che. dhyAnathI AvaraNa ochAM karavAnAM che, tene badale AthI vadhAro thAya che. eTale idrinA viSaye dhyAnamAM madadagAra nathI, paNa vina karanAra che tema samajI IchAniSTa IdriyonA viSayo tarapha lakSa na ApavuM. arthAt ISTAniSTa viSayomAM rAgadveSa na thAya te rU5 jiteMdriya thavuM. tethI ja dhyAnamAM sthiratA thAya che. 23. niSparigrahI-bAhya dekhAte parigraha dhana, dhAnya, gRha, pazu, strI, rAja, kuTuMbAdi ane AMtaraparigraha-kAmakedhAdi tene tyAga karanAra manuSya dayAnane yogya thaI zake For Private And Personal Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAnadIpikA [ 315 ] che. parigraha eTale vastuo upara Asakti. A Asakti ke mamatA jIvane baMdhanamAM joDanAra che. mana te te vastumAM bhaNyA kare che. te te vastunA vicAra karI vikSepa pAme che. te ISTa vastune nAza thavAthI duHkhI thAya che. tene upArjana karavAmAM kaleza sahana karavuM paDe che. upArjana karelAnA rakSaNa mATe aneka vikalapa karavA paDe che. vyavahAradazAmAM dhanadhAnyAdi parigraha upagI che paNa tyAgamArgamAM ane vizeSe karI dhyAnamArgamAM praveza karanAra mATe te A pari graha duHkharUpa che; dhyAnano vighAta karanAra che. mATe parigraharahita manuSya dhyAnane yogya che ema je kahyuM che te gya ja che. 24. nimama-mamatvarahita thavuM te dhyAnamAnI yogyatA vadhAranAra che. kaI paNa vastu upara mArApaNAne Agraha baMdhAve te mamatva che. A vastu mArI che, huM tene mAlika chuM- A mamatva ahaMkArane piSaNa Ape che. ahaMkAra saMsAramArganuM bIja che. ahaMkAra hoya te ja saMsAra hoya, ane ahaMkArano nAza thAya che, janmamaraNAdithI thatA duHkharUpa saMsAranI nivRtti thAya, huM ane mAru e moDarAyanA gupta maMtra che. huM e zabdathI sUcita je pugalika sarva padArtho te mArA nathI. A huM te huM nathI ane A mArA te mArA nathI, e sivAyanI je sthiti pAchaLa rahe che te Atmasthiti che. e meLavavA mATe ahaM. bhAvane nAza sAdhave te nimaMmatA che. athavA te Atma dhyAnanI egyatA meLavavA mATe nirmamapaNAnI bhAvanA daDha karavI. For Private And Personal Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 316] dhyAnadIpikA 25. samatAmAM lIna thavu--sava jIvAne peAtAnI samAna jovA, zubhAzubha kamanI apekSAe je viSamatA ke vividhatA ApaNA jovAmAM Ave che tenA tarapha dRSTi na ApatAM AtmAnA mULa svarUpa upara lakSa ApavuM, te AMtarasvarUpa taraph dRSTi thatAM sarva jIvA jarA paNa taphAvata vagaranA anubhAvamAM Avaze. AtmA svabhAve jevA che tevA ne teveA ja che. anaMtakAlathI je svabhAva che te atyAre paNa che ne ana'takAle paNa tevA ja raheze. je siddha paramAtmAnA AtmA che tevA ja ApaNA AtmA atyAre paNa che. sattA eTale AtmAnA mULa svabhAva tarapha dRSTi ApatAM sarva jIvA tarapha samatA lAvavAnuM kAma saheluM thAya che. viSamatA eTale rAgadveSanI pariNatithI utpanna thayelI vividhatA. e sarva viSamatA zubhAzubha karmanAM pariNAmeA tarapha jotAM ja dekhAva Ape che. AvI samatAmAM lIna thanAra jIvane Atma dhyAna prApta thavAmAM jarA paNa vilaMba lAgatA nathI, kharekhara dhyAnanI cAgyatA A lakSaNavALAmAM hoya che. AvA lakSaNeAthI jenu mana zuddha thayeluM che, te dhyAna karavAne ceAgya adhikArI manuSya che. A sarva guNNA bahu ja manana karavA jevA che. dareka guNa peAtAnI aMdara pragaTa thAya te mATe ghaNA ja AgrahapUrvaka prayatna rAkhatA je AtmasvarUpa prApta karavuM atyAre viSama jevu thaI paDeluM jaNAya che, te evu' taiA sarala thaI paDaze ke saheja vakhatamAM AtmasvarUpa anubhavI zakAze. dhyAnazatakamAM kahyuM che ke For Private And Personal Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dhyAnadIpikA www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 317 ] saccapamAyarahiyA muNiNo khINovasaMtamohA ya / jhAyAro nANatraNA dhammajhANatsa nidiTThA // 1 // sarvAM pramAdarahita, jJAnarUpa dhanavALA, kSINu mehavALA athavA upazAMta mAhavALA ( anaMtAnukha'dhInI cekaDI tathA samakita mAhanI, mizramAhanI ane mithyA mAhanIe sAta prakRtine kSaya karanAra te kSapaka-athavA upazama karanAra te upazAmaka) munie dharmadhyAnanA dhyAnavALA kahyA che, apramattapramattAkhyau mukhyataH svAminau matau / catvAraH svAminaH kaizcit uktA dharmasya sUribhiH // 136 // pramatta chaThThA guNasthAnakavALA ane apramatta sAtamA guNasthAnakavALA mukhya vRttie dharmadhyAnanA svAmI-adhikArI ( karavAvALA ) mAnelA che. kAI eka AcArya dharmadhyAna karanArA cAra guNasthAnakavALAne (ceAthuM, pAMcamu, chaThThuM ane sAtamu' ema cAra guNa sthAnakavALAne) kahyA che. matalakha ke koI chaThThA guNasthAnakathI dharmadhyAnanI zarUAta kahe che. kAI AcArya nuM kahevuM ema che ke ceAthe guNasthAnake te samyaktva guNa pragaTa thAya che, te je aMze AtmaguNa prakaTa thAya che te aze tyAMthI dharma dhyAnanI zarUAta mAnavI joie. apekSA dRSTie ane vAta kharAkhara che, prakaraNa 8 dharma dhyAnanA AlaMbanabhUta dhyeya mIjI rIte kahe che. piMDastha ca padasthaM ca rUpasthaM rUpavarjitam / ityanyaccApi saddhyAnaM te dhyAyanti caturvidham // 137 // For Private And Personal Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 318 ] mAnadIpikA = = piMDa, padastha, rUpastha ne rUpAtIta ema bIjI rIte paNa te munio, cAra prakAre dhyAve che, vicAre che. bhAvArtha -dhyAtA eTale dhyAna karanAra, dayeya eTale dhyAna karavA lAyaka AlaMbana. dhyAna eTale dayAtA ane yeyane sAthe joDanAra dhyAtA taraphathI thatI sajAtIya pravAhavALI akhaMDa kriyA, eTale je AlaMbanarUpa dhyeya che temAM agara te tarapha aMtaradaSTi karI, te lakSa sivAya mana bIjuM kAMI paNa ciMtavana na karatAM ekarasa satata te vicAranI eka jAtanI eka vRttino akhaMDa pravAha calAvyA kare te. piDastha, padastha, rUpastha ane rUpAlIta, A cAra prakAranAM dhyeya, eTale dhyAna karavA lAyaka AlaMbane che. piDamAM rahe te piMDatha. piMDa eTale zarIra ane temAM rahenAra AtmA tenuM dhyAna karavuM te piMDastha dhyAna che. zarIranAM amuka amuka bhAgamAM judI judI mAnasika kalpanA karI manane te te AkAre vecchAthI jAgRti pUrvaka pariNumAvavuM athavA Atmaupayogane te te prakAre pariNumAvavo te piMDastha dhyAna che. AMtaramana ane Atmaupayoga e koI paNa rIte judAM saMbhavatAM nathI dravya mana jevA jevA AkAra dhAraNa kare che Atmaupayoga tevA tevA AkAre pariName che. kharI rIte AtmasvarUpe (koI paNa prakAranA vikArI AkAra vinA) Atmaupagane sthira kare, te AtmasvarUpa che. AvI sthiti anAdikAlanA abhyAsane lIdhe ekadama na thAya te mATe A badhI judI judI kalpanAo che, te te kalpanA pramANe svecchAnusAra pariNamAvAnI Teva pADyA pachI mULa For Private And Personal Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir imAnadIpikA [ 319 ] sthira svarUpe sthira rahevAnuM sugama paDe mATe A kalpanAo karavI paDe che jema bANavALI ke geLIbAra karanAra bANa ke goLIthI lakSa bheda karavAnI Teva pADavA mATe prathama game te sthaLa vastu lakSa tarIke rAkhI tene vIMdhavAnI Teva pADe che. A prathamanI lakSa vIMdhavAnI Teva te kAMI sAce zatru nathI, paNa abhyAsa che. A abhyAsamAM vijaya meLavyA pachI ja te bANa ke. geLIthI sAcA zatrune vIMdhI ke bhedI nAkhe che. A ja pramANe A manekalipata daya saMbaMdhe samajavuM. rUpAtIta dhyAna che te AtmadhyAna che. temAM pahoMcavA mATe prathama rUpavALAM-zULa dayAna karavAM te upagI che. sthUla siddha karyA vagara sUkSama-nirAkAra rUpAtIta-AtmasvarUpanuM dhyAna thaI zake ja nahi ATalI prastuta upayogI vAta jaNAvI have mULa prasaMga upara AvIe. padastha dhyAnamAM keTalAeka pavitra padenuM dhyAna karavAnuM che. pavitra maMtro eTale paramAtmAnA nAma sAthe saMbaMdha dharAvanAra maMtre. temanuM dhyAna karavuM te dhyAnane padastha kahevAmAM AvyuM che. sthULa rUpavALAM ane samavasaraNamAM rahelA sAkSAt, sajIvanamUrti tIrthakarenAM zarIra ke temanI dhAtu-pASANAdinI mUtio, teone dhyeya tarIke rAkhI, mananI temAM ekAgratA karavI te rUpastha dayAna che. ane jemAM koI paNa prakAranAM sthULa rUpAdi lakSaNe nathI evA AtmAnA zuddha svarUpanuM lakSa laI temAM manavRttinA akhaMDa pravAhane gALI daI AtmasvarUpa anubhavavuM te rUpAtIta dhyAna che. have te piMDasthAdi yAnanuM svarUpa anukrame batAve che. For Private And Personal Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 320 ] www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA piDastha dhyeyanI pAMca dhAraNA piMDasthe paMca vijJeyA dhAraNA tatra pArthivI / AgneyI mArutI cApi vAruNI taccabhUstathA // 138 // pArthivI, AgneyI, mArutI, vAruNI ane tattvabhU-Distha dhyeyanI A pAMca dhAraNA jANavI. bhAvA--ApaNA lAMkhA vakhatanA paricayavALA pAMca sthUla bhUtAnA saMbadhamAM (A Distha dhyeyamAM ) dhAraNA karIne pachI AtmasvarUpanI dhAraNA karavAnI che. sthUla bhUtA je pRthvI, pANI, agni, vAyu, ane AkAzarUpa che, jenA paricaya ApaNane lAMbA vakhatanA che, tethI tenI sAthe AtmAmAM manane sthira karavuM. tenA judA judA AkAra pramANe mananI sAthe Atmaupayegane parimAvavAnI Teva ApaNI marajI anusAra pADavI te vadhAre anukUla paDaze ema dhArI zAstrakAra piMDastha dhyeya pAMca dhAraNAe karI batAve che. pArthivI eTale pRthvI sabaMdhI vikAravALI dhAraNA, AgneyI eTale agni sabadhI dhAraNA, mArutI eTale vAyu saMbaMdhI dhAraNA, vAruNI eTale pANI sabadhI dhAraNA. A dhAraNAnA prasaMgamAM AkAzanI dhAraNA AvI jaze, pahelI pRthvI saMbaMdhI dhAraNA sAthe samudranA pANI saMbadhI dhAraNA karavAmAM AvI che ane chellI dhAraNA tattvabhU che, eTale tattvasvarUpe-AtmasvarUpe-thaI rahevAnI che. AtmA e ja paramAtmA che. AtmAthI paramAtmA judA nathI e viSayane jaNAvavAvALI A dhAraNA che, For Private And Personal Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 321 ] piMDastha-piDa-deha temAM rahela te piMDa. tenuM dhyAna te piMDastha dhyAna. piMDamAM pAMca bhUta che, tathA AtmA che. tethI prathama pAMca bhUtanI sthULa dhAraNa batAvI che ane temAM mana sthira thatAM je sAdhya piMDamAM rahela AtmA che te piMDasthanuM dhyAna batAvela che. piMDastha dhAraNuM khare artha A ja che ke piMDa eTale zarIra ane temAM rahela AmA te ja paramAtmA che. tenuM dhyAna karavuM te piMDastha dhyAna che. A vAta pAMcamI dhAraNA vakhate pragaTa kahevAmAM Avaze. pArthivI dhAraNA tiryagalokasamaM dhyAyet kSIrAbdhi tatra cAMbujam / sahasrapatraM svarNAbhaM jaMbudvIpasamaM smaret // 139 // tatkesaratateraMta:sphurapigaprabhAjitAm / / svarNAcalapramANAM ca karNikAM pariciMtayet // 14 // zvatasiMhAsanAsInaM karmanirmUlanodyatam / AtmAnaM ciMtayettatra pArthivI dhAraNetyasau // 14 // tithvIlokanA jevaDo eka kSIrasamudra ciMtavave. temAM jabudvIpa jeTalA pramANanuM, senA sarakhI hajAra pAMkhaDIvALu eka kamaLa citavavuM. te kamaLanAM kesaranI paMktinI aMdara caLakatI pILI kAMtivALI meru parvatanA jevaDA karNikA ciMtavavI. tenA upara dhaLA siMhAsana upara beThelA, karmane mULathI ukheDI nAkhavAne tatpara thayelA pitAnA AtmAne ciMtava. A pArthivI dhAraNA che. 21 For Private And Personal Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 322 ] dhyAnadIpikA bhAvA--zAMta pradezamA padmAsanAdi sthira Asane esI, manane vikSeparahita karI, ISTa deva gurunuM smaraNa karyAM pachI, manamAM kalpanA karavI ke eka rAjalAka jevaDA mahAna vistAravALA eka samudra che. te samudranA AkAre manane parimAvavuM; arthAt te sthaLe samudra dekhavA prayatna karavA ane te samudra dekhAvA joie. jema ApaNe kAI niyamita gAma ke sthaLa pahelAM ghaNI vAra joyu... hAya ane pachI tene yAda karatA hAie te vakhate te sthaLaneA bhAga te sthaLanI jhAMkhI najara AgaLa tarI Ave che, ane mana vadhAre lIna thAya tA sAkSAt najaro najara netA hAie tevA bhAga dekhavAmAM Ave che,tevI rIte A samudrane jovA, A vicAra vakhate AMkheA sI'celI rAkhavI, pachI te samudra dUdhathI bharelA che. samudranuM pANI dUdha jevu che, ema citavavu, dUdha jevuM pANI dekhAyA pachI, temAM hajAra pAMkhaDIevALu eka mADhu jabudrIpa jevaDu (lAkha ceAjananA vistAravALu') kamaLa te samudranI vacamAM che ema vicAravu, A kamaLanAM patrA seAnAnA jevAM che ema ciMtavavAM. te kamaLanA vacalA bhAgamAM su Mdara caLakatA pILA varNanI kesarA-kaNikA citavavAM. A phesare kamaLanA pramANumA meATAM ci'tavavAM, eTale lAkha yeAjananI laMbAIvALA meru parvatane te kamaLanA kesarAne sthaLe citavavA, A vistAravALA meru paryaMtanA bhAga upara kalpa vRkSAnI sudara ghaTAe paktibaMdha AvI rahelI che. tenA vacalA bhAgamAM eka suMdara zilA AvI rahelI che, tenA upara sphaTika ratnanu dhALu sihAsana che ema ci'tavavu', For Private And Personal Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnaDhIpikA [ 323 ] te siddhAsana upara huM pAte beThI chuM ane karmIne mULathI ukheDI phekI dauM chuM, AvI kalpanA karavI-mana eve AkAre pariNamAvI devu'. A vakhate A ciMtanamAM Atmaupayoga ekarasa thai javA joie. arthAt ApaNe je A kalpanA karI che te sAkSAta anubhavatA hAie tema anubhava thavA joie. e vAtanI ApaNane khabara che ke kalpanAthI krama badha thAya che. aneka vAra jIvA mAnasika kalpanAe evI kare che ke te nirupayeAgI kama adha karAvanArI ane halakA prakAranI hAya che. teA jema naThArI kalpanAthI karma baMdha thAya che tema sArI kalpanAthI ApaNane sAruM phaLa paNa thavuM. ja joie. nyAya ane ThekANe sarakhA che. vaLI A kalpanAAmAM upayAga tadAkArapaNe pariName che, eTale A kalpanA paNa sAcu` rUpa pakaDe che. arthAt kalpanAnA pramANamAM zubhAzubha phaLanI prApti thAya che. A kalpanAmAM nirmaLa AtmaupayAgI dhAraNA heAvAthI nirjarA paNa thAya che, kevaLa zuddha AtmasvarUpa pragaTa karavAnI ja dhAraNA heAvAthI A kalpanAnuM kula kanirjarAnA rUpamAM Ave che. huM mArA karmonA sathA nAza karuM chuM. A kalpanAnI sAthe ne kalpanArUpe ekarasa thavAnuM hAvAthI te cAlu pravAhene khIjA vikalpAthI khaMDita thavA na detAM tenI akhaMDa dhAraNA rAkhavI. tema karavAthI AtmabaLamAM vadhAro thAya che, mana nimaLa thAya che, dhAraNA dRDha thAya che, ane vAsanArUpa kA~nA nAza thAya che. A pArthivI dhAraNA che. A dhAraNA pachI AgaLa vadhavuM. For Private And Personal Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 324 ] dhyAnadIpikA AneyI dhAraNuM tato'sau nizcalAbhyAsAt kamalaM nAbhimaMDale / smaratyatimanohAri SoDazonnatapatrakam // 142 // pratipatrasamAsInasvaramAlAvirAjitam / karNikAyAM mahAmaMtraM visphurantaM viciMtayet // 143 / / repharuddhaM kalAbiMdulochitazUnyamakSaram / lasaddhiduchaTAkoTIkAMtivyAptaharinmukham // 144 // (ahaM) tasya rephAdviniryAntI zanaidhUmazikhAM smaret / sphuliMgasaMtati pazcAt jvAlAlIM tadanaMtaram // 145 / / tena jvAlAkalApena vardhamAnena saMtatam / dahatyavirataM dhIraH puMDarIkaM hRdi sthitam // 14 // tadaSTakarmanirmANamaSTapatramadhomukham / dahatyeva mahAmaMtradhyAnottha prabalAnalaH // 147 // tato dehAbahirdhyAyet trikoNaM vahnimaMDalam / jvalatsvastikasaMyuktaM vahnibIjasamanvitam // 148 // dehaM padma ca maMtrAciraMtarvahnipuraM bahiH / kRtvAzu bhasmasAcchAmyetsyAdAyIti dhAraNA // 149 / / pArthivI dhAraNAne nizcala abhyAsa thavA pachI dhyAna karanArAe eka suMdara kamala UMcA soLa patrovALuM nAbhimaMDaLamAM ciMtavavuM. dareka patra upara beThelI svaranI mAlAthI For Private And Personal Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 325 ] zeAbhatI kaNikAmAM skurAyamAna thatA mahAmaMtra advaituM ciMtana karavu. A mahAmaMtra raphathI rUdhAyelA, kalA ane biMdunA cihnavALA, AkAza akSara ( AkAza khIja) haiM kArane caLakatA biMdunA tejanI kADhi krAMti vaDe dizAnA mukhane vyApta karatA citavavA. te rekamAMthI dhIme dhIme nIkaLatI dhumADAnI zikhAnuM ciMtana karavuM. pachI temAM agninA taNakhAnI saMtati nIkaLatI ane pachI javAlAnI pakti nIkaLatI ciMtavavI. niraMtara vRddhi pAmatA te jvAlAnA samUha vaDe dhIra puruSe hRdayamAM rahelA kamaLane tatkALa bALI nAkhavu. te ATha kamalanA banelA ATha patrAvALA dhAmukha kamalane mahAmatranA dhyAnathI utpanna thayelA agni khALI ja nAkhe che ema kavuM. tyAra pachI dehanI bahAra trikANu agnima`DalanuM ciMtavana karavu. te trikANu agnimaDala agnikhIja tathA cakacakatA svastika sahita che ema dhyAvuM. pachI dehane kamaLane tathA maMtramAMthI nIkaLatA agninI javALAvALA ataranA agnine ane bahAranuM agnimaMDala te sarvane tatkALa rAkharUpa karI nAkhIne zAnta thai rahevu' te AgneyI dhAraNA che. bhAvA --pArthivI dhAraNAnA abhyAsa keTalAka divasa karatAM te abhyAsa dRDha thayA pachI AgaLa abhyAsa calAvavA daDha dhAraNA eTale jyAre je ThekANe te dhAraNAnuM ciMtavana karIe tyAre te sthaLe tarata ja vilaMba vinA te dekhAva khaDA thAya eTale dRDha abhyAsa thayA kahevAya tyArapachI nAminI adara eka suMdara sALa pAMkhaDInu` kamaLa ciMtavavu', tenA pAMdaDA khullAM, U~cAM, UbhA hoya, arthAt nAbhinA nIcalA For Private And Personal Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 326 ] cAnadIpikA 9 , bhAga tarapha tenI DAMDalIvALA (DITiyAvALA ) cheDAneA bhAga hAya ane mukhanA bhAga hRdaya tarapha khullA hAya tevu' ciMtavavuM. te dareka patra upara eka svara beThelA hAya tema citavavuM. te svara anukrame (, A, 2, 3, , pa, ghe, zo, au, haiM, : ) A pramANe che. te svAne kamaLanA patra pramANe geALAkAramAM gaThavI devA. te kamaLanI vacalI karNikA kesaranA bhAgamAM dedIpyamAna mahAmatra sarphe ne sthApana karavA, A maMtramAM AkAza bIja krU kAra tenA upara vaizya, biMdu ane kaLA mUkatAM skrU thAya che chatAM mULa maMtra saTuM che, eTale 4 AgaLa vadhAratAM maiM thAya che. A mUla maMtra eTalA badhA tejasvI ci'tavavA ke tenI suuMdara caLakatI prabhAthI dizAnAM mukhA paNu vyApta thayAM hAya, prakAzamAna thatAM hAya, evA citavavA; ane dhyAna dharavuM eTale te tarapha thADA vakhata manane aMtar upayoga sAthe sthira karIne joyA karavuM. ( pa A pramANe te mULa maMtra sadaM tu dhyAna karavA pachI tenA rekmAMthI dhIme dhIme dhumADAnI eka zikhA-dhArA nIkaLatI hoya tema ciMtavuM, te dhumADAnI zikhA dekhavAmAM Ave tyAra pachI te mULa maMtranA phamAMthI agninA taNu khAe UThatA nIkaLatA ciMtavavA. A agninA taNakhA nIkaLatA thAya eTale dhumADAnI zikhA ochI thatI hAya tema dhAravuM. taNakhA nIkaLyA pachI te mULa maMtranA rekmAMthI agninI javALAo nIkaLatI citavavI. For Private And Personal Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vayanadIpikA [ 327] A vakhate hRdayamAM eka ATha pAMkhaDInuM kamaLa ciMtavavuM A kamaLa soLa pAMkhaDIvALA nAbhinA kamaLanI upara UMdhuM arthAta nIcuM mukha rAkhI te seLa pAMkhaDIvALA kamaLa upara laTakatuM hoya tema paNa keTalAeka AMtare (che) raheluM ciMtavavuM. A ATha pAMkhaDIvALA kamaLanA dareka pAMdaDAM upara eka eka karma (1 jJAnAvaraNIya, 2 darzanAvaraNIya, 3 vedanIya, 4 mehanIya, 5 AyuSya, 6 nAma, 7 netra, 8 aMtarAyae pramANe) goThavI devAM. tyAra pachI nAbhikamaLanI kaNikAmAM rahelA mULamaMtra nA rephamAMthI je jvALAo nIkaLatI hatI, te jvALAo vadhAre vRddhi pAmIne ATha pAMkhaDIvALA UMdhA mukhavALA kamaLa upara paDI ane te kamaLamAM rahelAM AThe kamane te bALI nAMkhe che. A mahAmaMtramAMthI nIkaLatI agnijavALA avazya te kamaLa sAthe karmone bALI ja nAMkhe che ema majabUtAIthI citavavuM ane tadAkAra thaI javuM. tyAra pachI zarIranI bahAra eka traNa khUNavALo agnine kuMDa che, jenI aMdara bhaDabhaDATa karate avina banI rahelo che; dhumADA vinAnI avinanI javALAo-bhaDakAo thaI rahelA che ema ciMtavavuM. te trikeNuM agnikuMDanA uparanA eka bhAgamAM eka tejasvI sAthiyo che, tathA bIjI tarapha avinA bIja (4)kAra che ema ciMtavavuM. evI daDhatAthI ciMtana karavuM ke te agnikuMDa, temAMthI nIkaLatI javALAo, bhaDakAo, sAthiyo (6)kAra vagere dekhAI Ave. tyAra pachI A deha ke jenAthI AtmA atyaMta judo che, te AtmA A dehane paNa jenAra che, draSTA che, tene For Private And Personal Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 328 ] yAnadIpikA kharA anubhava karavA mATe arthAta te bhinnatA vicArardaSTithI kharAkhara anubhavavA mATe te agnikuMDanI aMdara A peAtAnA dehane nAkhI devA. ane pAte te dUra UbhA rahIne zarIra anyA kare che tema joyA karavuM. te zarIra khALIne rAkha thaI gayu, ATha ane sALa pAMkhaDInAM kamaLe! khaLIne rAkha thai gayAM, maMtramAMthI nIkaLatI agninI javALAo hatI tenI rAkha thaI gaI, ane chevaTe mahAranA kuMDamA je agni khaLatA hatA te paNa rAkharUpa thaIne zAMta thaI gayA. A pramANe sarva zAnta thaI gayu. eka rAkhanA DhagalA thaI gayA ema ciMtavI zAMti levI; kAMI vicAra karyo vagara zAnta besI rahevu. A trIjI agni sa`khaMdhI dhAraNA che, dhadhyAnanI vAyu saMbaMdhI dhAraNA tatastribhuvanAbhogaM pUrayantaM samIraNam / cAlayantaM girInabdhIn kSobhayantaM vicintayet // 150 // tacca bhasmarajastena zIghramudbhUya vAyunA / dRDhabhyAsaH prazAnti tamAnayediti mArutI || 151 / / tyAra pachI paripUrNa traNe bhuvanane bharI detA, pahADAne calAyamAna karatA, samudrone kSeAbha pamADatA, vAyune citavave te vAyarA vaDe rAkhanA DhagalAne tatkAla halAvIne uDADI daIne dRDha abhyAsavALA yAtAe te vAyune zAntimAM lAvave e mArutI dhAraNA che. bhAvA--A bIjI dhAraNAmAM sArI rIte praveza thayA For Private And Personal Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 329 ] pachI trIjI vAcavI dhAraNAne abhyAsa karavA. mana bALaka jevu' che. jema keLavIe, je Teva paDAvIe te pramANe keLa vAya che--Teva pADe che, ApaNA kahyA mujaba mana kare te eka rIte mana ApaNune svAdhIna thAya che ema kahevAmAM jarA paNu aDacaNu nathI. ApaNI icchA viruddha, jAgRti vinA, Adha sajJAe mana je doDadhAma karI mUke che, eka vicAramAM rAkavyA chatAM vacamAM bIjA vicAza karI mUkIne je mUjhavaNA UbhI karI mUke che, tenA karatAM ApaNe atAvIe te vicArA kare te AkAza pakaDe te ghaNuM ja uttama che, jue ke hajI te mananI kharI niLatA tA rUpAtIta dhyAnamAM ja thAya che, tathApi ApaNA mananI dhAraNA nIcalI apekSA e ghaNI uttama che. have manathI evI kalpanA karA ke, vAyu ghaNeA praca'Da vAvA zarU thAya che. tatkALa tevI kalpanA siddha na thAya te pahelAM kAi vakhata vadhAre vAyA cAlu thayelA tamArA jovAmAM AvyeA hoya tevI kalpanA karI ke tenI smRti ahIM kare ane dhIme dhIme temAM vadhArA karatA raheA, te eTale sudhI ke AkhAM traNa bhuvana pavanathI vyApta thaI gayAM che ane te evA jhapATAthI vAyarA vAya che ke moTA meTA pahADA paNa calita thaI gayA che tathA samudro kSeAbha pAmIne maryAdA mUkavA mAMDayA che, pANInAM mATAM meAjAo samudramAM UchaLI rahyA che. A vicArAthI tevA dekhAva dekhAyA pachI pUrve agneyI dhANAmAM je zarIra tathA kama Adine rAkhanA DhagalA thayelA paDayo hatA te A vAyunA jhapATAthI AkAzamAM UDI gayA che tema cita For Private And Personal Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 330 ] davAnadIpikA vavuM. tyAra bAda mAnasika kapanAne badalAvavI eTale je pracaMDa vAyu vAI rahyo hato tene taddana zAMta karI de, eTale jarA paNa vAyu vAta nathI tevI sthiti manathI ka9pavI A vAyavI dhAraNA che. vAsaNa dhAraNa smaredvarSasudhAsAraiH dhanamAlAkulaM namaH / tato'rdhendusamaM kAntaM maMDalaM vAruNAGkitam // 152 // nabhastalaM sudhAmbhomiH plAvayettatpuraM tataH / tadrajaH kAyasaMbhUtaM kSAlayediti bAruNI // 153 / / meghanI mALA vaDe gherAyelA ane amRtanA pANI vaDe varSanA AkAzanuM ciMtana karavuM. tyAra pachI ardha caMdra samAna suMdara ane varuNa bIja (4)nA cihnavALuM varuNamaMDaLa citavavuM. tyAra pachI te varuNapura amRtanA pANI vaDe AkAzataLane palALI de che ema citavavuM. ane zarIranI utpanna thayelI te rajane dhoI nAkhe che ema vicAravuM te vAruNa (pANInI) dhAraNuM che. bhAvArthavAyunI dhAraNA sthira thayA pachI pANInI dhAraNA karavI. te dhAraNamAM prathama AkAza ciMtavavuM. A AkAza vAdaLAMonI ghaTAthI gherAyeluM che ane temAMthI amRtanA pANIne varasAda varasI rahyo che. e bhAvanA daDha thayA pachI, varuNapura ke varuNamaMDalanuM ciMtavana karavuM. A varuNapura ardha caMdra samAna suMdara caLatuM che ane tenA For Private And Personal Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 331 ] upara varuNa khIja (E)nuM cihna che, ema ci MtavavuM. tyAra pachI A varuNumaDalamAMthI amRtanA varasAda varasatA citavavA ane tethI AkhuM AkAza palaLI jAya che ema ciMtavavuM. te sAthe prathama zarIranI bhasma je AkAzamAM uDADI nAMkhI hatI tethI malina thayeluM AkAza A amRtanA pANIthI sAk dhAi nAMkhavu. ane tethI niLa zuddha AkAza thaI jAya che, ema ciMtavana karavuM te vAruNI ( pANInI) dhAraNA che. tattva svarUpa dhAraNA saptadhAtuvinA bhUtaM pUrNenduvizadadyutim / sarvajJakalpamAtmAnaM zuddhabuddhiH smarettataH // 154 // tataH siMhAsanAsInaM sarvAtizayabhAsuram / vidhvastAzeSakarmANaM kalyANamahimAnvitam || 155 / / svAMgagarbhe nirAkAraM svaM smarediti tacabhUH / sAbhyAsa iti piMDasthe yogI zivasukhaM bhajet // 156 // tyAra pachI sAta dhAtu vinAnA pUrNa caMdra samAna niLa kAMtivALA, savajJa sarakhA peAtAnA AtmAne zuddha buddhivALA dhyAtAe citavavA. tyAra pachI siMhAsana para beThelA, sa atizayathI deddIpyamAna sarva kamanA nAza karanAra, mAMgalika mahimAvALA, nirAkAra AtmAne potAnA zarIranI aMdara ciMtavavA te tattva svarUpa dhAraNA che. A pramANe piMDastha dhyAnamAM satata abhyAsavALA yAgI meAkSasukha pAme che. For Private And Personal Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 332 ] yAdIpikA bhAvAI-vAruNI dhAraNA siddha thayA bAda zuddha buddhi vALA dhyAtA rogIe, sAta dhAtu vinAnA svarUpavALa eTale lohI, mAMsa, hADa, cAma Adi zarIranI aMdara rahelI dhAtu sivAyanA svarUpavALA ane pUrNa caMdra samAna nirmaLa kAMtine dhAraNa karanArA pitAnA AtmAne sarvajJanA sarakho ciMtava. eTale je sarvajJa te ja huM chuM, mArAmAM ane sarvajJamAM jarA paNa taphAvata nathI. A vicAra mananI kalpanAmAtra ja nahi ke bolavA mAtra ja nahi; paNa jANe sAkSAt sarvajJApaNAno anubhava karatA hoIe tema, bIjuM badhuM bhAna bhUlI jaI, huM sarvajJa ja chuM, A ja bhAna jAgrata rahe tevI rIte potAnA AtmAne sarvajJa svarUpa ciMtava. jevI rIte A dehanuM amuka nAma rAkhavAmAM AvyuM che, te nAmavALo ke nAmadhArI huM ja chuM, ema tame mAno che ane sUI gayA che te vakhate tamAruM nAma laI kaI bolAve te UMghamAMthI UThatAM veMta ja te nAmadhArI tame ja huM zuM kaho cho? te javAba Ape che ane bIjA jAgatA ke UMghatA te nAmathI javAba ApatA nathI. A jevo abhyAsa thaI gayA che, tamAruM mana te nAma pramANe pitAne ja mAne che, AvI rIte je tamAruM mana ema mAne ke, huM ja sarvajJa chuM; temAM Aropa-bApa kAMI ja nahi. jema tamAruM nAma laI keIe belAvatAM ja jarA paNa khaMcakAyA sivAya tame javAba Apo cho tevI ja rIte tamAruM mana tamane pitAne sarvajJa mAne te pachI tyAM sarvajJapaNuM pUrNa rIte pragaTa thAya che. ane vAta paNa kharI che ke For Private And Personal Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 333 ] , tevI sthiti ke nima LatAnI dazA pragaTa thaI hAya tA ja mana kabUla kare ke huM ' sarvajJa chuM ?! nahitara mana ema ja mAnavAnuM ke huM te amuka chuM, A teA dhyAna karu chu... eTale teTalA vakhata ema ciMtavavAnu che, bAkI sarvAMga huM kathAMthI hAI zaku? A bhAvanA mana karavAnu` ja. eTale darajje te bhAvanA siddha nathI thaI ema mAnavuM ja joie A bhAvanA anukrame siddha thatI cAle che. athavA lAMbA vakhatanA abhyAse A jAtanA saMskAra paDI jAya che. jema koi gRhasthapaNAne tyAga karI tyAgI thayA, te tyAgIpaNAnA saoNMskAra tenA manamAM majabUta thatA cAle che ke huM sAdhu chuM, tyAgI chuM. e sa`skAra kALe karI evA dRDha thaI jAya che ke te tyAgIpaNAnA anubhava meLave che; bahArathI paNa mana tema mAne che ke huM tyAgI chu', 'darakhAnethI paNa tyAgIpaNAnA guNNA niHspRhatA, mamatvarahitapaNuM, vairAgyavRtti, pUrNa tyAga vigere anubhava karatA jAya che. A pramANe A abhyAsanu paNa pariNAma che. tyAra pachI eka sundara si'hAsana tyAM Avelu che, tenA upara huM beThA chuM. ema ci'tavavu. sarvajJapaNAnA ke tIthakara devanA je cetrIsa atizayeA che te sarva atiza pAtA taraphathI ane para taraphathI pragaTa thai rahelA che, meM sarva karmonA nAza karI dvIdheA che, mAMgalakArI mahAna mahimA vALA hu chu, Ama peAtAnA zarIranI aMdara ciMtavavu.. chevaTe A dehanI aMdara huM nirAkAra, zuddha svarUpa, nilepa, vizuddha AtmasvarUpa huM' ja rahelA chuM ema ciMtavavu ane For Private And Personal Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 334 ] dhyAnadIpikA te pravAhane-tevI vRttine-lakhAvA devI ane dhIme dhIme te vRttinu... pazu bhAna bhUlI jaI zuddha svarUpanA anubhava karavA. A tattva svarUpa dhAraNA che. eTale A dehanI aMdara rahela tattva svarUpa huMja chuM ane te ja paramAtmA che, sajJa che e tattva svarUpa bhAvanA siddha karavAnI che. kahevAnA uddeza pazu te ja che. A piMDastha dhyAnanA lAMkhA vatakhanA abhyAse cAgI- dhyAna karanAra-mAkSasukha pAme che. eTale A kalpanAnA abhyAsa A kalpanAnI lAMkhA vakhatanI Teva kalpita nahi paNa tAttvika rIte je kalpanA karI che, te peAtAnA zuddha svarUpane pahoMcADe che. A pi'Dastha dhyAna che. piDastha dhyAnanuM alaukika phaLa azrAMtamiti piMDasthe kRtAbhyAsasya yoginaH / prabhavanti na durvidyAmaMtramaMDalazaktayaH / / 157 // zAkinyaH kSudrayoginyaH pizAcAH pizitAzanAH / trasyanti tatkSaNAdeva tasya tejo'sahiSNavaH || 158 // duSTAH karaTinaH siMhAH zalabhAH pannagA api / jighAMsavo'pi tiSThanta staMbhitA iva dUrataH / / 159 // vizrAMti lIdhA vagara arthAt vacamAM AMtare pADathA vinA niratara A piMDatha yAnanA abhyAsa karanAra cAgIne mAraNa, mAhana, uccATana, sta'bhana, vidveSaNAdi duSTa vidyA parAbhava karI zakatI nathI. duSTa maMtrAnI asara tenA upara For Private And Personal Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 335 ] thatI nathI. kuSThAdi rAga naDatA nathI. athavA ma'Dala eTale yuddhamAM tenA parAbhava thatA nathI, zasrAdi zaktionI asara paNa tenA upara thatI nathI. zAkinIe, halakI caiAgaNIo, mAMsAhArI pizAcA te A ceAgInA tejane sahana nahi karI zakatAM tatkALa ja trAsa pAmI nAsI jAya che. duSTa hAthIo, siMhA; ja'galI pADAo ane sauM paNa mAravAnI icchAvALA chatAM paNa tha`bhI gayA haiAya tema dUra UbhA rahe che, arthAta tenI pAse paNa AvI zakatA nathI. padastha dhyAna puNyamaMtrapadAnyeva tathAgamapadAni vA / dhyAyante yadbudhairnityaM tatpadasthaM matam budhaiH || 160 || omahadikamaMtrANAM mAyAbIjajuSAM tatim / parameSThyAdipadatrAtaM padastha - dhyAnagaH smaret || 161|| pavitra maMtradeAnuM athavA AgamanAM padonu je buddhimAnA vaDe nira'tara dhyAna karAya che tene vidvAneA padastha yAna kahe che. parastha dhyAna karanAre " a ityAdi maMtranuM mAyAbIja sahita akSarAnI paktinuM ane parameSThI ItyAdi padanA samUhanu` smaraNa-ciMtana karavuM. bhAvA--pada eTale adhikAra-padavI. temAM rahelA te padastha. arihaMta, siddha, AcAya upAdhyAya ane muni A pAMca padavIo che. te padavIdhAnu dhyAna karavu te padastha dhyAna che. A deha dhAraNa karanAra padavIdhAmAM rUpanI mukhyatA For Private And Personal Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 336 ] cAnadIpikA vAtanA rUpastha hAvAthI te padavIdharAnA dhyAna sa`kha'dhI dhyAnamAM samAveza karavAmAM Ave che. mATe ahIM te padastha mahApuruSAnA nAmanuM smaraNa karavu. athavA te mahApuruSAnA pavitra nAmasUcaka akSarAnu "zabdonu dhyAna karavuM, te A padmastha dhyAnamAM kahevAmAM Avaze. siddhamAM rUpa nathI paNu tenuM dhyAna rUpAtItamAM AvavAnu che eTale ahIM padasthanA atha tenA pavitra padanuM-zabdanu'- akSaranuM dhyAna karavuM te thAya che. maMtra ane padma enu dhyAna A pramANe che : 3 4 nama: A bIja matra che tenA hRdayakamaLamAM akhaMDa jApa zarU karavA te jApa zAMtivALA sthaLe besI, AMkhA mIcI, hRdayamAM dRSTi rAkhI te jApanA akSaronA bhAsa thatA rahe, sAthe tenA anuM bhAna thatuM rahe tevI rIte jApa karavA. athavA sphaTika ratna jevA dheALA vaNunA OMkArane ekale jApa kuMbhaka karIne karavA, pavanane hRdayamAM zaikI te sthaLe jeTaleA vakhata kubhaka TakI zake-eTale pavana rAkI zakAya teTalA vakhatamAM hRdayamAM tyAM jApa karavA. athavA dhALA vaSNunA kAra tyAM kalpIne tenu N dhyAna karavuM, dhyAna karavuM eTale te kArane sthiratApUrvaka joyA karavA athavA jApa karave!. mana akaLAya eTale pavanane mUkI daI pAche rAkI kuMbhaka karI dhyAna ke jApa karavA. pAche mUkI daI krI pavanane rekI jApa ke dhyAna karavuM' A pramANe jeTalI sthiratA hoya teTalA pramANamAM zarUAtamAM AvI rIte jApa For Private And Personal Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 337 ] kare agara kAranuM dhyAna karavuM. athavA ekalA ahaM. maMtrane hRdayamAM jApa kare ke dhyAna karavuM. A paNa kuMbhaka sAthe ja kara. mananI vikSepatA athavA capaLatA maTADavA mATe A jApa vakhate kuMbhaka karyA pachI te kuMbhakamAM ja A 36 maMtrane judA judA zarIrAdinA bhAgamAM pherava-ciMtava. jema ke prathama kuMbhaka karI ne e maMtrane hadayamAM je pachI tarata ja te sthAna badalI bhrakuTimAM . tyAMthI mukhamAM, tAlumAM, netramAM krame che. tyAMthI mananI kalpanA vaDe zarIranI bahAra kADhI jyotiSacakramAM laI jave. tyAMthI cAre dizAomAM, AkAzanA madhyamAM ane chevaTe mokSa sthAnamAM laI javuM. A pramANe pheravyA pachI kuMbhaka mUkI de. pAcho kuMbhaka karI te pramANe ja dhyAna karavuM. AvI rIte vAraMvAra karavAthI mana pavitra ane zAMta thavA sAthe ekAgra thAya che. athavA caMdranI kaLAnuM dhyAna karavuM eTale AThamanA caMdra jevI svaccha ane prakAzita AkRti kalpI tenuM dhyAna karavuM. A caMdranI kaLAne hRdayamAM ke bhrakuTimAM joyA karavI. temAM ja lakSa rAkhI A caMdrakaLAnI mAphaka nirmaLa ane prakAza svarUpa, parama zAMtimaya zuddha svarUpa huM AmAM chuM A vicAra karyA kare. A sivAya bIjuM kAMI paNa ciMtana na karavuM te tenuM dhyAna che. A sthaLe kuMbhakanI jarUra nathI. jema lAMbA vakhata sudhI dhyAna thAya, sthiratApUrvaka bIjA vikapa sivAya rahI zakAya tyAM sudhI te caMdra kaLAmAM sthira thavuM, tyArapachI te caMdrakaLAne dhIme dhIme pAtaLI 22 For Private And Personal Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 338 ] dhyAnadIpikA ciMtavatA javuM. chevaTe vALanA jevI caMdrakaLI rahe tyAM sudhI dhyAna karavuM. A dhyAnathI ekAgratA sAthe mana nizcaLa ane nirmaLa thAya che. AthI vividha prakAranI siddhio paNa thAya chatAM sAdhake temAM na lebhAnAM pitAno abhyAsa AgaLa cAlu rAkhave, nahitara patita thavAno prasaMga Ave che. siddhi te kAMI kartavya ke chevaTanuM prAptavya nathI tyAra pachI te lakSa mUkI daI nirAkAranuM lakSa rAkhI nirAkAranuM dhyAna karavuM ke je nirAkAra, nirvicAra lakSa vinAnI athavA AtmAnA zuddha svarUpanA lakSavALI sthiti che tenuM dhyAna karavuM; te sthitimAM karmono kSaya thaI Atmasthiti prApta thAya che. athavA 3% no utALuM A ATha akSaranA padanuM dhyAna karavuM. A dhyAna evI rIte karavuM ke mane pUrva dizAmAM mUke tyAra pachI anukrame bIjA akSare dizA vidizAmAM mUkI goLa kuMDALAnA AkAramAM goThavI te akSare para lakSa rAkhI joyA karavuM eTale te akSaranuM dhyAna karavuM. A pramANe dhyAna karavuM. athavA pUrva dizAmAM rahelA t" upara daSTi ApI manamAM A belavo pachI ja upara pachI mo upara ema anukrame AThe akSaro upara dRSTi ApI * namo arihaMtA e jApa pUro kare. A eka jApa thayo. AvI rIte dareka akSara upara daSTi rAkhI hRdayakamaLamAM te maMtrane agiyAra vAra jApa kare. A jApa ATha divasa karatAM tenA akSaro caMdra jevA nirmaLa jovAmAM Avaze. te jevAthI dhyAna karanAramAM evuM baLa For Private And Personal Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 339 ] Ave che ke bhUta, preta, sapa, vAgha, siMhAdi ja tene koI vina karI zakatA nathI, AtmabaLa vRddhi pAme che, sarva sthaLe zAMti phelAya che. chatAM te dhyAna karI teTalAthI na aTaktAM AgaLa abhyAsa cAlu rAkhI te arihaMta te huM chuM A arthanA bhAnapUrvaka jApa kara. jApa karatAM A jApa, tene artha ane arihaMta te huM chuM ityAdinuM paNa bhAna bhUlI jaIne chevaTanA nirvikapa dhyAna sudhI pahoMcavuM ane vacamAM A lekanAM vividha prakAranAM sukhamAM lebhAve tevA camatkAromAM phasAI na jatAM te dhyAna kAyama lAMbA vakhata sudhI laMbAvatAM rahevuM. athavA hRdayamAM ATha pAkhaDInuM kamaLa tenI dareka pAMkhaDImAM eka navapadajInuM pada mUkavuM. eTale vacamAM-kaNikAmAM arihaMta pachI tenA mAthA upara siddha, paDakhe AcArya, nIce upAdhyAyajI, paDakhe sAdhu ane vidizAomAM darzana, jJAna cAritra ane tapa A padene mUkI tene jApa kara athavA te eka eka padomAM lakSa rAkhI dhyAna karavuM. te siddha cakrapadanuM maMDaLa siddhacakacchanA gATA uparathI dhArI levuM. e pramANe hRdayamAM siddhacaka ciMtavI jApa ke dhyAna karavuM A aparAjita nAmane mahAmaMtra che. bane teTaluM vadhAre vakhata AmAM reke, je padanuM dhyAna karatA hoIe te padamAM Atmaupaga tadAkAre pariNamatAM jeTalA vakhata sudhI temAM upaganI sthiratA rahe che teTalA vakhata sudhI ApaNe te padane dhAraNa karanAra mahAna puruSanI sthitine anubhava karIe chIe. A dhyAnane vadhAre majabUta karavA For Private And Personal Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 340 ] dhyAnadIpikA mATe jyAre jyAre je je padanA dhyAnamAM ApaNuM lakSa parAvAyu hoya te te vakhate te padmavAcaka huM chuM tevI bhAvanA manathI dRDha karatA rahevuM, sAdhupadamAM mana tadAkAre pariNamyu eTale sAdhu te huM chuM. siddhapadamAM mana pariName tyAre te siddha tehu' chu' ane jJAnapadamAM mana pariName tyAre jJAnapada te huM chuM A dhyAna sAthe rAkhatA javuM, upayAga tadAkAre parizume che tyAre " A hu' dehadhArI manuSya, zrAvaka, sAdhu, vigere chuM" te bhAna bhulAI tA jAya che ane sAmA Iya ( dhyAna karavA lAyaka je che tenA) AkAre parimAya che; chatAM te sa`skArane vadhAre daDha karavA ane cAlu lakSa, vicArAMtAthI bhUlI na javAya te mATe 'te huM chuM ' evA vicAro cAlu rAkhavA. A pramANe navapadajInuM ke game te padattuM yAna karAtu' hAya te satra sthaLe A lakSa dhyAnamAM rAkhI pravRtti karavI ane chevaTe te padamAM manane viramAvI devuM. athavA mAtrikApada eTale mULa akSarabrahma kahevAmAM Ave che, tenu pramANe che. akSarAnu dhyAna jene dhyAna karavu te A nAbhimAM seALa pAMkhaDIvALA kamaLanI bhAvanA karavI. ane dareka pAMkhaDI upara eka eka svara mUkave. a, ba, krU, +, 3, 4, RR, RR, rR, rR, r ve, zo, au, x, a. A akSarA te pAMkhaDIemAM pharatA hAya ema citavavA eTale eka R ALye, eka pAMkhaDI upara dekhAva dIdhA ane bIjI pAMkhaDI tarapha cAlyA gayA. te pAMkhaDI upara For Private And Personal Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 341 ] A AvI UbhA rahyo, te dekhAyA ke tarata cAlatA thayA ane tene sthaLe TM AvI UbhA rahyau. AvI rIte vAravAra te kamaLA upara svarAnu parAvartana thatuM jAya che temAM mana parAvI devu ane ekAgra karavuM. tyAra pachI hRdayamAM cAvIsa pAMkhaDInuM kamaLa ciMtavuM ane anukrame temAM eka eka vyaMjana geAThavavA tathA kaNakAmAM pacIsamA vyaMjana geAThavavA ane temAM paNa eka eka vyaMjana upara lakSa rAkhI te vyaMjanane AMkhA paNa dekhAva thAya ke bIjI pAMkhaDInA bIjA vyaMjana tarapha lakSa ApavuM; tyAM te vyaMjananA dekhAva thAya ke trIjI pAMkhaDInA trIja vyaMjana tarapha dhyAna ApavuM A pramANe pacIse vyaMjananu dhyAna karavuM. tyAra pachI mukha upara ATha pAMkhaDInuM kamaLa ciMtavavuM ane temAM bAkI rahelA A gujata gAThavavA ane te sALa pAMkhaDIvALA kamaLanI mAphaka eka eka pAMkhaDI upara pharyAM kare che tema ciMtavI joyA karavuM', A pramANe akSarAnu dhyAna karavu te mAtrikA dhyAna che. A dhyAnathI jJAnAvaraNu ochu thAya che. zrutajJAnane te pAragAmI thAya che ane bIjuM paNa bhUta bhaviSyAdinu jJAna thAya che, A sarva judA judA prakArA batAvyA che te sarva padastha dhyAnanA bhedo che. A sivAya aneka prakAre AvI rIte judAM judAM padmA ke matrA laIne A dhyAna karI zakAya che. For Private And Personal Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 342 ] dhyAnadIpikA AmAMthI kAI paNa eka maMtra ke pada laI tenu lAMkhA vakhata sudhI dhyAna karavu joie. A sAru' haze ke te sAruM haze! AvA vicArAthI thoDA vakhata A karyuM" temAM hajI pari pakavatA na thaI hAya teTalAmAM tene paDatu mUkI bIjI pada ke matra levA ema vAravAra badalAvavAthI eka pAku ke siddha thatu' nathI. mATe kAi eka game te pada ke maMtra le paNa tenA pAra pAmeA. kAI paNa pada ke matra haiA tathApi tamAru' lakSa te pratye eTalA pUratuM hAvuM joie ke A padma ke maMtranA jApa ke dhyAnathI vizuddhi meLavavI che, manane ekAgra ane nizcala karavu' che, te vAta dhyAnamAM rAkhI pachI abhyAsa zarU karaze! te pachI kayA padanu dhyAna ke jApa karavA te sa'baMdhI jarA paNa judA vicArI raheze nahi. A sava padma ke maMtramAM je zakti che te zakti tamArA khaMta ke prayatna upara athavA saMcATa lAgaNI upara AdhAra rAkhe che. te nAMhu hAya tA koI game tevu* sAru' pada ke maMtra haze chatAM paNa tame tenAthI kAyadA meLavI zakaze nahi. A te Alamane che. zakti tA tamArAmAM ja che. AlaMbanamAMthI te pragaTa karavAnI nathI. te teA tamArAmAMthI ja pragaTa thaze. Alakhana tA nimittamAtra che, mATe tamArAmAM tevI mahAna zaktinI zraddhA rAkhI, AlakhananA AdhAra laI temAM ekAgratA meLavA ke pachI pAchaLanA rastA tamArA mATe ghaNA ja sahelA che. AgamanA padAnu' AlaMbana lai tenu dhyAna karavuM-jApa karavA te paNa pAtAnA svarUpanI thayelI vismRtinI jAgRti lAvavI te mATe ja che. For Private And Personal Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 343 ] maur to jAmari | AtmA ja paramAtmA che. A jIva ja paramAtmA thaI zake che. "ha" huM te ja siddhasvarUpa paramAtmA chuM. A sarva AgamapadanuM vicArapUrvaka manana karavuM tevA svarUpe pariNamavA mATe anya vicArene dara rAkhI A ja vicArane mukhya rAkha. niraMtara tenuM ja zravaNa, tenuM ja manana ane tevA rUpe ja pariNamavuM-A paNa padastha dhyAna che. juo ke rUpAtIta dhyAna tarapha A dhyAna prayANa karatuM jaNAya che. tathApi ahIM padanI-AgamanA padanI mukhyatA rAkhI te dhyAna karAtuM hovAthI padastha dhyAnamAM samAveza pAme che. rUpa dhyAna sarvAtizayayuktasya kevalajJAnabhAsvataH / arhato rUpamAlaMbya dhyAnaM rUpasthamucyate // 162 / / rAgadveSamahAmohavikArairakalaMkitam / zAMtakAtaM manohAri sarvalakSaNalakSitam // 163 // sarva atizayothI yukta, kevaLajJAnanA sUrya svarUpa, rAgazreSarUpa mahAna mahinA vikAro vaDe nahi kalaMkita thayelA, zAMta, zobhanIya, manaharaNa karanArA ItyAdi sarva lakSaNethI oLakhAyelA arihaMtanA rUpanuM AlaMbana karIne dhyAna karavuM tene rUpastha dhyAna kahe che. bhAvArtha-dehadhArI sAkSAta svarUpe vicaratA arihaMta bhagavAnanA svarUpanuM avalaMbana karIne dhyAna karavuM te rUpatha For Private And Personal Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 344 ] dhyAnadIpikA dhyAna kahevAya che. arihaMta=ari je rAgadveSAdi zatru teone huta haNanAra tenA-nAza karanAra te arihata che. rAgadveSane sarvathA nAza karanAra te sarva sAmAnya rIte ariha'ta kahevAya che. chatAM 'sava" atizayAthI yukta ' e vAkathathI vizeSa svarUpavALA tIrthaMkararUpa arihaMtanu ahIM lakSa kahyuM che ema samajavu, atizaya vinAnA arihaMte paNa AtmasvarUpa thayelA ja che tathApi tenuM svarUpa vizeSa prakAranI buddhivALA ja grahaNa karI zake tema che ahI' tA sAmAnya rIte sa adhikArI paratve vAta cAlatI heAvAthI, atizaya dhAraNa karanAra, ceAgakhaLa ane AtmakhaLa banne prApta karanAra, atizaya khaLa ane jJAnakhaLa ane sattAne dhAraNa karanAra ane tene laine bALakathI mAMDI savajIvAne upakArI ane upayAgI jANI, vizeSa guNudhAraka, arihaMta tIrthaMkaranA svarUpanuM dhyAna karavAnuM ahI' kathana karelu che. ceAgabaLathI ekalA camatkAra ke tevA ja atizaya dhAraNa karanAranuM dhyAna nahi paNa kevaLajJAna-pUrNa jJAnarUpa sUvALA, tema ja rAgadveSAdi mahAmeAha vikArAthI rahita, TuMkAmAM kahIe teA sava lakSaNeAthI pUrNa evA jJAnInA svarUpanu dhyAna karavuM. dhyAna karavuM eTale mahArathI teA temanA dehane smaraNamAM lAvI sAkSAt temanu darzana karatA heAie tema temanA sanmukha sRSTine joDI devI. paNa AMtaradRSTithI te temanA Atmika guNaiA para lakSa caTADI manane temAM sthira karI devuM. athavA samavasaraNanI racanAnA citAra khaDA karI temAM For Private And Personal Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 345 ] E dharmopadeza ApatA tIrthakara devanuM dhyAna karavuM. A dhyAnane rUpa dhyAna kahe che. A pramANe sAkSAt tIrthaMkaranA abhAve temanA svarUpanI kalpanA je karI na zake ane tene laIne te dhyAna na karI zake tene mATe tIrthakara devanI pratimAjInuM dhyAna karavA mATe kahe che. jinendrapratimArUpamapi nirmalamAnasaH / nirnimeSazA dhyAyan rUpastha dhyAnavAnbhavet / / 164 // jinezvara bhagavAnanI pratimAnA rUpanuM paNa, nirmaLa mananI khullI daSTi vaDe dhyAna karatAM rUpastha yAtavAna thAya che. bhAvArtha_jinezvara bhagavAnanI pratimAnI sanmukha AMkhe mIMcAvA dIdhA sivAyanI khullI dRSTi vaDe joyA karavuM. te eTale sudhI ke pitAnuM bhAna bhulAI jAya ane ekAkAra tanmaya thaI javAya tyAM sudhI joyA karavuM. te sAthe AMtaradaSTi pratimAjI upara nahi paNa A pratimAjI je tIrthakara devanI che tenA AtmA sAthe tanmaya pAmatA javuM kAraNa ke ApaNe pratimAjI jevA thavuM nathI paNa je devanI pratimAjI che te tIrthaMkara devanA AtmAnA jevA pavitra pUrNa svarUpa thavAnuM che eTale je citanya svarUpa paramAtmA che temanA AtmA sAthe AMtaradRSTithI ekatA pAmatA javuM pitAnuM (manuSyapaNAdinuM) tuccha svarUpa bhUlI jaI paramAtmAnA pUrNa svarUpamAM ekAkAratA pAmavI, paramAtmasvarUpa sAthe ekarasa thavuM, arthAt pitAmAM rahelA paramAtmasvarUpamAM vizrAMti For Private And Personal Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 346 ] dhyAnadIpikA pAmavI--A rUpastha dhyAna che. paramAtmAnA svarUpa sAthe ekAgratA meLavavI e kharI rIte peAtAnA zuddha svarUpamAM praveza karavA ke AtmasvarUpa pragaTa karavuM athavA sarva karmanA nAza sAdhavA te karavA barAbara che. AlabanA te sAdhana rUpa che. te Ala aneA pakaDIne besI rahevuM te katavya nathI paNa AlakhanAnI madadathI kArya karavu. AtmAnuM zuddha svarUpa jeTale aMze pragaTa thAya te rUpa kAya karavAnu' che. A vAta dhyAna karanAranA lakSa bahAra jarA paNa javI na joIe. dhyAnanuM phaLa dhyAnI cAbhyAsayogena tanmayatvamupAgataH / sarvajJIbhUtamAtmAnamavalokayati sphuTam // 165 // A AlakhananI madada vaDe dhyAnanA abhyAsa karanAra tanmayapaNAne pAmIne peAtAnA AtmAne sarvajJapaNAne pAmelA pragaTapaNe jue che. kevI rIte tanmaya thavu joie ? sarvajJo bhagavAn yo'yamahamevAsmi sa dhruvam / vaM samathatAM yAta sarvavedrIti manyate // 6 // je A sajJa bhagavAna che te huM ja nizcaya chuM. AvI tanmayatAne prApta thayelA 'sarvajJa' ema manAya che. bhAvAtha--nira'taranA AtmaabhyAsathI AtmasvarUpa thavAya temAM kAMI Azcaya nathI. abhyAsa abhyAsanuM kAya siddha kare che, eka nAnuM sarakhuM khIja jamInamAM vAvavAmAM For Private And Personal Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAdIpikA [ 347 ] AvyuM hoya che ane niraMtara tene anukULa sAmagrInuM poSaNa ApyuM hoya che te kALAMtare eka mahAna gaMbhIra ghaTAvALuM majabUta jhADa thaI rahe che. to Atmazakti te pitAnI pAse ja che. pite ja tadrupa che. ajJAna dazAthI bhAna bhulAceluM che. karma lAgelAM che. bAkI kAMI pheraphAra thayela nathI. niraMtara AtmA e ja huM chuM e smRtimAM rakhAtuM hoya, huM ja sarvajJa chuM ja sarvajJa chuM A mahAvAkyane paTa mana upara nitya apAte hoya ane te bolavA mAtrathI nahi paNa tanmaya thaIne e sivAya bIjuM kAMI nathI, eTale sudhI vyavahAranuM bhAna bhUlIne, eTale huM ja paramAtmA chuM te bhAvanAmAM ja tadAkAra thavAno aheniza prayAsa karAto hoya te te sarvajJapaNAne avazya pAme che. jevI bhAvanA tevI siddhi. vizeSa eTalo che ke sarva prakAranI anukULatA meLavI, aheniza A bhAvanAmAM lIna thavuM joIe. A ja AMtara cAritra che. A ja mukhya zraddhAna che ane A ja mukhya jJAna che. vadhAre zuM kahevuM? AvI remero manI lAgaNIthI AvA nityanA anusaMdhAnathI ane AvA AMtarika jIvanathI ja AtmajJAna pragaTa thAya che. Atma lakSa thayA sivAya nirvANa koIne prApta thAya ja nahi. e lakSa jAgyA sivAyanA abhyAsa lakSa vinAnAM pheMkelAM bANanI mAphaka upayogI thatA ja nathI. AlaMbana tevuM phaLa vItarAgo vimucyeta vItarAgaM vicintayan / rAgiNaM tu samAlaMbya rAgI syAtkSobhaNAdvikRta // 17 // For Private And Personal Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 348 ] dhyAnadIpikA - - - - vItarAganuM ciMtana karatAM vItarAga thaIne karmathI mukta thavAya che. ane sarAgIonuM AlaMbana letAM, kAmAdine utpanna karanAra sarAgIpaNuM prApta thAya che. bhAvArtha-huM sarvajJa chuM, huM paramAtmA chuM AvA vitarAga bhAvane sUcaka (kAraNa ke paramAtmA rAgadveSAdithI rahita-vItarAga ja hoya che) padenuM ciMtana karavAthI vItarAganA satya svarUpanuM, tenA kharA jIvananuM AlaMbana laIne tevI tevI bhAvanA pramANe manane ahoniza pariNamAvavAthI pitAmAM te vItarAgapaNuM pragaTa thAya che ane karmabaMdhanothI mukta thavAya che. je A jIva tevA uttama AlaMbananuM dhyAna bhUlI jaIne rAgI mANasenuM AlaMbana leze, te tenA hRdayamAM rAganI lAgaNIo pragaTa thaze, nAnA prakAranA vikAro pragaTa thaze ane chevaTe te maryAdAnuM ullaMghana karaze. kAraNa ke teNe pitAnA manobaLane upaga sarAgI AlaMbana sAthe joDyo che. sAmuM AlaMbana vikArI che te to eka zikSaka jevuM che. temAM je guNa haze, je je bhAva haze, te te guNa, te te bhAva A hRdayamAM pragaTa thaze ja. mATe tevuM phaLa maLe che, e vAta nirvivAda siddha che. te upara dRSTAMta batAve che. yena yena hi bhAvena yujyate yaMtravAhakaH / tena tanmayatAM yAti vizvarUpo maNiyathA // 168 // je je bhAvanAo sAthe AtmAne joDavAmAM Ave che For Private And Personal Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 349 ] tenI sAthe sphaTika maNinI mAphaka te AtmA tanmayatAne pAme che. bhAvArtha--kAmanI, krodhanI, lobhanI, IrSonI, zAMtinI samatAnI, bhayanI, mohanI, virAgatAnI, jJAnanI ke tevI ja keAI paNa bhAvanA sAthe AtmAne joDatAM arthAt manamAM tevI keI paNa bhAvanA utpanna karatAM mana ke AtmA te te AkAre pariName che; tamayapaNAne pAme che. krodhanI bhAvanA hRdayamAM utpanna thatAM ke dharUpa upage tatkALa pariNamAya che. kAmanI bhAvanA utpanna karatAM kAma utpanna thAya che. lebhanI bhAvanA utpanna karatAM dAtArapaNuM saMkecAI jaI kaMjUsAI karato jaNAya che. IrSAnI bhAvanA utpanna thatAM guNAnurAgIpaNuM nAsI jAya che. tema ja zAMti, samatA ke kSamAnI bhAvanA hRdayamAM pragaTa thatAM paramazAMti anubhavAya che. ane teTalA vakhata sudhI tenI viruddha lAgaNIo chupAI jAya che. bhayanI bhAvanA thatAM eTale amuka sthaLe bhaya che, bhUta che vagere bhAvanA thatAM hadayamAM bhaya pragaTa thAya che. bane tyAM sudhI tevA sthaLe javAnuM baMdha ja karI de che. mohinI bhAvanAthI virAga nAsI jAya che ane hRdayamAM tenuM ja sAmrAjya sthapAya che. pachI jyAM vitarAganI bhAvanAe hadayamAM sthAna lIdhuM ke mehane ucALA bharavA ja paDe che. jJAnanI bhAvanAthI hRdayamAM vividha vicAre ane jJAna pragaTa thAya che. A ja pramANe huM sarvajJa chuM A bhAvanA prabaLa rUpa dhAraNa karI bIjI badhI bhAvanAone sadAne mATe dezavaTo Ape te sarvajJa paNa thavAya che. For Private And Personal Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 350 ] dhyAna dIpikA e sphaTika maNi jevI sthiti che. sphaTika maNinI pAchaLa game te jAtanA raMgano paTa lagADe ke pAchaLa tevA raMgane kAgaLa ke kAMI tevuM ja mUke to te sphaTika tevA ja raMgane dekhAze, tevuM ja rUpa dhAraNa karaze. A vakhate phaTika rane pitAnA dhaLApaNAnuM ke svasthapaNAnuM rUpa badalAvyuM nathI paNa jyAM sudhI te bhAvanAne paTa tenI AgaLa raheze tyAM sudhI te te tevuM ja dekhAvAnuM tema A AtmAnuM svAbhAvika svarUpa che te to tevuM ne tevuM ja rahevAnuM. temAM jarA paNa pheraphAra thavAno nathI, paNa je bhAvanAne pAsa lagADavAmAM Avaze te te rUpa te dekhAva Apaze. ahIM eka zaMkA utpanna thAya che ane te e che ke AtmA, bhAvanA pramANe pariNamyA ja kare che, te sarvajJapaNAnI bhAvanA bhulAI ane keI bIjI vikArI bhAvanA utpanna thaI te pachI sarvajJapaNuM te cAlyuM ja jAya ne? AnuM samAdhAna A pramANe che ke jyAM sudhI AtmAne zuddha svabhAva pragaTa na thAya tyAM sudhI te bhAvanAonA badalavA sAthe AtmA te te AkAre yA bhAvanA pramANe pariNamavAne ja kAraNa pariNamana dhama temAM raheluM che. paNa jyAre sarvathA vizuddha svabhAva pragaTa thAya thAya che pachI te sarvajJapaNAnI bhAvanAthI ke paramAtmabhAvanAthI athavA game te jAtanI kriyAthI paNa jyAre sarvathA zuddha svabhAva pragaTa thAya che tyAre A pariNamanadhama-judA judA AkAre pariNamavAnI cogyatA tenI sAthe ja nAza pAme che. ane te kAraNathI tyAra pachIthI judI judI bhAvanA ke AkArapaNe For Private And Personal Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnadIpikA [ 351 ] te pariNamavAnuM baMdha thAya che. sthiti prApta na thAya tyAM sudhI UMcAmAM UMcI bhAvanA pramANe manane pariNAvavAnI niraMtara Teva pADavI. ane te Teva pADavI e saheluM kAma che, phakta pitAnI jAgRti ane uttama nimittonI madadanI temAM jarUra che. te nimitto puNyane pitAne maLI jAya te mikSa pitAnI pAse ja che. te sivAya paribhramaNa cAlu ja rahevAnuM. A ja bAbatane bIjI rIte (nizcayanayanI apekSAe) vicArIe te AtmA taddana zuddha nilepa che. te koI divasa malina thayela nathI. te te jema jevo che tema te ja kAyama che. pariNamanadharma bhAva manamAM thayA kare che, eTale te bhAvanAnA puTa manane ApavA paDe che ane manane zuddha karavAmAM Ave athavA manane ema manAvavAmAM Ave ke huM zuddha thaye chuM eTale te zuddha thAya che. bhAva manane zuddha karavA mATe ja prayAsa karavAne che, kema ke AtmA to pariNAma pAmato nathI, te te zuddha svarUpa che, te prakAza svarUpa che. jJAna svarUpa che tene prakAza mana upara paDe che. mana malina hovAthI temAM spaSTa-pUrNa prakAza paDato nathI. te mana A bhAvanA tathA dhyAnAdi kiyAthI jema jema svaccha nirmaLa thatuM jAya che tema tema AtmAne pUrNa prakAza temAM paDe che ane tethI te potAne pUrNa zuddha mAne che. A apekSAe manane zuddha karavAnI jarUra che. AtmAne malina ane pariNamanadharmavALe mAnanAra vyavahAra, AtmAne zuddha karavA yama, niyama, bhAvanA, dhyAnAdi karavAnAM che. For Private And Personal Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 3para ] dhyAnadIpikA game te rIte mAne paNa prayatna ane sthaLe karavAnI jarUra che. zrImadda yazavijaya upAdhyAyajI aSTakamAM lakhe che ke " alipto nizcayenAtmA liptazca vyavahArataH / zudhyatyaliptayA jJAnI kriyAvAn liptayA dRzA // " . nizcayanayanA abhiprAya AtmA lepAyelo nathI. vyavavahAranayanI apekSAe AtmA lepAyela che. jJAnI, "huM lepAyelo nathI, zuddha chuM" e daSTinI bhAvanA vaDe zuddha thAya che. ane kriyAvAna "huM lepAyela chuM" e daSTi vaDe eTale kriyAnI madadathI zuddha thAya che. ahIM nizcayanayavALAnI nahi lepAyA saMbaMdhI dalIlo ane vyavahAranayavALAnI AtmA lepAyela che te saMbaMdhI dalIle ghaNuM che ane ekabIjAnI dalIla koI paNa rIte pAchI na haThe tevI majabUta che chatAM tevA jhaghaDAmAM na paDatAM pitAne zAMti maLe te, bemAMthI koI paNa eka mArga grahaNa karI te dvArA AtmazAMti meLavavI. ekane sAce ane bIjene bheTe ema kahI zakAya tema nathI. halakI bhAvanA karavI ja nahi nAsadhyAnAni sevyAni kautukenApi kiMtviha / svanAzAyaiva jAyante sevyamAnAni tAni yat / / 169 // paraMtu ahIM kautuka vaDe paNa asadu dhyAnanuM sevana na karavuM, kema ke tenuM sevana karavuM te pitAnA nAzane mATe ja thAya che. For Private And Personal Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dhyAnadIpikA www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 353 ] bhAvA--sUryanAM kiraNA judA judA pRthvInA bhAga upara paDe che, tyAre temAM rahelI garamInuM baLa badhA bhAgamAM vaheMcAI jatu hovAthI sa` sthaLe vadhAre tApa lAgatA nathI, paNa tenAM te ja sUryanAM kirAne eka kAca upara ekaThAM karavAmAM Ave che tyAre tenI nIce mUkelI vastune paNa khALI nAMkhe che. A khaLa kayAMthI Avyu? mULa sUryanAM kiraNeAmAM ja te khaLa hatu, paNa judu vikharAI jatu. hAvAthI tenu khaLa jaNAtu nahAtu ke je ekatra karavAthI pragaTa thayelu jaNAya che. A AvI ja rIte manamAM paNa mahAna sAmarthya che, sarva sAmarthya AtmArUpa sUrya'mAMthI Ave che. manamAM aneka vRttio utpanna thatAM te manamAM AveluM maLa judA judA kAmAmAM, vicArAmAM vikharAI jAya che. te ja maneAkhaLa jo eka vastu upara ja ekaThuM karavAmAM Avyu. hAyatA te prakhaLa manathI dhArIe te kAma siddha karI zakAya che. sakalpa karA te pramANe ja kA siddha thAya che. hujArA manuSyAthI je kAma na thAya te ekatra thayelI maneAzaktinA eka sa'kalpathI siddha thAya che. TuMkamAM kahIe tA pRthvI, pANI, vAyu ane agni jevAM mahAbhUtAnA upara paNa sAmrAjya svataMtra sattA meLavI zakAya che, teA pachI manuSyA ke tevAM ja jAnavarA upara sattA meLavavI te kAMI muzkela jevu che ja nahi, A sarva sattA, zakti, ekAgratAvALA dhyAnathI Ave 23 For Private And Personal Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 354 ] dhyAnadIpikA = che. AvI zaktivALA manuSyane jJAnI puruSe bhalAmaNa kare che ke kautukane khAtara paNa asadhyAnane jarA jeTale avakAza na Apo. tene asadhyAna eTalA mATe kahevAmAM Ave che ke mane zaktine A durupayeAga che. mane zakti ekatra karavAnuM mukhya kAraNa e che ke tene majabUta baLathI kharAba vAsanAo upara vijaya meLava. anAdi kALanA ghara karIne rahelA malina saMskAro ke karmone mArI haThAvavA ane AvA prabaLa mane baLathI karmone nAza karI zakAya che ja. te uttama ane mahAna upayogI kAryo Atmavizuddhi meLavavAnuM mUkI daI jyAre manuSyo A duniyAnAM kSaNika ane mAyika sukha mATe, adhikAra mATe ane tevA ja prakAranAM manane zeDo vakhata AnaMda ApanArAM paNa anyane hAni pahoMcADanArAM athavA pariNAme duHkha utpanna karanArAM sukha mATe te mahAna zaktino upayoga kare te tene tene kharAba badale maLyA sivAya raheto nathI. AtmazaktimAMthI te patita thAya che. zAstrakAra kahe che ke A dhyAnane asaduvyaya athavA AvuM asadhyAna je tame karaze te te dhyAna tamArA pitAnA ja nAzane mATe thaze. anyane AdhIna karavAnI icchA te tamane ja anyane AdhIna banAvaze. anya upara sAmrAjya jogavavAnI IcchA tamArA upara anyane sAmrAjyakartA banAvaze. siddhionI IcchA AtmamArgathI tamane nIce paTakaze, ane pharI tevI sthiti prApta karavAnuM ghaNuM cheTuM jaze. mATe bhUlecUke kautuka mATe paNa te zaktine AtmalAbha For Private And Personal Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 355 ] sivAya ke anyane lAbha karavA rUpa pApakAra sivAya upayoga na thAya te mATe sAvaceta raheze. ahIM koine zaMkA thAya ke tyAre tevI siddhirUpI azvaya nA lAbha amane nahi ja maLe ? ane te na maLe tA AtmadhyAnanuM phaLa zu? tenA uttara Ape che keH-- sidhyanti siddhayaH sarvAH svayaM mokSAvalaMbinAm / saMdigdha siddhiranyeSA svArthabhraMzastu nizcitaH // 170 // mAkSanu avala bana karanArA manuSyane badhI jAtanI siddhiA peAtAnI meLe (IcchA karyo sivAya paNa) siddha thAya che ane A lAkanA sukhanI IcchAvALA manuSyane tA siddhi prApta thAya ke na paNa thAya athavA temAM saMdeha che, chatAM svArthInI hAni teA thAya ja te vAta nizcita che. bhAvA--IcchA che tyAM ArttadhyAna che, vikSepa che. mana kaluSita cAne melavALuM athavA apavitra che. koInA bUrAne mATe ke viSayalAlupatAthI ke evA ja kAI malina AzayathI kAI paNu AtmadhyAnamAM prayatna karanArane vijaya thatA ja nathI. ane kadAca temAM tenA vijeya thAya tA sama javuM' ke te vijaya tenA peAtAnA ja nAza mATe thayA che. kAraNa ke bALakanA hAthamAM zasra apAya ja nahi ane kadAca koIe Apyu, agara teNe haTha karIne lI', tA jarUra samajavu' joIe ke te zastra khALakanA nAza karaze, kAraNa ke tene te zastranA upayoga kema karavA tenuM bhAna nathI, tema siddhirUpI zastra khALaka samAna A lokanI vAsanA ke For Private And Personal Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 356 ] dhyAnadIpikA aizvaya bhAgavavAnI IcchAvALAnA hAthamAM apAya ja nahi kema ke tenA zA upayAga karavA tenu' A malina vAsanAvALAne bhAna ja nathI. A bhAna na heAvAnuM mukhya kAraNu tenI vAsanA ane AtmasthitinuM ajJAna te ja che. tenAthI leAbha, tRSNA ke kAmavAsanA tenuM ja te pASaNa karavAne paNa tenAthI paropakAranuM kAma bhAgye ja manaze. na khanavAnuM kAraNa tenI malina IcchAe prathama peAtAnI tRpti karavA mATe ja prAthanA karaze ane tenA kheMcANune laI te khIjA kAmAne bhUlI jaze, yA gauNu karI deze, eTale te siddhiothI tenA nAza ja thavAnA. tyAge tenI Age ' A kahevata pramANe sarva IcchArahita thayelA, icchAzakti para kAbU meLavanArA niHspRha puruSAmAM ja mahAna zakti pragaTa thAya che. pApakAra karavAnu... tevA mahAna puruSAnA bhAgyamAM ja lakhAcelu hAya che. zaktine jIravI zakanAra puruSAmAM ja tevI zakti prAyaH utpanna thAya che. ' mAkSanu' avalakhana karanArA nIrAgI puruSAne IcchArahita chatAM paNa sarva sAnukULa thai rahe che, icchA karavI te AtmasthitimAMthI heThA paDavA siddhionI kharAkhara che. AtmamAga mAM ane IcchAone sarvathA tyAga karavA te praveza karavAnA rAjamArga che, mATe manane AtmadhyAnamAM joDI, dhyAnanI zaktinA sArA upayAga karavA. rUpAtIta dhyAna lokAgrasthaM parAtmAnamamUrtaM klezavarjitam / cidAnaMdamayaM siddhamanaMtAnaMdagaM smaret // 171 // / For Private And Personal Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 357 ] lAkanA agrabhAga upara rahelA amRta, klezarahita, cidA naMdamaya, siddha ane anaMta AnaMdane prApta thayelA paramAtmAnuM smaraNa karavuM te rUpAtIta dhyAna che. bhAvAtha leAka zabda vaDe cauda rAjaleAka. tenA uparanA bhAga upara rahelA, tenA vyavahArane ALa'gIgayelA paramAtmAnuM kayAna karavu. athavA lAka zabda vaDe dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAza, kALa, pudgala ane karmAdhIna jIvA A sanI para AvelA sthAna upara athavA sthAnamAM rahelA paramAtmA-tenuM dhyAna karavuM. A sthAna sA~thI para AveluM che tenu kAraNa e che ke A sarvane te paramAtmA jANI zake che, paNa sarva te paramAtmAne jANI zakatA nathI. bIjA amAM kahIe te A cauda rAjaleAkanA uparanA bhAgamAM siddhanA jIve rahe che. tee adbhUta che. temAM A pratyakSa pudgalAmAM dekhAtu kAi paNa jAtanu` rUpa nathI. temane janmamaraNAdi kAI paNa prakAranA phleza nathI. teo jJAna ane AnaMdamaya che athavA jJAna e ja AnaMda temane che. teo zuddhasvarUpa thayelA haiAvAthI siddha che. have kAMi paNa kartavya temane khAkI rahetu' nathI ane ana`ta AnaMdamAM lIna thayelA che. temanA e svarUpAnaMdanA pAra nathI. evA paramAtmAnuM utkRSTa AtmAnuM ciMtana karavu, hRdayamAM smaraNa karavuM, dhyAna karavu, te rUpAtIta dhyAna che. tenuM dhyAna zA mATe karavuM? yasyAtra dhyAnamAtreNa kSIyante janmamRtyavaH | utpadyate ca vijJAnaM sa dhyeyo nityamAtmanA // 172 // For Private And Personal Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 358 ] dhyAnadIpikA jenA ahI dhyAna karavA mAtra vaDe karIne janmamaraNanA kSaya thAya che ane AtmajJAna utpanna thAya che tevu... AtmAe niratara dhyAna karavuM. bhAvAtha--te siddha paramAtmAnuM-AtmAnuM... zuddha svarUpa che. tenu dhyAna karavA vaDe te zuddha svarUpa pragaTa thAya che. te zuddha svarUpa prApta thatAM A vibhAvadazAthI utpanna tathA janmamaraNAdinA nAza thAya che ane AtmajJAna utpanna thAya che. sattAmAM rahela AtmajJAna pragaTa thAya che. mATe AtmAe peAtAnA zuddha sparUpane prApta karavA mATe te zuddha AtmAnu ke siddhAtmAnu' niraMtara dhyAna karavu.. B have te dhyAna kema karavu ? tatsvarUpAhitaM svAntaM tadguNagrAmaraMjitam / yojayatyAtmanAtmAnaM svasmin tadrUpasiddhaye || 173 || peAtAnI aMdara te svarUpa siddha karavA mATe te siddha paramAtmAnA svarUpamAM peAtAnA aMtaHkaraNane sthApana karavuM', tenA guNagrAmamAM rajita karavuM. ane AtmA vaDe AtmAne tenA svarUpamAM joDavA. (rUpAtItanuM dhyAna AvI rIte thAya.) bhAvAtha arUpI siddha paramAtmAnuM dhyAna kevI rIte thai zake? AnA uttara vidhi A zAstrakAra A pramANe khatAve che, ke siddhanuM svarUpa pUrve batAvI gacA che te svarUpamAM peAtAnA aMtaHkaraNane cAre bAjuthI sthApI devuM vyApta karI devu'. jevu' sAmu' Ala'khana heAya tevA AkAre upayAga pariNamI rahe che. sAmA ghaDA paDayo hoya tA For Private And Personal Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 359 ] Atmaupaga te AkAre jyAre pariNamaze tyAre ja khare. khara ghaDAno bodha thaze. koI manuSya UbhuM haze to tene AkAre mana athavA Atmaupaga pariNamaze tyAre tene baMdha thaze je vastune bodha karela hoya te vastumAM tadAkAre pariNamavAthI tene baMdha thAya che. tema ja vadhAre vakhata pariNamI rahevAthI ane bIjA koI AkAre mana pariNAmAMtara na pAme tevI sthitine dhyAna kahe che. A ja pramANe arUpI AtmasvarUpanuM kAMI paNa varNana prathama dhAraNa karavuM. rUpI padArthamAM te ApaNane niraMtaranI Teva hovAthI temAM kAMI vizeSa prayatna karyA vinA te AkAre pariNamI zakIe chIe, chatAM temAM ekAkAre aMtaHkaraNa pariNamyA pachI vacamAM bIjA AkAre pariNamAI na javAya, bIjI vRttio uthAna na pAme teTaluM sAvadhAnapaNuM rAkhavAnI jarUra che, tenAthI paNuM A rUpAtIta dhyAna vizeSa kaThina che. AmAM to Ale. bana ja rUpa-AkRti vinAnuM che, te paNa rUpa vinAnA jJAnAnaMda svarupa vigere je guNo che, te prathama aMtaHkaraNamAM barabara sthApana karavA, tene bane teTale mAnasika vicAra kara-racave ane pachI manane temAM joDI devuM. AthI e anubhava maLaze ke jevuM AlaMbana tevuM pariNamana. sAmuM AlaMbana rUpa-AkRti vinAnuM haze te tamAruM mana paNa te svarUpamAM rUpa ke AkRtinuM svarUpa dhAraNa nahIM karatAM jema che tema nirAkAra sthitimAM sthiratA pAmaze arthAt vadhAre spaSTa kahIe te manane keI paNa AkAra dhAraNa karyA vinAnI sthitimAM dhAraNa karI zuddha AtmAnA lakSa tarapha For Private And Personal Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 360 ] dhyAnadIpikA nirvicAra ke nirAkAra sthitino pravAha vahevarAva te rUpAtIta dhyAna che. ' athavA siddha paramAtmAnA guNagrAmamAM, temanA AtmasvarUpanA vicAramAM, ATha karma javAthI utpanna thayelA ATha guNamAM-vicAramAM manane AnaMdita karavuM-lana karavuM. te rUpAtIta dhyAna che. pahelA karatAM A dhyAnane prakAra sahele che, tema ja guNaprAptimAM halake paNa che. athavA potAnI aMdara te siddha paramAtmAnuM svarUpa pragaTa karavA mATe pitAnA AtmA vaDe pitAnA AtmAne siddha svarUpamAM joDI de. siddhanuM ja svarUpa che je sthiti che. te joIne pitAnI sthiti tevI karI devI. pote potA vaDe pitAmAM tevuM svarUpa anubhavavuM tevI rIte sthira thavuM, A rUpAtIta dhyAna che. zabdamAM phera che, bAkI pahelI ane trIjI vAta eka che. A pramANe siddha paramAtmA-arUpInuM dhyAna karI zakAya che. ityajasraM smaran yogI tatsvarUpAvalaMbitaH / tanmayatvamavAmoti grAhyagrAhakavajitaH / / 174 / / te svarUpanuM avalaMbana laIne e pramANe niraMtara smaraNa karanAra-dhyAna karanAra gI grAhyagrAhaka vinAnuM tanmayapaNuM pAme che. bhAvArtha-niraMjana paramAtmA siddha svarUpanuM avalaMbana laI niraMtara lAMbA vakhata sudhI maraNa karatAM-te siddhanA svarUpamAM AtmAne magna karatAM athavA AtmAmAM For Private And Personal Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 361 ] siddha svarUpane anubhavatAM tadAkAra sthiti thaI jAya che A sthitimAM grAhA-grahaNa karavA lAyaka ane grahaNa karanAra A bheda rahetuM nathI paNa te smaraNa ke dayAnanA vakhatamAM ekarasa-tadAkAra-tanmayapaNuM gIne prApta thAya che. tanmaya thavAnuM kAraNa batAve che. ananyazaraNIbhUya sa tasmin lIyate tathA / dhyAtRdhyAnomayAbhAve dhyeyenaikyaM tathA vrajet // 175 / / pUrNa zuddha svarUpa AtmA sivAya bIjuM kaI zaraNa AlaMbana jene rahela nathI te (nirAlaMbana thayela) gI te siddha svarUpamAM tevI rIte lIna thAya che ke dhAtA ane dhyAna bannenA abhAve dhyeyanI sAthe ekabhAvane pAme che. bhAvArtha--jyAre te siddha svarUpanA dhyAnamAM yogI magna thAya che- ekarUpa thAya che-grahaNa karanAra ane grahaNa karavA lAyaka AvA bhede paNa laya pAmI jAya che dhyAna karanAra ne dhyAnI e bannene abhAva thaI jAya che tyAre te taddana nirAlaMbana thaI jAya che. lIdheluM AlaMbana ane 'huM dhyAna karanAra" AvI vRttione paNa vilaya thaI jAya che-AtmAmAM laya thaI jAya che, tyAre te dhyAna karanAra AtmA-gI potAnuM dhyeya je siddha paramAtmA tenI sAthe ekabhAva pAmI jAya che tenAthI kaMI paNa rIte judo paDI zaktA nathI athavA dhyAtA pite dhyeya svarUpa banI jAya che. For Private And Personal Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 362 ] dhyAnadIpikA te vakhatanI sthiti kevI thAya che? yaH parAtmA paraM so'haM yo'haM sa paramezvaraH / madanyo na mayopAsyaH madanyena ca nApyaham // 176 // je paramAtmA che te huM chuM ane je huM chuM te paramezvara che. mArA vaDe upAsanA (dhyAna) karavA lAyaka mArAthI khIne kAI nathI ane mArAthI anya vaDe huM paNa upAsanA karavA ceAgya judA nathI (mArAthI khIje mArA upAsya nathI athavA mArAthI khIjA vaDe upAsanA karavAmAM huM judo nathI). bhAvA-dhyAna karanAra jyAre jenu dhyAna kare che tyAre te, te svarUpa thaI rahe che, eTale dhyAtA jyAre dhyeya thaI rahe che tyAre te pAtAnI sthitinA je anubhava kare che te A che ke je paramAtmA che, jenuM huM dhyAna karatA hatA te paramAtmA te huM pote ja chuM ane huM ... te paramAtmA ja che. hu' jenu' dhyAna karatA hatA temAM ane mArAmAM kAI jAtanA taphAvata nathI. ame kAi paNa AtmasthitimAM judA paDI zakatA nathI. mAre upAsanA karavA lAyaka mArAthI judo bIje kAi nathI ane mArAthI bIjA vaDe huM paNa kaI rIte judA nathI eTale mArAthI anya mArI upAsanA kare tevuM paNa kAMI nathI, kAraNa ke te paNa mArI mATaeNka pUrNa svarUpa che, peAtAnA mULa svarUpanA ajJAnathI ja A upAsya-upAsaka bhAva pragaTa thAya che. sava jIvAtmAe peAtAnA ja svarUpane jANe-anubhave te pachI upAsya-upAsaka jevI sthiti ke jarUriyAta rahetI nathI. AtmA pAtAnA For Private And Personal Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dayAnadIpikA [ 363 ] = = mULa svarUpamAM AvI rahe che tyAre A jagatanA sarva jIve sattAsvarUpe tene pitAnA jevA zuddha bhAse che, arthAt mULa svarUpamAM AvI pahoMcyA pachI upAsya ke upAsaka judA rahetA nathI. upAsya te ja upAsaka banI rahe che. AtmAnI A parama utkRSTa athavA pUrNa dazA che. manane zikhAmaNa aMtaHkaraNAkarNaya svAtmAdhIzaM vihAya mAnyatvam / dhyAne vastvavatAraya yatastadanyacca baMdhakaram // 177|| he aMtakaraNa! tuM sAMbhaLa. tArA AtmArUpa mAlikane mUkIne anya koI paNa vastune tuM dhyAnane viSe avatArIza nahI-dhyAnamAM lAvIza nahI, kema ke AtmAthI anya sarva vastu karmabaMdha karanArI che, arthAta baMdhamAM phasAvanArI che. bhAvArtha-zarUAtamAM rUpAtIta dhyAnamAM kaI kaI vakhata apUrva AnaMda AvI jAya che. pAchA vikSepa gherI le che. jema jema AtmadhyAnanuM baLa vadhatuM jAya che, nirAkAra dhyAna vRddhi pAmatuM jAya che, tema tema vikSepane haThAvavAnuM apUrva baLa vadhatuM jAya che. tathApi anAdi kALanA abhyAsane laI vikSepamAM phasAI janArA aMtaHkaraNane buddhi zikhAmaNa Ape che ke he mana! tuM sAMbhaLa mArI vAta para lakSa Apa. jo, A tAre mAlika AtmA che. tene mUkIne tuM tArA manamAM bIjI vastune utArIza nahi. tArA hRdayamAM tethI anya koI paNa vastune sthAna ApIza nahIM. tArA manamAM kaI paNa jAtanA vikalpane praveza karavA daIza For Private And Personal Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 364 ] dhyAnadIpikA nahi. kema ke A AtmA sivAya bIjI kaI paNa vastu evI nathI ke temAM Asakti rAkhavAthI te baMdhanakartA na thatI hoya. zubha kAryamAM Asakti rAkhavAthI puNyabaMdha thAya che. azubha kAryamAM AsaktipUrvaka pravRtti karavAthI pApabaMdha thAya che. puNya sukha ApanAra hovAthI senAnI beDI jevuM che, pApa duHkha ApanAra hovAthI loDhAnI beDI jevuM che. senA DhAmAM taphAvata ghaNe che chatAM baMdhana tarIke te ane sarakhuM kAma kAma kare che. Asakti che tyAM baMdha che. AthI manane ema samajAvavAnuM che ke he mana ! AtmA sivAya anya vastunuM dhyAna-anya vastunA vicAro AsaktithI-(svarUpanA ajJAnathI) baMdhanakartA thAya che. mATe aMtaHkaraNa tuM jAgrata thA ane A abhyAsamAM ja-A dhyAnamAM ja lIna thA. tArA mananA manatvano temAM ja laya karI de. svabodhAdaparaM kiMcinna svAMte kriyate param / kuryAt kAryavazAt kiMcit vAgakAyAbhyAmanAdRtaH // 178|| AtmajJAna vinA bIjuM kAMI paNa aMtaHkaraNamAM dAkhala karavuM nahi, kaI kAraNasara kAMI karavuM paDe te vacana ane kAyA vaDe karavuM ane te paNa Asakti vinA karavuM, - bhAvArtha -dehAdika sAdhananA vyavahArarUpa kArya karavAnI ke tevI ja pAramArthika kArya karavAnI jarUra paDe che kema karavuM? te mATe kahe che ke A cAlu kathana sAdhanA karanAra navIna abhyAsane mATe che. teNe te AtmajJAna-AtmadhyAna For Private And Personal Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 365 ] AtmavicAra sivAya kAMI paNa kAca ke vicAra mATe aMtaH karaNamAM jagyA rAkhavI ja nahi. aheAniza tenu zravaNu-manana ane teve AkAre pariNamavA ja prayatna cAlu rAkhavA bIjA badhAM kAryane hAla turaMta AtmakhaLaprApti thAya tyAM sudhI mulatavI rAkhavAM. chatAM jarUrI prasaMge tema karavuM paDe te manane temAM joIe tevu' parAvavu' ja nahi. temAM te paramAtmAne ja birAjamAna karI rAkhavA; khAkI vacana ane zarIra vaDe ja kArya karavuM. temAM paNa Asakti rAkhyA sivAya pravRtti karavI. karyA sivAya cAle tema nathI eTale karavuM joie teTalA khAtara ja karavuM, paNa Asakti rAkhI na karavuM. Ama karavAthI cAlu kArya jalI siddha thaze. dhamayAnanA upasahAra evaM caturvidhadhyAnAmRtamanaM munermanaH / sAkSAtkRtajagattatvaM vidhatte zuddhimAtmanaH // 179 // A pramANe cAra prakAranA yAna rUpa amRtamAM magna thayeluM muninuM mana, jagatanA tattvanA sAkSAtkAra karIne AtmAnI zuddhi kare che. bhAvA--piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta ema A cAra prakAranA dhyAnamAM dhyAnarUpa amRtamAM muniee manane magna karI devuM, athavA Asakta karI devu'-laya pamADI devu.. tenuM pariNAma e Avaze ke jagatamAM tatva zu che ? prApta karavA lAyaka ke sArabhUta kaI vastu che ? tene nizcaya A dhyAnamAM magna thayeluM mana karI Apaze. nirmaLa thayelu For Private And Personal Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 366 ] dhyAnadIpikA mana-pavitra thayeluM mana jagata tatvane sAkSAtkAra karI batAvaze, kema ke nirmaLa thayelA manamAM A sAmarthya che. mana malinatA pAmI A jIvane cAra gatimAM rAkhe che, ajJAnamAM Dubave che, AtmajJAna bhUlAve che, akartavyane kartavya manAvI gUMcavADe Ubhe kare che. te ja pavitra nirmaLa thayeluM mana A jIvane cAra gatinA daravAjA baMdha karAve che, AtmabhAna karAve che, ajJAna dUra karAve che. kartavyane kartavya tarIke samajAve che. chevaTe A nirmaLa mana AtmAnI zuddhatA pragaTa kare che zAzvata pada-AtmasvarUpamAM sadAne samAgama karAvI Ape che, sthira svarUpastha banAve che. AthI e nirNaya thaye ke nirmaLa manathI Atmapraveza sugama bane che. dhyAnathI nirmaLatA Ave che. AtmamAM sadA zAMti che. anuprekSA dhyAnoparato'pi munirvividhAnityAdibhAvacintanataH / yo'nuprekSAM dhatte iti zAzvat so'tulo dhyAnI // 180 // yAna karI rahyA pachIthI je muni vividha prakAranI anitya Adi bhAvanAnuM ciMtavana karavA rUpa anuprekSAne (vicAraNAne) niraMtara dhAraNa kare che, te mahAdhyAnI thaI zake che. bhAvArtha-dhyAna pUrNa thaI rahyA pachI munie anitya azaraNAdi bhAvanAonI vicAraNA karavAne abhyAsa cAlu rAkhave. bhAvanA e rasAyaNa jevI guNakartA che, dhyAnanA aMgane poSaNakartA che. tUTelI dhyAnanI saMtati-yAnanA pravA For Private And Personal Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 367 ] - - - hane joDI ApanArI che. dhyAna pUrNa thayA pachI eTale je kalAka ke becAra kalAkane nityano IyAnane niyama cAlu rAkhyA hoya te pUrNa thayA pachI niraMtara thoDA vakhata sudhI A bhAvanAnI vicAraNA karavAthI anukrame mahAna dhyAnanI sthiti prApta thAya che. te ja batAve che anuprekSAtra dharmasya syAdyato hi nibandhanam / cittaM tataH sthirIkRtya tAsAM rUpaM nirUpayet // 181 // A sthAne anuprekSA (dhyAna karI rahyA pachI karAtI uttama vicAraNuM) dharmadhyAnanuM majabUta kAraNa thAya che. mATe cittane sthira karIne te bhAvanAnA svarUpanuM pite pitAnuM nirUpaNa karavuM. (A bhAvanA saMbaMdhI vizeSa hakIkata graMthanI zarUAtamAM AvI gaI che.) ziSyane zikhAmaNa prANaghAtyupasarge'pi dhanyaiAnaM na cAlitam / nirbAdheSvapi yogeSu satsu dhatse na kiM sthiram // 182 // prANano nAza thAya evA upasarganA prasaMgamAM paNa dhanya puruSoe pitAnuM dhyAna calAyamAna karyuM nathI, to A vakhate tane to kaI paNa prakAranI bAdhA na thAya-pIDA na thAya te prasaMga prApta thayela che, chatAM tuM manane kema sthira dhAraNa karI zakato nathI ? bhAvArtha-guruno ziSya pratye athavA sumatine mana pratye A upadeza che ke ghora upasargonA prasaMgamAM ane For Private And Personal Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 368 ] dhyAnadIpikA temAM paNa prANano nAza thAya, AvA bhayaMkara sthitinA prasaMgamAM paNa mahAtamA puruSe dhyAnathI jarA paNa caLAyamAna thayA nathI. te atyAre te saMbaMdhI tane jarA paNa duHkha ke pIDA thAya te prasaMga nathI. AvA anukULa saMge chatAM paNa tuM manane sthira kema rAkhI zakatA nathI arthAt anukaLa prasaMga maLe che te manane sthira karI AgaLa cAlavA mAMDa, thoDA vakhatamAM zAzvata sukhanI prApti rUpa tArI musApharI pUrNa thaze. atyAranI cheDA vakhatanI mahenata tane niraMtaranA sukhane mATe thaze. A mAyika AzAomAM phasAIza nahi. bhAvi pariNAmanI paNa darakAra rAkhyA sivAya mAthe upADelA kAmanA bojAne pAra pAmI zAMti meLava ane te sivAya sarva kartavyane gauNa karI de. svAkSArthasya rati ca doSaM vihAya yatkicana vastujAtam / manova sarva mavati taddhi 28rUA (A leka mULa pustavamAM tUTaka che.) ramyArAmAdirUpAdIn kAmArthAnapi ciMtayan / rudrasvAkSArtharAgAdiH zubhadhyAnI basAvapi // 18 // suMdara strI AdinA rUpArirUpa kAmanA viSayenA ciMtana karavAmAMthI pitAnI indriyanA viSayabhUta rAgAdine jeNe nirodha karyo che te paNa zubha dhyAnI kahevAya che. yadyAttAnIMdriyANyaM gin tvayA tadviSayAn vinA / tAni tiSThAnti notvaM tat nirdoSAn viSayAn bhaja // 185 / For Private And Personal Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 369 ] he ziSya ! jo te grahaNa karelI iMdriye te te vicA vinA rahI zakatI na hoya tA tuM nirdoSa viSayAnu sevana kara. vinA khAnyatra no jIvo vinAjIvaM na khAnyapi / paMcAkSaviSayaiH pUtyairvinA siddhirna sAdhyate // 186 // iMdriyA vinA ahI. jIva nathI ane jIva vinA iMdriyA paNa na heAya pAMca indriyAnA viSaceAnI pavitratA vinA (viSayAnI zAMti thayA vinA) siddhi sAdhI zakAtI nathI, aMtaHkaraNa niHsaMgI bahiHsaMgIva te 1 chAyAvat nirvikalpo'sau karmaNA nopalipyate || || 187 // je manuSya-je yAgI--mahArathI sa`gI-rAgInI mAphaka ceSTA kare che; paNa jenu' 'taHkaraNa saMga vinAnu'-rAgadveSa vinAnu che, te vRkSanI chAyAnI mAphka nirvikalpa sthitivALA vikSepa vinAnI sthitivALA jJAnI kamathI lepAtA nathI. jema vRkSanI chAyA koI paNa prakAranA kacarA, dhULa ke chANu vagerethI lepAtI nathI. tema Asakti rAkhyA vinA pravRtti karanAra ceAgI karmathI lepAtA nathI. bahisaMsAradehAkSasthityA gatyA vinAMginaH / na kiMcicalatIti tvaM matvA tAmamanA bhaja // // 188 // A sa'sAravyavahAramAM deha, iMdriya AdithI karAtI javA, AvavA, besavA, vagerenI kriyA karyA sivAya jIvAne jarA paNu cAlatuM nathI, ema mAnIne he jIva! A dehu 24 For Private And Personal Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 370 ] dhyAna dIpikA idriya AdinI kriyAne tuM mana vinA kara, arthAt , mananI Asakti rAkhyA vinA nirlepa rahIne kara, Atman siddhAtmalagno'haM yadA syAM bhostadA tvayA / na gantavya mitIcchAmi gantavyaM cettadaiva vA // 189 // he mana! jyAre huM dayAnAvasthAmAM siddhAtmAnI sAthe (AtmAnA zuddha svarUpamAM) ekarasa thAuM tyAM sudhI te mArI pAsethI jarA paNa dUra na javuM ema huM IcchuM chuM. chatAM je tAre bahAra javuM hoya to jyAre huM AtmAmAM ekarasa thaye heluM tyAre tAre javuM. Azaya e che ke AtmasvarUpamAM lIna thayA pachI bIje sthaLe mana jaI zakatuM nathI, eTale tenuM javuM ke na javuM bane sarakhuM che. iti te dhyAna samIpe yAce me mA bhavantu vyAdhirujaH / ante maraNasamAdhiH zubhagatirbhavatu paraloke // 190 / / he dhyAna ! A pramANe tArI pAse yAcanA karuM chuM ke mane vyAdhi ke rega na thAo, ane aMte maraNa samAdhi tathA para lekamAM sukha prApta thAo. kahevAno Azaya e che ke dhyAna karavAvALe te sarva prakAranI vAsanA-IcchA vinAno ja hoya che, paNa dharmadhyAnanuM phaLa e thAya che ke sarvathA karmane kSayana thayo hovAthI mokSa thatuM nathI. tathApi te sAdhakane vyAdhi ke rega thatuM nathI, samAdhipUrvaka maraNa thAya che, ane para lekamAM sArI gati prApta thAya che ane IcchA thatAM sarva anukULa saMgo dharmadhyAnathI maLI Ave che, For Private And Personal Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA L[ 371 ] jhANovarame vi muNI nicamaNicAiciMtaNAparamo / hoi subhAviyacito dhammaijhANeNa jo puvi // 1 // je munie potAnA aMtaHkaraNane dharmadhyAnanA vakhata pahelAM sArI rIte dharmadhyAna vaDe vAsita kareluM hoya che, te munie dhyAna pUrNa thayA pachI paNa bAkInA badhA vakhatamAM anityAdi bhAvanAnA ciMtanamAM tatpara rahevuM. dharmadhyAnamAM kai ane keTalI leDyA hoya che? pItA padmA ca zuklA ca lezyAtrayamiti smRtam / dharmasya kramazaH zuddhaM kaizcicchukleva kevalA // 191 / / dharmadhyAna karavAvALA manuSyane anukrame zuddhatAvALI te lezyA, pa lezyA ane zukala leDyA (vizuddha pari NAmavizeSa) jJAnI puruSae kahelI che. keI AcArya ema kahe che, dharmadhyAnavALA adhikArIne eka zukala leyA ja hoya che. adhikArI ane apekSA para banane vAte yogya che. kahyuM che ke, iMti kammavisuddhAo lesAo pIyapamhasukkAo / dhammajhjhANovagayassa tivvamaMdAdibheyAo // 1 // | dharmadhyAnane prApta thayela legIne anukrame vizuddhatAvALI tejalezyA, palezyA ane zukUlalezyA A traNe hoya che. chatAM adhikArI para keIne tivra, keIne madhyama to keI ne maMda ema aneka bhedavALI vizuddhatA hoya che. For Private And Personal Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra [ 372 ] www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA dhama dhyAnanI sthiti. dharmadhyAnasya vijJeyA sthitithAntarmuhUrtikI | kSAyopazamiko bhAvo lezyA zuklaiva kevalA // 192 // dhama dhyAnanI sthiti amUrhuta pramANanI jANavI. dhama dhyAnamAM kSAApazimaka bhAva hoya che ane zukla eka ja lezyA hAya che. dharma dhyAnInuM lakSaNa. adAdiguNIzAnAM narti bhakti stutiM smRtim / dharmAnuSThAnadAnAdi kurvan dharmIti liMgataH // 193 // arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya tathA mutie ityAdi guNuvAna mahApuruSane namaskAra karavA, temanI bhakti karavI, temanI stuti karavI, temanu samaraNa karavu, dharma - anuSThAna karavAM, dAna ApavuM, ziyaLAdi te pALavAM, tapacaraNa karavu, uttamabhAvanA rAkhavI, ityAdi kanyA karanAra khAdya cihnathI dharmI che, dharma dhyAna karanAra che ema jANI zakAya, kahyuM che ke, jiNasAhuguNa kittaNapasaMsaNAdANaviNayasaMpanna | suyasIlasaMjamarao dhammajhjhANI muNeavvo // 1 // jinezvara tathA sAdhunA guNu elavA, niraticAra samyak darzanAdi dhAraNa karavAM, tenI prazaMsA karavI, vizeSa lAghA karavI, bhaktipUrvaka stuti karavI, abhyutthAnAdi vinaya karavA, azanAdi dAna ApyuM, zrutajJAna bhaNavuM, jANuvu, zIla For Private And Personal Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 373 ] vratAdi dhAravAM, prANAtipAtAdinI viratirUpa saMyamamAM rakta thavuM, ityAdi lakSaNAthI A dharmadhyAnI che tema jANI zakAya che. dhama dhyAnanuM phaLa asminnitAntavairAgyavyattiSaMgataraMgite / jAyate dehinAM saukhyaM svasaMvedyamatIndriyam // 194 // tyaktasaMgAstanuM tyaktvA dharmadhyAnena yoginaH / graiveyakAdisvargeSu bhavanti tridazottamAH // 195 // A cAra prakAranA dhamadhyAnamAM atyaMta vairAgya rasanA sa'cAgathI taragita thayelA dehadhArIone pote anubhava karI zake tevu' ane indriyAnA viSayAne paNa eLa'gI gayelu mahAna sukha ahIM ja prApta thAya che ane sa saMganA tyAga karanArA teo dharma dhyAnamAM-dehanA tyAga karI paraleAkamAM grevecaka nAmanI deva bhUmimAM--Adi zabdathI khIjA paNa sthaLeAmAM uttama devapaNe utpanna thAya che. rUpAtIta nAmanA dharmadhyAnamAM gaNavAmAM AvelA ceAthe bheda tene zula dhyAnamAM paNa gaNavAmAM Ave che. dharma dhyAnanI UMcAmAM UcI sthiti ane zukla dhyAnanI zarUAta evI rIte rUpAtIta dhyAnane gaNI zakAya tema che. zukladhyAnanuM phaLa meAkSa che. kahyu` che ke, huti subhAsava saMvara viNiJjarAmara suhAI viUlAI / ijhANavarassa phalAI suhANubaMdhINi dhammassa // 1 // For Private And Personal Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 374 ] dhyAnadIpikA dharmadhyAna karavAthI zubha AzravarUpa puNya baMdhAya che, AvatA karmane rokavArUpa saMvara thAya che ane pUrva karmanA nAzarUpa nirjarA prApta thAya che, tathA vistAravALAM devanAM sukha maLe che. A sarva sukhanA kAraNarUpa uttama dharmadhyAnanAM phaLe che. prakaraNa 9 zukaladhyAna, zuklaM caturvidhaM dhyAnaM tatrAdye dve ya zulake / chadmasthayoginAM jJeye dve cAntye sarvavedinAm // 196 / / zukaladhyAna cAra prakAre che. temAM AdinAM be zukala dhyAnanA bheda chadmastha yogIone hoya che. pAchalanAM be sarvane hoya che. AlaMbanAdi vibhAga, zrutajJAnArthasaMbandhAt zrutAlaMbanapUrvake / pUrve'pare jinendrasya niHzeSAlaMbanacyuteH / / 197 / / kRtajJAnathI bedhita thatA artha (padArtha) ne A zukala dhyAnamAM mana sAthe saMbaMdha thato hovAthI zrutajJAnanA AlabanavALA zukaladhyAnanA pahelA be bheda hoya che. arthAt kuladhyAnanA pahelA be bhedomAM zrutajJAnanuM AlaMbana hoya che. ane pAchalanA zukladhyAnanA be bhede keI paNa jAtanAM AlaMbana vinAnA che. tenA adhikArI jinezvare kevaLajJAnIo hoya che. For Private And Personal Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA | [ 375 ] zukuladhyAna-AlaMbana dvAra-1 krodha, mAna, mAyA, ane temanA tyAga karavArUpa kSamA, namratA, saralatA, ane saMtoSa A cAra zukla dhyAnamAM AlaMbane che. aparAdhIonA aparAdhanA badalA tarIke temanA upara kSamA varasAvatI, caMdanane bALavAthI bALanArane caMdana taraphathI suvAsa-sugaMdha maLe che, tevI ja rIte aparAdhIne paNa aparAdhanA badalAmAM upakAra kare. ATalI prabaLa kSamA lAvavI joIe. sarva jIne sattAe zuddhasvarUpa jovAnI Teva pADavAthI AvI zukladhyAnanA AlaMbanabhUta kSamA AvI zake che. duniyAnA sarva jIve, vicAravAnane kAMIne kAMI bodha Ape che. A duniyA e bedha meLavavA mATenI jIvaMta pAThazAlA che, athavA vicArazakti pragaTa thayelA jIne mATe te eka jIvatA gurunI garaja sAre che. duniyAne guru tulya mAnI pote ziSyarUpe rahevAthI, ane dareka prasaMge kudaratamAM thatA pheraphAro uparathI zikSaNa levAnI Teva pADavAthI kudaratanA chUpA bhedamAMthI akhUTa jJAnabhaMDAra maLI zake che. eka paNa evo padArtha nahi hoya ke je vicAravAnane chUpuM zikSaNa ApatuM na hoya. sattAmAM rahelA zuddha svarUpane uddezIne sarva jIvone paramAtmAtulya mAnI, potAmAM dAsabhAva rAkhI, guNagrAhakatAnuM AMtaravartana rAkhavAthI abhimAnanI vRttine sahelAIthI nAza sAdhI zakAya che, A sthaLe eTaluM yAda rAkhavAnuM che ke vyavahAra te je jAtanA For Private And Personal Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 376 ] dhyAnadIpikA vartana ke bAlavAthI cAlatuM hoya te ja rekha, paNa AMtaragupta vartanathI sAmAne paramAtmAnulya samajI tenA tarapha karAtI abhimAnavRttine, pitAmAM gupta rIte-sAmAne khabara na paDe tevI rIte-dAsabhAvanI vRtti rAkhIne toDI nAkhavI. abhimAna teDavA mATe A prayoga ghaNo akasIra jaNA che. game tevA gupta sthaLe kArya kare, koIne khabara na paDe evI rIte chAnuM kAma kare. paNa tenAM phaLo udaya pAmyA vinA rahevAnAM ja nathI. jeTaluM chAnuM ke gupta karAya che teTaluM ja te kArya vadhAre phajetA meLavanAra ke pragaTatAmAM vaheluM bahAra AvanAra thAya che. jyAM niyamasara maryAdApUrvaka kAryakrama cAle che, koInA paNa pakSapAta vinA karmA nusAra yaMgya badalo maLe che, tyAM mAyA, prapaMca, kapaTane avakAza ja kayAM che ? manuSyo ema jANatA hoya che ke amuka kArya chAnuM karI ane bIjAne ThagIe chIe, paNa teonI mAnyatA bhUlabharelI che. temAM teo pote ja ThagAya che. kudarata A rIte nahi, te bIjI rIte, A hAthe nahi, te pelA hAthe, Aja nahi te kAle, paNa tenAM mAThAM phaLarUpa badale ApyA vinA rahetI ja nathI. je Ama ja che te sarala jIvana zA mATe na banAvavuM ? jevA chIe tevA zA mATe na dekhAvuM? sarva jIvone paramAtmAtulya aMtaSTithI lekhavAmAM Ave te pachI A mAyA-kapaTane rahevAnuM sthAna ja For Private And Personal Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 377 ] A mAnasika duniyAmAM nathI. e nAnA ane huM (peAtAne) mATe A viSamaSTi thAya che tyAre ja A kapaTanA prayAga pratyeAjAya che. AtmadRSTithI sarvane sarakhA-athavA sattAgata paramAtmaSTithI anyane mATI jovA; ane vyavahAraSTithI peAtAne nAnA jovA, AvI mAyAne jItavA mATe mAyA karAya te A mAyAkaSAya sahelAithI jItI zakAya che. jyAM A deha ane zubhAzubha kama e sarvanA tyAga karavAnA che, tyAM lAbhane avakAza ja kayAM che ? jyAM sudhI koI paNa pugalika padArthoM upara mAha ke mamatva che, tene meLavavAnI IcchA thAya che, tyAM sudhI te teTalA ja AtmasvarUpathI dUra che, jenA upara tamane prIti hAya tene ja tame nima`traNa karI, paNa bIjA upara aprIti rAkhI bIjenA tiraskAra karaze. tA AtmA jarUra teTaleA ja tamArAthI vegaLA raheze. matalaba ke teTalA ja AMtarI ke AvaraNa tamArA zuddha svarUpanI ADe manyu raheze. daitunA nirvAha mATe tA prArabdha pramANe AvI maLaze ja. jAgRti pUrvaka teTalA ja prayatna karAya teA te kAMI vijJa rUpa thavAnA nathI, paNa ulaTA madagAra thaze, dehanI madadathI tA kArya siddha karavAnu che; vizeSa eTaleA che ke AtmabhAna bhUlI temAM Asakta na thAya te mATe sAvaceta rahevAnI pUrNa jarUriyAta che ane je prArabdhayeAge AvI maLe temAM satASa mAnavAnA che. amuka ja joie ane amuka na ja joie ema na thavu joie, kema ke te paNa mamatva che, For Private And Personal Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 378 ] dayAnadIpikA bhAna bhulAvanAra eka jAtano Agraha che prArabdha karmamAMthI zarIrane je pudagaLonI jarUriyAta hoya che te AvI maLe che. te mATe harSa--zoka karAya ja nahi. ane tema karAya te AtmabhAna bhUlavAne prasaMga Ave che. pugalika vastu pitAne jarUriyAtanI heya tenAthI adhika tamArI pAse hoya te te, jarUriyAtavALA bIjAne ApI devI, paNa mamatva bhAvathI saMcaya na kare. AvI ja rIte tamArI pAse adhika jJAna hoya, te te paNa yogya adhikArIne A5vuM. tame anya pAsethI lIdhuM che, tamane bahArathI maLyuM che te tame anyane ApI deze te ja tamane zAMti thaze. nahi Ape te abhimAna vadhaze ane navuM maLatuM aTakaze. anyane ApyA pachI tenuM abhimAna thatuM nathI, kAraNa ke te ema mAne che ke have te mArA ekalA pAse nathI, anya pAse paNa te jJAna che, nahitara jJAnanuM paNa abhimAna thAya che ke "huM ja jJAnI chuM, ane A jJAna bIjA koI pAse nathI." mATe yogya lenAra maLI Ave te ApavAne paNa cUkavuM nahi, avasara cUkyA te pachI paNa ApavuM to paDaze, paNa te binaadhikArI AgaLa ThalavAze. te te laI zakaze nahi athavA saduupayoga bhAgye ja thaze. mATe anyane ApavuM temAM ja saMtoSa mAnI legya adhikArI AgaLa pitAne khajAne khAlI kare. vyavahAramAM paNa AvA prasaMge banatA najare dekhAya che ke eka manuSya potAnI milaktane For Private And Personal Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnaDhIpikA [ 379 ] ceAgya sthaLe peAtAne hAthe sadupayAga karatA nathI; aMte te milakata ahIM mUkI jAya che, eTale te kAinA hAthamAM te jAya che ja. paNa te lAyaka manuSya hoya te tenA sadupayoga kare che, nahitara asad upayAga tA thAya che ja, mATe lebha na karatAM cAgya adhikArI AgaLa jJAnanA sadupayAga karavA. zukUla dhyAnanAM A cAra AlakhanA cheH krodha, mAna, mAyA, ane lAbha. emanA ghaNI ja khArIkAithI vicAra karI, sUkSmamAM sUkSma krodhAdinA pazu tyAga karavA tene jarA paNa vizvAsa na karavA, kAraNa te agninA taNakhA jevA che, eka jarA jeTalA paNa agninA taNakhAnI-kaNInI upekSA karI hoya teA hajArA dharAnAM dharA khALIne bhasma karI nAkhe che. tema A krodha lAbhAdine sakSama paNa udaya dhIme dhIme vRddhi pAmI AtmAnA anaMta guNNAne bALI nAkhe che. arthAt, tenA upara AvaraNa lAvI tene dabAvI de che. krodhAdinA udayane rAkavA. tenAM pariNAmAnA vicAra karI vivekajJAna dvArA teone niSphaLa karavA-vikherI nAkhavA. AtmAnA zuddha svabhAvanA arIsA sanmukha rAkhI, A AtmAnA guNA che ke ajJAna dazAvALI vibhAvadazAnA zubhe che tenA niNya karI, vibhAvadazAvALA, AtmAne AvaraNu karanArA te krodhAdinA tyAga karavA. kSamA, namratA, saralatA, ane satASathI krodha, mAna, mAyA, lAbhanA parAjaya karI zakAya che. A kSamAdivALI pariNati kama kSayamAM pradhAna hetu che, akaSAcavALI pariNati ja uttama cAritrya che, e For Private And Personal Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 380 ] dhyAnadIpikA hoya te ja cAritra hoya che. kSamAdi guNe ja cAritranuM jIvana che. te je cAlyA gayA hoya te cAritra, jIva vinAnuM kalevara-maDadu ja che. A kSamAdinA AlaMbana dvArA sUkSama dhyAnamAM praveza karAya che ane zukala yAna prApta thAya che. A dhAdi kaSAyane jItavA mATe sarvatra sattAgata zuddha AtmadaSTi rAkhavI vagere je kAMI kahevAmAM AvyuM che te eka sAdhana che-zatrune mAravAnuM hathiyAra che. kayA manuSya kayuM hathiyAra vAparavuM, e kAMI cokkasa nirNayathI kahI zakAya nahi. badhA manuSya ke adhikArIoe ekasarakhI jAtanAM ja hathiyAra ke sAdhane vAparavAM e pratibaMdha koI paNa jJAnIe karyo ja nathI. karmakSaya karI, nirvANamokSa prApta karavAnA asaMkhyAta mArgo che ema jJAnI purUe pitAnA jJAnamAM dIThuM che. tethI amuka ja mAga levAthI mokSa thAya ane bIje raste na ja thAya ema kahevuM te mithyA che, bhramaNA che. paNa eTaluM ja dhyAna ApavAnuM che ke game te pragathI, sAdhanathI, vicArathI, AlaMbanathI, ke pravRttithI kamarane kSaya thAya che ke nahi, karma zatru mere che ke kema, te jovAnuM che. ane je te sAdhanathI kama ochAM thatAM hoya, paramazAMti anubhavAtI hoya te te sAdhana tene pitAne mATe upayogI che ema mAnavuM paNa A ja sAdhana badhAne upayogI che. badhAe A pramANe ja karavuM, e Agraha na karo. kAraNuM, darekanAM karma ekasarakhAM nathI hotAM, For Private And Personal Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khyAnadIpikA [ 381 ] darekanI prakRti eksarakhI hotI nathI. darekanA rega ekasarakhA nathI hotA mATe auSadha-davA-paNa darekane judI judI ja hoya che. zukala dhyAnanuM kama dvAra-2 manane viSaya traNa leka che? Ulaka, alaka ane tithvIloka. e traNa lekanI aMdara rahelA padArtho te sarvanuM AlaMbana-avalaMbana karIne mana jIve che. arthAta, traNa jagatanA tamAma padArtho e manane kherAka che. amara AtmAne Azraya ane akhUTa khorAkanuM poSaNa A be AlaMbanathI mana, jIvane vividha prakAranI AkRtio dhAraNa karAvI traNa jagatamAM aneka sthAne pherave che. A vistAravALA mananA viSayane anukrame dareka vastune tyAga karAvIne arthAta manathI te te padArthonuM ciMtana nahi karavArUpe manane saMkSepIne-saMkecIne anukrame eka paramANu upara lAvI mUkavuM. tyAra pachI paNa prayatnavizeSathI manane paramANuM uparathI paNa dUra karI aMtaHkaraNa vinAnI sthiti prApta karavI. zukaladhyAnanA pahelA be pAyAmAM mananI AvI sthiti karI zakAya che. ahIM koI zaMkA kare tema che ke, traNa bhuvanamAM pharanAravyApta thanAra manane saMkSepIne yAna karanAra eka aNu upara tene kevI rIte lAvI zake? athavA kevalajJAnI te aNu uparathI paNa manane haThAvIne aMtaHkaraNa vinAnI sthiti kevI rIte prApta karI zake? For Private And Personal Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 382 ] dhyAnaMdIpikA samAdhAna A pramANe che ke AkhA zarIramAM jhera byAsa thai gayu hAya che te paNa maMtranA ala vaDe te jheranA aNuene rAkIne, pAchA khe cIne 'kha upara lAvI zakAya che. ane vizeSa matrapaTThA vaDe DaMkhamAMthI paNa jhera dUra karI zakAya che, tema traNa bhuvanarUpa zarIranA avalaMbanavALu' mana te janmamaraNanuM kAraNa heAvAthI jhera tulya che. te viSane jinavacanarUpa dhyAnanA sAmarthyavALA maMtrakhaLathI paramANu upara rokI zakAya che ane AtmAnI ana'tazakti-aciMtya zakti-hAvAthI prayatna vaDe te paramANu uparathI pazu dUra karI AtmasvarUpe thai rahevAya che. athavA jema baLatA lAkaDAnA DhagalAmAMthI lAkaDAM kADhI letAM agni mada thaI jAya che ane je lAkaDAM khaLatAM hatAM te, agni have khALavA lAyaka padArtha ja na heAvAthI anu. krame bujhAI jAya che, A ja dhrAMte mana e ja duHkharUpa dAhanu' kAraNa hovAthI agni, viSayarUpa lAkaDAM vinAne thatAM-2hetAM-thADA viSayarUpa paramANu upara AvI rahe che, ane teTaleA paNa viSaya laI levAthI mana-agni zAMta thaI jAya che. athavA pANInI bharelI TAMkI ke ghaDAmAMthI pANI dhIme dhIme ochuM thatuM cAle che, athavA tapAvelA lADhAnA vAsa NamAM raheluM pANI dhIme dhIme enDru' thatuM jAya che tema ja apramAda athavA AtmajAgRtirUpa agnithI tapelu jIvarUpa vAsaNamAM-vAsaNanA AdhAre raheluM, ceAgIonA manapa pANI anukrame zeASAi-sukAIne nAza pAme che, AvI rIte For Private And Personal Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yAnadIpikA [ 383 ] yegIo maneyogane sarvathA reke che-zAMta kare che. te ja pramANe vacanaga ane kAyayogane paNa jJAnIo reke che. yogenuM svarUpa A pramANe che. dArikAdi zarIranI sAthe maLelI AtmAnI vIrya pariNati-zakti-vizeSa te kAyama che. tema ja audArika, vaikriya ane AhAraka, zarIranA vyApAra vaDe bahArathI kheMcelA vacana vagaNanA dravyanA samUhanI madadathI cAlate jIvanano vyapAra te vAyega che. dArikAdi zarIranA vyApAra-kriyA vaDe-kheMcelAbahArathI AkarSelA manevagaNane yogya dravyanI madadathI cAlate jIvanane vyApAra te managa che. A sarvane jJAnapUrvaka nirodha karanAra aMtarmuhUrtamAM nirvANapada pAme che. A krama dvAra batAvyuM. zuklayAna-dayAnadvAra-3 savitarkasavicAraM pRthaktvaM ca prakIrtitam / zuklamAdyaM dvitIyaM ca viparyastamataH param // 198 / / pRthakva vitarka savicAra paheluM zukaladhyAna kaheluM che, ane bIjuM ekatvavitaka avicAra tenAthI viparIta che. thakUla eTale zuddha nirmala, vibhAva AlaMbana vinA, tanmayarUpe AtmasvarUpane vicAra te zukaladhyAna kahevAya che. AtmasvarUpane viSeramaNatA karanAra A dhyAna karI zake che. jevo siddhane svabhAva che te sAdhakano svabhAva thatAM A For Private And Personal Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 384 ] zudhyAna siddha thAya che. te zukladhyAnanA cAra bheda che. 1 pRthatika sapra vicAra. 2 ekavitarka apravicAra, 3. sUkSmakriyA apratipAti. 4 ucchinnakriyA anivRtti. dhyAnadIpikA pRthakktva-bhinna-bhinna-judI vaheMcaNI karI nAkhavI. jIvathI ajIvane judA pADavA, vibhAvathI svabhAvane judA pADavA, Atmadrazya ane tenA paryAye tenA pRthak vicAra karavA, paryAyane guNathI judA karavA, guNune paryAyathI judA karavA, guNu paryAyane dravyathI judA karavA, svadha thI dharmAMtaranA bheda karavA tene pRthakatva kahe che, vitaka eTale zrutajJAnAdi upayoga. te vaDe nAnA prakAranA sAta naya dvArA AtmAnA vicAra karavA, rUpa zrutajJAna ciMtavavuM. dravyArthika naya dvArA AtmasvarUpanA UhApAha karavA. sAte naye bhinna bhinna AtmasvarUpa vicAravuM vicAra dvArA te te nacanI bhUmikAnA anubhava karavA. sapravicAra-vicAra eTale atha, vyaMjana ane yAgamAM sama-praveza karavA. atha eTale dravya vyaMjana eTale zabda ane yAga eTale mana, vacana, kAyA e bhedavALu' dhyAna te savicAra dhyAna. jema ke AtmA e atha-dravya che, AtmA dravyanA vAcaka akSarA te nyujanA che, ane jenA vaDe, jemAM uccAraNa karAya ke ciMtana karAya che te manavacanAdi cega che. athavA huM zuddha AtmA chuM. A akSaro. te akSarA jenA vaDe For Private And Personal Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAnadIpikA [ 385 ] ciMtavAyA-bolAyA ke AkarSAyA te manAdi go. ane te zabdane vAcaka artha-vastu-AtmA ItyAdine bhinna bhinna vicAra kare. athavA guNaparyAya vinAnAM cha mULa dravya temAM Atma dravya gaNAyuM che. temAMthI Atmadravyane bhinna karIpara pAMca dravyane apravicAra jANI dura karavA-te savikalpa, arthAt Atma upayoge pariNamavuM. athavA gAya e dravya prANI gAyavAcaka zabdo ane gAyanuM jJAna. gAya e zabda mRtimAM lAvatAM ja, gAya dravya, gAyavAcaka zabda ane gAyanuM jJAna, e jema thaI Ave che tema Atmadravya, AtmAvAcaka zabda, ane AtmAkAra pariNamavA rUpa AtmAnuM jJAna e traNene vicAra karo. dravyamAM sthiratA karI vyaMjanamAM praveza karevyaMjanamAMthI dravyamAM AvavuM athavA mane gathI kAyagamAM, kAyayegathI vacanayogamAM, vacanagathI mAgamAM ema dravya, zabda ane emAM saMkramaNa karavuM judI judI rIte pariNamavuM vicaravuM. e zukla yAnane pahelo pAya-bheda che. zukla yAnane bIjo bheda ekatva vitaka apravicAra ekava. pAMca dharmAstikAyAdi tenA guNaparyAya vigerene vicAra na kare, anaMta jIve che temano paNa vicAra na kare, AtmAnA jJAna, darzana cAritrAdi guNe tene paNa jude vicAra na kare paNa te sarvane samAveza--ekatA For Private And Personal Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 386 ] imAnadIpikA karatA javuM, jema ke aneka dravyonI vizeSa jAtine sAmAnya eka dravyamAM samAvavI. AtmAnA anaMta guNene eka AtmAmAM samAveza kare, anaMta AtmAone eka sattA sAmAnya AtmAmAM samAveza karavo, ane aneka dravyanI sAmAnya jAtione eka mahAsattA sAmAnyamAM samAveza karavo. athavA paryAyane guNa viSe samAveza kara, guNane paryAya viSe ane guNaparyAyane dravya viSe samAveza kare. guNapayAnI vividhatA huM ja chuM, te AtmAnA guNaparyA, mArAthI bhinna nathI, je zuddha AtmA siddha paramAtmAnuM svarUpa che te ja mAruM svarUpa che, ema karI banenI ekatA sAdhavI. athavA mahAsattA sAmAnyanI apekSAe eka sat che. ane te huM chuM. A dhyAna ekapaNe, svarUpatanmayapaNe karavuM. vitarka eTale zrutajJAnanA avalaMbana paNe sarvane mahAsattA-sAmAnyamAM samAveza kara, apravicAra. vikalparahita-samayAMtaravALA darzana, jJAna jeTaluM paNa aMtara-ke vikalpa na karatAM ekarasa-nirvikalpasthitine anubhava kare. darzana, jJAna, cAritra e traNene paNa eka ja AtmAmAM samAveza karI daI svarUpa sthiratAmAM ja vizrAMti levI. A dhyAnamAM traNe yogo vizuddha heya. vicAra paNa ghaNe ja maMda hAya, mananuM For Private And Personal Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir *cAnadIpikA [ 387 ] caMcaLapaNu' na hoya paNa prakhaLa sthiratA hAya, pavana vinAnA sthAnamAM rahela dvIpaka ke samudranI mAphaka sthiratA hAya. ahIM vicAra che paNa te sUkSma che; tathA ana ta vicAronA samAveza ekamAM karAtA hoya tevA nahi jevA vicAra hAya. avidha tathA mana:paryava jJAnanA upacAga che te parAtucAcI che. kema ke tenA viSaya rUpI dravyanA che paNa A dhyAna te AtmAnuyAyI che, viSaya arupi Atmadrazya che. A dhyAnathI nima`la kevaLajJAna thAya. A dhyAna sthirapari NAmI che. temAM mana sa'kalpa vikalpa vinAnu hAya che, A dhyAna atyAre bhale na heAya paNa tenI umedavArIprekiTasa karavAmAM kAMI aDacaNu nathI. A zukladhyAna pUrvagata zrutavALAne ja hAya che tevA kAMI niyama nathI. zrImati mArudevAjI mAtA. mAsatuSa ane gautama svAmIe pratikhAdhelA padarase tApasA ItyAdine pUrve tA zuM, pazu tenA nAmanI paNa khakhara na hatI chatAM kaivalajJAna pAmelA che, eTale khAsa pUrvanA jJAnavALAne ja zula dhyAna hAca tevA kAMI Agraha karavA jevuM nathI. kevaLa AtmAnI zuddha zraddhA, AtmalAgaNI, AtmadhyAna, ItyAdinI mukhya jarUra che, viSaya kaSAye zAMta thavA joIe, samabhAva AvavA joie ane svarUpasthiratA jANatAM ke ajANatAM thavI joie. For Private And Personal Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 388 ] dhyAnadIpikA parama samAdhi. trIjuM, ethuM zula dhyAna sUkSmakriyApratipAti tRtIyaM sarvavedinAm / samucchinnakriyaM dhyAnaM turyamAryaiH praveditam // 199 / / sUkama kriyA apratipAtI trIjuM dhyAna te sarvajJane hoya che, ane Arya puruSee cothuM dhyAna kriyArahita kaheluM che. bhAvArtha-makSa javAnA najIkanA samaye kevalI-sarva jJane A dhyAna hoya che. prathama teo maneyoga ane vacanayogane reke che, ane aradhe kAyAne vega rokatAM sUkSmakriyA anivRtti nAmanuM trIjuM zukla dhyAna hoya che. A prasaMge sama kriyA ane pravardhamAna pariNAma e banethI pAchA nahi haThavArUpa sthiti hoya che. udghAsaniHzvAsarUpa zarIranI kriyA taddana sUma hoya che ane te sthitithI te pAchA paDatA na hovAthI e bhedane sUkamakriyA anivRtti kahe che. mana, vacana, kAyAnA bAdara ane sukSama yogone sarvathA A cothA bhedamAM rodha karavAmAM Ave che. meru parvatanI mAphaka tenA vega ane pariNAmanI sthiti nizcaLa ane kaMpAvI na zakAya tevI hoya che. A kriyAne zelezI kriyA kahe che. ahIM sarva kriyAne sarvathA viccheda thAya che ane For Private And Personal Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 389 ] te sthitimAMthI pAchuM utthAna thatuM nathI eTale A bhedane vyachinna kiyA apratipAtI zukula dhyAna kahe che. tatra triyoginAmAdyaM dvitIyaM vekayoginAm / sarvajJaH kSINakarmAsau kevalajJAnabhAskaraH // 20 // anAdi traNa gavALAne paheluM zukla yAna hoya, eka yogavALA rogIne bIjuM zukla dhyAna heya. te bIjA zukula dhyAnamAM sarvajJa, kSINakarmA ane kevalajJAnarUpa sUrya samAna thAya che. pahelA pRthaphata vitarka savicAra zukla dhyAnamAM mana, vacana, kAyAnA traNe yoga hoya che, bIjA zukla yAnanA bhedamAM manAdi traNa vegamAMthI koI eka yoganI mukhyatA hoya che. kema ke bIjA bhedamAM saMkama-gathI yogAMtara praveza-karavAne abhAva kahelo che. trIjA zula dhyAnamAM eka kAga hoya che. ane cothuM zuphala dhyAna agIgarahita hoya che. trIjA cethA zukala dhyAnane vakhata antarmuhUrtazeSAyustRtIyaM dhyAtumarhati / zailezIkarmato dhyAnaM samucchinnakriyaM mavet // 201 // aMtara muhata AyuSya bAkI hoya tyAre trIjuM zukala dhyAna dhyAvAne yogya thavAya che ane zilezIkarmathI sarva kriyAnI nivRtti-uccheda thavA rUpa ceAthuM dhyAna hoya che. For Private And Personal Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 390 ] ceAthuM dhyAna kAne DhAya ? adhikArIdvAra-4 ayogayoginAM turya vijJeyaM paramAtmanAm / / tena te nirmalAjAtAH nikAlekA nirAmayAH // 202 // dhyAnadIpikA manAdi cAga vinAnA cAgI paramAtmAne ceAthu' zukladhyAna jANavuM, kAraNa ke teo nirmaLa thayA che-kama kalAka ane kama rAgathI rahita che. je dharmadhyAnanA adhikArI che te ja AgaLa vadhatAM zukla dhyAnanA adhikArI thAya che. savapramAdarahita munio, kSINamAha-upazAMta-mAhanI sthitivALA mahAtmAo jJAnarUpa dhanavALA buddhimAna manuSya zukla dhyAnanA sAmAnya rIte adhikArI che, anuprekSA dvAra pa zula dhyAnathI bhAvita cittavALAe zukla dhyAnathI virAma pAmyA pachI A anuprekSAnA vicAra karavA. A vicAraNA 1 apAya, 2 azubha, 3 anaMta ane 4 vipariNAma nAmanI anuprekSA kahevAya che. 1 Azravane AvavAnAM mithyAtvAdi dvArA ane tenAthI utpanna thatA duHkharUpa apAyAnA vicAra karavA te apAya anuprekSA che. 2 sasAranA svabhAvanA vicAra karavA. athavA sa'sAranA viSama rasanI vicAraNA karavI te azubha anuprekSA che. For Private And Personal Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 391 ] 3 bhAvi narakAdi anaMta bhavanI paraMparAnI vicAraNA karavI te anaMta anuprekSA che. 4 vastunA vipariNAmano vicAra kare, sacetana acetanAdi sarva sthAno paryAya azAzvata che te saMbaMdhI vicAraNuM karavI. - A cAreya anuprekSA zukla dhyAnanA pahelA be bhedamAM karavA gya che. lesthA dvAra- pahelA bIjA zukala dhyAnamAM zuphalalezyA hoya che trIjA zuphala dhyAnanA bhedamAM parama zukalezyA mirunI mAphaka nizcaLa hoya che. ce bheda lezyAtIta che. temAM lazyAne avakAza nathI. liga dvAra-7 1 avadha 2 asaMmoha, 3 viveka, 4 vyutsarga. zukala dhyAnamAM A cAra liMga-cihyuM che. A cAra lakSaNathI pite zukula dhyAnavAna che ema jANI zakAya che. 1 bhISaNa upasarga ke parISaha AvatAM dhyAnathI calAyamAna na thAya, keIthI paNa bhaya na pAme, kAraNa ke sarvatra AtmasamAna vRtti thaI rahelI hoya che. mahAna dhIratAvAna-buddhimAna ane sthiratAvAna te hoya che. 2 sakSama ane atyaMta gahanabhA-padArthone-vize paNa For Private And Personal Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 392 ] dhyAnadIpika = = meha na pAme, mUMjhAya nahi, vyAkuLatA na pAme tema ja vividha prakAranI devAmAyAne viSe paNa saMmoha na pAme, kAraNa ke citanyAnaMdane anubhava jeNe cAkhela che te kSaNika viSayAnaMdamAM rati kema pAme ? 3 deha tathA sarva saMgAthI AtmAne niraMtara jude dekhe. dehanI vyathA ke pugalasaMgathI AtmajJAna bhUlI na jAya, sarvadA vivekadraSTi jAgrata hAya. 4 deha ane upAdhino paNa tyAga kare. deha ane upAdhiupayogI sAdhane-upara paNa mamatva na kare. jarUrI prasaMge bane tyAga karatAM acakAya nahi. sarvathA ni:saMga rahe te vyutsaga liMga che. phI dvAra-8 zukula dhyAnanA pahelA be bhedamAM zubha Azrava heya che ane tethI anuttara vimAna payatanA sukhanI prApita thAya che. nirvANanA mArgabhUta saMvara ane karmanI nirA paNa thAya che. malina vastra jema pANIthI zuddha thAya che, loDhuM jema agnithI zuddha thAya che ane meluM pANI jema sUryanA tApathI zoSAI jAya che tema zukla dhyAnathI karmo nAza pAme chejIva zuddha thAya che. jema julAba levAthI, auSadhopacArathI ane bhUkhyA For Private And Personal Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 393 ] rahevAthI keTalAka roga zamI jAya che, nAza pAme che tema dhyAnathI kAga nAza pAme che. jema ghaNA vakhatanAM saoNMcaya karelAM iMdhaNAM pavana sahita agninI madadathI thADA vakhatamAM baLIne bhasma thAya che tema karUpa IMdhaNuAMe dhyAnAgnithI nAza pAme che, khaLI jAya che. jema AkAzamAM caDI AvelI meghanI ghaTAne praca'Da vAyu vikherI nAkhe che, tema dhyAnarUpa prabaLa pavana vaDe kamarUpa meghaghaTAne vikherI na khAya che. zula dhyAna karanAra cAgIne krodha, IrSyA, viSAda, zAka, hara ityAdi khAdhA pIDA karI zakatI nathI, arthAt tene mAnasika saMtApa jarA paNa hAtA nathI. zIta, tApa, kSudhA, tRSA-ityAdi A zukla dhyAnIne khAdhA, pIDA karI zakatA nathI. hiMsaka pazu, pakSI, manuSya, deva ane dAnavAdi tenI STithI ja nirviSa thaI jAya che, vaizivarAdha bhUlI jaI zAMta sthiti anubhave che kema ke te ceAgI A sarva jagatanA mitra che. prabhu che. A sa zukla dhyAnanA pahelA e pAyAnu phaLa che chellA e bhedonu phaLa nirvANuprApti che. upasahAra janmajAneka durvArabaMdhana vyesa nojjhitAH / siddhA yuddhArthI mutra che. tempo namo namaH|ArA For Private And Personal Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 394 ] yAdIpikA janmamaraNAdithI utpanna thanArA aneka anivArya baMdhanarUpa yasanathI mukta thayelA, jeo siddha, buddha ane muktasvarUpa che temane namaskAra thAo, namaskAra thAo. zAzvatAnA pati te va =aa trailokyamastakasthebhyaH siddhebhyo me namo namaH // 204|| zAzvata AnaMdavALA muktone, rUpAtatAne ane traNa lekanA mastaka upara rahelA siddhone mArA namaskAra thAo. adhunA zukladhyAnaM yatazcaturdhApi nAsti sAdhUnAm / pUrvikakevalivirahAttadagamyaM tena te tadaguH (jagaduH) // 205 / / hamaNuM cAra prakAranuM paNa zukaladhyAna sAdhuone nathI, kAraNa ke pUrva dhara ane kevalInA virahathI te agamya thayuM che. te kAraNathI te temanI pAchaLa gayuM. athavA teoe tema kaheluM che. zakUla yAna atyAre bhale na hoya tathApi bhAvanAumedavArI-karanArAoe nirAza na thavuM. zukla dhyAnanI umedavArI karatAM utkRSTa dharmayAnanI prApti thaze to paNa AnaMdadAyaka ja che. zukla dhyAna atyAre nathI e vacana kAMI utsAhane nAza karavA mATe nathI, paNa pitAnA vIryane protsAhita karI banate puruSArtha karavA preravAne che e vAta khAsa lakSamAM rAkhI yathA zakti prayatnavAna thavuM. For Private And Personal Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dhyAnadIpikA www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 395 ] candrArkadIpAlimaNiprabhAbhiH kiM yasyacitte'sti tamo'stabodham / tadantakartrI kriyatAM svacitte jJAnyaMginaH dhyAnamuTIviyam // 206 // jenA hRdayamAM ajJAnarUpa aMdhakAra rahelA che, tevA manuSyane ca'dra, sUrya, dIpakanI zreNI ane maNinI prabhA vaDe ze| phAyadA thavAnA che? arthAt jenu hRdaya ajJAnaaMdhakArathI gherAyeluM che tene bAhya vastunA prakAzaka sUrya ca'drAdithI AMtaraajJAnane haThAvavAnA-dUra karanArA kAMI pazu phAyadA thavAnA nathI. A kAraNathI, hai jJAnIne vallabha manuSyA ! adhakAranA ata karanArI-nAza karanArI-A uttama dhyAnadIpikAne tamArA hRdayamAM sthApita karI. pUrve dhyAnadIpikAnA prAra`bhamAM karelI pratijJA ahIM pUrNa thAya che, A yAnadIpikA AMtaraajJAnAMdhakAranA nAza karanArI che ane tethI jJAnapriya, Atmapriya, sukhapriya manuSyAe niraMtara pAtAnA hRdayamAM sthApana karavI, arthAt A graMthamAM jeje upAye| AtmajJAna mATe kahevAmAM AvyA che te te pramANe vartana karavuM. A zlAkanA zarUAtanA caMdna padathI sakalacaMdra upA dhyAya A graMthanA kartA che te nAma paNa pragaTa thAya che, kema ke pUrNimAnA caMdra sakala-AkhA-pUrNa hoya che ane te uparathI 'sakalacadra' kartAe peAtAnu. gupta nAma temAM chupAvelu che. ane aka, dIpAli ane maNinA sakhyA For Private And Personal Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 36 ] dhyAnadIpikA vAcaka AMkAnI gaNatarI uparathI A graMtha 1621 nA savatamAM manAvAyeleA hAya te paNa sUcana thAya che, A pramANe A graMtha 1973 nA kArataka suda pAMcamane divase geAdhAvI gAmamAM savistara bhAvArtha sAthe samApta thAya che. itizrI tapAgacchIya zrImadsa kalacandra upAdhyAyakRtA dhyAnadIpikA samAptA / zrI ratu itizrI tapAgacchIya zrImAn muktivijayagaNiziSyazrImadpanyAsa kamalavijayagaNistacchiSya AcArya vijaya kesara sUrIzvarajI mahArAjakRta dhyAnadIpikA graMthasya bhASAMtaraM sabhAvArthaM vikramAdityasaMvatsara ekonaviMzatizatatryuttarasaptatau kArtikazuklapacamyAM samAptam / zubhaM bhUyAt / sampU For Private And Personal Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * su vA kayA ka vAMcanane zokha AnaMdanAM dvAra khullA mukavAnI mahAna sattA dharAve che maMdavADa ane nabaLAIne lIdhe ekAMtavAsamAM saDatA AjArInA manane raMjana karavAnuM te mukhya sAdhana che. nidrA vagaranI rAtrinA zUnya paherane te prakAzIta kare che. manamAM sukhadAyI vicArone saMcAra kare che. viSAda ane glAnI maTADe che. kriyAmAM azakta athavA vyavasAyI jIvananA kAma vagaranA avakAzane ame rahelI becenIne te khaseDe che. kAMI nahI te thoDA vakhatane mATe paNa manuSyanI phikara ciMtAne nAza kare che. A vAMcananA zekhanuM vivekapUrvaka poSaNa karavAmAM Ave te cAritrane keLavavAnuM vicArane umadA ane vyavasthita banAvavAnuM te atyaMta baLavAna sAdhana thaI zake che vAMcanano zokha bIjI jAtanA AnaMdane paNa puSTI Ape che. jJAnanI maryAdA vistRta thAya che. sahAnubhAvanI tathA guNanI kadara karavAnI vRti tethI baLavAna thAya che. sebata, pravAsa, kaLA, kauzalya ItyAdi mAraphate maLatA AnaMdamAM ane saMsArarUpI nATaya bhUmI upara banatA aneka banAvamAM hita dharAvatA zIkhavAnA guNamAM besumAra sudhAro vAMcanathI thAya che. 1 zukAnInA aMkuzamAM nahiM rahenAruM vahANa, pavana ane bharatInI anukuLatA chatAM paNa, sahI salAmata dhArele baMdare pahoMcatuM nathI. tevI ja rIte mANasano svabhAva game teTale mAyALu, premALa ane pavitra haze paNa, je tenA upara AtmasaMyamana aMkuza nahi hoya ane te manevikAranA For Private And Personal Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 398 ] dhyAnadIpikA AvezamAM Ama tema ghasaDAI jatA haze tA tenAthI kAI divasa uttama kArya banI zakanAra nathI. 2 rAtrinA samaya divasa karatAM vadhAre ramaNIya ane vizrAntidAyaka hAI, divya vicAranA pASaka che. purAtana kALamAM je rUpI, maharSI, mahAtmAoe paramAtmAnA sAkSA kAra meLavelA hatA te sUryanA pracarDa tejasvI prakAzamAM nahiM paNa rAtrInA zAMtiprada pradezamAMja meLabyA hatA. 3 ApaNe ApaNA manane zuddha ane AnaMdadAyaka vicArAmAM rAkavu. joie, athavA vartamAna kALanI sAthe jene sabadha nathI evI purAtana kALanI kAI thA, zauya ke pravAsanI vArtA, uttama jIvana caritra ItyAdi vAMcavAmAM manane rokavAthI nityanI ja jALAnuM vismaraNa rAtre thai zakaze. Ave prasaMge kalpanAnI pAMkhA upara besI ana`ta deza kALanA pradezamAM meAjathI uDayA karavAthI prastuta kAmanI dugdhAonuM vismaraNa thaI mana AnaMdamAM magna thaze. vaLI AgrahapUrvaka paramAtmAnu' smaraNa karavAmAM manane joDavAmAM Ave tA ghaNI ja gheADIvAramAM uMgha AvI jaze. 4 zarIrane vRddhAvasthA AvavA na devI e ApaNA hAthamAM nathI, pazu zAka ane sattApane lIdhe manane ja vRddhAvasthA prApta thAya che te AvavA na devI, e ApaNI sattAnI vAta che mana jyAM sudhI jI thayuM nathI, tyAM sudhI zarIra game teTaluM jINu thAya tA paNa hAnI nathI, pa zrIjI jAtanAM sakaTa ApaNA dhanI tathA ApaNA For Private And Personal Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhyAnadIpikA [ 399 ] daivatanI parIkSA kare che. prahAda, dhruva, harizcaMdra, naLa, mahAvIra ityAdi purUSA para sakaTa gujaryo na hota tA temanI kharI kiMmata karI zakata nahi je musIkhatA bhUkha lekIne herAna karI nAMkhe che. teja musIkhatA zANApurUSane caDatInAM sAdhanarUpe thAya che. 6 je manuSyane AtmazaktimAM (peAtAmAM) vizvAsa nathI te manuSya dharmanA uMcA pagathIA upara caDavAne lAyaka nathI. Atmazakti anaMta che. eka kSaNamAM anaMta karmonA nAza karI zake che, mATe game tevI kRta ke vighna Ave tA paNa tenA pAra tethI ja pAmI zakAya che. jene Atma sAmarthyamAM vizvAsa nathI te kadApi kAI mahatvanuM' kAya te siddha karI zakavAnA nathI, 7 prathama prayatne ja tame kadI niSphaLa jAme tA paNu AraMbhelu' kAya' mUkI dezeA nahi, krIthI te kAryanA prArabha karo A pramANe ekavAra nahi, paNa hajAra vAra nirAza thavu paDe chatAM paNa gabharAze ke himmata hAraze! nahi jo ke tamane hamaNAM vijaya dekhAtA nathI chatAM dareka vakhate tame vijaya samIpamAM jatA jAo che ane ate tamArI pavitra AtmA vijayI ja nivaDaze. 8 savAranAM cAra vAge uThe. kAi paNa javAnA zabda na saMbhaLAya tyAM padmAsana karIne bese. zarIrane khIlakula halAve nahi, manane ekAgratA karavA makhAne be pAMpaNAnI For Private And Personal Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 400 ]. dhyAnadIpikA vacce, yA nAsIkAnI DAMDI upara sthApana kare. khaDakhaDATa thAya ke maccharAdi jatu zarIra upara AvI bese te paNa zarIrane halAve nahi. zvAsozvAsanI kriyA ghaNI ja zAMtithI haLave haLave kare. vadhAre vakhatanA abhyAse mana ghaNI ja zAMtimAM Avaze. 9 koI kAryane mATe pote azakta che ema kadI paNa mAnavuM nahi. bIjAnA vicAranA gulAma nahi thavuM. dareka kAryane mukhya uddeza lakSamAM rAkhave. hAra thayA chatAM paNa nirAza na thavuM. prabaLa utsAha rAkha. AtmavizvAsa kadi khe nahi. ALasa ane pramAdane te dezavaTe ja Apa. kArya siddhi mATe satatu abhyAsanI jarUra che. nAnA nAnA choDavAo, vRkSo, janAvare ane manuSyo dareka satat alyAsathI kevI rIte AgaLa vadhyA che? ane vadhe che? tene vicAra kare, dareka cho AgaLa vadhavAnI zakti dharAve che. 10 AtmAnI zakti AtmAmAM hovA chatAM Atmika guNo mATe bahAra phAMphA mAravAmAM Ave che. A keTaluM badhuM prabaLa ajJAna pUrNa sukha AtmAmAM hovA chatAM te mATe pudgala (jaDa vastuo) nA cuMthaNa gUMthavAno prayatna kare te prakAzane aMdhakAramAMthI zodhI kADhavAnA prayatnanI mAphaka niSphaLa che. 11 -nIti vicAra ratnamALAmAMthI le sva. . AcArya vijayakezarasUrijI mahArAja For Private And Personal Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kArika kSetra madIza ja, pA kAnANI, For Private And Personal Use Only