________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
..
.
ધ્યાનદીપિકા
[ ૧૨૭ ] એક વસ્તુના ઉપર ચિત્તનો વિરોધ કરે તેને જિનેશ્વરે ધ્યાન કહે છે. દઢ સંહનનવાળા મુનિને પણ તે અંતરમુહૂર્ત સુધી હોય છે.
છદ્મસ્થાનું જે માન છે તે અંતરમુહૂતી પ્રમાણે હેય છે, કર્મોના સમૂહનો નાશ કરનાર યોગના નિધરૂપ ધ્યાન જિનેશ્વરોને હોય છે.
જે એક ચિતારૂપ નિધિ છે તે ધ્યાન કહેવાય છે. તે સિવાયની મનની અવસ્થાને ભાવના અથવા અનુપ્રેક્ષા અથવા પદાર્થ ચિંતારૂપ ધ્યાન સંતાન કહે છે.
ભાવાર્થ –એક વસ્તુના ઉપર ચિત્તને નિરોધ કરો એટલે મનને એક વસ્તુ ઉપર જ રોકી રાખવું તેનું નામ ધ્યાન કહેવાય છે.
જેમાં ગુણ પર્યાય તે વસ્તુ કહેવાય છે. આત્મા કે જડ કઈ પણ વસ્તુ ઉપર મનને રોકી શકાય છે, બહાર કઈ પણ જડ વસ્તુ કે તેની આકૃતિ, ભગવાનની પ્રતિમાજી વગેરે વસ્તુ ઉપર દષ્ટિ સ્થાપન કરી, દષ્ટિ સાથે મનને રોકી રાખવું. અંતરમાં કઈ પણ આત્માને ગુણ દયેય તરીકે લે. જેમ કે હું આનંદસ્વરૂપ છું કે જ્ઞાનસ્વરૂપ છું, અથવા આખા આત્માને ય તરીકે લે એટલે તેના ગુણ કે આત્મા તરફ મનને ઘેરીને તેના ઉપર જ ચોંટાડી રાખવું. વચમાં તે ગુણના લક્ષ સિવાય બીજું કાંઈ પણ સંકલ્પ ઉત્પન્ન થવા ન દેતાં તે ગુણ તરફ મનને અખંડ પ્રવાહ ચલાવ મનને નિઃપ્રકંપ (નિશ્ચલ) રીતે તેના ઉપર સ્થાપન કરવું (ધારી રાખવું). વાયુ વિનાના સ્થાનમાં રહેલા દીપકની
For Private And Personal Use Only
