________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ ૨૩૬ ]
ધ્યાનદીપિકા
મન પ્રધાન બહુ બળવાન છે. તે જો આ ઇન્દ્રિયારૂપી સ્ક્રીઆની મિજબાની-ભક્તિ ચાખવાથી દૂર રહે તેા તે આત્મારૂપ રાજાનું' ધણું હિત કરી શકે તેમ છે, તેને આવા દૈહરૂપ મિલન બંદીખાનામાંથી છેડાવી શકે તેમ છે અને તે આત્મારૂપ રાજાની સાથે અભેદ થઈ રહે તેમ છે. પશુ આ દ્રિચારૂપ આના કમજામાંથી તે છૂટે, તેા આ સવ વાત બની આવે તેમ છે.
માટે જ શાસ્ત્રકાર કહે છે કે વિષયા થકી ઇંદ્રિયાને વ્યાવૃત્ત કરવી-પાછી હઠાવવી. કાં તા ઇંદ્રિયાએ મનની આગળ વિષા હાજર કરવા નહિ અગર તા મને ઇન્દ્રિયા પાસે જવું બંધ કરવું, આ ઉપાયાને પ્રત્યાહાર કહે છે,
આપણે ઇંદ્રિયેાને વિનંતી કરીશું' કે તમારે વધારે વખત નહિ, તેા જેટલી વખત મન આત્માની સમીપ જવાની ઈચ્છા કરે તેટલા વખતને માટે મનને વિષયા હાજર ન કરવા. અથવા આત્માના ભલા માટે મનને વિનતિ કરીએ છીએ કે તેણે આત્માની નજીક જવાની ઈચ્છા હૈાય ત્યારે અગર આત્માની હજૂરમાં દાખલ થવા અગાઉ જ પેાતાની આ સ્ત્રીઓને યાદ ન કરવી—તે તરફ્ પોતાનુ ધ્યાન ખેચવુ નહિં. અને તે સિવાયના વખતમાં કદાચ ઇંદ્રિયાની પાસે જવુ પડે તેા તે જે અનુકૂળ કે પ્રતિકૂળ વિષયા આપે તેમાં હર્ષ, શાક, રાગ કે દ્વેષ ન કરતાં મધ્યસ્થ રીતે તેને અનુભવ કરી લેવા. આમ કરવાથી તે મનના માલિક-મનને શક્તિ આપનાર આત્મારૂપ રાજાને જરા પણ દુઃખ થવાના સભવ નથી. પેાતાના માલિકના ભલા માટે મન અને
For Private And Personal Use Only
