________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
-
-
E
[ ૨૩૪ ]
માનદીપિકા ચિતન્યને વિવેક કરી, આત્મજ્ઞાન વડે પુદગલની વાસનાને ઈરછાને બાધ સાધ્ય કર્યો છે. આથી ફલિતાર્થ એ થયે કે જેનું અંતઃકરણ શુદ્ધ છે, તેને રેચક, કુંભક, આદિ પ્રાણાયામોની જરૂર નથી.
પ્રત્યાહાર ૫ इंद्रियार्थनिरोधो य: स प्रत्याहार उच्यते । प्रत्याहारं विधायाथ धारणा क्रियते बुधैः ॥१०२॥
ઇન્દ્રિયોના વિષયને નિરોધ કરે તેને પ્રત્યાહાર કહીએ છીએ. પ્રત્યાહાર કર્યા પછી વિદ્વાને ધારણ કરે છે.
ભાવાથ–ધ્યાનને મુખ્ય આધાર મન ઉપર છે. મન જુદા જુદા વિષયોમાં વિખરાયેલું હોય તે તેનું બળ એક પ્રવાહમાં મજબૂત રહેતું નથી. મનને ઇન્દ્રિયો ખેરાક પૂરો પાડે છે. આંખ દેખવાના પદાર્થો મન આગળ રજૂ કરે છે. નાક સૂંઘવાના પદાર્થો તરફ મનનું ધ્યાન ખેંચે છે. જીભ સ્વાદના પદાર્થોનું ભેટશું મનને કરે છે. કાન સાંભળવાના શબ્દો તરફ મનને ચંચળ કરે છે. અને સ્પર્શ ઇદ્રિય વિવિધ પ્રકારના સ્પર્શ તરફ મનને લલચાવે છે. ઇદ્રિ પાંચ છે. જુદા જુદા દરવાજાથી તે તે પદાર્થોની તરફ ઇદ્રિ મનનું ધ્યાન ખેંચે છે. જેમ એક પુરુષને પાંચ સ્ત્રીઓ હોય અને તે સર્વે પોતાના પતિનું ધ્યાન પિતા તરફ ખેંચવા માટે પિતાથી બનતું કરે છે. સારામાં સારા પદાર્થો લેટ કરીને પતિનું મન રંજન કરે છે, પતિનું મન ખુશી કરવા માટે તેને સારુ વિવિધ પ્રકારની અનુકૂળ સામગ્રીઓ તૈયાર કરી
For Private And Personal Use Only
