Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / namo namo nimmatanuMsaLaK II AgamasUtra saTIka anuvAda S anuvAda zreNI sarjaka - muni dIyaratnasAgara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 6 mAM che... A bhAga - sthAna-2 0 "rathAna" - aMgap-3-nA... - anuvAda-zreNInA sarjaka : muni dIparatnasAgara -- sthAna-4 ane tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa -0- sthAna-5 Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 -X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga -: mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. |III ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 III Tel. 079-25508631 [6/1]
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ RNasvIkAra AgamasUtra saTIka anuvAda Suo Yi Ji Ji Qi 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIvadi, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA cite AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke yAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vitarahitapaNe mUd svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI hacamacaMdrasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA Agama saTIka anuvAdanA A bhAga | 6 | nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI A papU. gacchAdhipati AcAryadeveza zrI Ai devendrasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma teozrInI preraNAthI lAbhalenAra che zrI aThavAlAInsa jaina je.mU.pU.saMgha che mA tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda TrasTa - surata 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanapabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukata baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSanA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.]
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sAdhvIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta AdevazrI bhaktisUrIzvarajI maLyA samudAyavartI zramaNIvaryA mokSanaMditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvebhUpU. saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAryadeva AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI zruta anurAgINI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sAdhvIzrI caMdrayazAzrIjI mAthI prerita -1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -2- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA 5.pU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI manA zrutAnurAgI ziSyA sAzrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthIzrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI AdinAtha jaina zve saMgha," bhopAla. 66 (4) paramapUjyA vardhamAnatapasAdhikA, zatAvadhAnI sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte "karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI,' karacelIyA, surata.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAzanono eka-301 1- AgamasuttANi-mUlaM 49 prakAzano EUR A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 2 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatayA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIza pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. Agamasaddomo, ApanAmoso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500/ -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda 40 prakAzano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda prakAzano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tattvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A AgamasUtra-hindI anuvAd mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane Anama saTI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga 6-prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyoganuM saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuruSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nihavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane dRSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThAMka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. A "Agama kathAnuyoga'' kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rUA. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 9. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRt 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sUcanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDalu, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 43 10. AgamasUtra saTIka anuvAda 48-prakAzano prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niyukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda'' evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA] sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. saTIka A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM anuvAda nathI. saMskRta ane / prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. payannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka payajJAono mULano anuvAda che. -- -- -- A hatI. Agama saMbaMdhI amArA 250 prakAzanonI yAdI -- -- --
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano pratyeka adhyAyane aMte sUtrakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 1 0 tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tattvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - 0 samAdhimaraNa H aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. 0 sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA 15 (5) vidhi sAhitya : * dIkSA-yogAdi vidhi 0 vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pArzva padmAvatI pUjanavidhi (7) yaMtra saMyojana : 0 45-Agama yaMtra 0 vizati sthAnaka yaMtra 3 3 1
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 (8) jinabhakti sAhitya - * caityavandana parvamAlA * caityavandanasaMgraha - tIrthajina vizeSa * caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rUpa caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. d zatruMjaya bhakti * zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI AgamasUtra saTIka anuvAda 0 abhinava jaina paMcAMga * abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) sUtra abhyAsa-sAhitya - 0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa . pratikramaNasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. = = X = E G ma
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH CIC-- | (3) sthAnAMgaNa-3/2 anuvAda tathA TIDAnusArI vivecana * bhUmikA : Agama saTIka anuvAda zreNImAM A trIjuM Agama che. agiyAra aMgasUtromAM bIjuM "sthAnAMga" sUtra che. jenuM mULa nAma kAja ane saMskRtamAM sthAna kahe che. tevA A sthAnAMga sUgane traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. [bhAga-5, 6, a] jemAM A chaTho bhAga che. sthAna-1 thI 3nuM vivaraNa bhAga-5-mAM karAyuM. A bhAgamAM sthAna [adhyayana) 4 ane 5nuM vivaraNa che. amArI jANa mujaba ThANAMga sUtranI koI svataMtra niyukti, bhASya ke cUrNi maLela nathI. hAla zrI abhayadevasUriskRta vRtti [TIkA] upalabdha che. jeno A anuvAdamAM samAveza karela che. ahIM maLa satra sAthe TIkAno anuvAda karatAM koI saMdarbho umerAyA paNa che, to vyAkaraNa ane nyAyAdi prayoga choDI paNa dIdhA che. tyAM tyAM prAyaH - X - X - AvI nizAnI mUkelI che. A chaTho bhAga, pAMcamAM bhAganA anusaMdhAna che, kemake ThANAMga sUtra sAdhyayana1 thI 3 tyAM kahevAI gayA che, tenI prastAvanA paNa tyAMthI jovI. 6 ThANAMga sUtra - TIkA sahita anuvAda 9 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 che sthAna-4 - uddezo-1 che - X - X - X - X - X - * sUtra-249 - cAra aMtakriyAo kahI che. temAM prathama aMtakriyA A :- koI akarmI AtmA manuSyabhavamAM utpanna thAya che. te muMDa thaIne gRhavAsa choDI zaNagArapaNe pravajita thaIne uttama saMyama, uttama saMtara, uttama samAdhivALo thaI, rAvRtti, pAra pAmavAno arthI, upadhAna tapa karanAro, duHkhAya karato tapasvI thAya che, tene ghora tapa karavo paDato nathI, ghora vedanA thatI nathI evo prazya dIdhayu bhogavI siddha thAya che, buddha thAya che. mukta thAya che. parinirvANa pAme che, sarve duHkhono aMta kare che. jema cAturaMta cakravartI bharata, - A pahelI AMtakriyA. - have bIjI AMtakriyA - koI jId mahAkarmI thaIne manuSyabhavamAM utaox thAya che, te muMDa thaI gharathI nIkaLI aNagArapaNe pataMjita thaIne uttama saMyama, uttama saMvara yAvatu upadhAna tapa karanAro, duHkha kSaya karanAro, tapasvI thAya. tene ghora tapa karavo paDe, duksaha vedanA sahevI paDe, evo puraSa alpakALano payaraya pALIne siddha thAya che cAvatu aMta kare che. jema ke gajasukumAla aNagAra - A bIjI aMtakriyA. have trIjI aMtakriyA - mahAkarmavALo manuSyatvane yAvat prApta kare, muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagAra padjyA pAmIne ItyAdi bIjI aMtakriyA mujaba jaNavuM. vizeSa e ke - dIrdhakALanI pravajyA vaDe siddha thAya che cAvatuM sarve du:khono aMta kare che. jema sanakumAra cakI. A trIjI AMtakriyA. have cothI aMtakriyA - abha karmavALo manuSyatvane pAmIne, muMDa thaIne yAva4 djyA pAmIne uttama saMyamI yAvata ghora tapa na kare, dusaha vedanA na veda, tevo paNa avAkAlIna pravajyA vaDe siddha thAya yAvata sarva duHkhono aMta kare. jema marudevI bhagavatI. A cothI aMtakriyA che. * vivecana-249 : Ano saMbaMdha A che - pUrvanA chellA sUramAM karmano caya Adi kahyA. ahIM paNa kama ke tenA kAryabhUta bhavano aMta karanArI kiyA kahevAya che. athavA meM sAMbhaLela che ke AyuSyamAna bhagavaMte A pramANe kahyuM che, tethI temaNe je kahevAyeluM kahyuM tema A bIjuM paNa temanuM kaheluM kahe che, mATe AvA prakAranA A saMbaMdhanI vyAkhyA karAya che. aMtakriyA eTale bhavano aMta karavo. temAM (1) - jene tathAvidha tapa nathI, tathAvidha pariSahaja vedanA nathI, paNa dIrdha pravajayA paryAya vaDe siddhi thAya che te pahelI aMtakriyA che. (2) jene tathAvidha tapa-vedanA che, aA pravajyA paryAya vaDe siddhi thAya tene bIjI aMtakriyA che. - (3) - jene utkRSTa tapa-vedanA che, dIrdha pravajyA paryAya vaDe siddhi thAya tene bIjI aMtakriyA che. - (4) - jene tathAvidha tapa-vedanA nathI, atha huM sthAna-ja che - X - X - X -- * bhUmikA : trIjA adhyayana (sthAna] nuM vyAkhyAna karAyuM. have saMkhyAnA krama saMbaMdhathI "cAra sthAna" nAmaka cothAno AraMbha karIe chIe. Ano pUrvanI sAthe saMbaMdha vizeSa che - sthAna-3mAM vividha jIva-ajIva dravya-paryAyio kahyA, ahIM paNa te ja kahe che. A saMbaMdhe AvelA adhyayananA cAra uddezakomAMnA pahelA uddezAnuM paheluM sUtra 6i/2]
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/249 << paryAya vaDe siddhi thAya che, te cothI aMtakriyA che. aMtakriyAnI ekarUpatA hovA chatAM sAdhanAnA bhedathI caturvidhava che. A samudAya artha kahyo. avayavArtha A rIte - bhagavaMte cAra aMtakriyAo kahIM che "te cAranA madhye" evo artha che. * * - A anaMtara kahevAnAra hovAthI sAkSAturUpa te pahelI, bIjInI apekSAe Adha aMtakriyA - ahIM koI puruSa devalokAdimAM jaIne, tyAMthI cAlA karmo vaDe pratyAyIta - manuSyatva pAmyo te alAkarma pratyAkhyAta ema jaNAya che. athavA eka sthaLe utpanna thaIne tyAMthI apakarmI thaIne ja pAcho manuSya thAya te arthAta laghukamapaNAe utpanna. AgaLa kahevAnAra mahAkarmanI apekSAe je 'a' che te samuccayArce che, pi - saMbhAvanArthe che. A pakSanI paNa saMbhAvanA che, mavati - hoya, che - A. dravyathI mastaka lucana karavA paDe ane bhAvathI sagAdine dUra karavAthI, ITR - dravyathI ghara thakI, bhAvathI saMsArAbhinaMdI jIvonA nivAsabhUta avivekarUpa gharathI nIkaLIne ema jANavuM. 'anagAritA' amArI eTale gRhastha - asaMyata, teno niSedha karavAthI anagArI - saMyata, teno bhAva te sAdhutA. prajita eTale prApta. athavA vibhakti pariNAmathI nirgunthapaNe pravajyAne pAmela. te kevo che ? pRthvI AdinA saMrakSaNarUpa saMyama vaDe adhika te saMyama bahula athavA saMyama jene vizeSa che te. e rIte saMvara bahula paNa jANavuM. vizeSa e ke Azrava nirodha te saMvara. athavA indriya-kakSAyano nigraha Adi bheda. ahIM saMvarabalanuM grahaNa prANAtipAtanI viratinuM prAdhAnya jaNAve che. kahyuM che ke - prANAtipAtarUpa eka ja vrata samasta jinavaroe kahyuM che, bAkInA tenI rakSA mATe che. A bIjuM paNa rAgAdinA upazamayukta cittanI vRttithI thAya che, tethI kahe che - samAdhi bahala. Harfdha - prathamavAhitA athavA jJAnAdi, vaLI samAdhi sneharahitane ja hoya che, mATe kahyuM - 'rUkSa' . zarIra ane manamAM dravya-bhAvarUpa neharahitapaNAe kaThora, athavA karmamaLane dUra kare te kUva. A kaI rIte saMvRta che, te kahe che - tIra - bhavasamudranA pArane prArthe che, govA svabhAvavALo te tIrArthI athavA tIrasthAyI athavA tIsthiti. tethI ja upadhAnavALo - jenA vaDe zruta sthira karAya te upadhAna arthAt zrutaviSaya tapanA upacAravALo, A kAraNathI du:kha thatu sukha ke tenA kAraNapaNAthI karma, teno je kSaya kare te du:kha kSaya, tapanA nimite karmanuM khapavuM thAya che tethI kahe che - 'tapasvI' tapa-atyaMtara, karmarUpa dhaMdhanane bALanAra agni jevo, jenuM niraMtara zubha dhyAna lakSaNa che, te tapasvI. je A prakArano che tene tathA prakAra - vardhamAna svAmI jevo atyaMta ghora tapa na hoya, vaLI tathA prakAra-ati bhayaMkara upasarnAdi vaDe prApta du:khane vize rahenArI vedanA na hoya kemake te avAkarma vaDe Avela che, tethI tavAvidha abhakarma pratyAyAtAdi vizeSaNasamUha yukta puruSa bahukAlIna pravajayA paryAya vaDe fSatti - aNimAdi yogathI kRtArtha athavA vizeSathI mokSagamana yogya sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 thAya che. kemake sakala karmanAyaka mohanIyano nAza kare che, tethI cAra ghAtikarmanA nAzathI yuvate - kevaLajJAnabhAvathI sarva vastune jANe che, tethI pute - bhavopagAhI karmo vaDe mUkAya che, tethI nirvAti - sarva karmo vaDe vikAranA samUhanuM nirAkaraNa thavAthI zItaLa thAya che. - x - zArIrika, mAnasika sarve duHkhono aMta kare che. jene tathAvidha tapa-vedanA nathI te dIrdhakAlina paryAya vaDe - X - prathama jinanA prathama putra, eka so pugamAM moTo, pUrva-dakSiNa-pazcima samudra ane himavaMta parvatarUpa cAra aMta pRthvInA svAmIpaNe cAturaMta, evo je bharata cakravartI, te pUrvabhave laghukama, savarthisiddha vimAnathI cyavIne cakavartIpaNe utpanna thaI rAyAvasthAmAM ja kevalajJAna pAmIne roka lAkha pUrvanI pradyAvALA, tathAvidha tapa ane vedanArahita ja mokSa pAmyA. have bIjI aMtakriyA-pUrvanI apekSAe anya - bIjA sthAne kahevAthI bIjImahAkarmIpaNe - gurakamatAthI pratyAyAta ke pratyAjAta, te mahAkarma pratyAyAta, teno kSaya karavAne tathA prakAre ghora tapa kare che - karmodayathI prApta evI vedanA sahe che. alapakALamAM - je kRSNanA laghubaMdhu gajasukumAla, tene bhagavaMta ariSTanemi pAse pravajyA svIkArI, smazAnamAM kAyotsargarUpa mahAtapa karyo, zira para mUkela jAjavalyamAna aMgArAthI utpanna atyaMta vedanAvALA aya evA paryAya vaDe siddha thayA. zeSa sugama che. have trIjI - cothA cakravartI sanakumAra, te mahAtapavALA, roga hovAthI mahAvedanAvALA hatA, temaNe dIrdha paryAya vaDe te bhavamAM siddhinA abhAve bhavAMtaramAM siddhi prAptirUpa karI te bIjI aMtakriyA.. have cothI - jema marudevI, prathama jinanA mAtA sthAvaratvamAM paNa kSINa prAyaHkarmavathI apakamAM, vaLI tapa ane vedanArahita siddha thayA. uttama hAthI para ArUDha thayelA ane Ayu samApta thatAM siddhatva pAmyA.. A dANAMntika arthonuM sarvathA sAdharma na vicAravuM. dezarUpa dRSTAMta vicAravuM. kemake maradevIne 'muMDa' thayA Adi vizeSaNo ghaTatA nathI, paNa phaLathI sarvathA sAdharma che. puruSa vizeSanI aMtakriyA kahI, tenuM svarUpa nirUpaNa karatAM sUtro kahe che sUtra-250 :1. cAra prakAre vRkSo kahe che - dravyathI uMcA-bhAvathI uMcA, dravyathI uMcAbhAvathI nIcA, dravyathI nIA bhAvathI uMcA, dravyathI nIcA bhAvathI nIu. 2. e rIte cAra prakAre puruSo kahA - dravyathI uMcA bhAvathI uMcA te pramANe cAva4 dravyathI nIcA-bhAvathI nIcA. 3. cAra prakAre vRkSo kahe che - dravyathI uMcA-bhAvathI zubha pariNata dravyathI uMcA-bhAvathI azubha pariNata dravyathI nIcA-bhAvathI zubha pariNata, dravyathI nIcA-bhAvathI azubha pariNata. 4. e rIte parapo cAra prakAre kahyA * dravyathI uMcA ane bhAvathI ucca pariNad. e rIte cAre bhedo kahevA. 5. cAra prakAre vRkSo kahe che - uta ane uacrUpa, e rIte cAra bheche. 6. e pramANe cAra prakAre puruSo kA - uid ane uicrUpa . cAra bheda
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/5o 22 paraNo kahyA - dravyathI uad-bhAvathI uguta manavALA Adi cAra, A pramANe - 8, saMkalpa, 9. prajJA, 10. daiSTi, 11. zIlAcAra, 1ra. vyavahAra, 13, parAkma. A 'mana' AdimAM puruSanA bheda jANavA, vRkSanAM sUtra nathI. 14 thI 26 : cAra prakAre vRkSo kahyA - koI ju- 25 koI ju * vaka, ema cAra bhaMgo jANatA. e rIte purayo cAra prakAro kahA - koI ju * Rju e rIte uand-aNata vaDe AlAla kA tema Rju-vakane 'parAkrama' sudhI kahevA.. vivecana-50 : sugama che. paraMtu - je chedAya te vRkSa, bhagavaMte vivakSA vaDe cAra bhede kahyA. temAM unnata - dravyathI UMco, eka - koI vRkSa vizeSa, te ja vRkSa jAtyAdi bhAvathI uad - azokAdi, A eka bhaMga, koI eka dravyathI unnata paNa jAtyAdibhAve praNata-hIna lIMmaDo Adi, e bIjo bhaMga. koI dravyathI nIco, te ja jAtyAdi bhAve uMco-azokAdi, te trIjo bhaMga. koI dravyathI nIyo, te ja jAtyAdithI praNata hInalImaDo Adi te cotho bhaMga athavA pUrve uMco-hAla paNa uMco, te kAlathI cAra bhaMga. e pramANe vRkSavat cAra prakAre puruSa te sAdhu ke gRhastha che. kuLa, aizvarya Adi laukika guNo vaDe athavA gRhastha paryAyamAM zarIra vaDe UMco ane lokottara jJAnAdi vaDe dIkSA payayimAM zreSTha athavA uttama bhAva vaDe unnata, vaLI kAmadeva vagere mAphaka zabha gati vaDe zreSTha, A pahelo bhaMga. vRkSa sUtranI jema cAvatu "praNata nAma eka praNata" ema cAra bhaMga paryanta kahevuM. temAM kulAdi vaDe unnata ane jJAnavihArAdi vaDe praNata-hInapaNAthI zailaka rAjarSi mAphaka ke brahmadadvatu bIjo bhaMga jANavo. vaLI saMvega prApta zailaka athavA metArya mAphaka bIjo bhaMga ane udAyInRpane mAranAra mAphaka ke kAlazokivat cotho bhaMga jANavo. e rIte daSTAMta-dANanika sUtramAM sAmAnyathI kahIne tenA vizeSa sUtronuM kahe che * UMcAIpaNe eka vRkSa, umta pariNata - azubha sAdi5 nIyapaNAne choDIne zubha rasAdirUpa zreSThapaNe pariNata che, A eka bhaMga. bIjA bhAgamAM praNata pariNata-uttalakSaNa unnatapaNAnA tyAgI ane e benA AdhAre trIjA ane cotho bhaMga jANavo. vizeSa sUtratA A che : pahelAM unnatava-praNadva sAmAnyathI kahyuM. ahIM pUrvAvasthAthI avasthAMtara pAmavA vaDe vizeSita che. e rIte dANiiktake paNa pariNata sUtra jANavuM...pariNAma AkAra, bodha, kriyA bhedathI traNa prakAre che, temAM AkArane AzrIne rU5 sUtra che. temAM unnatarUpa saMsthAna ane avayavAdinA sauMdaryathI... gRhastha puruSane paNa ema ja jANavA. pravajita to saMvigna-sAdhuvezadhArI che. bodha pariNAmanI apekSAvALA cAra sUtro che. temAM jAtyAdi guNo vaDe ke UMcAI vaDe unnata, svabhAve audAryAdiyukta manavALo, e rIte bIjA paNa traNa bhaMga jANavA. e rIte saMkapAdi sUtromAM caturbhagIno atideza lAghavArthe karyo che. saMkalA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vikalpa eTale vizeSa viyAra, AnuM unnatapaNuM audAryAdiyukatapaNe athavA sat padArthanA viSayapaNAthI che. prakRSTa jJAna te prajJA-mArthanuM vivecakatva, tenuM zreSThapaNuM avisaMvAditAthI che...darzana-daiSTi-cakSuja jJAna ke naya abhiprAya. tenuM uadva avisaMvAditAthI che... kriyA pariNAma apekSAe traNa sUtromAM zIlAcAzIla eTale samAdhi, tapradhAna AcAra ke samAdhino AyA-anuSThAna te zIla vaDe ke svabhAva vaDe AcAra. tenA nirdUSaNavathI AnuM unnatava che, vAsanAMtaramAM zIla ane AcAra # bheda vaDe kahevAya che. vyavahAra - anyonya levuM-devuM athavA vivAda, AnuM unnatapaNuM to prazaMsAyogyava vaDe che...parAkama-parAkrama vizeSa athavA zatruonuM AkramaNa karavuM, tenuM unnatapaNuM apatitatatva ane zobhana viSayavathI che. unnatathI viruddha praNatatva sarvatra vicAryuM. * * A mana vagere caubhaMgInA sAta sUtromAM eka ja puruSajAta AlApaka jANavo - pratipakSa - daSTAMtabhUta vRkSa sUtra nathI, kemake dRSTAMtabhUta vRkSomAM daSTiiiktaka puruSanA dharmono - mana vagereno asaMbhava che. ja-pUrvavatu koIka saraLa vRkSa, Rju aviparIta svabhAva, aucitya vaDe phalA AdinA saMpAdanathI eka bhaMga. bIjA bhaMgamAM bIjuM pada - vaka ati phalAdimAM viparIta, bIjA bhaMgamAM paheluM pada - vaka eTale kuTila ane cotho bhaMga sugama che. athavA pahelA Rju eTale avaka, pachI paNa Rju eTale avaka athavA mULamAM saraLa ane aMte paNa saraLa ema caubhegI karavI. - ukta daSTAMtarUpa che. puruSa to haju eTale bahArathI zarIra, gati, vANI ane ceSTA vagerethI saraLa temaja aMtarathI mAyArahitatvathI susAdhu mAphaka bAju, A eka bhaMga.. tathA Rju to bahArathI vakra ane aMtarathI kAraNavazAt saralabhAva batAvanAra duSTa sAdhuvatu, e bIjo bhaMga.. bIjo bhaMga kAraNavazAtu bahAcI vakra paNa aMtarathI mAyArahita, pravacana gopananI rakSAmAM pravartela sAdhuvatuM.. cotho bhaMga to ubhayathI vaka, tathAvidha zaThavatu athavA kALabheda vaDe paNa vyAkhyA karavI. have kAju ane haju pariNata Adi agiyAra caturbhagI lAghava mATe atideza vaDe kahe che - A zabda vaDe RjunAma Rju ityAdithI batAvela kramabhaMga krama vaDe je prakAre pariNata pAdi vizeSaNa vaDe vizeSitapaNAe ju-vaka che, unnata ane praNata vaDe paraspara pratipakSabhUta sadeza pATha che. tathA te prakAra vaDe pariNata-rUpAdi be vizeSaNavALAthI gaThaja-vaka zabda vaDe paNa pATha kahevo. te pATha bhAvatu parAkrama' zabda sudhI kahevo. kAju-vaka vRkSa sUtrathI cAvatuM. tera sUp paryA, temAM kAju - 2, bAju pariNata-2, jurUpa-2 lakSaNavALA cha sUtro, vRkSArdaSTAMta - puruSa daSTirtika svarUpa che. ane mana pramukha sAta sUtro deTAMta rahita che. * sUtra-51 thI 53 - [51] pratimAghAta ANagArane cAra bhASA bolavI kahyuM, te A *
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/51 thI 253 24 cArAnI, pracchanI, anujJApanI, vyAkaraNI...[5] cAra prakAre bhASA kahI che - satyAbhASA, mRSAbhASA, satyA-mRSAbhaNa, asatyA-amRSA bhASA. ri5] cAra prakAre vo kahA che - eka zuddha-zuddha, eka zuddha-azudad, eka azuddha-zuddha, eka zuddha-azuddha. e pramANe cAra prakAre puruSo kahyA che * eka zuddha-zuddha ItyAdi cAra bhaMga jANavA... e rIte pariNata ane rUpathI vaTAnI caubhaMgI kahevI . e rIte pro paNa jANavA. cAra prakAre puraNa kahyA che - zuddha ane zuddha manavALA, ityAdi cAra bhaMga. e pramANe saMkalpa yAvatu parAkramanA cAra bhaMga jANavA. * vivecana-251 thI 253 : [51] pratimA-siddhAMta prasiddha bAra bhikSa pratimA, tene svIkAranAra vaDe je yAcanA karAya che, te yAyanI - pANI vagerenI yAcanA, mane AmAMthI ATaluM pANI Apo ityAdi siddhAMta prasiddha krama vaDe..tathA pracchanI-mArga Adi athavA kathaMcita sUNArtha..tathA anujJApanI - avagrahanI..vyAkaraNI-koIe pUchelA artha AdinuM pratipAdana karavuM te. - ri52] bhASAnA prastAvathI bhASAnA bhedone kahe che - cAra bhASAdi mAta - utpati dharmaka, te vyaktirUpa vastu, tethI bhASAthI utpanna thayela vyaktirUpa vastu, mera - prakAro bhASAjAta, temAM vidhamAna munio, guNo ke padArthonA mATe hitarUpa te satya, sUtranI apekSAe prathama athavA jenA vaDe je bolAya te bhASA athavA bolavuM te bhASA, kAya yoga vaDe gRhita ane vacanayoga vaDe nIkaLela bhASAdravya vaMNAno je prakAra te bhASAjAta "AtmA che', ityAdi vatuM. sUtrakamathI bIjuM mRSA-asatya, 'AtmA nathI' ityAdivatuM. trIjI satyamRSA-ddubhaya svabhAva - "AtmA che - kita che." ityAdivac. cothI asatyA-amRSA-anubhaya svabhAva vyavahArabhASA kahevAya che.] A saMbaMdhe be gAthA che satpaSonA hitane mATe te satyA athavA sArA muni mATe guNo tathA padArtho mATe hitarUpa, - tenAthI viparIta te mRSA ane satya-asatya baMne svabhAvavALI te mizrabhASA. je traNa bhASAmAM svIkArela nathI, mAtra zabdarUpa che, te asatyAmRSA. A cAre sabheda-salakSaNa-sodAharaNa jema sUtramAM kahelI che tema jANavI.. puruSabheda nirupaNa mATe tera sUbo che- sUtro spaSTa che, vizeSa e ke - zuddha vara-pavitra taMtu vagere kAraNa vaDe banAvela hovAthI, vaLI zuddha-navIna malanA abhAvathI athavA pahelA zuddha hatuM ane hAla paNa zuddha ja che. vipakSa sugama ja che. have dANatika yojanA kahe che - jAtyAdithI zuddha ane nirmaLa jJAnAdi guNapaNe zuddha athavA kALanI apekSAe zuddha. cAra bhAMgAno samudAya te caturbhagI - x -. teno A artha che - vastra mAphaka cAra bhAMgA puruSane vize kahevA. jema zuddha padathI zuddha padamAM dAkhiiAka sahita cAra bhAMgAvALuM vastra kahyuM e rIte jenA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 pUrvapadamAM zuddha pada che evA pariNatapada ane rUpapadamAM cAra bhAMgAvALA vastro pratipakSa sahita dASTAMtika sahita kahevA - te A rIte - cAra vastro kahyA che - eka zuddha-zuddha pariNatanI caturbhagI. e rIte puraSajAta sUtranI caubhaMgI, e rIte zuddha vastra ane zuddha rUpanI caubhaMgI e pramANe ja puruSamAM caubhaMgI karavI. vyAkhyA pUrvavatuM jANavI. ghara, Adi-bahArathI zuddha ane aMtarthI zuddha manavALo. e rIte zuddha saMkalpa, zuddha prajJa, zuddha dRSTi, zuddha zIlAcAra, zuddha vyavahAra, zuddha parAkrama A sUtromAM vastrone choDIne puruSo ja cAra baMgavALA kahevA. vyAkhyA pUrvavatu jANavI. A ja kAraNathI kahe che a. - puruSa bhedAdhikAre sUra * sUtra-254 thI 56 :[54] cAra yugo kahyA che - atijAta, anujAta, avajAta, kulAMgAra, [55] cAra prakAre puruSo kahyA che . eka satya * satya, eka satyaasatya ityAdi cAra bhaMga..e pramANe pariNata yAvat parAkrama jaNAvA. vastro cAra prakAre kahA - eka zuci-zuci, eka zuci-Azuci, ityAdi cAra bhaMga jANavA. e pramANe cAra prakAre puruSa kA che - eka zuci-zuci, ityAdi cAra bhaMga. e pramANe zuddha vastravata zuci cAvat parAkrama kahevA. [56] cAra prakAranA koka kahyA che - Amaphala koka, tADaphala koka, vallIphala koTaka, meMDhaviSANa koTaka. A pramANe cAra prakAre paNa kahyA che . maphaLa koka samAna cAlatu meMDhaviNa koka samAna. * vivecana-54 thI 256 : [54] sutA - putro, 1- aphanAta - pitAnI saMpadAnuM ullaMghIne thayela athavA * x * pitAthI ati vizeSa saMpadAne pAmela - ati samRddhivAnuM, tethI atijAta ke atiyAta - 25Sabhadevavatu. - manunAta - pitAnI samAna saMpattivALo te kAnujAta athavA anugata-pitAnI Rddhi vaDe anusaranAra - pitA samAna, mahAyazAvatuM, AdityayazA pitA vaDe tenuM tulyapaNuM hovAthI, 3- arva nAta - apa eTale hIna, pitAnI saMpattithI hIna thayela, pitAthI kaMIka hIna guNavALo, bharatayakInI tulanAe hInapaNuM hovAthI AdityayazA mAphaka. 4kulAMgAra - potAnA kuLamAM aMgArA jevo, doSa athavA saMtApano karanAra hovAthI - kaMDarIkanI mAphaka. A rIte ziSyo cAra prakAre che- suta zabdathI ziSya artha paNa pravRta che. temAM 1- atijAta - siMhagiri apekSAe vajasvAmI, 2- anujAta - zayyabhava apekSAe yazobhadra mAphaka, 3- apajAta - bhadrabAhusvAmI apekSAe sthUlabhadra mA. 4- kulAMgAra - kulavAlaka vatu ane udAyinRpa mAraka hatuM. [55] yathAvata vastune kahevAthI ane yathApratijJA karavAthI satya, vaLI satya eTale saMyamIpaNA vaDe satvone hita hovAthI athavA pUrve satya hatuM, hamaNAM paNa satya
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/254 thI ra56 26 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 ja che evI rIte caubhaMgI kasvAthI. e rIte sUtrono atideza karatA kahe che - 'ra'fkhatyAra, spaSTa che, vizeSa A rIte sUko che - cAra prakAre puraSa kahyA * coka satya : satya pariNata - 4-, e pramANe satyamana, satyasaMkalpa, satyapajJA, satyardaSTi, satya zIlAcAra, satya vyavahAra, satya parAkrama e badhAMnI caubhaMgI jANavI. puruSonA adhikAramAM ja A bIjuM sUtra kahe che cAra vo. ityAdi zuci eTale svabhAvathI pavitra, vaLI saMskAra athavA kALabheda vaDe. puruSanI caubhaMgImAM zuci puruSa durgandharahita zarIra vaDe ane zuci svabhAva vaDe. zuci pariNata ane zucirUpa A be sUtro daiTAMta ane dANAMtikA sahita che. zucimana ityAdi, puruSa mAtrane Azrita ja sAta sUga atidezathI kahyA che. - X - [256] puruSAdhikAramAM ja anyasUtra kahe che - 1. AMbo, tenuM punartha * phaLa, tenuM ra va - utpanna karanAra puta - kalikA, e rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa e ke- tAta - vRkSa vizeSa, vallI - kAliMgAdinI velaDI, meMDha viSANa-maiDhAnA zIMgaDA samAna phaLavALI vanaspatinI jAtiAvaLa, tenuM koka. A cAra ja koraka TAMtapaNe grahaNa karelA che, mATe cAra kahyuM, paNa lokamAM cAra ja koka nathI, ghaNAM jaNAya che. ve. tyAre sugama che, vizeSa e ke - upanaya A pramANe jANavo - je puruSa, sevAyo hoya ane yogya kALamAM ucita upakAra rU5 phaLane Ape che te AmapralaMbA koTaka samAna che, je puraSa, sevakane dIrdhakALe kaSTathI mahAnuM upakAska phaLane kare che, te tAlapralaMba koraka samAna, je kaleza vinA tatkALa phaLane Ape te vallI pralaMbA koka samAna, je sevAyA chatAM sArA vacana mAtra kahe paNa upakAra na kare te meMDhaviSANakoka samAna che. * x - have puruSa adhikAramAM ja dhuNanA sUrane kahe che- * sUtra-253 : cAra prakAre dhuNa kahelA che - vasA khAnAra, chAla khAnAra, kAi nAra, sAra khAnAra.. A pramANe cAra bhikSa kahyA che vasA khAnAra samAna cAvatuM sAra khAnAra samAna, vacA khAnAra samAna bhikSanuM tapa sara khAnAra samAna kahyuM che, sAra khAnara samAna bhikSunuM Sa vacA khAnAra sama kahyuM che, chAla khAnAra samAna bhikSunuM tapa kASTha khAnAra samAna kahyuM, kASTha khanira samAna bhikSunuM tapa chAla khAnAra samAna karyuM che. vivecana-257 : vacA-bahAranI chAla, je khAya che te "vaphakhAda'. e rIte traNe jANavA. vizeSa e ke - "chali'- daranI chAla, kATha-lAkaDuM, sAra-kAThano madhya bhAga. Izvameve Adi upanaya sUtra che bhikSaNazIla-bhikSaNadharmI ke bhikSAmAM sAdhu te bhikSAka. vacAne khAnAra dhuNA samAna - atyaMta saMtoSIpaNe - AyaMbila AdimAM tuccha AhAra khAnAra hovAthI tvacA khAnAra jevA. e rIte chAla khAnAra samAna-leparahita AhAraka hovAthI. kASTha khAda samAna vigaI rahita AhArakatAthI. sAra khAda samAna - sarvakAmaguNa AhAravaNI. A cAre bhikSuonA tapa vizeSane kahenAruM sUtra - taravaraNIya, sugama che. bhAvArtha e che ke - bahAranI chAla jevA asAra AhAra vAparanArUM AsakitapaNuM na hovAthI karmanA bhedane svIkArIne vajasAra jevuM tapa hoya che, mATe kahe che sAra khAnAra hovAthI sAra khAnAra dhuNAnuM sAmarthya, vaja mukhavathI sArane khAnAra samAna ukata lakSaNavALA sAdhunuM sarANapaNAne bahAranI chAla khAnAra samAna tapa hoya che, te karmasAra bheda prati asamartha che. aMtara chAlane khAnAra dhuNA jevA sAdhune bahAranI chAla khAnAra dhuNA jevAnI apekSAe kaMIka viziSTa bhojana karavA vaDe kaMIka sarApaNuM hovAthI ane kacchanA sAra ane kASThane khAnAra dhuNA samAna sAdhu apekSAe halakA bhojana vaDe Asakti na hovAthI karmanA bhedana pratye kATha khAnAra sama tapa kahyuM. - x - kAThane khAnAra dhuNA jevA sAdhune sArane khAnAra dhuNA jevAnI apekSAe sArarahita bhojana karavA vaDe Asakita na hovAthI vaku ane aMtarachAlane khAnAra dhuNA jevA sAdhunI apekSAe vizeSa sArA bhojana vaDe sarANapaNuM hovAthI chAlane khAnAra dhaNA samAna tapa kahyuM. - X - ityAdi. prathama vikalAmAM pradhAnatara tapa, bIjAmAM apadhAnatara, trIjAmAM pradhAna ane cothA vikalAmAM apadhAna tapa che - have vanaspati prarUpaNA - * sUtra-258 thI 260 - [58] tRNa vanaspatikAyiko cAra bhede kahela che - agraNIja mUlabhIja, padbIja ane skaMdhabIja. [59] cAra kAraNe takALa utpanna nAraka, nakalokathI manuSyalokamAM zIgha AvavAne che, paNa te manuSyalokamAM AvavAne samartha na thAya, 1. hamaNAM utpanna nairayika nakalokamAM utpanna vedanA vedo manuSya lokamAM zIgha AvavA che paNa te AvI na zake. 2. hamaNAM utpanna aurayika, nakalokamAM narakamAlo vaDe vAraMvAra AkramaNa karAtA manuSyalokamAM zIgha AvavA icche paNa AvI na zake. 3. hamaNAM utpanna nairayika narakavedanIya karma kSINa na thavAthI avedanaanirjarAne kAraNe manuSyalokamAM AvavA samartha thato nathI. 4. A pramANe nakAmu karma kSINa na hovAthI yAvata AvavA samartha thato nathI. A cAra kAraNe hamaNAM utpanna nairasika yAvata manuSyalokamAM zIgha AvavA samartha na thAya. [26] sALIone cAra saMghATikA dhAravI ane paheravI ko be hAtha pahoLI eka, traNa hAtha pahoLI be, cAra hAtha pahoLI eka. * vivecana-258 thI 260 : [58] vanaspati prasiddha che. te ja kAya-zarIra jeonuM che te vanaspatikAya, te ja vanaspatikAyiko, vRNa jAtinA te tRNa vanaspatikAyiko athatui bAdo. jene AgaLa bIja che te aNabIja - koraMTaka Adi, athavA jeonuM AgaLa bIja che te aNabIjo * vrIhI Adi. jeone mUlamAM bIja che te mUlabIja-kamala kaMda Adi.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/18 thI 260 e rIte padbIja-zelaDI vagere, skaMdhabIja - salakI Adi. skaMdha eTale thaDa. A sUNo bIjA vanaspati jIvono niSedha karanArA nathI. tethI bIjarUha ane samUcchanAja Adino abhAva na mAnavo. jethI sUtrAMtara virodha na thAya. vanaspatijIva kahA. have jIvanA sAmarthyathI narajIvAzrita kathana [59] sUtra sugama che. vizeSa e ke - hA - kAraNa, tatkALa utpanna - nIkaLI gayela che zubhakarmamAMthI te nirA - naka, temAM utpanna te nairayika. tenuM ananya utpatti sthAnava batAvavA kahe che - nakalokamAM, tyAMthI A manuSyalokakSetramAM zIgha AvavA icche. no - nahIM saMvADuM - AvI zake nahIM samuLabhUtha - atyaMta prabaLapaNA utpanna, pAThAMtarathI - thoDIvAramAM utpanna thayelI, pAThAMtarathI je mahAnuM nathI tene mahAnuM thayuM te mahabUta, tenI sAthe je te samaharabhUtA, evI du:kharUpa vedanAne anubhavato icchA kare. A manuSyalokamAM AvavAnI icchAnuM paheluM kAraNa. asamarthanuM kAraNa che, kemake tIvra vedanAthI parAbhava pAmela AvavA samartha nathI. ba Adi naSkapAlo vaDe vAraMvAra AkramaNa karAyelo nAka manuSyalokamAM AvavAne iccha, A AgamananI icchAnuM bIjuM kAraNa. Agamana azaktinuM e ja kAraNa che, kemake teo vaDe dabAyela che tathA narakabhUmimAM je anubhavAya ke je vedanIya te niraya vedanIya, atyaMta zubha nAmakarma Adi ke asAtA vedanIya, te karmasthiti vaDe akSINa, vipAka vaDe na anubhavela, jIvapradezothI na nijerela hovAthI manuSyalokamAM AvavA icchA kare, paNa AvI na zake. avazya vedha karma beDIne kAraNe asamartha. * * * narakAyuSa karma kSINa na thavAthI yAvatuM Avedha ityAdi pAMTha jevo. nicoDa kahe che - A cAra prakAranA kAraNothI AvI na zake. [26] hamaNAM narakanuM svarUpa kahyuM - nAsko saMyama sahAyaka parigraha thakI utpanna thAya che. mATe tenA vipakSIbhUta parigraha vizeSane kahe che- - kalo che - yukta che, granyarI - baMdhanA hetubhUta suvarNAdiyI ane mithyAtva AdithI nirgata te nirgunzI - sAdhvIo, teNIne saMghATI - uttarIya vara vizeSa kipaDo] svIkAravA ane paheravAnuM, be hAthanI pahoLAIvALI - x * ityAdi. dhAraNA karavA ke paribhoga karavAnuM, temAM pahelI upAzrayamAM oDhavA yogya che, traNa hAtha pahoLI bemAMthI eka gaucarI javAmAM, bIjI spaMDila bhUmi javAmAM ane cothI samavasaraNamAM. - x * oDhayA sivAya kyAreya khullA zarIre na rahevuM. * * nArakapaNuM dhyAna vizeSa hoya, dhyAna vizeSArthe ja saMghATI Adi parigraha che, e hetuthI have dhyAnanuM varNana kare che- * sUtra-261 - dhyAna cAra bhede che . AdhyAna, raudradhyAna, dharmadiyAna, zukaladhyAna. 1. AdhyAna cAra bhede che - amanojJa vastuno saMbaMdha thavAthI tene dUra karavAnI ciMtAthI thatuM, manojJa vastunI prApti thatAM te dUra na thAya tenI ciMtA, 28 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 AtaMka-roganI prApti thatA teno viyoga thavAnI ciMtA, sevAyelA kAmabhogano saMbaMdha thavAthI teno viyoga na thavAnI ciMtArUpa. AdimAnanA cAra lakSaNo che - kaMdanA, zocanatA, tipraNatA, vilApa. 2. rIMdrayAna cAra bhede che - hiMsAnubaMdhI, mRNAnubaMdhI, teyAnubaMdhI, sArakSaNAnubaMdhI.. raudradhyAnanA cAra lakSaNo che - vasanna doSa, bahu doSa, ajJAna doSa, AmaraNaMta ghas. 3. dharmadhyAna cAra bhede che - AjJA vicaya, apAya vicaya, vipaka vicaya, saMsthAnA vicaya.. dharma dhyAnanA cAra lakSaNo che - AjJAruci, niyaruici, araciavagADharaci.. dharmadhyAnanA cAra AlaMbana che - vAcanA, pRcchanA, parivartanA, anapekSA.. dharmadhyAnanI cAra anapekSAo che - ekattAnapekSA, anityAnupekSA, zaraNAnapekSA, saMsArAnapekSA. 4. zukaladhyAna cAra prakAre, cAra padomAM pratyAvasArita che - pRthakRtva vitarka savicArI, ekacvavitarka avicArI, sumakriyA anivRtti, samucchinna kiyA apatipAtI.. zukla dhyAnanA cAra lakSaNo che - Avyatha, asaMmoha, viveka, sutsarga.. zukala dhyAnanA cAra alaMbana che - kSamA, mukti mArdava, Ave. zukala dhyAnanI cAra apekSA che - anaMtavRttitAnapekSA, vipariNAmonapekSA, azubhanipekSA, apAyAnupekSA. * vivecana-261 : sUtra sugama che. vizeSa e ke - daNAvavuM te dhyAna - aMtarmuharta mAtra kAla citasthiratA lakSaNayukta. kahyuM che ke - koI eka vastumAM aMtamuhUrta mAtra citanI sthiratA te chaThAsthonuM dhyAna ane yoganirodha te kevalInuM sthAna che temAM - (1) Rta-du:kha, tenuM nimitta athavA nimitte thayela ke pIDitatAmAM thayela te ArtadhyAna * deDha adhyavasAya rU5. (2) hiMsAdi ati kuratA vaDe AveluM dhyAna te raudra, (3) zrata ane cAritra dharmathI yukta dhyAna te dharma dhyAna. (4) AThe prakAranA karmamalane zodhe te zukla. jenA cAra bhedo che te. amanojJa - aniSTa, AtmAne piya zabdAdi viSaya ke tenA sAghanavano saMbaMdha te amanojJa [asvamanojJa] saMpayoga saMpayukta. amanojJA zabdAdinA vipayogArTe ciMtAne je jIva saMprApta thAya che te abheda upacArathI Ad kahevAya che - x* athavA amanojJa saMprayoga saMprayukta je prANI che prANIne anukamathI amanojJa zabdAdi vastunA viyojanamAM je ciMtana, tenuM samAgamana te vipayoga smRti samanvAgata. athavA amanojJa vastunA saMyogayukata prANImAM amanojJa zabdAdinA viprayoganI ciMtAvALuM ArtadhyAna thAya che. - x - A pahelo bheda. A rIte pachInA bhedo jANavA. vizeSa e ke - manojJa eTale vallabha. dhanadhAnyAdinA aviyoganI ciMtA te ArtadhyAnano bIjo bheda, AtaMkaroga e bIjuM tathA sevAyelA je kAmo-icchavA yogya, bhogo-zabdAdi athavA kAma-zabda ane rUpa,
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/261 bhoga-gaMdha, rasa, sparza. - X~ zabdAdi bhogamAM joDAyela ke kAmabhogonA saMbaMdha vaDe je yakata te niSevita kAmabhoga saMprayoga saMpayukta athavA jayadi vaDe kSINa thayela ane kAmabhogo vaDe jovAyela jIva tene kAmabhoganA ja aviyoganI smRti te paNa ArtadhyAna kahevAya. bIjo bheda dhana AdinA viSayavALo ane cotho bheda dhanAdithI maLela zabdAdi bhoganA viSayavALo che. A pramANe A baMneno bheda che. zAstrAMtamAM bIjA ane cothA bhedanuM ekapaNuM trIjA vaDe kaheluM che ane cotho bheda tyAM nidAna kahela che. kahyuM che ke - amanojJa zabdAdi viSayanA sAdhanabhUta vastuonI hepa vaDe malinA thayela jIvane enA viyoganI ati ciMtA - x * te prathama bheda... zULa-mastaka rogAdinI pIDAnA viyoganuM deDha ciMtana ane bhaviSyamAM roga na thavA rUpa ciMtA ke. te roga pratikAra karavAmAM vyAkula manavALAne hoya, te A bIjo bheda.. iSTa viSayAdi anubhava vaDe rAgarA thayelane teno viyoga na thavAno. adhyavasAya ane tenA saMyoganA abhizAparUpa dhyAna te A bIjo bheda.. devendra, cakravartItvAdi guNa ane RddhinI prArthanArUpa adhama niyANAnuM ciMtana, te atyaMta ajJAnathI thayeluM hoya che. A cotho bheda. dhe ArtadhyAnanAM lakSaNo kahe che - cittanI vRttirUpa hovAthI parokSA chatAM paNa jenA vaDe ArtadhyAna karAya che te lakSaNo, temAM 1- kaMdanatA - moTA zabdothI raDavuM, 2- zocanatA - dInapaNuM, 3 tepanatA - pti dhAtu kSaraNa arthamAM hovAthI AMsanuM kharavuM, 4- paridevanatA - vAraMvAra khedathI bolavuM. A jaNAvela kaMdanAdi iSTa viyoga, aniSTasaMyoga, rogavedanA janita zoka rUpa ArtadhyAnanAM lakSaNo che. * x - anya nidAnanA bIjA lakSaNone kahe che. kahyuM che ke - nija kAryone niMde, bIjAnI vibhUtine vismaya saha prazaMse, prArthanA kare ane prApta RddhimAM rAmavALo, meLavavA tatpara bane che. have raudradhyAnanA bhedo kahe che - hiMsA eTale vividha vadhabaMdhanAdi vaDe prANIone pIDA pratye niraMtara pravRta kare che, evA svabhAvavALuM praNidhAna athavA hiMsAno anubaMdha jemAM che, te hiMsAnubaMdhI raudradhyAna. kahyuM che ke - prANIno vagha, vedha, baMdhana, bALavuM, aMkana karavuM, mAravuM vageremAM ati krodharUpa grahathI gRhIta deDha adhyavasAyarUpa raudradhyAna nirdaya manavALAne hoya che ane te adhama phaLavALuM thAya che. tathA pRSA - asatya, teno anubaMdha karAve, je pizuna-asabhya-achatuM Adi vacana bhede kahevAya che, te mRSAnubaMdhI dhyAna kahyuM che ke - pizuna, sabhya, asabhUta, ghAtAdi vacananA praNidhAnarUpa raudradhyAna mAyAvI, koIne ThagavAmAM tatpara ane gupta pApa karanArane hoya che. stana-coranuM kArya te steya, te pratye tIvra krodhAdithI vyAkuLapaNe anubaMdhavALuM je dhyAna te teyAnubaMdhI. kahyuM che - tIvra krodha - lobhathI vyAkuLa thayelane anAryarUpa, 30 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 prANIghAtarUpa, paradravyaharaNacitavALuM ane paralokanA apAyathI apekSArahita hovuM raudradhyAna te trIjo bheda. saMrakSaNa - sarva upAyo vaDe viSayanA sAdhanabhUta dhananuM rakSaNa karavAmAM anubaMdha che jemAM te saMrakSaNAnubaMdhI. kahyuM che ke - zabdAdi viSayanA sAdhanabhUta, dhana rakSamAM udhamavALuM, sArA mANasone icchavA yogya nahIM evuM, badhAM paratve zaMkArUpa, upaghAta kaluSa vaDe AkuLa cittarUpa evuM raudradhyAna hoya che. have raudra yAnanAM lakSaNo kahe che - vasannadoSa - hiMsAdi cAramAMthI koIpaNa bhedamAM bahalatAe virAma na pAmavAthI je doSa athavA hiMsAdi koI ekane vize pravRttinuM je bahulapaNuM te ja doSa te avasanna doSa. vaLI hiMsAdi sarvamAM pravRttirUpa doSa te bahudoSa athavA ghaNA prakAre hiMsA ane asatyAdi doSa te bahudoSa... ajJAna-kuzAstranA saMskArI narakAdinA kAraNabhUta adharmasvarUpa hiMsAdine vize dharma buddhi vaDe amyudaya arthe pravRttirUpa je doSane ajJAna doSa athavA kahela lakSaNa viziSTa ajJAna ja doSa, te ajJAna doSa anyatra 'nAnAvidha doSa' pATha che - kahela lakSaNavALA hiMsAdi doSane vize anekavAra pravRtti te nAnAvidha doSa... maraNa e ja aMta te maraNAMta, maraNanA aMta sudhI te AmaraNAMta, jene kheda nathI te kAlasaurikAdinI hiMsAdimAM je pravRtti te AmaraNAMta doSa. - have svarUpa vaDe dharmadhyAna cAra prakAre kahe che - svarUpa, lakSaNa, AlaMbana, anapekSA rUpa cAra padono vize vicAraNIyapaNAe jeno avatAra che, te catuSpadAvatAra athavA 'cAra prakArano' ja A paryAyavAcI zabda che. pAThAMtarathI cAra padone vize pratyavatAra che jeno - ema jANavuM. (1) AjJAviyaya - ma - abhividhithI jaNAya che artho jenA vaDe te 'AjJA, te vivare - nirNaya karAya che athavA jenA vize vicArAya che ke, prAkRtapaNAthI vinA zabda che. je AjJA vinaya - adhigama dvArA paricita karAya che jemAM te AjJA vijaya. e rIte zeSa gaNa bhedo jANavA. vizeSa e ke - (2) mapAya , prANIone samAdithI utpanna thayela Aloka tathA paralokanA anoM.. (3) vipAla - karmonuM phaLa - jJAnAdine rokavuM.. (4) sthAna loka dvIpa samudra ane jIvAdinA AkAro. kahyuM che - AM vacana svarUpa pravacananA arthano nirNaya karavo te AjJA viyaya, Azrava vikathA gaurava parISahAdithI thatA doSanuM ciMtana te apAya vijayazubhAzubha karma vipAkanuM anuciMtana te vipAka vijaya., dravya-kSetra AkRtinuM ciMtana te saMsthAna vijaya. - - have dharmadhyAnanA lakSaNo kahe che 1. AjJAruci * mA * sUra vyAkhyAnarUpa niyukti Adi, AjJAmAM ke AjJA vaDe, - zraddhA. te AjJAruci. ema bIjI racimAM paNa jANavuM. vizeSa e ke - nisAna - ravAbhAvika, upadeza vinA. sUtra - Agama, temAM ke tethI. sarvaI4 - avagAhavuM te, dvAdazAMgIne vistArathI jANavI, te vaDe raci athavA T4 - sAdhunI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/261 32 samIpamAM rahIne sAdhunA upadezathI ruci. kahyuM che - AgamathI, upadezathI, nisargathI je jinapaNIta bhAvonuM zraddhAna karavuM te dharmadhyAnanA lakSaNo che. tavArtha zraddhAnurUpa samyakatva te dharmanuM lakSaNa che. have dharmanA AlaMbano kahe che - dharmadhyAnarUpa mahela para caDavA mATe je AlaMbana levAya te AlaMbana kahevAya, te A -1- ziSyane karmanI nirjarA mATe thatuM sUtranuM dAna te vAyanA. -- sUtrAdimAM zaMkA thatA zaMkA dUra karavA gurune pUchavuM te pratiparachanA. * * ahIM prati zabda dhAtunA ja arthavALo che, tathA pUrve bhaNelA samAdinI vismRti na thAya, nirjarA thAya mATe je abhyAsa te parivartanA. -- sujhanA arthanuM ciMtana te anupekSA. have cAra anuprekSA che -1- manu - dhyAnanI pAchaLa, prekSaurrfna * sArI rIte vicAro karavA te anapekSA. temAM huM ekalo chuM, mAruM koI nathI, huM anya koIno nathI, jeno huM chuM, tene joto nathI, bhAvimAM mAruM koI thAya ema nathI. e rIte ekAkI AtmAnI anapekSA-bhAvanA te ekAnapekSA. -2- kAyA, tarata nAza pAmanArI che, saMpatti ApattinuM sthAna che, saMyogo viyogavALA che, je utpanna thAya che te kSaNa bhaMgura che, e rIte anitya jIvana AdinI anupekSA te anityAnupekSA. -1- janma, jarA, maraNa bhayathI parAbhava thatAM vyAdhinI pIDA vaDe grasta thatA A lokamAM jIvane jinavacana sivAya koI zaraNa lokamAM nathI, e rIte zaraNarahita AtmAnI anupekSAazaraNAnapekSA. 4- A saMsAramAM mAtA thaIne putrI, bahena ane patnI thAya che, dIkaro thaIne pitA, bhAI ke bhu paNa thAya che. A rIte cAra gatimAM, savisthAmAM bhramaNa rUpa saMsAranI anupekSA te saMsArA,pekSA. have zukla dhyAna kahe che - (1) pRyatva - eka dravya Azrita utpAda Adi paryAyonA bheda vaDe ke mRtvathI - vistArapaNe, vitarka eTale vikalA, te pUrvagata zrutanA avalaMbanarUpa vividha nayanA anusaraNa lakSaNa vaDe jene vize che te pRthakatva vitarka. vitarkane zrata paNa kahyuM che .* x * vicaraNa eTale arthI zabdamAM, zabdathI arthamAM tathA mana Adi koI eka yogathI bIjA yogamAM javuM te vicAra. * * * vicAra sahita te savicArI. * x - kahyuM che ke - utpAta, sthiti, nAza Adi paryAyione je eka dravyamAM parvagata zrutAnusAra vividha naya vaDe anusaraNa. vicAra-artha ane zabdanuM, temaja yogAMtaramAM saMkramaNa te zukla yAnano prathama bheda pRcakava vitarka, rAmabhAvavALAne hoya che - bIjo bheda - ekaQvitarka. te A abheda vaDe utpAdAdi paryAyomAMthI koI eka paryAyanA avalaMbanapaNAne vitarka-pUrvagata zrutAzrayavALo zabda ke artharUpa, je jIvane che te ekatva vitarka. tathA artha ke zabda ane mana vagere rogonuM paraspara gamana vidhamAna nathI * x * jene te avicArI, pUrvavatu jANavuM. - X - have trIjo bheda - sUmakriya eTale nivaNagamana kAle manoyoga, vacanayogano sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 nirodha ane kAyayogano ardhavirodha karela evA kevalIne sUkSma kriyA anivRtti dhyAna hoya che. kAyAsaMbaMdhI ugvAsAdi sUma kiyA hovAthI sUkSmakriya, pravardhamAna pariNAmathI anivRtti svabhAva che. have cotho bheda - samucittakiya-zailezIkaraNamAM yoganiruddhatvathI kAyikAdi kriyA jene vize nAza thayela che te samacchinnakriya, jeno virAma nahIM pAmavAvALo svabhAva che te; samucchinnakriyA apratipAtI. - x - zukladhyAnanA chellA be bhedamAM kevalIne aMtarmuhUrNa kAle mokSa javAnuM hoya tyAre vedanIyAdi bhavopaNAhI karma, samudgAtathI ke svabhAve je samAna sthitika hovA chatAM yoganirodha kare che. paryApta mAtra saMjJI jaghanya yogavALA jIvane manodravya ane teno vyApAra je pramANamAM hoya tenAthI asaMkhyAta guNahInanuM samaye samaye raMghanA karatA asaMkhyAta samaye sarva manoyoga ruMdhe che. paryApta beindriya jIvanA vacanayoganA payarayothI asaMkhyAtaguNahIna vacanayogane samaye samaye ruMdhatA asaMkhyAta samaye sarvathA vacanayogane raMdhe che. pachI prathama samayotpanna sUkSma panakano je nize jaghanya yoga che, tethI asaMkhyAta guNahIna ekaika samayamAM virodha karatA dehanA bIjA bhAgane mUkatA saMkhyAtIta samayamAM svakAra yogano virodha karatA zailezIbhAvane prApta thAya che. meru mAphaka sthiratA te zailezI. madhyama rIte pAMca hUsvAkSara jeTalA kALa vaDe uccAra karAya, teTalo kALa zailezI avasthA hoya che. kAyayoga nirodhathI samrakriyA anivRti5 dhyAve che, pachI zailezI avasthAmAM samucchinna kiyA pratipAtI dhyAna kare che. have zukladhyAnanAM lakSaNo kahe che - devAdi kRta upasadi janita bhaya ke calanarUpa vyathAno abhAva te vyatha, tathA devAdi kRta mAyAjanita sUkSma padArtha viSayaka mUDhatAno niSedha te asaMmoha tathA dehathI AtmAnuM ke AtmAthI sarva saMyogonuM baddhi vaDe pRthakkaraNa te viveka tathA nisaMgapaNe deha-upadhino tyAga te vyatsarga. ahIM vivaraNa gAthA kahe che pariSaha-upasargothI dhIra puruSa calita thato ke bhaya pAmato nathI, sUkSma bhAvo ane deha mAyAmAM saMmoha pAmato nathI, deha-AtmAne pRthak tathA AtmAne sarva saMjogothI bhinna mAne che, deha-upadhino tyAga te vyarga. AlaMbana sUtra spaSTa che, te saMbaMdhI gAthA-kSAMti, mArdava, Arjava, nilabhatA A cAra jinamatamAM pradhAna che, A AlaMbana dvArA zukla dhyAna pratye jIva ArohaNa kare che. have dharmadhyAnanI anupekSA kahe che- atyaMta vistRta vRti jenI che, te athavA anaMtapaNe varte che, te anaMtavartI, teno bhAva te anaMtavartitA, je bhava paraMparAnI jANavI, tenI apekSA te anaMtavartitAnuprekSA. kahyuM che - A anAdi jIva sAgaravatu dustara saMsAramAM nAraka, tiryaca, manuSya, devanA bhavone vize paribhramaNa kare che. e rIte bIjI anupelAmAM paNa jANavuM. vizeSa
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/261 34 e ke * vividha prakAre pariNamata thavuM te vipariNAma. kahyuM che ke - A loka ane devalokamAM sarve sthAno azAzvata che, sura-asura-manuSyAdikanI addhi ane sukha azAzvata che. saMsAranuM azubhava jANavuM. jemake - saMsArane dhikkAra che, ke jene vize parama rUpa garvita yuvAna marIne potAnA ja phlevaramAM kIDo thAya che tathA apAya-AzravanA doSo kahe che - anivRhIta koi ane mAna, vRddhi pAmatA mAyA ane lobha A cAre dATa kapAyo punarbhavavRkSanA mUlane siMce che. bhAvanA saMbaMdhI gAthA che, pUrvavatu jANavI. - have devasthiti kahe che. * sUtra-262,263 - [26] devonI sthiti cAra bhede che - koI sAmAnya deva, koI nAtaka deva, koI purohita deva, koI jutipAThaka deva... cAra prakAre saMvAsa karyA che - koI deva devI sAthe saMvAsa kare, koI deva strI ke tiryaMcaNI sAthe saMvAsa kare, manuSya ke niyaci devI sAthe saMvAsa re, koI manuSya-tiryaMca mAnuSI ke tiyacaNI sAthe saMvAsa kare. ri63] cAra kaSAyo kahA - krodhakaSAya, mAnakaSAya, mAyAkaSAya, lobhakaSAya, e pramANe nairayika cAvatuM vaimAnikane hoya... krodhanA cAra AdhAra kahyA + AtmA-para-dubhaya-pratiSThita ane apatiSThita, e rIte nairayika cAvatuM vaimAnikane hoya... e pramANe yAvata - lobhane vaimAnika paryanta jANavo... cAra sthAne krodhotpati thAya che - kSetra nimite, vajI nimite, zarIra nimite, upAdhi nimite, e rIte nairayika yAvata vaimAnikane hoya. e pramANe cAva4 lobhane vaimAnika paryanta jANavo...krodha cAra bhede che - anaMtAnubaMdhI, apatyAkhyAna, pratyAkhyAna/varaNa, saMjavalana krodha, e rIte tairAyika yAvatu vaimAnikane jANavuM. e rIte cAvatu lobhamAM, vaimAnika paryA... krodha cAra prakAre - Abhoga nivartita, anAbhoga nivartita, upazAMta, anupazAMta, e rIte bairayika yAvata vaimAnikane jANavA. e rIte yAvata lobhamAM yAva4 vaimAnikane jANavuM. * vivecana-262,263 - [26] fthati - krama, manuSya sthitivatu devomAM paNa rAjA, pradhAna vagere maryAdA che. deva-sAmAnya, koI eka deva pradhAna, deva ke devono snAtaka evo vigraha che, ema bAkInA bhedomAM paNa jANavuM. vizeSa e - purohita eTale zAMtikarma karanAra, pAnar - cAraNanI jema prazaMsA karIne bIjA devone tejasvI kare. devanI sthitinA prastAvathI tenA vizeSabhUta saMvAsa sUtrane kahe che-- sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - saMvAsa - maithuna mATe ekatra vasavuM. chava - vacAnA yogathI dArikAdi zarIra, tethI yukta nArI ke tiryacaNI athavA nara ke tiryaca. saMvAsa kahyo, te vedalakSaNa mohanA udayathI thAya. tethI mohanA vizeSabhUta kapAya prakaraNane kahe che[6/3] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 | [26] cAra kaSAya, kamarUpa kSetrane kheDe te - sukhadu:kha phalane yogya kare ke jIvane malina kare te niyukta vidhithI kaSAya kahevAya. kahyuM che - X * prANIne haNe che te pa- karma ke saMsAra, tenA lAbhano hetu hovAthI kamara te kaSAya, prANIne uta #pa prati laI jAya te kaSAya. - x * temAM krodhana ke jenAthI kuddha thAya te krodha, krodha mohanIyanA udayathI saMpAdha jIvanI pariNati vizeSa athavA krodhamohanIyakarma e ja krodha. e rIte anyatra paNa jANavuM. vizeSa e ke - "huM jAtyAdi guNavAnuM chuM" ema mAnavuM ke jenA vaDe manAya te mAna. mAthA - hiMsA, ThagavuM, jenI dvArA Thage te mAyA. nIma - abhikAMkSA athavA jenA vaDe lubdha thAya te lobha. A pramANe sAmAnyathI cAra kaSAya kahyA. vizeSathI nArako, asuro yAvata covIzamAM padamAM vaimAnikone (A cAra kaSAya hoya.], 23fgs * Atma, para, ubhaya ane teno abhAva e cAramAM rahela te catu pratiSThita, temAM-1-AtmapratiSThita - potAnA aparAdha vaDe potAnA viSayamAM Aloka paralokanA doSanA darzanathI. * para pratiSThita - bIjA vaDe Akroza AdithI udIrita athavA bIjAnA viSayavALo. 3- ubhaya pratiSThita - Atma ane para viSayaka * AkrozAdi kAraNa nirapekSa. 4- apratiSThita - mAga krodha vedanIyanA udayathI je thAya che. kahyuM che ke phaLanA anubhavomAM karma sApekSa ane nirapekSa che. jema AyuSya karma sopakama ane nirapakama kahyuM che. A cotho bheda jIva pratiSThita hovA chatAM AtmAdi viSayamAM anutpanna hovAthI pratiSThita kahyo. paNa sarvathA apratiSThita nathI, kemake tethI cAra pratiSThitapaNAnA abhAvano prasaMga Ave. ekendriya, vikasendriyane krodhanuM AtmAdi pratiSThitava pUrvabhavamAM te pariNAma pariNata maraNa vaDe utpanna che. e rIte mAna, mAyA, lobha vaDe paNa traNa daMDaka sUtro kahevA. * * kSetra * nArakAdine pota-potAnA utpatti sthAnane AzrIne, ema vastusacivAdi padArtha ke vAstu-ghara, du:saMsthita ke virUpa zarIra, je jenuM upakaraNa te upadhi ekendriyone bhavAMtarApekSA che. evI rIte mAna Adi traNa daMDako paNa jANavA. * - anaMta bhavanI paraMparAne kare che evA svabhAvavALo je kaSAya te anaMtAnubaMdhI athavA anaMta anubaMdha che. jeno te anaMtAnubaMdhI, sadananA sahabhAvI kSamAdi svarUpa upazama vagere cAstrinA lezane aTakAvanAra che, kemake anaMtAnubaMdhI cAsTimohanIyarUpa che. upazamAdi vaDe ja cAtriI na kahevAya. kemake alAvAdi ke amanaka saMjJI nathI, paNa mahAna mUlaguNAdirUpathI cAritra vaDe cAstriI kahevAya che. A kAraNathI ja traNa prakAre darzanamohanIya ane paccIza prakAre cAritra mohanIya che. zaMkA-prathama kaSAyanA udaye nizcaye samakitano abhAva hoya, paNa cAmi AvakanI samyakatva AvakavathI utpatti nahIM thAya, tethI sAta prakAre darzana
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/262,263 36 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 mohanIya ane ekavIza prakAre cAritra mohanIya che, e mata yogya lAge che. samAdhAna-prathama kaSAyanA udaye Adi kahyuM te anaMtAnubaMdhI kaSAyono samyakatva AvarakapaNe nahIM, paNa samyakatva sahabhAvI upazamAdinA caTakAva vaDe kahyuM, anyathA anaMtAnubaMdhI vaDe ja samyakatvanuM AvRtapaNuM hovAthI anya mithyAvathI zuM prayojana che ? * x * kaSAyono kSaya thayA sivAya kevalajJAnano lAbha na thAya, ahIM kaSAyonuM kevalajJAnane AvaraNa karavApaNuM nathI chatAM kapAyano kSaya kevalajJAnanA kAraNapaNe kahyo che. -x- e rIte anaMtAnubaMdhI kaSAyanA kSayopazamamAM ja samyakatvano lAbha kahevAya che. jethI anaMtAnubaMdhInA udaye mithyAtva kSayopazamane na pAme ane yopazamanA abhAve samyakatva thatuM nathI. je saptavidha dana mohanIya kahela che te * x - cAritranA aMzarUpa upazamAdi guNone vize samyakatva kahyuM che, tema mAnavuM. aNuvratAdi pratyAkhyAna jene vidhamAna nathI te apratyAkhyAna kaSAya, te dezavirati Avaka che...pratyAkhyAnAvaraNa - maryAdA vaDe je sarvaviratine AvaraNa kare te...saMjavalanakaSAya-sarva sAvadhAnI viratine tapAve athavA indriyanA viSayanI prAptine vize pradIpta thAya te yathAkhyAta yAtrine Avaka che. e rIte mAna, mAyA, lobhamAM paNa anaMtAnubaMdhI Adi cAre kahevA. - A cArene pUjyoe A pramANe kahyA - je anaMta janmono anubaMdha karAve tethI anaMtAnubaMdhI kahevAya, te krodhAdimAM prathama kahyA. aA paNa pratyAkhyAnane na svIkAre te 'apratyAkhyAna' nAme kahyA e bIjo bheda che. sarva sAvadha virati viSayaka pratyAkhyAnane Avare te pratyAkhyAnAvaraNa e trIjA kahyA. zabdAdi viSayone meLavIne vAraMvAra pradIpta kare te saMjavalana cotho kaSAya kaho. - X - jJAnapUrvaka thayela te Abhoga nivartita, te krodhanA vipAkAdi jANavA chatAM doSa kare, je ajANapaNe kare te anAbhoga nivartita, udaya avasthAne na pAmela, te upazAMta, udayamAM na Avela te anupazAMta. ekendriyAdine bhoga nivartita, saMjJInA pUrvabhavanI apekSAe kahela che. anAbhoga nivartita te bhavanI apekSAe paNa che. viziSTa udayanA abhAve nArakAdIne upazAMta krodha che, anupazAMta mATe vicAravA jevuM nathI. e rIte mAnAdi paNa kahevA. have kaSAyonAM ja traNa kALa saMbaMdhI phaLa vizeSane kahe che- * sUtra-264,265 - [64] jIvo cAra kAraNo vaDe ATha karmapakRtio ekaThI karatA hatA - krodha vaDe, mAna vaDe, mAyA vaDe, lobha vaDe. e pramANe vaimAnika paryanta jANavuM. e rIte ekaThI kare che ane ekaThI karaze. e rIte traNa daMDako jANavA... e ja rIte - upacaya baMdha, udIraNA, vedana, nirjarA karyA che - kare che - jo cAvata vaimAnika, covIze daMDakamAM "nirjarA" paryanta traNa-traNa daMDako kahevA joIe. [65] cAra pratimA kahI che - samAdhi, upadhAna, viveka ane vyutsarga.cAra pratimAo kahI che . bhadrA, subhadrA, mahAbhaddhA, sarvatobhadrA...cAra pratimAo kahI che . ladhumokapratimA, mahAmokapratimA, javamaLA, vajamaNA. * vivecana-264,265 - [26] sUtrano artha pUrve kahevAyela che. vizeSa - vayana - kapAya pariNata jIvane karmayugalonuM upAdAna mA... 3payana - cayita abAdhAkALa choDIne jJAnAvaraNIyAdi rUpe nipeka. A rIte - prathama sthitimAM atyaMta karmalika sthApe, bIjI sthitimAM vizeSahInane, e rIte yAvatuM utkRSTa vizeSahInane sthApe. * x - ... pAna - jJAnAvaraNIyAdi rUpe niSiktane pharI paNa kaSAya pariNati vizeSathI nikAcana kare... vIrA - anudaya prAptane karaNa vaDe kheMcIne udayamAM lAvavA... vaina - sthiti kSayathI udayamAM Avela ke udIraNA karaNa vaDe udayamAM lAvela karmone anubhavavA... ni narA - karmanuM akarmava thavuM, ahIM dezanirjarA levI. sarvanirjarA covIze daMDakamAM asaMbhava che. nirjarAmAM kodhAdi kAraNa thatAM nathI, krodhAdino kSaya ja tenA kAraNapaNe che. - 4 - [265] nirjarA kahI, te viziSTa pratimAdithI thAya mATe pratimA sUra A sUtro bIjA sthAnamAM kahyA che, ahIM cAra sthAnane AzrIne te kahe che. enI vyAkhyA pUrvavat jANavI. mAtra smaraNArthe kaMIka kahe che - samAdhi - zruta ane cAritrarUpa che, te saMbaMdhI pratijJAabhigraha te samAdhipatimA athavA dravyasamAdhi prasiddha che, te viSayaka abhigraha te samAdhipratimA. e rIte bIjI paNa jANavI. vizeSa e ke - 3pathAna eTale tapa. vina - azuddha, atirikta bhaktapAna, vastra, zarIra, zarIranA maLa Adino tyAga. vikAsa * kAyotsarga. - tathA - pUvadi cAra dizA sanmukha rahela sAdhune pratyeka dizAmAM cA-cAra prahara kAyotsarUpa mA pratimA, be ahorAtri vaDe te samApta thAya. supaTTA pratimA ema ja saMbhave che, svarUpa jANela nathI. mahafmA - e rIte ahorama pramANa kAyosa, cAra sagie samAta thAya, je daze dizAe ahoraNa pramANa kAyosa karavArUpa che te sarva to mAM pratimA, je daza ahorAtrie samApta thAya che... moja pratimA * prazravaNa pratijJA, temAM "laghu" soLabhakta vaDe ane "mahA' aDhAra bhakta vaDe samApta thAya che. navaEMA javanI jema dari-kavala vaDe madhane hIna, madhya vRddhivALI che, vanamathyA - Adho vRddhivALI, madhya hIna che -- pratimA jIvAstikAyamAM ja hoya, tethI viparIta ajIvAstikAyanuM sUtra kahe che * sUjha-266 thI 268 - [66] cAra astikAyane ajItakAya kahyA che - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAlikAya, pudgalAstikAya... cAra astikAya arUpIDAya kahyA che. dhamastikAya, adhamattikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya. [26] cAra phaLo kahyA * kAcuM chatAM kaMIka mIThuM, kAyu chatAM adhika mIThuM, pAku chatAM kaMIka mIThuM, pAkuM chatAM adhika mIThuM. A pramANe cAra prakAre puruSa
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/266 thI 268 33 kahal che - kSita ane vayal] kAco chatAM alya mIThA phaLa samAna; ityAdi. ri68] cAra bheda satya che : kAyasaraLatA, bhANAsaraLatA, bhAvasaraLatA, visaMvAdanAyoga... cAra bhede mRSA che - kAya vakratA, bhASA vakratA, bhAva vakatA visaMvAdanA yoga... cAra bhede praNidhAna kahyuM che - manapaNidhAna, vacana praNidhAna, kAyaNiAdhAna, upakaraNapaNizana; e rIte nairayika, paMcendriya yAvatu vaimAnikane hoya che... cAra suparaNidhAna kahyA. mana supraNidhAna yAvat upakaraNa suparaNidhAna; e pramANe saMyata manuSyone paNa hoya che... cAra bhede duppaNidhAna kahA - mana duuNidhAna yAvata upakaraNa duppaNidhAna; e rIte pAMcendriyone yAvatuM vaimAnikone hoya che. vivecana-266 thI ra68 : [266] ti - trikALa vacana nipAta che - hatA, che, thaze. tethI ati eTale pradezonI kAyonI rAzi. ti zabdathI kvacita pradezo kahevAya che. tethI tenA ya te astikAya. acetanavathI te jIvakAya che. astikAya mUd-amUrta hoya che, amUrta pratipAdanArthe astikAya sUga che. rUpa eTale AkAravALuM-varNavALuM, te jene che te rUpI, tenA niSedhathI arUpI. jIvAstikAya kahyuM, taddhizeSabhUta puruSanA nirUpaNArthe phaLa sU 26] - apakava chatAM thoDuM madhura [Adi cAre mUlArtha mujaba che.] puruSa te 1- nAma - vaya ane mRtathI avyakta, Ama madhura phala samAna kemake aR upazamarUpa mAdhuryano bhAva che. -- vaya ane zrutathI avyakta chatAM * x * zreSTha upazamAdi guNayukta, *3- vaya-zrutathI pariNata - x * upazama Adi mAdhuryanuM aAva, -- vaya-zrutathI pariNata ane zreSTha upazamAdi guNayukta - e rIte pakva madhura kahyo, te satyaguNanA yogathI hoya che. tethI satya ane viparIta mRSA tathA satyAsatya praNidhAnane kahe che [268] sUtrano artha kahelo che. vizeSa e - 27 - amArIno bhAva ke karma, kAyAnI saraLatA te kAya-bAjukatA... bhAva eTale mana, kAyAjukatA Adi zarIra, vANI, mananI yathArtha svarUpa jaNAvavAnI pravRtti. tathA anAbhoga AdithI gAya Adine azva Adi je kahevuM athavA koInA mATe kaMIka svIkArIne je na kare te visaMvAdana, teno vipakSa te avisaMvAdanA yoga. pRpA - asatya, kAyAnI vakatA. furfdha - praNidhAna eTale prayoga. temAM mananuM praNidhAna - Ad, raudra dhamadirUpathI prayoga te manapraNidhAna. e rIte vacana, kAyAnuM paNa che. upavAsana * laukika ane lokottararUpa vastra, pAsAdi saMyama ane asaMyamanA upakArane mATe praNidhAna te upakaraNapraNidhAna, jema sAmAnyathI kahyuM tema nairayikone paNa kahevuM. tathA covIza daMDakamAM paNa je paMcendriyo che, teone vaimAnika paryanta A rIte kahevuM. ekendriyAdine mana vagereno asaMbhava hovAthI praNidhAnano paNa asaMbhava che. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 praNidhAna-supraNidhAna ane dupraNidhAna be bhede che. saMyamanA hetuvALuM praNidhAnamana vagere prayojana te supraNidhAna. te saMyata manuSyone ja hoya kemake supraNidhAna cAritra pariNatirUpa hoya. duppaNidhAna sUtra sAmAnya sUtravata jANavuM. vizeSa e ke - te asaMyama manovyApArAdi che - have puruSa sUtro * sUtra-266 - cAra prakAre puraSa kahA - ApAta bhadraka paNa saMvAse abhadraka, saMvAsa bhadraka paNa ApAte abhadraka, ApAtabhadraka ane saMpAdbhadraka, ApAtaabhadraka ane saMpAtaabhadraka... cAra prakAre puruSa kahyA - potAnA pApa jue bIjAnA nahIM, ItyAdi cAra bheda... cAra prakAre puruSa kahyA - potAnA pApane udIre, bIjAnA nahIM Adi cAra... potAnA pApa upazamAve bIjAnA nahIM tevA cAra.. cAra prakAre puruSa kA - pote ubho thAya, bIjAne na thavA de Adi cAra A rIte vaMdana, sakAra, sanmAna, pUja, vAcanA, pratikRcchanA, vyAkaraNa aAdinI caubhaMgI kahevI. koI sUTAdhara hoya adhira na hoya, badhira hoya sUAdhara na hoya, ityAdi. * vivecana-269 : sUbo sugama che. vizeSa e 1- sApAta - prathama milApa. temAM darzana-AlApa AdithI sukhakara hovAthI bhadrakArI, saMvAta - lAMbA sahavAse bhadraka nahIM, kemake hiMsaka hovAthI saMsAnA kAraNamAM joDanAra che. -- saMvAsabhadraka- sAthe vasanArAone ati upakArI paNa anAlApa ane kaThora bhASaNathI pahelA milanamAM bhadraka nahIM, *3,4- e rIte bIjA be bhaMga. - vajana - choDAya te varya, avadhamAM akArano lopathI vaja - hiMsA, jUTha Adi vaja jevA bhAre pApathI. koI potAnA pApakarmane kalaha AdimAM jue che, kemake pazcAtApa sahita hoya che, paNa udAsIna hovAthI bIjAnA pApane na jue. ahaMkArI bIjAnA pApane jue, potAnA nahIM. yathAvastunA bodhathI koI ubhayanA pApane jue, vimUDhatAthI koI baMnenA pApa na jue... koI potAnA pApane joIne kahe ke - meM A pApa karyuM, ke zAMta thayelamAM pharI pravRtta thAya ke vajarUpa karmane udIre Adi. e rIte -- upazamAve - pApakarma dUra kare... -- pote ubho thAya, paNa bIjAne na karAve te saMvijJapAkSika ke laghupayacI, ubhA karAve te guru. ubhA thAya ane karAve te gItAdi, anubhayavRtti - jinakabhI, avinita. e rIte vaMdanAdi sUtromAM paNa cAra bhaMga. vizeSa e - dvAdazAvadi vaDe vaMdana, vadi dAnathI sakAra, stutyAdithI sanmAna, ucita dravyothI pUjA, cA vayati * bhaNAve che paNa bhaNe nahIM te upAdhyAya, bIjo bheda-ziSya, bIjA bhede-vidvAna, cothA bhede - jinakabhI che. ema badhe jANavuM. - X - X -. * satra-230 thI rara :surendra asurAja camarane cAra lokapAlo kahA - soma, yama, varuNa,
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/230 thI 232 36 40 vaizramaNa, balIndranA paNa cAra - soma, yama, vaizramaNa, varaNa.. dharaNendranA kAlapAla, kolapAla, zailapAla, zaMkhapAla.. bhUtAnaMdanA cAra-kAlapAla, kaoNlapAla, zaMkhala, zailapAla.. veNudevanA - citra, vicitra, cipakSa, vicitrapA.. veNudAlinA * tri, vicitra, vicitrapakSa, citrapakSa. harikAMtanA-prabha supabha, prabhakAMta, supabhakAMta. harissahanA-prabhakhubha, supabhakAMta, prabhakAMta.. - anizikhanA-tejasu, teja:zikha, tejaskAMta, tejaprabha.. animAnavanA * terU, teja:zikha, tejAbha, tejaskAMta.. pUnA-rUpa, pAMza, rUpakAMta, rUpAbha. viziSTanA rUpa, rUpAMza, rUpabha, rUpakAMta. jAlakAMtanA jala, jalarata, jAlakAMta, jalapabha.. jalapabhanA : jala, jalarata, jalapabha, jaHkAMta.. amitagatinA - varitagati, kSipagati, siMhagati, siMhavikramagati. amita vAhananA * varitagati, pigati, siMhavikramagati, siMhagati.. velaMbanA - kAla, mahAkAla, aMjana, riSTa, prabhaMjananA - kAla, mahAkAla, risTa, aMjana.. ghoSanA-AvatuM, vyAdd, naMdikAvarta, mahAnaMdikAvatta.. mahAghoSanA-Autta, vyAva7, mahAnaMdikAdd, naMdikAdd. zakendranAksoma, yama, varaNa, vaizramaNa.. IzAnendranA - soma, yama, vaizramaNa, varaNa. evI rIte ekAMtarita cAvatu amyukendranI [cAra-cAra lokapAlo.] vAyukumAra cAra bhede che - kAla, mahAkAla, velaMba, prabhaMjana. ri1] cAra bhede devo kahA - bhavanavAsI, vyaMtara, jyotika, vaimAnika, ri31] cAra bhede pramANa - drAmANa, kSetramANa, kALapamANa, bhAva mANa. * vivecana-230 thI 272 : [eo] devapuraSa vizeSa - lokapAla sUtrAdi sugama che. vizeSa e ke - parama zarya yogathI prabhu te indra.. dIpato ke zobhAvALo hovAthI athavA ArAdhya hovAthI sajA. baMne ekAIka che. dakSiNanA lokapAlonA nAmathI je bIjo lokapAla che, te uttaranA nAmathI joyo che ane cotho te bIjo che. e rIte je nAmavALA zakanA lokapAla che, te nAmavALA trIjA, pAMcamA, sAtamA, navamA kalpanA che. je nAmavALA izAnanA che, te nAmanA cothA, chaTTA, AThamAdinA che. kAla Adi vAyukumAro pAtALakaLazanA svAmI che. (271] devo cAra prakAre kahyA, te saMkhyA pramANa mATe che, mATe pramANa [22] je pramANa kare athavA jenA vaDe padArtha nirNaya karAya te pramANa. temAM dravya e ja pramANa, daMDAdi dravyadi ke dhanuSyAdithI zarIrAdinuM pramANa ke harata AdithI nirNaya te dravya pramANa. jIva Adi dravyonuM pramANa ke paramANu Adi pacayiono nirNaya, te dravya pramANa, e rIte gAdimAM jANavuM. tyAM dravapramANa be bhede - pradezaniua, vibhAga niSaa. temAM paheluM paramANuthI AraMbhI anaMtapadezika skaMdha paryanta, bIjuM vibhAganipajJa pAMca prakAre - 1- mAnadhAnyanuM setikAdi, sanuM karyAdi. - unmAna-tulAkAdi. 3- avamAna-haratAdi, sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 4- gaNita - eka, be Adi, 5- pratimAna-guMjAdi. kSetra-AkAza-be bhede - (1) pradeza niSpanna - eka pradezathI asaMkhya pradeza avagADhAMta. (2) vibhAga nipajJa - gulAdi... kAla-samayanuM mAna be bhede - (1) pradeza niSpanna - ekathI asaMkhyAta samaya sthiti. (2) vibhAganipajJa - samaya, AvalikA Adi. photra-kALamAM dravyava chatA bheda nirdeza jIvAdi dravya vizeSapaNAne hotra ane kAlamAM te dravyonuM paryAyapaNuM che. bhAva e ja pramANa * x * te guNa, naya, saMkhyA bhede traNa prakAre che. temAM - jJAna, darzana, cAstri che. jJAna pratyakSa, anumAna, upamA, AgamarUpa che. naya-naigamAdi ityAdi. * x - sUga-273 thI 25 - [27] cAra pradhAna dizAkumArI che - sUpa, rUpAMa, surUSA, pAvatI... cAra pradhAna vidhutakumArI che - citrA, citrakanakA, zaherA, saudAminI. [74] devendra devarAja zakanI madhyama parmadAnA devonI cAra palyopama sthiti che. devendra devarAja izAnanI madhyama kadanI devIne sthiti te ja che. [35] saMsAra cAra bheTe che - dravyasaMsAra, kAla-photra-bhAvasaMsAra. * vivecana-273 thI 275 - [23] sugama che. vizeSa - dizAkumArI evI atyaMta zreSTha devI * x * te dikakumArI mahadrikA. te madhyaracakamAM rahenArI che, janmela arihaMtanI nAla chedanAdi kare che. vidhakamArI cakanI vidizAmAM vasanArI che, jamela bhagavaMtanI cAre dizAomAM ubhI rahIne hAthamAM dIpa laI gIto gAya che. [274-25] A devo saMsArI che, tethI saMsAra sUtra, ahIM-tahIM bhamavuM te saMsAra, temAM "saMsAra' zabdArtha jJAtA, paNa temAM upayoga na hoya athavA jIva ane pula lakSaNa dravyonuM yathAyogya bhramaNa te dravya saMsAra.. teonuM ja cauda rAja pramANa kSetramAM saMsaraNa ke je kSetramAM saMsAranI vyAkhyA thAya te ja phoma saMsAra.. - x * divasa, pakSa, mAsa Adi lakSaNa kALanuM saMsaraNa athavA koI jIvanuM narakAdine vize palyopamAdi kALa vaDe bhamavuM te athavA porasa Adi je kALamAM saMsAranI vyAkhyA karAya te kALa saMsAra - saMsAra zabdArtha jJAtA ane temAM upayukata athavA jIva ane pudgala saMbaMdhI saMsaraNa mAtra. gauNa karAyela athavA dAyikAdi ke vadi saMsaraNa pariNAma te bhAvasaMsAra che. A saMsAra aneka nayo vaDe daSTivAdamAM vicArAya che tethI * sUtra-236,277 :[26] cauSTivAda cAra bhede che - parikarma, sUtra, pUvagata, anuyoga. ri7] prAyazcitta cAra bhede - jJAna, darzana, cA>>i, vyakatakRtya prAyazcitta... prAyazcitta cAra bhede - pratisevanA, saMyojanA, AropaNA, pariphucanA * vivecana-236,237 :[26] jenA vaDe daSTi-darzano arthAt nayo kahevAya athavA jene vize nayo
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/36,233 41 42 avatare te daSTivAda ke daSTipAta - bAramuM aMga, 1- temAM sUAdi grahaNa yogyatA saMpAdana samartha parikarma, gaNita parikarmavatu. -- te siddhasenika Adi, naDajasUtrAdi bAvIza sUro che, ahIM sarva dravya-paryAya-nayAdi arcanA sUcanathI sUtro che. *3- samasta mRtathI pahelAM cAyela hovAthI pUrvo, te cauda che. tenA nAmo A pramANe - utpAda, agrAyaNIya, vIryapavAda, astinAstivavAda, jJAnapravAda, satyapravAda, AtmapravAda, karmapravAda, pratyAkhyAnapravAda, vidhAnuvAda, avaMdha, prANAyu, kriyAvizAla, ane lokabiMdusAra, utpAdakoDa pada, grAyaNIya-96 lAkha, vIrya-90 lAkha, ati nAsti-60 lAkha, jJAnapravAda - eka pada nyUna koDa, satyapavAda-1 kroDa, cha pada, AtmapravAda26 koDa, karmapravAda-1 kroDa-80 lAkha, pratyAkhyAna pravAda-84 lAkha, vidhAnuvAda-1 kroDa-daza hajAra, avaMdhya-ra6 kroDa, prANAyu-1 kroDa-56 lAkha, kriyAvizAla-9 kroDa, biMdusAra-zI lAkha pada saMkhyA che. teone vize raheluM je zruta te pUrvagata - pUrvo - aMgapraviSTa - x * sUtrano potAnA viSaya sAthe yoga te anuyoga. tIrthakarone prathama samakita prApti ane pUrvabhavAdi je varNana te mUla prAmAnuyoga kahevAya che. je kulakara Adi vakatavyatA jaNAvanAra te gaMDikAnuyoga. [2pUrvagata zruta kahyuM, temAM prAyazcita prarUpaNA hatI, prAyazcitta sUtra kahe che - temAM jJAna ja prAyazcitta, kemake te ja pApane chede che, athavA prAyaH citane zuddha kare te jJAna prAyazcita. ema darzanAdimAM paNa jANavuM. bhAvathI gItArthanuM je kRtya te vyakatakRtya prAyazcita, gurU-laghu paryAlocana vaDe je kaMI kare, te badhuM pApa vizodhaka ja hoya athavA jJAnAdi aticAra vizuddhi arthe je prAyazcita - AlocanAdi vizeSa te jJAna prAyazcitta. viyatta - vizeSa avasthAdi aucityathI na kahela chatAM ApyuM, - x * je kaMI madhyastha gItArtha vaDe karAyela, te vidattakRtya prAyazcitta. pAThAMtara thakI "prItikRtya vaiyAvRtya" artha thAya che. pratipaivana - akRtyanuM sevana. te pariNAma bhedathI ke pratisevanIya bhedathI be prakAre che. pratisaMvanA bhAva che, te kuzala-akuzala be bhede che. kuzala vaDe je thAya te kalA pratisevanA, akuzala bhAva vaDe thAya te darpa pratisevanA. saMkSepathI pratisevanAnA be bheda mUlaguNA-udNNA . mUlaguNA pAMca bhede che, uttaNuNA DivizodhyAdirUpa che. pratisevanAmAM prAyazcita, AlocanA A rIte - AloyanA, pratikamaNa, mizra, viveka, vyarna, tapa, cheda, mUla, anavasthApya ane pArasaMcita. e pratisevanA prAyazcita che. bIjuM saMyojana eka jAtivALA aticAronuM milana te saMyojanA, jema zayyAtara piMDa lIdhela, te paNa bhInA hAtha Adi vaDe, te paNa sAme lAvela, te paNa AdhAkamAM; tenuM je prAyazcita, te saMyojanA prAyazcitta, tayA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 AropaNA, eka aparAdhanA prAyazcittamAM pharI pharI doSa sevanathI anya prAyazcitanuM AropaNa. jema pAMca ahorama prAyazcittane pAmela, pharI te doSa seve to daza ahorAtra pramANa, e rIte - x - cha mAsa paryanta ApavuM. adhika nahIM. * x - kemake vartamAna tIrthamAM cha mAsanuM ja tapa kahela che. * x* AropaNA vaDe prAyazcitta te AropaNA prAyazcita... parikuMcana - dravya, phona, kALa, bhAva saMbaMdhI aparAdhanuM gopavavuM, eka rIte hovA chatAM bIjI rIte kahevuM. *x - A parikcanA ke parivaMcanA cAra bhede - sacittane acita kahe, janapadane badale mArgamAM sevyo kahe, subhikSane badale durmikSamAM kahe, nirogapaNe sevavA chatAM glAnapaNe sevyo kahe, te anakame dravyAdi parikaMcanA che. parikcanAnuM prAyazcitta te parikaMcanA prAyazcita. ahIM vizeSa vyavahAra sUgathI jANavuM. prAyazcita kAlanI apekSAe apAya che. mATe kALanirUpaNa sUtra * sUtra-278 thI 280 :[8] kALa cAra bheda : pramANa, yathAyuSyanivRtti, maraNa, addha-kALa. [29] pugala pariNAma cAra bhede - varNa, gaMdha, rasa, sparza-pariNAma. [28] bharata ane airAvata vakSetramAM pahelA : chellA vajIne vaccenA bAvIza arahaMta bhagavaMto cAra yAma dharmane prape che . sarvathA prANAtipAtuM viramaNa, sarvathA mRSAvAda viramaNa, sarvathA adattAdAna viramaNa, sarvathA zahiddhAdAnA [parigraha viramaNa... sarva mahAvideha kSetrane vize arihaMta bhagavaMta cArayAma dharma prarUpe che . sarvathA prANAtipAta viramaNa yAvat sarvathA bahiddhAdAna vismaNa. * vivecana-278 thI 28o : [238] jenA vaDe varSazata, palyopamAdi mapAya, te pramANa. te ja kALa te pramANakALa. te divasAdi lakSaNavALo ane manuSyakSetravartI addhAkALa vizeSa ja che. be bhede pramANamALa che - divasa pramANa, rAtri pramANa. te baMne cAra-cAra porisI pramANa che... je prakAre nArakAdi bhede AyuSa te yathAyaH, tene raudrAdi dhyAnathI bAMdhavuM, tenA saMbaMdhathI je kALa-jIvonI nAkAdita sthiti te yathAnivRttikALa che. athavA AyuSyanI nivRtti mujaba nAkAdi bhavamAM rahevuM te yathAnivRttikALa, A paNa AyukamanA anubhAva viziSTa sarva saMsArI jIvonA vartanAdirUpa addhAkAla ja che * x * | mRtyuno je samaya te maraNakALa, A paNa addhA samaya vizeSa ja che. athavA maraNa viziSTa ke maraNa e ja kALa, kemake te kALano paryAyavAcI zabda che. kaha che . 'kALa' zabda maraNavAcaka che, jema maraNa gatane kAlagata kahevAya che. prANIno maraNakALa kALa-kALa kahevAya che... A addhAkALa sUryanA bhramaNa viziSTa manuSya kSetramAM vartato samayAdirUpa jANavo. kahyuM che - sUryakriyA viziSTa, godohAdi kriyAthI nirapekSa evo samayakSetramAM je samayAdi kahevAya te addhAkALa jANavo. samaya, AvalikA, muhUrNa, divasa, ahorAtra, pakSa, mAsa, saMvatsara, yuga, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, puidgala) parAvarta thAya che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/238 thI 280 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 dravya paryAyabhUtakALanA cAra sthAnaka kahyA, paryAya adhikArathI pudgalanA paryAyabhUta pariNAmonA cAra sthAnako kahe che- [29] pariNAma - eka avasthAthI bIjI avasthAne pAmavuM. kahyuM che ke - bIjI avasthAne pAmavuM te pariNAma, sarvacA mUla svarUpe na rahevuM, sarvathA nAzarUpa paNa nahIM evo je pariNAma te jJAnIone iSTa che... pariNAmamAM kAlAdi varNano pariNAmaanyathA thavuM athavA bIjA varNanA tyAgapUrvaka kAlAdi varNa vaDe pugalano pariNAma te varNa pariNAma, e rIte gaMdhAdimAM paNa jANavuM. ajIvadravyapariNAmo kahyA. have jIvadravyanA vicitra pariNAmo kahe che- [280] bharata Adi sUtra spaSTa che - pahelA ane chellAne varjIne * x * madhye bAvIza tIrthakara kahyA. yama e ja yAma te cAra che. jemAM hiMsAdi nivRtti che. dvI - maithuna, parigraha vizeSa. AvAna - parigraha. te baMnenuM ekatva che. athavA grahaNa karAya te AdAna-parigrAhya vastu, te dhamoMpakaraNa hoya che. tethI dhamapakaraNa sivAya te parigraha. maithuna, parigrahanI aMtargat che. kemake aparigRhItA zrI bhogavAtI nathI. pratyAkhyAna dvArA - X - dharma-caturyAma che. ahIM A bhAvanA che - madhyama bAvIza ane mahAvidehanA tIrthakaro caturyAma dharmanI ane Adi-aMtya tIrthakaro paMcayAma dharma ziSyApekSAe prarUpe che, paramArthathI to baMnenI pAMcayAmanI prarUpaNA che. pahelA-chellA tIrthakaranA tIrthamAM sAdhu Rju jaDa ane vaka jaDa hoya che. tethI parigraha-varjananA upadeza chatAM maithunatyAga jANavA samartha thatA nathI. jyAre - x- zeSa tIrthanA sAdhuo Rju ane prAjJa hovAthI maithunane jANavA-tajavA samartha hoya che. kahyuM che ke - prathama tIrthaMkaranA sAdhuo Rju-jaDa che, chellAnA vaka-jaDa, madhyamanA kAju-prAjJa hovAthI be bhede temano dharma kahyA che. prathama tIrthakaranA sAdhune dharma dubaNa che, chellAne du:khe pALI zakAya che, madhyamanA sAdhune dharma subodhya ane sukha pAtra che - anaMtarokta prANAtipAtAdithI aTakelA * na aTakelAne sugatidurgati thAya che, te gativALA jIvo sugata-durgata hoya che mATe gati-sugati, dugatasugatanA bhedo kahe che. * sUjha-281,282 - [28] cAra gatio kahI che - nairayika, ticiyonika, manuSya, devadurgati... cAra sugatio kahI che - siddha, deva, manuSya, sukulamAM janmasugati... cAra durgati kahyA che - nairayika, tiyacayonika, manuSya, deva-duti... cAra sugata kahela che - siddha, deva, manuSya, sukula janma prApta-sugata... ri prathama samaya jinanI cAra karma prakRti nAza pAme che - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, aMtarAya... utpanna jJAna-darzana anta jina kevalI cara kamapakRtine vede che - vedanIya, Ayu, nAma, gotra... prathama samaya siddhanI cAra karma prakRtti sAthe kSaya pAme - vedanIya, Ayu, nAma, gotra * vivecana-281,28ra : [281] 'durgati' Adi kahevAI gayela che. vizeSa e ke - niMdita manuSya apekSAe manuSyadurgati ane kilbiSikAdi apekSAe deva durgati che. yuvAnadevalokAdimAM jaIne ivAku Adi sukulamAM AvavuM. pratyAkhyAti eTale pratijanma. A tIrthakarAdine hoya che. manuSyanI sugati bhogabhUmimAM manuSya janmarUpa che. durgati jeone che, te durgata athavA "du:stha" te durgata. e rIte surata jANavA. anaMtara siddha sugato kahyA, te siddho aTakarmanA kSayathI thAya che, tethI kSaya pariNAma krama kahe che- [282 sUtra spaSTa che - vizeSa e ke - prathama samaya jeno che te tathA tevA jina, te sayoga kevalI, te prathama samaya jinanA sAmAnya kamaza-jJAnAvaraNIyAdi bhedo che, te kSaya pAme che. tethI jJAna-darzanane dhAraNa kare che, te utpanna jJAnadarzanaghara, A vAkayathI anAdi siddha kevalajJAnane mAnanAranuM khaMDana kare che - - jene kazuM goya nathI te "araha''. - x * kemake samIpa, dUra, zUla, sUkSmarUpa samasta padAryasamUhartA sAkSAtkAra karanAra hovAthI athavA devAdi vaDe pUjAne yogya hovAthI Ana, rAgAdi jitavAthI jita. kevala-paripUrNa jJAnAdi che jene te kevalI. siddhatva ane karmanA kSayano eka samaye saMbhava hovAthI prathama samaya siddha ityAdi kathana karAya che. asiddha jIvone hAsyAdi vikAro hoya che, tethI hAsyane kahe che* sUTa-283 thI 286 : ri8]] cAra kAraNe hAsyotpatti thAya - joIne, bolIne, sAMbhaLIne ane marIne... [28] cAra bhede aMtara kahyuM - kAThAMtara, pahmAMtara, lohAMtara, pattharAMtara. e pramANe sIomAM, puruSomAM cAra prakAre aMtara che - kAThAMtara samAna, pakSAMtara samAna, lohAMtara sama, pattharotara sama. [28] bhUtaka nokara] cAra prakAre che - divasabhUtaka, yAmAbhUtaka, uccatAbhUtaka, kabADabhUtaka... [286] cAra prakAre puraNa kahyA * saMpADaga atisevI paNa pracchanna pratisavI nahIM, pracchanna pratisevI paNa saMnDaga pratisevI nahIM, saMpAdana ane pracchanna tisevI, baMne pratisavI nahIM. * vivecana-283 thI 286 - [28]] hasavuM te hAsya, hAsya mohanIya karmanA udayajanya vikAranI utpatti te hAsyotpati. te 1- viduSakAdinI ceSTAne cakSu vaDe joIne, " koI cAri vayanA bolIne, 3- bIjAe kahela tevA hAsyakArI vAkyane sAMbhaLIne, 4- hAsyakArI ceSTA ane vAkyAdi yAda karIne. A rIte jovuM vagere hAsyanA kAraNo che. | [284] saMsArInA ja dharmAntaranA nirUpaNane mATe be sUtronuM kahe che kASTha kASThanA aMtara-vizeSarUpa syanAdi vaDe vizeSa te kAThAMtara. e rIte pakuma-kapAsa, rU vagereno-pazcamano viziSTa sakamAratAdi vaDe aMtara, atyaMta cheda
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/283 thI 286 46 karanAra hovAthI loDhAnuM aMtara, ciMtita vastunI prApti AdithI pASANano aMtara te patarAMtara. e rIte kASThAdi aMtaravata mInI apekSAe strInuM aMtara, puraSonI apekSAe purapanuM aMtara, *x - kAThAMtara tulya, aMtara vizeSa arthAtu viziSTa padavI yogyatAdi vaDe samAna. vacananI sukomaLatA vaDe pahmAMtara samAna. snehacheda ane pariSahAdimAM dhairyAdithI lohAMtara samAna, icchAthI adhika manoracanA pUrNa karavA vaDe, viziSTa puruSa vaDe vaMdana yogya padavI vaDe prastAMtara samAna. - hamaNAM ja aMtara kahyuM. puruSAMtarathI mRtaka sUtra kahe che [285] fute - poSaNa karAyo hoya te bhUta, te ja anukaMpAnI taka eTale kAmavALA. niyata mUlyathI pratidina kArya mATe rakhAya te divasabhUtaka. dezAMtara gamanamAM sahAya mATe niyata mUlyathI poSaNa karAya te yAtrAbhUtaka. mUlya ane kALanA nirNayathI kArya karAvAya te uccatAmRtaka. pRthvI khodanAra oDa vagere te kabbADa mRtaka, je be ke traNa hAtha bhUmi khode che. * * ri86) laukika puruSa vizeSanuM aMtara kahyuM, lokotaranuM tenAthI aMtara batAvavA mATenuM sUtra kahe che - temAM saMpakaTa - agItArtha samakSa mukataya AhAradi pratisevavAno svabhAva jeno che, te saMpakaTapatisavI. ema badhe jANavuM. vizeSa e ke - pracchanna eTale agItArtha samakSa, ahIM pahelA gaNa bhaMgamAM puSTAlaMbana bakuza Adi athavA khAsa kAraNa sivAya pAsatyAdi, cothA bhaMge nirmanca ke snAtaka hoya. - aMtaranA adhikArathI ja devapuraSonuM strIkRta aMtara kahe che * sUtra-283 thI 91 - asurendra asurakumArarAja camaranA soma mahArAja (lokapAla) nI cAra agamahiNIo kahI che - kanakA, kanakalatA, triguptA, vasuMdharA... e ja rIte yama, varaNa, vaizramaNa [lokapAla) nI agramahiSI jANavI.. vairocanendra vairocana rAjAnA soma [lokapAla nI cAra agamahiSI che - mijhakA, subhadrA, vidhutA, arAnI, e rIte ja yama, vaizramaNa, haraNanI agamahiNIo jANavI. nAgakumArendra nAgakumArarAja dharaNoddhanI kAlavAda lokapAlanI cAra, agamahiSIo che - azokA, vimalA, supabhA, sudarzanA. e rIte zaMkhapAla paryanta lokapAlanI cAra-cAra agramahiSI kahI che... nAgakumArendra nAgakumAra rAjA bhUtAnaMdanA kAlavAla lokapAlanI cAra agramahiNIo kahI - sunaMdA, subhadrA, sujAtA, sumanA, e rIte zailapAla lokapAla paryanta jANavuM. dharaNendranI mAphaka dakSiNendranA lokapAlonI ghoSaparyanta ane bhUtAnaMda mAphaka mahAghoSa paryanta te pramANe cAra-cAra mahiNI jANavI. pizAyendra pizAcarAja kAlanI cAra gamahiSIo che - kamalA, kamala prabhAutpalA, sudarzanA. e rIte mahAkAlanI paNa jANavI... bhUte bhUtarAja surapanI cAra agramahiNIo kahI - rUpavatI, bahurA, surapA, subhagA. e rIte pratirUpanI paNa jANavI... yorja yakSarAja pUNabhadranI cAra mahiNIo kahI sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 - mA, bahapumikA, uttama, tAkA. e rIte maNibhaddhanI paNa gaNAvI... rAkSasondra rAkSasarAja bhImanI cAra agramahiNIo kahI - paNa, vasumatI, kanakA, ratanapabhA, e rIte mahAbhImanI paNa jANavI...reindra kinnaranI cAra agramahiNIo kahI * vaheMsA, ketumatI, ratisenA, ratibhA, e rIte kaMpanI paNa jANavI... kiM5rayendra satvaruSanI cAra agamahiSIo kahI che - rohiNI, navamitA, hirI, puNavatI, e rIte mahApuruSanI paNa jaNanI.. atikAya mahogendranI cAra agramahiNIo che - bhujagA, bhujagavatI mahAkachA ane chuTA. e rIte mahAkAyanI paNa che... gaMdharvendra gItaratinI cAra agamahiNI che - sughoSA, vimalA, susvarA, sarasavatI, e rIte gItayAnI paNa che... -. jyotiSendra jyotiSa rAja caMdranI cAra mahiNIo che - caMdraprabhA, jyonAbhA, arcimAlI, pralaMkA, e rIte sUryanI paNa che - sUryapabhA yonAbhA Adi... mahAgraha aMgArakanI cara agamahiNI che - vijA, vaijayaMti, jayaMti, aparAjitA. e rIte bhAvaketu paryanta jANavuM. devendra devarAja zakanA soma lokapAlanI cAra grAmahiNI che - rohiNI, madanA, citra, somA, e rIte vaizramaNa paryanta jANavuM. devendra devarAja IzAnendranA soma lokapAlanI cAra agramahiSI che - pRvI, rAzi, rajanI, vidhuta. e rIte varuNa paryata jANavuM. ri88] cAra gorasa vigaIo kahI che - khIra, dahIM, ghI, navanIta... cAra nizva vigaIo kahI che - tela, ghI, vasA, mAkhaNa... cAra mahAvigaIo kahI che - madhu, mAMsa, madha, mAkhaNa. [29] cAra phUTAgAra kahA che - koI gupta ane gupta, koI gupta ane agupta, koI gupta-gupta, koI gupta agupta. e pramANe cAra prakAre puruSa kahA - koI gud-gupta ityAdi... cAra phUTAgAra zALA kahI che - koI gupta ane guptadvAravALI, koI gupta-guptadvAravALI, koI agupta-guptadvArA, koI gud-aMguddvArA. e rIte cAra strIo jANavI koi gupta ane guptandriyA, koI gupta ane guptandriyA. ityAdi. [29] avagAhanA cAra prakAre che - dravya, kSetra, kALa, bhAva - avagAhanA. [291] cAra prApti aMgabAhya kahI - caMdra, sUrya, jaMbUdvIpa, dvIpasAgara, * vivacana-287 thI 1 - [28] sUtra vistAra saraLa che. vizeSa e ke - mAra tro - lokapAla, majUta - pradhAna, davA - rAjAnI strI, vaDoyaT - vividha prakAre, ne - dIpe che, te vairocana - uttara diggavAsI asaro, teno indra... "dharaNa'nA sUtramAM purva - kAlapAlanI jema kolavAla, zailapAla, zaMkhapAlanI A ja nAmavALI cAra-cAra aNamahiSIo jANavI...bhUtAnaMdanA sUtramAM kahyuM - "kAlavAlanI mAphaka bIjAnI paNa." temAM mAtra lokapAlano krama badalAze, bIjAnA sthAne cotho.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/287 thI 291 dakSiNa dizAnA nAgakumAra nikAyanA indra dharaNanA lokapAlonI agramahiSIo je nAmavALI che tema dakSiNa dizAnA bIjA ATha-veNudeva, harikAMta, agnizIkha Adi indronA je lokapAlo sUtramAM kahyA che, te badhAMnI temaja jANavI.. jema uttara dizAno nAgarAja bhUtAnaMdendranA lokapAlonI agramahiSIonA nAma kahyA che, tema bAkInA - veNudAlI, harissaha Adi ATha indronA lokapAlonI paNa temaja jANavI. tethI ja kahe che - nahIM dharAphsa, *ka sacetananuM aMtara kahyuM. have acetana vizeSa vigaInuM aMtara kahe che-- [288] gAyono rasa te gorasa, A vyutpatti mAtra che. pravRttithI bheMsa vagerenA dUdha dahIM Adi rasa paNa che. zarIra ane manane prAyaH vikArano hetu hovAthI vikRti [vigaI] kahevAya che. zeSa spaSTa che. vizeSa e sarpIi - ghI, navanIta - mAkhaNa, vasA - hADakAnA madhyabhAgano rasa, mahArasa vaDe mahAvikAra karanArI hovAthI ane mahAt jIvopaghAtanuM kAraNa hovAthI mahAvigaI kahe che. ahIM vigaIno prasaMga hovAthI vRddha gAthAo vaDe vigaIne kahe che-- dUdha, dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, dAru, madha, mAMsa tathA kaDAvigaI. gAya, bheMsa, uMTaDI, bakarI, gheTI saMbaMdhI dUdha e pAMca bheda kahyA. uMTaDInA dUdhamAMthI dahIM vagere na thatA hovAthI, dahIM AdinA cAra bheda kahyA. tala, alasI, kusuMbha, sarasavanA tela e cAra bhedo che, zeSa DolA AdinA telane vigaImAM gaNela nathI... goLanA be bheda-dravya goLa, piMDagoLa... madha-dAru be bhede - kASTha niSpanna, piSTha niSpanna... madha traNa bhede - mAkSika, kautika, bhrAmaki... mAMsa traNa bhede - jalacara, sthalayara, khecaranuM athavA mAMsa, carabI, lohI ema traNa bhede che. vaLI ghI ke tela bharela kaDAImAM traNa ghANa sudhI taLAya tyAM sudhI kaDAvigaI kahevAya. cothA Adi ghANamAM taLela pakavAna vigaI na kahevAya. yogavahana karanArane prAyaH kalpe che. - 4 - eka puDalA vaDe je tavo purAya che, tethI bIjo puDalo je karAya te vigaInA tyAga karanAra munine kalpe che, kemake te lepakRta kahevAya che. [289] acetana aMtaranA adhikArathI ja ghara vizeSanA aMtarane dRSTAMta vaDe kahevA tathA puruSa-strInA aMtarane dAntika paNa kahevAnuM sUtra- kUTa-zikharavALuM ghara athavA jIvane bAMdhavAnA sthaLa jevA ghara te kUTAgAra, temAM gupta-gaDha AdithI vIMTAyeluM athavA bhUmigRhAdi, vaLI baMdha bAraNA vaDe gupta ke pUrvakALa-pazcAtakALa apekSAe gupta che... ema ja bIjA traNa bheda jANavA. puruSa to vastrAdi dvArA AcchAdita hovAthI gupta vaLI indriyone vaza karavA vaDe guptendriya athavA pahelAM paNa gupta ane hAla paNa gupta che. agupta paNa emaja che. tathA kUTanA AkAra vALI zALA te kUTAgAra zALA, A strI liMga dRSTAMta che. strIlakSaNa dAiintaka sAmya che. temAM guptA eTale parivAra vaDe AvRta, gharamAM rahelI, vastrAdi AcchAdita aMgavALI ke gUDha svabhAvA ke guptendriyA ke anucita pravrutta indriyone kAbUmAM sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 rAkhanArI. e rIte bAkInA bheda jANavA. [290] guptendriya kahyuM, indriyo avagAhanAnA AzrayavALI che mATe avagAhanA nirUpaNa kare che - jIvo jeno ke jemAM Azraya kare te avagAhanA arthAt zarIra. dravyathI avagAhanA te dravyAvagAhanA, ema ja sarvatra jANavuM. temAM dravyathI anaMta dravyarUpa che. kSetrathI asaMkhyAta pradezAvagADha, kALathI asaMkhyAta samaya sthitika. bhAvathI varSAdi anaMtaguNA. - athavA - vivakSita dravyanA AdhArabhUta AkAzapradezo te avagAhanA. temAM dravyonI avagAhanA te dravyAvagAhanA, kSetra e ja avagAhanA-kSetrAvagAhanA. kAlanI avagAhanA manuSyakSetramAM vartatI te kAlAvagAhanA, bhAvavALA dravyonI avagAhanA te bhAvAvagAhanA. - x - athavA Azraya mAtra avagAhanA, paryAyo vaDe dravyanI avagAhanA te Azraya avagAhanA. - 4 - X - [291] avagAhanAnI prarUpaNA prajJaptiomAM karelI che, mATe prajJaptinuM sUtra kahe che - jemAM vizeSathI artho jaNAya che te prajJaptio, AcArAdi aMgasUtrathI bAhya te aMgabAhyA, nAma pramANe varNanavALI kAlika sUtra rUpa che. temAM sUryaprAptijaMbudvIpa prajJapti pAMcamA-chaThThA aMganA upAMga rUpa che. bAkInI be prajJapti prakIrNakarUpa che. vyAkhyAprajJapti pAMcamI che - 4 - sthAna-4 - uddezo-1 no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa D sthAna-4 - uddezo-2 7 -- -- -- * -- x -- * - 0 cothA sthAnano uddezo-1 kahyo. have bIjo kahIe chIe. te baMneno saMbaMdha A che - anaMtara uddezAmAM jIvAdi dravya-paryAyonA cAra sthAno kahyAM. ahIM paNa tenA ja cAra sthAnako kahe che. tenuM Adi sUtra- * sUtra-292,293 : cAra patisaMlIno kahyA che - krodha pratisaMlIna, mAna pratisaMlIna, mAyA pratisaMlIna, lobha pratisaMlIna... cAra apatisaMlIno che - krodha patisaMlIna yAvat lobha patisaMlIna... cAra pratisaMlIno che - mana, vacana, kAya, indriya - pratiAMlIna... cAra patisaMtIno che mana yAvat indriya patisaMlIna. [23] cAra prakAre puruSo kahyA - -- koI dIna ane dIna, koI dIna - adIna, koI adIna-dIna, koI adIna-adIna... -2- cAra prakAre puruSo kahyA - koI dIna-dIna pariNata, koI dIna-dIna pariNata, koI adIna-dIna pariNata, koI adIna-adIna pariNa... -3- cAra prakAre puruSo kahyA - koI dIna-dInarUpa,
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ pas. 4/ra/ra92,293 e pramANe -- dInamana -- dInasaMkalpa, 6- dInapajJa, - dInazIlAcAra, - 8- dInavyavahAra (e sarvenI caturbhagI samajavI] 1- cAra prakAre puro kan * koI dIna-dIna parAkama, e rIte 11dIna-dInavRtti, -1ra- dInajAti, -13- dInabhASI, 14- dInAvabhASI, 15- cAra prakAre paraNo kahyA * koI dIna-dIna sevI, -16* dIdIna pacayika -1 dI+ dIna parivAra. e rIte sama yAcAra bheda raNA. * vivecana-292,294 - [62] Ano pUrva sUtra sAtheno saMbaMdha A che - tyAM prAptio kahI te pratisaMlIna puNo vaDe ja samajAya che, tethI A sUtramAM pratisalIna ane apatisalInA kahevAya che. pra sugama che. vizeSa A pratyeka vastumAM kopAdino virodha karanAra te pratisaMlIna, temAM krodhanA udayanA nirodha vaDe ane udaya prApta krodhane niSphaLa kaQA vaDe teo koi pratisaMlItA che. kahyuM che ke - kaSAyonA udayano nirodha ane udayapAd kaSAyone niSphaLa karavA te kaSAyasalInatA che. kuzala mananI udIraNA ane akuzala mananA nirodha vaDe jenuM mana kAbUvALa che athavA mana vaDe nirodha kare te mana:pratisalIna, roma ja vacana, kAyA ane indriyamAM jANavuM. vizeSa e ke * manojJa, amanojJa zabdAdimAM rAgadveSane dUra karavA te indriya pratisalIna, eka gAthA che * apazasta yogano virodha, kuzalayone pravRtti, kArya prasaMge vidhithI gamana, A yoga saMbaMdhI pratisaMlInatA jANavI. zromendriya viSayamAM sArA-kharAba zabdo prApta thatA sAdhu saMga-dveSa na kare. e rIte bAkI indriyonA viSayamAM jANavuM. e rIte viparItapaNAthI asaMlInatA jANavI. (293] prakAramaMtarathI asaMlInane caturbhagIrUpa 1sUtro vaDe kahe che (1) dIna-garIbIyukta, dhana vaDe kSINa, pahelA ane pachI paNa dIna ja, athavA bAhAvRtithI dIna- saMtavRtithI paNa dIna ityAdi caturbhAgI jANavI. (2) dIna-bAhAvRtithI nisteja mukhAdi, paNa zarIrathI guNayukta e rIte prajJAsUtra paryanuM prathama dInapadanI vyAkhyA che, dIta pariNata - adIna chatAM aMtavRttithI dInapaNe pariNata Adi caturbhAgI.. (3) dInarUpa-malita jIrNa vasA Adi apekSAe.. (4) dInamana- svabhAvathI ja tuccha.. (5) dIvasaMkalpa-svabhAve udAra mata chatAM kaMIka dIna vicAyukta.. (6) dInapajJa-sUmArca vicAramAM hIta. () yita vaDe dIna. e rIte 'dIna'nI vyAkhyA AgaLa paNa kavI. dInadaiSTi-ochI najaQALo.. (8) dIna zIlAcA+hIna dhamaniSThAnavALo. (9) dInavyavahAra anyonya leNa-deNa kiyAmAM hIta ke hInavivAdI.. (10) dIta parAkama - hIna ughamavALo, (11) dInavRtti-dIna mAphaka AjIvikA.. (12) dInavAyI - daityavatu purUSa pAse ke dInatAsI yAye acavA dInavAyI - dIna pAse janAra athavA dInanati je jAtinI hIna che.. (3) dInabhASI dInavatuM ke dIta [6/4] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 puraNa pratye bole che.. (14) dInAvabhASI - dIna jevo dekhAya ke dIna jevo thaIne cAle te.. (15) dInasevI - dIna nAyakane seve te, (16) dInaparyAya - jenI pravajyA avasthA dIna jevI che te, (17) dInapariyAla * jeno pasviAra dIna che te. - A badhAmAM cAra bhaMga jANavA. * dhe prapanA bhedanA 8 mo kahe che * sUjha-294 thI 300 : [29] 1- cAra bheTa puro kahA - koI Arya-Arya + cAra bhede paraSo kan koI sAya-Arya pariNad, [e baMne sUpomAM ubhaMgI javI, jemake arNaya Arya-anArya, aw . wit-td. e rIte AgaLa Arya ra% sAthe caubhaMgI batAve che.] - AyarUpa, 4- mina, 5- AryasaMkalpa, 6 pajJa, * AyadiSTi 8* AyazIlAcAra, 9 vyavahAra, 10- AryaparAkama, 11AvRtti, 1 jAti, 13- aAbhASI, 14- bAvabhASI, 5- wovI, 16- pArtha mali, 1- Arma parivara, A pramANe 1 lavA jema dInanA kahyA tema mAryanI ciaubhaMgI paNa jANavI. 18- cAra bheda puraSa kaar - Arya ane bhiAva, Arya paNa anAbhiAva, anArya paNa AyabhAva, anArya ane anAyabhAva. ri95) 1- vRSabha cAra bheda kA * jAtisaMpanna, kuLasaMvx, baLar ane rUpasaMpanna. e pramANe cAra bheda puraSo che . jAti yAvatu pasaMw. - vRSabha cAra bhede kahA - jAtisaMpanna paNa kulasaMpanna nahIM, kulasaMpanna paNa ati saMpanna nahIM jAtisaMpanna ane kulasaMpanna, atisaMpanna nahIM ane kulasaMpanna nahIM. e pramANe cAra bhede karo che . atisaMpa-kulasaMpanna Adi. 3- vRSabha cAra bhede che . jAtisaMpanna paNa bhalasaMpanna nahIM - e caubhaMgI e pramANe puraSo paNa cAra bheda che... -*- vRSabha cAra bheda che - atisaMpanna paNa saMpanna nahIM - e caubhaMgI. e pramANe paramo paNa cAra bheda jANavA. -- vRSabha cAra bheda che - kaLasaMksa paNa bhaLasaMpanna nahIM - e caubhaMgI. e pramANe cAra bheda pakSo paNa jANavA... -6- vRSabha cAra bhede che - kuLasaMpanna paNa pasaMn nahIM e caubhaMgI. e pramANe paramo paNa cAra bheda jANavA. - vRSabha cara bhede che . baLasaMpanna paNa pasaMpanna nahIM . e caubhaMgI. e pramANe parapo cAra bheTe laNavA * baLasaMpanna paNa rUpasaMpanna nahIM Adi. -1- hAthI cAra bhede che . bhadra, maMda, mRga, saMkIrNa, e rIte puraSo paNa cAra bhede che - bhadra, maMda, mRga, saMkIrNa.. -- hAthI cAra bheTa che * bhadra ane bhadramana, bhadra ane maMdamana, bhadra ane mRgamana, bhadra ane saMkImana, e rIte paro cAra bheTa che * ddha ane bhadramana, bhadra ane maMdamana * * ItyAdi - - hAthI cAra bheda che . maMda ane dvimana, maMda ane maMdamana, maMda ane magamana, maMda ane saMkImana A pramANe ja paraSone cAra bheda jANavA. -- hAthI cAra bheTa che - mRga ane bhaddhamana, mRga ane maMdamana, mRga
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/294 thI 300 pa1 ane mRgamana, mRga ane saMkIrNamina. A ja cAra bhede puraSo paNa jANavA. -- hAthI cAra bhede jANavA - saMkIrNa ane bhaktamana saMkIrNa ane maMdamana, saMkIrNa ane mRgamana, saMkIrNa ane saMkIemina. A pramANe ja cAra puro che. ri96] bhadra hAthInA lakSaNo - madhanI goLI samAna piMgala AMkha, anukrame suMdara lAMbu pUchaLa, uaid mastaka, dhIra, savaga samAdhita hoya che. (ra9] maMda hAthInA lakSaNo - caMcaLa, sthaLa, viSama carma, dhULa mastaka, sthaLa puMcha, sthaLa nakha-dAMta-kezavALo, piMgala loyanavALo hoya che. ra98] mRga hAthInA lakSaNo - kRza zarIra, kRza grIvA, kRza vacA, kRza dAMta-nakha-vALayukta, bhIru, vAselo, khodavALo, bIjAne trAsa denAro hoya che. [29] saMkIrNa hAthInA lakSaNo - ukta traNe hAthInA thoDA-thoDA lakSaNa jenAmAM hoya, vicitra rUpa ane zIla che te saMkIrNa che.. [3oo] bhadra hAthI zaradaRtumAM, maMda hAthI vasaMtaRtumAM, mRga hAthI hemaMta RtumAM ane saMkIrNa hAthI sarva RtumAM madonmatta hoya che. * vivecana-294 thI 300 : (ra94] sUmano artha kahevAyela che. vizeSa A * AyoM nava bhede che - phoga, jAti, kuLa, karma, zilA, bhASA, jJAna, caraNa, darzana vaDe Arya. kSegathI Arya, vaLI pApakarmathI rahita hovAthI niSpApa. e rIte sattara sUtro jANavA. kSAyikAdi jJAnAdi yukta, te AryabhAva, krodhAdi, te anAryabhAva. daSTAMta ane daSTiktika artha sahita puruSajAta kahe che- (295] sUga pATha siddha che - vizeSa e ke - RSabha eTale baLada. jAti eTale guNavAnuM mAtRpakSa. kuLa eTale guNavAna pitRpakSa. thana * bhAsvahana Adi sAmarthya, sUpa - zarIra sauMdarya. puruSo svayaM vicArI levA. ukta daSTAMta sUtro puruSanA dAkhanika sUtro sahita jAti vagere cAra padone sthApIne cha hika saMyogI sthAnanA mathI cha ja catabhaMgIthI jaNavA. hAthInA saMgamAM bhaddha Adi hAthI vizeSa, vanAdi vizeSita ane kahevAnAra lakSaNavALA che. kahe che - hAthI, bhadra-maMda-mRga traNa bhede jANavA. te vanamAM pharavAthI, AkArathI, parAkrama bhedathI jaNAya che. temAM bhadra hAthI dhIravAdi guNa vaDe yukta, maMda hAcI vairya ane vegathI maMda, mRga-mRga mAphaka pAtaLA ane bIkaNa, saMkIrNa - bhadrAdi hAthIonA guNathI mizrita che. - X - X - temAM eka bhadra ane bhadra manavALo ityAdi krame-16 bheda thaze. bhadra - jAti, AkArathI prazasta tathA jenuM mana bhadra che athavA bhadranA jevuM mana jene che te makAna - dhIra... maMda che mana jenuM athavA maMdanI jema mana jenuM che te yamana - atyaMta dhIra nahIM. e rIte pUTmana - bhIra, saMvmana - bhadrAdi vicitra lakSaNayukta - vicitra cita. puraSo to kahevAtA bhadrAdi lakSaNa mujaba prazasta-apazasta svarUpavALA jANavA. te lakSaNo sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 [296] madhanI goLI jevA piMgala netra jene che te, paraMparA e sArI rIte utpanna thayela te anupUrva sujAta, svajAti ucita kALakrame thayela baLa, rUpAdi guNayukta, lAMbA pUMchaDAvALA, anukrame sthULa-sUma-atisUma lakSaNathI jenuM pUMchaDuM lAMbu che te. agrabhAge unnata, dhIra, sarve aMgothI pramANopeta ane lakSaNayukata sarvAga samAhita bhadra nAme hArI che. [29] vana - zithila, zUla ane cImaLAyela carmavALo, sthUla mastaka, skUla pUMchaDAnA mULathI yukta, sthULa nakha-dAMta-kezavALo, siMhanI mAphaka piMgala nemavALo 6 nAmaka hAcI hoya che. [298] kRza zarIra, kRza grIvA, pAtaLI tvacA, pAtaLA nakha - dAMta - kezavALo, bIkaNa, bhayathI stabdha kAna, Darelo, cAlavAmAM udvegavALo, svayaM trAselo ane bIjAne trAsa ApanAro te trAsI, kRza nAmaka hAthI che. | [299,300] baMne gAthA saraLa che. [mUlArma pramANe jANavuM bhadra hAthI dAMta vaDe haNe che, maMda hAthI hAtha vaDe haNe che, mRga hAthI zarIra ane hoThathI haNe che, saMkIrNa hAthI sagayI haNe che. * * hamaNAM saMkIrNa manavALo hAthI kahyo. mananuM svarUpa batAvI vacanane vikathAthI kahe che. * sUtra-301 - vikathAo cAra kahI che strI kathA, bhakta kathA, deza kathA, rAja kathA. rIkathA cAra bhede che - DIonI jAti kathA, strIonI kuLa kathA, strIonI rUpakathA, strIonI nepathya kathA... bhakata [bhojana kathA cAra bhede che - bhojananI 1- AvAya kathA, ranivapi kathA, 3- AraMbha kathA, 4- niSThAna kathA.. deza kathA cAra bhede che . dezavidhi kathA, dezavikalpa kathA, dezadaka kathA, dezanepathya kathA.... rAja kathA cAra bhede che - rAjAnI -- atiyAna kathA, -- nirmANa kathA, - - balavAhana kathA, -4- koza koThAgara kathA. dharmakathA cAra bhede che . AkSepaNI, vikSepaNI, saMvedanI, nirvedanI. AkSepaNI kA cara bhede - AcAra, vyavahAra, prajJapti, daSTivAda vikSepaNI kathA cAra bhede - (1) sva siddhAMtanA guNonuM ane parasiddhAMtanA doSonuM kathana, (2) para siddhAMta khaMDana ane sva siddhAMta sthApanA, (3) para siddhAMtano samyaguvAda kahIne, temAM rahela mithyAvAda kahevo. (4) para siddhAMtano mithyAvAda kahIne tyAM samyagravAdane sthApato. saMvedanI kathA cAra bhede che - Aloka saMvedanI, paraloka saMvedanI, AtmazarIra saMvedanI, para zarIra saMvedanI... nirvedanI kathA cAra bhede kahelI che - (1) A lokamAM saMcita duSTakarmanuM phaLa A janmamAM maLe, (ra) A lokamAM saMcita kukamanuM phaLa paralokamAM maLe, (3) parajanmamAM saMcita duSkarmanuM phaLa
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/301 53 AlokamAM maLe, (4) parajanmamAM saMcita kukamanuM phaLa paralokamAM maLe - tei te saMbaMdhI kathA te nirvedanI kathA.), - - - (1) AlokamAM AcarelA sakarmonA phaLa A janmamAM maLe, (2) AlokamAM Avela sakarmonA phaLa paralokamAM maLe, ityAdi caubhaMgI jANavI. vivecana-301 - sama sugama che. vizeSa A* saMyamane bAdhaka hovAthI viruddha kathA - vacanapaddhati te vikathA, temAM strIonI ke strI saMbaMdhI kathA te strI kathA. A kathA kahelI che, to paNa strInA viSayapaNAe saMyama viruddha hovAthI vikathA che... e rIte bhojananI, dezanI, rAjAnI je kazA te vikathA che. brAhamaNI AdimAMthI koIpaNanI prazaMsA ke niMdA, je jAti vaDe karAya te jAti kathA. jema - patinA abhAve jIvatI A brAhmaNIne dhikkAra che, ame zudra strIne dhanya mAnIe chIe, je lAkhapati chatAM aniMdita che. e rIte ugra kulAdimAM utpanna strImAMthI koI rupInI prazaMsA te kulakathA. jemake - aho ! jagatmAM caulukya vaMzajAnuM sAhasa adhika che, patinuM mRtyu thatA te premarahita strIo agnimAM praveza kare che. tathA AMdra vageremAM utpanna strIomAMthI koI strInA rUpanI prazaMsA te rUpakathA. jemake - caMdra jevA mukhavALI, kamala jevA netrovALI ityAdi. te strIomAMthI koI eka strInA paheravAnA vAnI je prazaMsA te nepathyakathA. jemake - uttaradezanI strIone dhikkAra che, je ghaNAM vothI DhaMkAyela hovAthI jenuM cIvana yuvAna puruSonI AMkhane harSadAyI thatuM nathI. strInI kathAmAM doSo A pramANe - strI kathA sva-paranA mohane udIre che, lokamAM uddAha thAya, sUtrAdinI hAni, brahmavatanI gupti Adi thAya. A rasoImAM ATalA zAka ane dhRtAdi upayogI thAya che, AvI kathA te AvA kathA... temAM ATalA pakavANa, vyaMjanAdino upayoga thAya che evI kathA che. nivapikathA... temAM ATalA titirAdino upayoga thayo te AraMbhakathA... ATalo dravya-kharcAdi thaze te niSThAna kathA. - 4 - bhojana kathAmAM A doSo che - AhAra karyA vinA gRddhithI aMgAra doSa thAya, A sAdhu peTabharA Adi che, tevo lokApavAda thAya, doSa paraMparA thAya. magadhAdi dezamAM vidhi - bhojanAdinI stranA athavA amuka bhojana prathama khavAya che, ityAdi kathA te dezavidhi kayA. ema bIjI kathAmAM paNa jANavuM. vizeSa e ke - dhAnyotpati, gaDha-kUvA-devakUlAdinI kathA te deza-vikA kathA... chaMda - gamyAgamya vibhAga, amuka kanyA paraNavA yogya che ke paraNavA yogya nathI te dezachaMda kathA... nepathya - veSa saMbaMdhI kathA. A kathAmAM A doSa che - rAgadoSotpatti, sva-para pakSano kalaha, koI dezane guNavANo jANI sAdhu te deze gamana kare, ityAdi doSa. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 nagarAdimAM praveza saMbaMdhI kathA - atiyAna kathA. jemake - zveta hAthInA skaMdhe beThelo, dhoLA cAmarathI viMjhAto - x * x - rAjA nagaramAM praveze che. A rIte badhe jANavuM. vizeSa A - nirgamana saMbaMdhI, te nirmANa kathA. jemake * vAjIMtro vagADatA, biradAvalI bolAtA - X - X * rAjA nIkaLe che. bala-hAthI Adi ane vAhana-azvAdinI kathA te balavAhana kathA. jemake - he mitra ! lAkho ghoDAonA haNahaNATa, hAthIno garava, rathonA ghaNaghaNATa, zagunA lazkarano nAza karanAra sainya konuM che? koza-bhaMDAra, koThANAra - dhAnyagRha, tenI je kathA te kozakoThAgara kathA. jemake - puraSa paraMparA prApta, vaDilopArjita bhaMDAra - x - rAjA samAna bIjo koNa ? - rAjakathAmAM A doSa che - tethI rAjapuraSone zaMkA thAya che ke - A jAsusa che, cora che, chupA ghAtaka che - X * ityAdi zaMkA thAya che, bhakta bhogI dIkSita rAjAne pUrva sukhanI smRti thAya, bhakta bhogI niyANuM kare Adi. ApaNI - je kathA vaDe zrotA moha choDI tava pratye AkarSAya che te. vikSepaNI - je kathA vaDe zrotA kumArgamAMthI sanmArgamAM laI javAya. saMveganI - je kathA saMvegane pragaTAve, zrotA bodha ke saMvegane pAme. nirvedanI - je kathA vaDe zrotA saMsArAdithI udAsIna karAya che. AcAra AkSepaNI - loya, asnAnAdi AcAranA prakAzana vaDe kahevuM che, e rIte bIjA bhedomAM paNa jANavuM. vizeSa e ke - kaMIka thayela doSanA nivAraNa mATe prAyazcita lakSaNa je kathana te vyavahAra AkSepaNI. saMzaya prApta zrotAne madhura vacano vaDe samajAvavuM te prajJapti ApaNI, zrotrAnI apekSAe naya-anusAra jIvAdi sUkSma bhAva kathana te dRSTivAda ApaNI. bIjA ema kahe che ke 'AcAra' Adi nAmathI AcAra Adi graMtho grahaNa karAya che. sArAMza e ke jJAna, cAgni, tapa, puraskAra ane samiti-gutino zrotA apekSAe je upadeza te AkSepaNI kathAsAra. pahelA svasiddhAMta kahI tenA guNonuM svarUpa kahIne pasamayane kahe che, tenA doSone dekhADe che, A vikSepaNI kathAno prathama bheda, e rIte parasamayanA kathana saha svasamaya sthApanA te bIjo bheda. pasyamayomAM jinAgama tavanI sadezatAthI aviparIta-tavono vAda te samyaguvAda, te kahIne parasamayonA jinapaNItatatvothI viruddha je mithyAvAda, tenA doSanuM kathana te trIjo bheda. parasamayanA mithyAvAdanuM kathana karIne samyagvAdanI sthApanA te cotho bheda. athavA samyagvAda te astipaNuM, mithyAvAda-nAstipaNuM, temAM AstikavAdanI daSTi kahI nAstikavAdInI daSTio kahe che. te trIjo bheda, tethI viparIta te cotho bheda, ihaloka - manuSya janmanA svarUpanA kathanathI saMveganI te ihaloka-saMveganI, A sarva manuSyapaNuM asAra che, adhuva che, keLanA staMbha jevuM che ityAdi svarUpavALI che. coma ja devAdi bhavanA ravarUpanA kathana rUpa - devo paNa IrSyA, kheda, bhayAdithI parAbhava pAmelA che, to tiryaMcanuM zuM kahevuM ? - e paraloka saMveganI. A mAruM zarIra
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/301 pa6 paNa azuci che, azuci kAraNathI utpanna, azucithI janmeluM ityAdi AtmazarIra saMveganI kathA, mRtakazarIranA kathanarUpa parazarIra saMveganI. AlokamAM dukRtyo, A lokamAM duHkha e ja karmarUpa vRkSathI utpanna thayela hovAthI * x * te du:kha phaLa vipAka vaDe saMyukta thAya che. cora Adi mAphaka A nirvedanI kathAno pahelo bheda. nAkonI mAphaka e bIjo bheda, garbhathI laIne vyAdhi, dAridyAdithI parAbhUta e trIjo bheda, azubha karmathI utpanna ane narakane yogya kamane bAMdhatA gIdhAdi mAphaka cotho bheda. A lokamAM sucINa caubhaMgI - 1- tIrthakarane dAna dAtA, 2susAdhu, 3tIrthakara, 4- deva bhavastha tIrthakarAdi. vacana kahIne kAya vizeSa kahe che * sUtra-302,303 - [3] cAra prakAre puruSo kahyA - koI kRSa ane kRSa hoya, koI phUla paNa deDha hoya, koI deDha paNa kRza hoya, koI daDha ane OM hoya... cAra bheda puruSa che . koI kRza ane kRza zarIra hoya, koI kRza ane daDha zarIra hoya, koI daDha ane kRza zarIra hoya, koI Dha ane Dha zarIra hoya... cAra prakAre puruSa che - (1) koI kRza zarIrane jJAnadarzana utpanna thAya che, paNa deDha zarIrIne nahIM, (2) koI % zarIrIne jJAnadarzana utpanna thAya che, paNa kRza zarIrane nahIM (3) koI kRza zarIrIne jJAnadarzana utpanna thAya che, Dha zarIrIne paNa thAya che, (4) koI kRza zarIrane jJAna dazani utpanna thatA nathI ane DhazarIrIne paNa utpanna thatA nathI. [33] cAra kAraNe nirgastha ane nigranthIne A samayamAM kevaLa jJAnadarzananI utpattinI icchA chatAM utpanna na thAya. te - (1) vAraMvAra zrI kathA, bhakata kathA, deza kathA, rAja kathAne kahenAra hoya che. (2) je potAnA AtmAne viveka ane vyasagathiI bhAvita na kare, (3) rAtrinA pUrva-pazcima bhAgamAM dharmajAgarikA karatA nathI. (4) pAsuka, oSaNIya, alpa AhAra mATe sAmudAnika samyapha gaveSaNA na kare. A cAra kAraNe nirthIi-nigranthIone cAvatu kevaLa utpanna na thAya. cAra kAraNe nirmantha-nigranthIone atizaya jJAnadazananI irachA hoya to utpanna thAya che - (1) A kathA, bhakta kathA, deza kathA, rAja kathA na kahe, (2) viveka ane yunsapUrvaka AtmAne bhAvita kare, (3) rAzinA pUrva-pazcima bhAgamAM dharmajAgarikA kare ane (4) prAsuka, eSaNIya, alya AhAra mATe sAmudAnika samyapha gaveSaNA kare. A cAra sthAne nigrantha-nigranthIo cAvata jJAnAdi pAme. * vivecana-302,303 : [302] sUga sugama che. vizeSa A - za - pAtaLuM zarIra, pUrve paNa kRza ane pachI paNa kRza, athavA bhAvathI savAdi vaDe hIna, zarIrAdithI paNa kuza. e rIte sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 viparItapaNe daMDhane jANavo... pUrvasUtranA arthathI vizeSa zarIrane AzrIne bIjuM sUtra che, temAM bhAvathI kRza Adi jANavuM. zeSa sugama che. caturbhagI vaDe kRzanA jJAnotpAdane kahe che. sUtra spaSTa che. vizeSa A - vizeSa tapa vaDe bhAvita kRza zarIrIne zubha pariNAmanA saMbhava vaDe jJAnAvaraNa Adi kSayopazamAdi bhAvathI jJAna ane darzana ke jJAna saha darzana, te chApAsthika athavA kaivalika utpanna thAya che. deDha zarIravALAne thatuM nathI. kemake atyaMta moha vaDe tathAvidha zubha pariNAma abhAvathI kSayopazamAdino abhAva che. tathA deDha saMghayaNavALAne apamoha hoya to paNa jJAnadarzana utpanna thAya che, kemake svastha zarIrathI mana svAcya vaDe zubha pariNAmanA kSayopazama Adi bhAva hoya che, kRza zarIravALAne asvAthyathI jJAnAdi utpanna na thAya. trIjo bheda kRza ke deDha zarIravALAne paNa jJAna-darzana utpanna thAya. kemake viziSTa saMghayaNa sahita alAmohavALAne zubha pariNAma bhAvathI kRzatva ke dRDhatvanI apekSA rahetI nathI... cotho bhaMga spaSTa che. jJAnadarzananA utpAda kahyo. have teno vyAghAta kahe che [33] sUtra spaSTa che, vizeSa A - nigraMthInA grahaNathI strIone paNa kevalajJAna utpanna thAya te kahyuM. pratyakSanI jema A vartamAna samayamAM zeSamati Adi, cAInAdine atikAMta - avabodhAdi guNothI AgaLa vadhI atizayavALuM - kevalajJAna, darzana, ahIM jJAnanI icchAvALAne paNa utpanna thatuM nathI evo artha jANavo. jJAnAdinA abhilASanA abhAvathI (1) vikathA karavAnA svabhAvavALAne, (2) azuddhinA tyAga vaDe, (3) kAyAnA sutsarga vaDe, samino pahelo bhAga ane pAchalo bhAga, te kAla samayamAM, kuTuMba jAgarikAnA niSedha vaDe dharmapradhAna jAgarikA-bhAva ciMtavanA kare. ne kahyuM che ke - meM zuM karyu? bAkI zuM che ? zuM karavA yogya che ? huM tapa to karato nathI. evI rIte pUrva-pazcima samimAM jAgRta rahI vicAre. athavA mAre zuM avasara che ? avasara yogya ucita zuM che? viSayo sAra che, sAthe janArA nathI, pariNAme virasa che, mRtyuthI bhayaMkara che, ema ciMtave. * x * te dharmajAgarikA karanAra jANavo. tathA prAsuka-jemAMthI ucchavAsAdi prANo gayela che - te nirjIva vastu, udgamAdi doSarahitapaNe gaveSaNA karAya che te eSaNIya, thoDuM-thoDuM grahaNa karAya te ucha-bhApAna, bhikSAnI yAcanA te sAmudAnika, te samyak rIte na zodhI, e rIte kevaLajJAna na thAya. AnAthI viparIta sUtra sugama che. have nirguntha mATe niSedha sUtro kahe che. * sUga-304 thI 307 : [30] sAdhu-sAdanIne cAra mahA paDavAe svAdhyAya karavo na ko, te A * aSADhI paDavo, Asono paDavo, kArtikI paDavo, caitrI paDavo (paDavo eTale vada ekama.]...
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/302,303 53 sAdhu-sAdhvIne cAra saMdhyAe svAdhyAya karavo na karyo, te A - sUryodaye, madhyAe, saMdhyAe, madhyarAtrie. [pUrva pazcAt ghaDI]. [35] loka sthiti cAra bheTe che AkAza pratiSThita vAyu, vAyu pratiSThita udadhi, udadhi pratiSThita pRthvI, pRthvI pratiSThita sa sthAvara pANI. [306] cAra prakAre puruSo kahyA tathApuruSa, notathApuruSa, sauvastika, pradhAna... cAra bhede puruSo kahyA - (1) AtmAMtakara paNa parAMtakara nahIM, (ra) parAMtakara, AtmAMtakara nahIM, (3) AtmAMtakara ane parAMtakAra, (4) AtmAMtakara nahIM ane parAMtakara nahIM... cAra bhede puruSa - svayaM ciMtA kare, bIjAne na karAve. ityAdi cAra prakAre... cAra bhede puruSa - AnaMdama paNa paraMdama nahIM ityAdi. [307] gahartA cAra bhede che - (1) prAyazcitta levA guru pAse jauM te eka gaI. (2) gahaNIya doSa dUra karuM te bIjI gaI, (3) je kaMI anucita hoya tenuM mithyAduSkRta ApuM te trIjI garhA, (4) svadoSa gAthI zuddhi thAya te mAnavuM te cothI. * vivecana-304 thI 307 - [304] sUtra saraLa che. paNa mahotsava pachI thanAra utsavanI anuvRtti vaDe bIjA paDavAothI vilakSaNarUpe mahApratipadAomAM - 4 - naMdI Adi sUtraviSaya vAcanAdi svAdhyAya na ka, anupekSAno niSedha nathI. badhI pratipadA - pUnama pachInI ekama jANavI. indramaha - Aso mAsanI, sugrISma eTale caitra mAsanI. je dezamAM je divasathI mahotsava pravarte, te divasathI svAdhyAya na karavo, te pUrNimA paryanta ja samApta thAya. pratipadAo to kSaNanI anuvRttithI varjAya che. - 4 - akAle svAdhyAyanA doSa zrutajJAna virAdhanA, lokaviruddha, pramAdathI chalanA, ityAdi - 4 - pahelI saMdhyA-sUryodaya thayA pUrve, pazcima saMdhyA-sUryAstakALe, svAdhyAya karavAnuM sUtra sugama che. vizeSa A - divasano pahelo ane chello prahara, rAtrino pahelo ane chello prahara. [305] svAdhyAya pravRttane lokasthiti pajJiAna thAya, tethI tene pratipAdana kare che - kSetra lakSaNa lokavyavasthA te loka sthiti. AkAzAdhAre ghanavAta, tanuvAta che. udadhi-ghanodadhi. pRthvI eTale ratnaprabhAdi, trasa eTale beindriyAdi jIvo. - x - vaLI vimAna, parvatAdi pRthvI pratiSThita ja che. athavA - 4 - vimAnamAM rahela devAdi trasonI vivakSA nathI ane sthAvara jIvo to ahIM bAdara vanaspati Adi grAhya che. kemake sUkSma jIvonuM sarvalokamAM rahevApaNuM che. - 4 - A trasa prANIne caturbhUgIrUpe kahe che. [306] sUtro saraLa che. vizeSa A - 4 - sevaka thaI, jema AjJA karAya tema pravarte te.. te pramANe na pravarte te notathA.. svasti - maMgalapAThako.. e traNenA ArAdhyapaNAe pradhAna te svAmI e cotho bhaMga. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 1- AvaMtA - potAnA bhavano aMta kare te, paNa bIjAnA bhavano aMta na kare te dharmadezanA na denAra - pratyeka buddhAdi. 2- mArga pravartanathI bIjAnA bhavano aMta kare, potAno nahIM te pAMtara - acaramazarIrI AcAryAdi. 3- tIrthaMkara ke anya, 4- duSamakALanA AcAryAdi. - - athavA potAnA maraNane kare te AtmAMtakara, bIjAnuM maraNa kare te parAMtakara. e rIte Atmavadhaka, paravadhaka, ubhayavadhaka, avadhaka e cAra bheda jANavA. pa athavA svataMtra thaIne kArya kare te AtmataMtrakara, e rIte parataMtrakara. ahIM jina, bhikSu, AcAryAdi, kAryavizeSApekSAe zaTha e cAra bheda che. athavA Atmatatravara - dhana, gacchAdi potAne svAdhIna kare te, e rIte bIjA bhAMgA svayaM vicAravA... AtmAne kheda kare te Atmatama - AyAryAdi, ziSyAdine kheda karAve te pastama. athavA AtmAne vize ajJAna ke krodha jene che te Atmatama e rIte bIjA bheda paNa vicAsvA. AtmAne dame-samatAvALo kare ke zikSA Ape te Atmadama - AcArya ke azvano damaka, e rIte bIjA bheda paNa jANavA. - 4 - [307] garla yoganI garbhAthI yama thAya, mATe gA~ sUtra - gurunI sAkSIe AtmaniMdA te garha. potAnA doSanA nivedana mATe guruno Azraya karuM ke ucita prAyazcitta svIkAruM evA pariNAma te eka gaI che. gahanA jevuM ja phaLa hovAthI pariNAmanuM gahapiNuM samajavuM. bhagavatI sUtramAM kahyuM che- gRhapatinA kuLamAM AhArArthe pravezIne koI eka akRtya sthAna sevIne tene evo vicAra Ave ke - huM ahIM ja A sthAnanI AlocanA, pratikramaNa, niMdAdi karyuM, pachI sthavIro pAse AlocanA yAvat prAyazcitta karIza, te sAdhu prayANa kare paNa pahoMcyA pahelA kALa kare to te ArAdhaka ke virAdhaka ? - he gautama ! te ArAdhaka thAya, virAdhaka nahIM. vizeSathI ke vividha rIte niMdanIya doSone dUra karuM te vikalpAtmaka evI bIjI gahahyuM... je kaMI anucita karyu hoya te duSkRtanuM phaLa mithyA thAo AvA vAsanAgarbhita vacano te trIjI garhA.. svadoSanI goMnA prakAra vaDe jinezvaroe doSanI zuddhi kahI che ema svIkAravuM te cothI gaI. bIjI rIte - "je kaMI pApa karyu hoya te mithyA thAo" - AvI prarUpaNA karavAthI eka gAM thAya che - 4 - athavA huM aticArono niSedha karuM chuM e rIte svadoSa svIkArarUpa eka gahIM... jinabhASita bhAvone vize ke guru Adi vize doSa jovArUpa huM zaMkA karuM chuM, AvA prakAre je gaI te potAnA doSane svIkAravArUpa hovAthI bIjI gahaha... je kaMI sAdhuone karavA yogya nathI te huM icchu chuM - sAkSAt na karavA chatAM manathI abhilASA karuM chuM athavA je kaMI sAdhu kRtya Azrita viparIta thAuM chuM ke khoTuM karuM chuM, mlecchanI jema AcaraNa karuM chuM ityAdi te micchAmi zeSa pUrvavat, te trIjI gaI.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4//304 thI 30 6o asatu anuSThAnamAM pravRtta thaI, koI vaDe prerAI, -* - ayathArtha anuSThAnanA samarthana mATe kliTa citavRtti vaDe evI rIte prarUpaNA ke bhAvanA karuM chuM jemake jinAgamamAM Ama paNa che, e rIte asthAnAbhinivezI ke usUtra prarUpaka huM chuM, te cothI gaha. e rIte sarvatra svadoSa svIkArarUpa gaha che. gahAM, doSa varjanArane ja samyagu hoya che, bIjAne nahIM. tethI doSa TALanAra jIvonA svarUpanA nirUpaNa mATe satara caubhaMgI kahe che- * sUtra-308 - 1- cAra bheda puro che - koI potAne duwvRttithI bacAve che, bIjAne nahIM. koI bIjAne duwvRttithI bacAve che, potAne nahIM. koI baMnene duSTa pravRttithI bacAve che. koI baMnene duwvRttithI bacAvato nathI. - cAra bhede mArga che - eka Rju ane Rju eka Rju paNa vaka, eka vaka paNa Rju eka haka ane vakra. -ke- e rIte cAra bheda puraSo che. 4- cAra bhede mArga che . eka kSema ane kSema, eka phrema pa AkSema, eka aphoma paNa homa, eka AkSema ane akSema -- e rIte cAra bhede puraSa che. 6* cAra bhede mArga che - koI kSema ane marUpa, koI kSema paNa akSomaraya, ityAdi cAra bheda che. - e rIte puruSo paNa cAra bheda che. 8* zaMkha cAra bhede che koI vAma ane vAmAvarta, koI vAma paNa dakSiNAvarta koI dakSiNa paNa vAmAvarta koI dakSiNa paNa dakSiNAvarta -9e dRSTAMte cAra prakAre puruSo kahyA che . koI gama ane vAmAd Adi. 10- cAra bhede dhamazikhAo che . koI vAma ane vAmAvarta Adi, cAra -11- e rIte strIo cAra bhede che - vAma ane vAmAvarta Adi. 1ra- cAra bhede anizikhA che . koI vAma ane vAmAvarta ityAdi cAra, -13* e rIte strIo cAra bhede che . vAma ane vAmAvarta Adi. 14- cAra bhede vAtamaMDalikA che . koI vAma ane vAmAvarta ityAdi caubhaMgI. 15- e rIte Iio cAra bheda che - koI vAma ane vAmAved. 16- cAra bhede vanakhaMDo che . koI vAma ane vAmAvarta ityAdi caubhaMgI. 1- e rIte puruSo cAra bhede che - vAma ane vAmAvarta Adi. * vivecana-308 - sUko spaSTa che. mAtra 'niSedha thAo' ema je kahe che te namatu kahevAya che - arthAtu niSedhaka, duSTa kAryomAM pravartamAnano niSedha karanAra athavA enapaMghu eTale samartha. tethI koI eka potAnA nigrahamAM samartha. eka mArga AraMbhe bAju-aMte paNa Rju athavA saraLa jaNAya che ane tavaNI paNa saraLa che.. purapa pUrva-uttara kALa apekSAe saraLa che athavA aMtaHkaraNa ane bAhya svarUpa apekSAe saraLa che... kyAMka saraLa ane saraLa mana evo pATha che, tyAM paNa bAhAtad - aMtar tavApekSAe vyAkhyA karavI... koI mArga AraMbhe sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 niSpaddhavatAthI kSema che, te paNa kSema che. athavA prasiddhi ane tatvathI kSema che. e rIte puruSa paNa krodhAdi upadravarahitatA vaDe kSema che.. bhAvathI anupadravatvathI kSemarUpa ane AkArathI suMdara mArga.. puruSa paNa pahelo bhAvadravyaliMga yukta sAdhu, bIjo kAraNe dravyaliMga varjita sAdhu, trIjo nidbhava ane cotho anyatIrthika ke gRhasya. qva - zaMkha, DAbA paDakhe rahela hovAthI ke pratikULa guNavALo hovAthI vA, vAmAvarta prasiddha che. e rIte dakSiNAvarta paNa jANavo. fkSaT - dakSiNa bhAge sthApana karavAthI ke anukULa guNavALo hovAthI.. puruSa pratikULa svabhAva vaDe thAma, vAma varte te vAmAvarta, kemake eka viparIta pravRttithI ane bIje svabhAvathI viparIta ane kAraNavazAt anukULa pravRtti karanAra. trIjo anukULa svabhAva vaDe dakSiNa paNa kAraNavazAtu anukULa vRtti. cotho svabhAvathI ane pravRttithI sAnukULa jANavo. dhUmazikhA vAmabhAgamAM rahevA vaDe ke pratikULa svabhAvathI thAya ane DAbA bhAgathI ghUmarI phare che te vAmAvata... strInI vyAkhyA puruSa mApha karavI, ahIM - x * dhUmazikhAdi deTAMtonuM rUpa dAsTaktikone vize zabdanA samAnapaNAthI vizeSayukta hovAthI svIkArela che. e rIte anizikhAnI vyAkhyA jANavI... ghUmarI vaDe uMco jato vAya, ahIM strIo malinatA, pitApa ane capaLatAnA svabhAvavALI hoya che, A abhiprAyathI strIonA viSayamAM dhUmazikhAdi traNa deTAMto upanyAsa karela che. dIpazikhAnI jema A bhayane Ape che, capaLa svabhAvavALI che, malinatA karanArI che, nehathI pUrAyelI chatAM saMtApa kare che, avasara maLatAM bhayane denArI che... vanakhaMDa zikhA mAphaka jANavuM. vizeSa e ke - vAma valaNa vaDe utpanna thavAthI ke vAyu vaDe dhUmita thavAthI vAmAvarta puruSamAM pUrvavat. anukUla svabhAva ane anukUla pravRttivALo puruSa kahyo. AvA nirthIi sAmAnyathI anucita pravRtti vaDe potAnA AcArane na ulaMghe, te kahe che * sUtra-309,310 : [3oe] cAra kAraNe (ekalo] sAdhu [ekalI] sAdanI sAthe AlApa, saMtApa karatA [jinAjJA ullaMghana karato nathI, te A - mArga pUchatAM, mArga batAvatA, azana-pAna-khAdima-dima AhAra ApatA, anAdi apAvatA. [1] tamasAyanA cAra nAma che - tama, tamaskAya, aMdhakAra, mahIMdhakAra.. tamaskAyanA cAra nAma che - lokAMdhakAra, lokatamasa, devAMdhakAra ane devatamasa... tamaskAyanA cAra nAma che - vAtaparigha, vAtaparigha kSobha, devAraNaya, devabhUha... namaskAya cAra kalyone AvarIne rahyo che . saudharma, IzAna, sanakumAra, mAhendra. * vivecana-309,310 : [] sUtra spaSTa che. paraMtu mAnava - thoDuM ke pahelIvAra bolato, saMnaya - vAraMvAra bolato, nigraMnyAcArane ullaMghato nathI. ekalo sAdhu ekalI strI sAthe ubho na rahe, na bole. vizeSathI sALI sAthe niSedha che. paNa mArga praznAdImAM puSTa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/309,310 AlaMbanapaNuM hovAthI AcAra ullaMghana thatuM nathI, temAM pUchavA yogya sAdhu, gRhasthanA abhAve, he AyeM ! amone ahIMthI javAne kayo mArga che ? ityAdi krame mArgane pUchato, he dharmazIle ! tamAre javAno A mArga che, ityAdi krame mArgane dekhADato, he dharmazIle ! tuM A azanAdine grahaNa kara ema kahI AhAradi Apato, he AyeM ! A ghara AdimAM Ava, tArA mATe AhArAdi apAvuM. ema kahe. [31] samaskAyane tama: ityAdi zabda vaDe vyavahAra karato sAdhu yathArthapaNe bhASAsAne ullaMghato nathI. traNe sUtra sugama che. vizeSa A * tapaH: akAya pariNAmarU5 aMdhakArano samUha te tamaskAya, je asaMkhyAtatama cAraNavaradvIpanI bAhya vedikAnA aMtathI aruNoda samudramAM 42,000 yojana paryanta jaIne pANInA uparanA bhAgathI ekAdezika zreNI vaDe tamaskAya nIkaLIne 1721 yojana uMco jaIne, tyAMthI tirtho vistarato saudharmAdi cAra devalokane gherIne uMce paNa brahmalokanA riTa vimAnautara sudhI pahoMce che. tenA nAmo e ja nAmadheyo che. tamane tamArUpa hovAthI rUpa pradarzanamAM tama: kahela che. tema svarUpane pahelA cAra nAmo vikase che. vaLI bIjA cAra nAmo atyaMta tama svarUpa batAvanArA che. lokamAM e ja aMdhakAra che, bIjo nathI mATe lokAMdhakAra kahela che. devone paNa e ja aMdhakAra che, kemake devonA zarIranI prabhAno paNa tyAM prakAza paDato nathI mATe devAMdhakAra kahela che. A kAraNe balavAn devanA bhayathI devo tamaskAyamAM nAzI jAya che. anya cAra nAmo kAryane AzrIne che - vAyune haNavAsI argalA, vAyunA parigha mAphaka parigha te vAtaparigha, vAyune parighavatuM kSobha kare te vAta parighakSobha athavA vAyu svarUpa ja parighane je roke, te vAtaparikSobha athavA vAyurUpa parighane je roke te vAtaparikSobha. - 4 - kyAMka devaparigha, devaparikSobha. A nAmo prathamanA be padanA sthAnamAM kahevAya che. devone araNya mAphaka balavAnA bhayathI nAzavAnuM sthAna hovAthI je tamaskAya te devAraNya che. sAgara Adi saMgrAmanA zUhanI jema dUdhigamya hovAthI te devabhUha che. tamAkAya svarUpa pratipAdana karavA tamukAyeu. sUtrano artha kahelo che, paNa saudharmAdi kAne te AvarIne rahela che, kukaDAnA pAMjarA AkAre sthita che, tenA pratipAdana mATe kahyuM che - he bhagavana ! tamakAya kevA AkAre che ? he gautama nIce sarAvalAnA mULanA AkAre, upara kukaDAnA pAMjarAnA AkAre che. vayana payaya vaDe makAya kahyo, have arthaparyAya vaDe puruSa kahe che. * sUtra-311 - 1- cAra bheda puro kahyA - saMpakaTa pratisavI, pracchanna pratisevI, pratyutpanna naMdI, nissaraNanaMdI... - senA cAra bheda che - jItanArI paNa parAjita na thanAra, parAjita thanAra paNa na jItanAra, jItanArI ane parAjaya pAmanArI, ne jItanAra - na parAjita thanAra... sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 3- A pramANe cAra bhede puro che - jItanAra paNa parAjita na thanAra Adi. 4- cAra bhede senAo kahI - jItIne pharI jItanAra, jItIne parAjaya pAmanAra, parAjaya pAmIne jItanAra, parAjaya pAmIne pharI hAranAra.. 5- e pramANe cAra bhede puruSo - jItIne pharI jitanAra Adi. * vivecana-311 - sUNo sugama che. vizeSa e ke - koI gacchavAsI sAdhu saMpakaTa-agItArtha AgaLa mUlaguNa - uttaguNomAM abhimAna ke kalA vaDe doSane seve te saMpakaTa pratisevI, bIjo chAnI rIte doSane seve che te pra7 pratisavI. trIjo vastra ane ziSyAdinI prApti vaDe ke ziSya-AcAryAdi rUpe vRddhi pAme te pratyutpannanaMdI athavA AnaMda, lAbha vaDe je AnaMda pAme che, te pratyutpanna naMdI, tathA prAdurNaka sAdhuno, ziSyAdino, potAno gacchAdithI nirgamana vaDe je AnaMda pAme te niHsaraNa naMdI, pAThAMtarathI prApta thAya tema seve, paNa anucitane judo na kare te pratyutpamovI. eka senA zagunA balane jIte, paNa bu balathI na hAre, bIjI senA bIjAthI hAranArI che, tethI jItanArI nathI. bIjI kAraNavazAt ubhaya svabhAvavALI che, cothI jItavAnI icchAvALI na hovAthI baMne nathI. pupa - sAdhu, paripatone jItanAra te jetA, paNa tethI parAjaya na pAmanAra. te eka, bIjo kaMDarIkavatu, bIjo kyAreka jItanAra, kyAreka karmavazAta hAsnArazailakarAjarSivatu, cotho te nahIM utpanna thayela pariSahavALo. eka vakhata zatrunA baLane jItIne pharIthI jIte te pahelI senA ityAdi mUlArtha pramANe jANavuM... puruSanA saMbaMdhamAM pariSahAdimAM A rIte vicAravuM. ahIM tAvathI to kapAyo ja jItavA yogya che, tenuM svarUpa darzAvavA krodhane AgaLa kahevAno hovAthI ahIM mAyAdi traNa kaSAyo kahe che * sUtra-312 : cAra bheda vastunuM vakrava che - vAMsanA mUlanuM vakatava, gheTAnA zIMgaDAnuM vakatva, gomUmanuM vakatva, vAMsanI chAlanuM vakatva.. e pramANe cAra bhede mAyA che - dyamala sama vaka yAvatuM vAMsachAla samAna vakatva. vasamUla samAna mAyAmAM pravezola jIva kALa karIne nairayikamAM utapanna thAya che, gheTAnA zIMgaDA samAna mAyAvALo jIva marIne ticiyonimAM utpanna thAya che. gomUtra samAna mAyAvALo marIne manuSyamAM upaje che. vAMsanI chAla samAna mAyAvALo jIva marIne devayonimAM utpanna thAya che. - staMbha cara bhede che - zaivataMbha, azistaMbha, dAstaMbha ane netafbha, e pramANe mAna cAra bhede che - rauladbha sama yAvatuM netarastaMbha samAna. rola staMbha samAna mAnavALo jIva marIne nairayikamAM utpanna thAya che gAvata netara staMbha samAna mAnavALo jIva marIne devayonimAM upaje che.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/12 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ vastra cAra bhede che - kRmirAgathI raMgeluM kardImarAgathI raMgeluM, khaMjana rAgathI raMgela, hAlidvarAgathI raMgela, e rIte lobha cAra bhede che - kRmirAgaro vastra samAna, kamarAgata vastra samAna, khaMjanarAgata samAna, hAlidra rAga sama. kRmirAga phakta vastra samAna lobhavALo jIva mRtyu pAmIne nairayikamAM upaje che, e rIte cAvata hAlidvarAgarakta samAna lobhavALo devalokamAM upaje che. * vivecana-312 : sUtra spaSTa che. paraMtu vatana - sAmAnyathI vaka, vastu ke puSpakaraMDaka saMbaMdhI mUThamAM grahaNa karavAnuM sthAna vAMsAdinA khaMDavALuM paNa vakra hoya, paNa ahIM sAmAnyathI vastunuM vakatva vetana zabdathI grAhya che. temAM vAMsanA mULarUpa vakatava te vaMzImala ketana, ema sarvatra jANavuM. vizeSa e ke meMDha viSANa eTale meMDha zIMgaDuM, gomUmikA pratIta che, cholAyela vAMsanI saLI vagerenI je pAtaLI chAla te avalekhanikA, vaMzImala Adi samAna mAyAnuM vakapaNuM to mAyAvALAnA vakapaNAnA bhedathI che. te A pramANe - vAMsanuM mULa ati gupta vaka che, e rIte koI jIvanI mAyA paNa ati gupta vakra che, e rIte avA, cAlatara, aAtama mAyA vaDe anya mAyA paNa vicAravI. A mAyA anaMtAnubaMdhI, pratyAkhyAnI, pratyAkhyAna AvaraNI ane saMjvalanIrUpe anukrame jANavI. anya AcAryo kahe che. - pratyeka anaMtAnubaMdhI Adi mAyAmAM atyA, a5, pitara, aAtama ema cAra bhedo hoya che. te kAraNe ja anaMtAnubaMdhI mAyAno udaya chate paNa devAdimAM utpA thAya che. e rIte mAna Adi paNa jANavA. | vAMcanAMtaramAM to prathama krodha ane mAnanA stro che. pachI mAyAnA sUtro che. temAM krodha sUro vAra nA pannA, Adi che. cAra prakAre sajiphATa kahelI che, parvatarAji, puravIraji, reNarAji, jalarAji. A pramANe krodha cAra bhede kahyo che. ityAdi mAyA sUtronI jema kahevA. phaLa sUtromAM to anupaviSTa - tenA udayamAM vartanAra. zaila e ja sthaMbha, te zailazRMbha, e rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa e ke * asthi, dAra (lAkaDuM prasiddha che, taniza - eka vRkSa, natA - chaDI, te netaranI chaDI, te atyaMta mRdu hoya che. mAnanI paNa zailakhaMbhAdi samAnatA che, kemake mAnavALAne namana abhAva vizeSathI samAnatA jANavI. mAna paNa anaMtAnubaMdhI Adi kramathI jANavuM, tenuM phalasUtra spaSTa che. - raMga, vRddha saMpradAya A che - manuSyAdinuM lohI laI koIka vastu vaDe saMyukata karIne bhAjanamAM rAkhe che, temAM kRmi upaje che, te kIDA vAyu mATe chidro dvArA nIkaLIne mukhathI lALa mUke che, te kRmitra kahevAya che. te svapariNAma raMga vaDe raMgita ja hoya che, bIjA kahe che - lohImAM utpanna kRmine lohImAM ja masaLI, kacaro dUra karI, temAM kaMIka bheLavIne paTTa sUjhane raMge che, te nahIM utArela sa kRmirANA kahevAya che. tenA vaDe raMgAyela te kRmirAgarakta. e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - kardama eTale kAdava, khaMjana eTale dIvA AdinI meSa, haLadara prasiddha che. lobhanI kRmirAgAdi raMgAyela vastranI samAnatA che, kemake anaMtAnubaMdhI Adi lobhanA bhedavALA jIvonuM krama vaDe daMDha, hIna, hInatara ane hInatama anaMtabaMdhapaNuM che, te A rIte * kRmirAbarakata vastra baLavA chatAM rANAnubaMdha mukatuM nathI, tenI bhasma paNa lAla hoya che, e rIte je maravA chatAM lobhAnubaMdha choDato nathI, tene kRmirAga kta vastra samAna anaMtAnubaMdhI lobha jANavo. e rIte sarvatra vicAravuM. phaLasUtra spaSTa che. A kaSAya prarUpaNA gAyA - krodha, jaLa-reNu-pRthvI-parvataji sama cAra bhede che. mAna, netanI chaDI-kATha-asthi-zailastaMbha samAna che. mAyA, vAMsanI jhINI chAla-gomukha-meMDha-zRMga-vaMsamUla samAna che. lobha, hAlidra-maMjana-kaIma-kRmirANa samAna che. kramazaH A sarve pakSa-cAtumasa-saMvatsara-jAvajIva anugAmI ane deva-naratiya-nAka gatine sAdhavAnA heturUpa kahyo che - kaSAya kahyA. kaSAya vaDe saMsAra thAya che, mATe saMsAranuM svarUpa kahe che- * sUjha-313,314 :[13] saMsAra cAra bhede che . nairacika saMsAra cAvatuM devasaMsAra - cAra bhede AyuSya kahe che - nairayikA, cAvatuM devAyu. [14] AhAra cAra bhede che - azana, pAna, khAdima, svAdima... cAra bheda AhAra che * upakarasaMpanna, upakRtasaMpanna, ravabhAvasaMpanna ane parijuSitasaMpanna. * vivecana-313,314 - [31] sUtra spaSTa che. paraMtu saMsaravuM te saMsAra-manuSyAdi paryAyithI nArakAdi payagamana. nairayika prAyogya Ayu, nAma, gotra karmano udaya thatA jIva nairayika kahevAya che. kahyuM che ke - he bhagavana! tairayika, nairayikomAM utpanna thAya che ke anairayika tairayikomAM utpanna thAya che ? he gautama! nairayika nairayikomAM utpanna thAya che, anairayika nairayikomAM utpanna thato nathI. e hetuthI nairayikonuM saMsaraNautpatti sthAnamAM javuM ke anya anya avasthAne pAmavuM te nairayika saMsAra. athavA jIvo jemAM saMsare te gaticatuSTayarUpa saMsAra, temAM nairayikano anubhava karAto gatilakSaNa ke paraMparA vaDe cAra gatirUpa saMsAra te tairayika saMsAra, ema tiryaMcAdi jANavA. - ukta svarUpa saMsAra AyuSyathI hoya che, mATe Ayu sUtra che. temAM je Ave che ane jAya che te Ayu-karma vizeSa jenA vaDe prANI nakabhavamAM dhAraNa karAya te nirAya, ema bhavasUga che, te spaSTa che. mAtra bhavana - cavuM te bhava - utpatti. nakane vize utpati te narakamava. manuSyomAM utpatti te manuSyabhava, ityAdi. [314] badhA bhavone vize jIvo AhAra karanArA hoya che mATe AhAra mAM kahe che - grahaNa karAya te AhAra, khavAya te azana-cokhA Adi, pIvAya te pAnasauvIra Adi, khAvuM e prayojana jenuM che te khAdima-phaLa vagere, svAda e ja prayojana che jenuM te svAdima-tAMbUla.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/313,314 65 jenA vaDe saMskAra karAya che upakara-hiMga Adi, tenAthI yukta te upaskara saMpanna-hiMgAdithI saMskArita odanAdi tathA saMskAranuM te upaskRta-pAka, tenA vaDe saMpanna bhAta, puDalA Adi te upakRta saMpanna pAThAMtarathI noupakarasaMpanna - hiMgAdi vaDe asaMskRta odanAdi. svAbhAvika - pAka vinA taiyAra karAyela drAkSAdi te svabhAvasaMpanna. sAtrimAM rAkhIne banAvela te paryASita saMpa-ika Adi, kemake rahe palALI rAkhelA khATA rasavALA thAya che athavA parALamAM rAkhela AmaphaLAdi jANavA hamaNA kahela saMsArAdi bhAvo karmavALAne hoya che tethI baMdha ityAdi karma prakaraNane kahe che-- * sUtra-315 * cAra prakAre baMdha kahela che . prakRti baMdha, sthiti baMdha, anubhAva baMdha, pradeza baMdha.. cAra prakAre upakrama kahela che - baMdhanopakrama, udIraNopakrama, upazamopakama, vipariNAmanopakama.. baMdhanopakama cAra bhede che : prakRti - sthiti * anubhAva * pradeza baMdhanokama. udIraNopakama cAra bhede che :- prakRti - sthiti - anabhAva - pradeza udIraNopakrama, upazamApakrama cAra bheTe che :- prakRti - sthiti - anubhAva - pradezopazamopakrama.. vipariNAma upakrama cAra bhede che - prakRti - sthiti - anubhAva - padezathI cAra bhede AlAbhahuta kahyuM che ke prakRti - sthiti - anubhAva * pradeza alAbahatva. cAra bhede saMkrama kahyo che ke prakRti - sthiti - anubhAva * pradeza saMkama.. cAra bheda nidhatta kahyo che : prakRti - sthiti - anubhAva * pradezaniud.. cara bheTe nikAcita che - prakRti, sthiti, anubhAva, pradeza. * vivecana-315 - sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - jIvane sakaSAyapaNAthI kamane yogya pagalonuM grahaNa thavuM te baMdha. temAM karmanI prakRtinA jJAnAvaraNIyAdi ATha bhedo che. te prakRtiono ke sAmAnyathI karmano baMdha te prakRtibaMdha. sthiti - prakRtionuM ja avasthAna jaghanyAdi bheda bhinna teno baMdha ke nirvatata te sthitibaMdha. anubhAva eTale vipAka-tIvAdi bhede sa, teno baMdha te anubhAvabaMdha.. jIvanA pradezomAM pratyeka prakRtinA niyata niyata pariNAmavALA anaMtAnaMta karmapadezono baMdha thavo te parimita pariNAma viziSTa modakanA baMdha jevo pradezabaMdha. modaka dRSTAMta varNave che . jema koI modaka [lADu loTa, goLa, ghI ane zUThAdithI bAMdhyo hoya, koI vAtahara, koI pittahara, koI kaphahara, koI mAraka, koI buddhikara, koI vyAmohakara hoya che. e rIte koI karmaprakRti jJAnane Avare che, koI darzanane, koI sukhaduHkhAdi vedanAne utpanna kare che. vaLI jema te ja modakanA nAza na thavArUpa svabhAva vaDe kALanI maryAdArUpa sthiti hoya che, e rIte karmano paNa niyatakALa avasthAna te sthiti baMdha che. te ja modakano snigdha-madhurAdi ekaguNadviguNAdi bhAvathI sa hoya tema karmano paNa deza-sarvaghAti zubhAzubha tIvamaMdAdi [6/5] 66 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 anubhAgabaMdha hoya che. tathA te modakanA loTa Adi dravyonuM pariNAmatva che e rIte karmanA pudgalonuM pratiniyata pramANa pradezabaMdha che. jenA vaDe karAya che te upakrama-karmanuM baMdhanava, udIritavAdi pariNamavAnA hetubhUta jIvanI zakti vizeSarUpa. 'upakrama' e karaNa zabdathI rUDha che. athavA upakramaNa-baMdhanAdino AraMbha. temAM baMdha karmapudgala ane jIvapadezonA paraspara saMbaMgharUpa che. A sUtra mAtra baddha lohazalAkA saMbaMdharUpa upamAvALuM jANavuM. teno upakama te baMdhanopakama athavA bhinna bhinna avasthAmAM rahela kamanuM baMdhanarUpa karavuM te ja upakama - vastu paskimarUpa baMdhanopakama * x* e rIte bIjA upakrama saMbaMdhe jANavuM - vizeSa e ke - karmanA phaLono kALa aprApta chatAM udayamAM lAvavo te udIraNA. kahyuM che - udayAvalikAnI uparanI sthitithI AkarSIne udayamAM lAvavuM te udIraNA, te prakRti-sthiti-anubhAga-pradeza cAra bhede che. tathA udaya-udIraNAnidhata-nikAsanA karaNanA ayogyatvathI karmanuM avasthApana te upazamanA che. udvartana, apavartana, saMkramaNa e traNa karaNo upazamanAmAM hoya che. tathA vividha prakAra - satA, udaya, kSaya, kSayopazama, udvatana, apavartanAdi svarUpa vaDe karmonuM, parvata uparathI paDatI nadI - patthara nyAyathI ke dravyakSetrAdi karaNavizeSathI bIjI avasthAne pamADavuM te vipariNAmanA, te baMdhanAdi ane anya udayAdi vize hoya che. te sAmAnyarUpe hovAthI judI kahI che. - baMdhanopakama arthAt baMdhanakaraNa cAra bhede che - prakRti baMdhanano upakrama jIvano yogarUpa pariNAma che, e prakRtibaMdhano hetu che, sthiti-baMdhana paNa ema ja che. vizeSa e ke . te kapAyarUpa che kemake sthitino kapAya hetu che. anubhAgabaMdhano upakrama paNa pariNAma ja che. paNa te kazAyarUpa che. pradezabaMdhana upakrama yogarUpa ja che. kahyuM che - yogathI prakRti ane pradezabaMdha kare che, kaSAyathI sthiti-anubhAga baMdha kare che. athavA prakRti Adi baMdhanonA AraMbha te upakama, e rIte badhe jANavuM. je mUlaprakRti ke prakRtinA dalikone, vIrya vizeSa vaDe AkarSIne udayamAM lavAya te prakRti udIraNA, je udayamAM Avela sthiti sAthe vIryathI ja udayamAM na Avela sthitine anubhavAya te sthitiudIraNA. udaya prApta sa sAthe aprApta rasane je bhogavAya te anubhAga udIraNA. udayaprApta niyata pariNAmavALA kamapadezo sAthe apAta udayamAM na Avela niyata pariNAmavALA karmapadezonuM bhogavavuM te pradezaudIraNA. ahIM paNa kapAya ane yoga pariNAma ke AraMbha e upakrama che. prakRti, upazamana, upakama Adi cAre upakramo, sAmAnya upazamanarUpa upakama anusAre jANavA. prakRti vipariNAmanA upakrama Adi sAmAnya vipariNAmanArUpa upakamanA lakSaNa mujaba jANavuM. prakRtipaNA Adi vaDe pudgalone pariNamavA vaDe samartha jIvanuM vIrya te upakrama. mA - thoDuM, vahu - ghaNuM, te alAbahu, teno bhAva te alAbadutva, - x -
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/315 prakRtinA viSayamAM alAbahatva baMdhAdi apekSAe che, sarvathI thoDI prakRtino baMdhaka upazAMta mohAdi che, kemake te ekavidhabaMdhaka che, adhika prakRti baMdhaka upazamakAdi samasaparAya che, kemake te cha prakAno baMdhaka che, tethI adhika saMvidhabaMdhaka, tethI adhika aSTavidha baMdhaka che. sthitiviSaya aA bahatva - saMyatane jaghanya sthitibaMdha che, ekendriya bAdara patAne jaghanyathI asaMkhyAtaNakho baMdha che - 4 - anubhAga alA bahatva - anaMtaguNavRddhi sthAno sarvathI thoDA, asaMkhyAtaguNa vRddhi sthAno asaMkhyAtaguNA che. vAva anaMtabhAga vRddhinA sthAno asaMkhyAtaguNA che. pradeza aNbahatva ATha mUla prakRti baMdhakane AyukarmanA pradezono bhAga sauthI loDo, nAma-gotranA tulya, paNa AyuzI vizeSAdhika, jJAnAvaraNa - darzanAvaraNa - aMtarAyanA tulya, paNa nAma-gogathI vizeSAdhika, tethI mohanIyanA vizeSAdhika, tethI vedanIyanA pradezo vizeSAdhika che. jIva je prakRtine bAMdhe che, tenA anubhAvathI prakRtimAM rahela dalikane vIrya vizeSa vaDe pariNamAve che te saMkrama che. kahyuM che - karma baMdhanane karanAra jIva, prayoga vaDe anya prakRtinA dalikone baMdhAtI prakRtimAM tene anubhAva vaDe pariNamAve che, te saMkrama che. temAM prakRti saMkrama sAmAnya lakSaNathI jANavA. mUla prakRti ke uttara prakRtinI sthitino je utkarSa ke apakarSa athavA anya prakRti ane sthitimAM laI javuM te sthitisaMkrama. - X-XanubhAga saMkrama paNa ema ja che. kahyuM che - udvartana karAyelA rasanA aMzo udvartItA - apavartatA ke anya prakRtimAM laI jaI tapa karAyelA te anubhAga saMkrama. - 4 - je karmadravya anya prakRti svabhAvathI pariNamana karAya che, te pradeza saMkama. - x * nidhata eTale nidhAna ke nihita. udvartana ane apavartana rUpa be karaNa sivAya zeSa karaNonA ayogyapaNAe sthApavuM te nikAcitakarma che. * * * * * nidhacpaNAmAM saMkramaNa ane udIraNAdikaraNa pravartatA nathI, paNa udvani ane apavartanakaraNa hoya che, paNa nikAcitamAM koI kAraNa hotuM nathI. athavA pUrvabaddha karmane agni vaDe tapAvavAthI maLela lohInI zalAkA saMbaMdhanI jema nidhata che ane tapAvavAthI maLela ane ghaNathI kuTela lohazalAkA jevuM karma nikAcita che. ( nidhad, nikAyitane vize prakRti, sthiti Adi vizeSa svarUpa sAmAnya lakSaNAnusAra jANavuM. vizeSathI baMdhAdi svarUpanA jijJAsue kapakRti saMgrahaNIthI jANavuM. - hamaNAM alA bahatva kahyuM. temAM atyaMta alpa eka che, bAkInA te apekSAe bahu che, tethI alAbahatvane kahenAra , lata, sarva zabdone avatAratA sUtra kahe che- * sUtra-316 thI 318 : [16] cAra eka saMkhyAvALA che - dravya eka, mAtRkApada eka, paryAyi eka, saMgraha eka.. [31] cAra prakAre ti keTalo che * dravyakati, mAtRkA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 padakati, paryakati, saMgrahakati... [31] cAra sarva kahyA * nAma sarva, sthApanA sava, Adeza sa4, niravazeSa sarva. * vivecana-316 thI 318 : [316] * x- eka saMkhyAvALA dravyAdi ekeka kahevAya che. temAM dravya ja eka te dravya - sacitAdi bhede traNa prakAre che. mAtRkApada eka te mAtRkApada - 3uras thA ityAdi, ahIM daSTivAda pravacanamAM samasta nayavAdanA bIjabhUta mAtRkApado hoya che - 3Spanna thA, dhir pvA, purvaNa vaA mAtRkA padonI jema meM, A Adi sakala zabda zAstranA arthanA vyApAra vaDe vyApaka hovAthI mAtRkApado che. paryAya ekaka te eka paryAyi. paryAya, vizeSa ane dharma paryAyavAcI che. te anAdiSTa - vaNiida ane AdiSTa-kRSNAdi. saMgraha ekaka-zAli. arthAt saMgrahasamudAyane AzrIne jema ekavacanapUrvaka zabda pravRtti hoya che, tema eka paNa zAlino kaNa zAli kahevAya che, ghaNA zAli paNa zAli kahevAya, kemake lokamAM tema ja jaNAya che. - 4 - [31] ta - keTalA? praznapUrvaka acokkasanI jema saMkhyAvAcaka bahuvacanAMta che. temAM dravyo keTalA ? te dravyakati arthAta dravyo ke dravyanA viSayo keTalA che ? e rIte mAtRkApadAdi vize paNa jANavuM. vizeSa e ke - saMgraha - zAli, java, ghauM, vagere. [118] nAmarUpa je sarva te nAmasarva athavA sacivAdi vastunuM sarva evuM je nAma te nAmasarva athavA nAma vaDe sarva ke sarva evuM nAma che jenuM te. * x * sthApanA * A 'sarva' che evI akSAdi dravyamAM sthApanA athavA sthApanA ja akSAdi dravyarUpa sarva te sthApanA sarva che. mAveza * upacArarUpa vyavahAra, te ati ke mukhya deza vibhAgamAM Adeza karAyA che. jemake vivakSita vRtane joIne ghaNuM ghI khAdhuM hoya ane thoDuM rahyuM hoya chatAM badhuM ghI khAdhuM ema upacAra karAya che. mukhyamAM paNa teno upacAra karAya che. jemake mukhya mANaso bahAra gayA hoya tyAre badhAM bahAra gayA che, tema kahevAya che. A kAraNe AdezathI sarva te Adeza sarva athavA upacAra sarva che. nivazeupaNe samasta vyakitanA Azraya vaDe te nisvazeSa sarva. jemake sarva devo animeSa che. - x - sarva zabdanI prarUpaNA karI tenA prastAva thakI sarva manuSya kSetra paryantanA tirthI dizAnA kUTa kahe che- * sUga-319 thI 322 - 3i19] mAnuSottara parvatanI cAre dizAmAM cAra phUTo kahyA che. te A - ranakUTa noracayakUTa, savaranakUTa, ratanasaMcayakUTa. | [32] jaMbUdvIpanA bharata ane airavata kSetramAM gata utsarpiNImAM suSama suSamAnAmaka chaThThA ArAmAM cAra koDAkoDI sAgaropama kALa hato.. jaMbUdvIpamAM bharata-airavatamAM A avasarpiNImAM suSamasuSamA nAmaka pahelA ArAmAM cAra
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ kao 4/2/319 thI 322 koDAkoDI sAgaropama kAla hato.. jaMbUdvIpanA bharata-airAvatamAM AgAmI utsarpiNImAM suSamasuSamA ArAmAM cAra sAgaropama koDAkoDIno kALa haze. [] jambudvIpamAM devaku-uttarakurane choDIne cAra akarmabhUmi kahI che - haimavata, airaNayavata, harivarSa, ramyam varSa.. cAra vRtta vaitADhya parvato che * zadapAtI, vikaTApAtI, gaMdhApAtI, mAlyavaMta pAyi... tyAM cAra maharvika devo yathAvat palyopamanI sthitivALa vase che - svAti, prabhAsa, aruNa, pau.. jaMbudvIpamAM mahAvideha ma cAra bhede kahyuM che - pUrvavideha, aparavideha, devaguru uttara badhA niSadha ane nIlavaMta parvato 400 yojana UMcA ane jhaoo gAu uMDA kahyA che. jaMbUdvIpanA meru parvatanI pUrva dizAe sItA mahAnadInI uttare cAra vakSaskAra parvato kahyA che - citrakUTa, paznakUTa, nalinakUTa, karola... jaMbUdvIpanA mera parvatanI pUrve sItA mahAnadInI dakSiNe cAra vakSaskAra pavano kahyA che - trikUTa, vaizramaNakUTa, aMjana, mAtaMjana... jaMbUdvIpanA merunI pazcime sItodA mahAnadInI dakSiNe cAra vakSaskAra parvato kahyA che - aMkAvatI, pamAvatI, AzIviSa, sukhAvaha... jaMbUdvIpanA meranI pazcime sItodA mahAnadInI dakSiNe cara vakSaskAra parvato kahyA che . caMdra parvata, sUrya parvata, deva parvata, nAra parvata... jaMbUdvIpanA meranI cAra vidizAo cAra vakSaskAra parvato kahelA che - saumanasa, vidhutabha, gaMdhamAdana ane mAlyavaMta. jaMbudvIpanA mahAvideha phogamAM jaghanyathI cAra arihaMto, cAra cakravatIo, cAra baLadevo, cAra vAsudevo utpanna thayA che - thAya che - thaze. jaMbUdvIpanA meru parvatane vize cAra vana kahyA che - bhadrAlavana, naMdanavana, somanasavana, pAMDukavana... jaMbUdvIpanA meranA paMDakavanamAM cAra abhiSekazIlAo kahI che . paMDakaMbala zilA, atikhaMDukaMbala zilA, katarkabala zilA, atikatakaMbala zilA.. meru cUlikA uparanA bhAge cAra yojananI pahoLAI vaDe kahI che.. e rIte ghAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvAdhimAM paNa kALa sujhathI AraMbhIne cAvata mera cUlikA paryanta jANatuM. e pramANe cAvata pukharavara dvIpanA pazcimAdhamAM cAvatuM meru cUlikAmAM jANavuM. [32] jaMbUdvIpamAM avazya rahela vastu kALasUtrathI cUlikA sudhI kahI temaja yAvat dhAtakIkhaMDa ane puravaramAM pUrva-pazcima paDakhe che. * vivecana-319 thI 322 : (319] sUtra spaSTa che. paraMtu - cAra dizAono samUha te caturdika, te cAra dizAomAM. kUTa eTale zikhara. ahIM dizANapaNathI vidizAomAM paNa kUTa che tema jANavuM. temAM agnikoNamAM ratnakUTa che, tyAM veNudevanuM nivAsasthAna che. naiRtyakoNamAM ranoccayakUTa para velaMba vAyukumAra indrano nivAsa che, jenuM bIjuM nAma velaMbasukhada che. izAna koNamAM veNudAli suvarNakumArendrano nivAsa che. vAyavya koNamAM prabhaMjana sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vAyukumArendranuM ratnasaMcayaTa che. e rIte dvIpasAgaraprApti saMgrahaNI anusAra A vyAkhyA batAvI. - x * ratnakUTanA pazcima bhAge traNa kUTone ullaMdhIne velaMba vAyukamArendranuM velaMba sukhada nAme kUTa che. sarva ratnakUTanA pazcime traNa kUTane ullaMghIne prabhaMjana vAyukumArendranuM RddhimAna prabhaMjanakUTa che. ahIM cAra sthAnanA anurodhathI mAtra cAra kUTo kahyA che. anyathA bIjA paNa bAra kUro che. je pUviida cAra dizAmAM ane devAdhiSThita che. kara] A sUpanI koI vRtti vRttikAre moMdhI nathI. [321] mAnuSottare kUTa dravyo kahyA, have tenAthI AvRta phoka dravyone cAra sthAna vaDe kahe che - jaMbUdvIpanA bharatathI AraMbhI meru cUlikA paryana graMtha vaDe kahe che. te spaSTa che. vizeSa e * citrakUTAdi 16 vakSaskAra parvato A pramANe che - vijaya, vAkAra parvata, aMtarnAdI, vanamukhono AyAma 16,592 yojana ane kaLA che. badhAM vakSaskAra parvato ranamaya che. je dizAe varSadhara parvato che, tyAM 100 yojana bhUmimAM uMDA, 400 yojanA UMcA che, tyAMthI nadI tarapha 500 gAu bhUmimAM uMDA ane 5oo yojana uMcA che, tethI agharUMdha AkAre rahela che.. badhAM vijayomAM pratyekano viThaMbha 2213 yojana che. vakSaskAranI pahoLAI pa00 yojana ane aMtaranadInI 125 yojana che.. je jaNAya che te pada-saMkhyA sthAna aneka bhede che. sarvathI hInapada te jaghanya pada, temAM vicAratA avazya bhAvathI arihaMtAdi cAra hoya ja. meranI taLabhUmimAM bhadrazAlavana, mekhalAyugalamAM naMdana ane somanasavanA ane zikhare pAMDukavana che. temAM meru parvatanuM bhadrazAlavana pUrva-pazcima 22,ooo yojanA lAMbu ane uttara-dakSiNa ra50 yojana pahoLuM che. tyAMthI paoo yojana uMce 500 yojana pahoLAIthI naMdanavana che, je merune vIMTIne raheluM, ramya che. tyAMthI 62,500 yojana uMce naMdanavana sadaMza saumanasa vana che. te 500 yojana pahoLAI vALuM che. somanasathI 36,000 yojana UMce merunA zikhare paMDakavana che, temAM nirmaLa, agAdhajaLa bharela kuMDo che. te 494 yojana vistAravALuM, 3162 yojana paridhivALuM cakravAla che. tyAM tIrthakaronA abhiSeka mATenI abhiSeka zilAo likAnI pUrva, dakSiNa, pazcima, uttaramAM kramazaH che. AgaLanA bhAgamAM vistAravALI che. - je rIte kAlamAnathI AraMbhIne cUlikA pana kahela che, tema dhAtakIkhaMDanA pUrvAddhi ane pazcimAImAM paNa kahevuM. eka mera saMbaMdhI kathata anya cAra merunI samAna che. A varNana saMgraha gAthA vaDe kahe che [322] jaMbUdvIpanuM A varNana te jaMbUdvIpaka athavA jaMbUdvIpa pratye prApta thAya te jaMbUDhIpaga. jaMbUdvIpamAM je varNana kahevA yogya hovAthI Avazyaka che, te jaMbUdvIpakAvazyaka. * * kayuM Adi ? kayuM aMtya ? te kahe che - suSamasuSamAM lakSaNakALathI AraMbhIne cAvatuM merucUlikA paryanta varNana dhAtakIkhaMDa ane pukaravara
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 4/ra/119 thI 322 dvIpamAM pUrvAddha ane pazcimAddha athavA pUvRddhi ane pazcimAdhanA khaMDanA phokomAM anyUnAdhika jANavuM. * sUtra-23 thI 326 : [33] bhUdvIpanA cAra hAro kahyA che - vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita. te daravAja cAra yojana pahoLA ane praveza mArga cAra yojana che. tyAM cAra mahAddhika yAvata palyopamasthitika deva vase che - vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita nAme che. [24] jaMbUdvIpanA meru parvatanI dakSiNe cullahimavata varSadhara parvatanI cAre vidizAmAM lavaNasamadramAM 300-300 ejana jatAM A cAra aMtaradvIpo che * ekorakatadvIpa, bhASikadvIpa, vaiSANikadvIpa ane lAMguhikadvIpa. te dvIpomAM cAra prakAranA manuSyo vase che - ekoTA, AbhASikA, vaiSAmikA ane lAMgulikA te dvIpothI cAre vidizAomAM lavaNasamudramAM 400-400 yojana jatAM cAra aMtarahIyo che - hacakarNadvIpa, gajakarNadvIpa, gokarNadvIpa, zakulakarNadvIpa. te dvIpomAM cAra prakAranA manuSyo vase che - hacakaNI, gajakaNa, gokaNa, zalkalIkaaI. ukata dvIpothI AgaLa cAra vidizAomAM lavaNasamudramAM 5oo-voo yojanA jatAM cAra aMtadvIpo che - AdamuikhadvIpa, meMDhakamukhadvIpa, ayomukhadvIpa ane gomukhadvIpa. tyAM cAra prakAranA manuSyo kahevA. te dvApothI cAra vidizAmAM lavaNasamudramAM 600-6oo yojana jatA cAra aMtaradvIpo che : azamukhadvIpa, hasvimukhadvIpa, sIhamukhaddhIpa, vyAghamukhadvIpa. te dvIpamAM paNa cAra prakAre manuSyo kahevA. te dvIpothI cAra vidizAmAM AgaLa 900-900 yojana jad cAra aMtaradvIpaNe che. azvakarNadvIpa, hastikarNadvIpa, akarNadvIpa, kafpAvaraNadvIpa. tyAM manuSyo kahevA. te dvIpothI AgaLa cAra vidizAomAM lavaNasamudramAM 800-800 yojana jatAM cAra aMtaradvIpo che : ulkAmukhadvIpa, meghamukhadvIpa, vidhunukhadvIpa, vidhutadvIpa, te dvIpamAM paNa manuSyo kahevA. tyAMthI AgaLa cAra vidizAomAM lavaNasamadramAM 9oo-9oo yojana jatAM cAra aMtaradvIpo che - ghanaktadvIpa, laSTadetadvIpa, gUDhadaMtadvIpa, zuddhadaMtadvIpa. tyAM paNa manuSyo vase che - dhanadetA, laSTadetA, gUDhadaMtA, zuddhadaMtA. jaMbudvIpanA meranI uttare zikharI varSadharanI cAre vidizAomAM lavaNasamudramAM 300-300 yojana jatAM cAra aMtaradvIpo che . ekokadvIpa Adi upara mujaba ja zuddhAMta paryanta kahevuM. ri5) jaMbudvIpanI bahAranI vedikAnA aMtathI cAre dizAomAM lavaNasamudramAM 95,ooo yojana jatAM tyAM ati moTA, udaka kuMbhAkAre rahelA cAra mahApAtALa kaLazo che : vaDavAmukha, ketuka, cUpaka, Izvara tyAM maharvika cAvatuM palyopama sthitika cAra devo vase che - kAla, mahAkAla, velaMba, prabhaMjana... jaMbudvIpanI bAhya vedikAnA aMtathI cAre dizAmAM 42,000 yojana jatAM cAra velaMdharanAgarAjIya cara AvAsa parvato che - gosvapa, udakabhAsa, zaMkha, udaksIma. tyAM mahahika cAvata palyopama sthitika cAra devo vase che . gosvapa, zivaka, zaMkha, mana:zila. jaMbudvIpanI bAla vedikAMtathI cAra vidizAmAM lavaNasamudramAM 42,ooo yojana jatAM cAra anulaMdhara nAgarAjIya AvAsa parvato che - kakoMTaka, vidhutAbha, kailAsa, aruNapabha. tyAM cAra mahaddhika do yAvatu palyopama sthitika vase che - karkoTaka, kardama, kailAsa, aruNapabha. lavaNasamudramAM cAra caMdro prakAzyA-prakAze che ane prakAzaze.. cAra sUryo tayA, tape che, tapaze... cAra kRtikA yAvatu cAra bharaNI nAmo che. cAra ani yAvatu cAra yama nikSatrAdhipati che.. cAra aMgAraka cAvatu cAra bhAvaketu griho che. lavaNasamudranA cAra dvAro che . vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita te dvAra cAra yojana pahoLA, cAra yojana pravezI che, tyAM cAra maharvika devo cAvatuM palyopamasthitika che - vijaya Adi. [26] dhAtakIkhaMDaslIpa cakravAlaviheMbhathI cAra lAkha yojana che. jaMbUdvIpanI bahAra cAra bharata, cAra airAvata kSetro che, evI rIte jema zabdoddezaka bIja sthAnamAM kahyuM, temaja ahIM badhuM kahevuM. * vivecana-323 thI 326 : [32] pUrvAdi cAre dizAomAM kramazaH vijayAdi dvAro che, dvAranI be taphanI zAkhano je aMtara-viAkaMbha cAra yojana che. pravezabaMne bAju bhIMtanI eka-eka koza jADAI ane UMcAI ATha yojana che. * x - A cAra dvAromAM dvAranA nAmavALA, palyopamasthitika, devI sahita parivArayukta devosahita, mahaddhika devo vase che. | [324] mahA himavaMta apekSAe nAno, te cullahimavaMta. pUrva-pazcimanA bhAgane vize darekanI be be zAkhA che. izAnAdi vidizAomAM lavaNasamudramAM 300-300 yojana ulaMdhIne je zAkhArUpa bhAgo varte che. A zAkhAvibhAgomAM samudra madhyanA dvIpo athavA paraspara vibhAga pradhAna dvIpo te aMtaradvIpo. temAM izAna koNamAM ekorUka nAmaka dvIpa 300 yojana lAMbo-pahoLo che. e rIte AbhASika, vaiSANika, lAMgUlika dvIpa kramathI agni-naiRtya-vAyavya khUNAmAM che. samudAya apekSAe cAra che, eka eka vibhAgamAM nahIM. tethI krama vaDe dvIpo yojavA yogya che. dvIpanA nAmathI puraSonA nAmo che, teo sarva aMgopAMgathI suMdara ane jovAmAM svarUpathI manohara che, paNa eka uruvALA Adi nathI. A dvIpothI ja 400 yojana ullaMghIne pratyeka vidizAe 4oo yojana lAMbApahoLA cAra dvIpo che. tathA je dvIponuM jeTaluM aMdara che teTaluM tenuM laMbAI-pahoLAInuM pramANa che. yAvatu cAre vidizAonA sAtamAM aMtaradvIponuM 9oo yojanA aMtara che ane teTaluM ja laMbAI-pahoLAI pramANa che. badhAM maLIne 28 aMtaradvIpo che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/323 thI 326 tyAM manuSyo joDalAmAM janme che, teo palyopamanA asaMkhyAta bhAga viziSTa AyuvALA che, 100 nu uMcAI che. tathA aizvata zrotrano vibhAga kaMAra zikharI parvatanA paNa ema ja izAna koNa Adi vidizAomAM pUrvokta nAmavALA 28 aMtaradvIpo che. * x * A aMtaradvIponI paridhi kiMcit jUna 949 yojana che. vRittikAre novela gALyAna thI 8mAM gAvAnA pUvaddhamAM paridhinuM mApa che, te ahIM noMtu, te sivAyanuM sarva kathana mULa-sUnAmAM AvI gayela hovAthI tenI To punarukti karI nathI. gAthA-9-no artha A che-- aMtaradvIpavAsI manuSyo 800 dhanu uMcA, sadA AnaMdI, yugalika dharmane pALanAra ane palyopamanA asaMkhyAtabhAga AyuvALA hoya che, temane 64 pAMsaLI hoya che, 9 dina apatyanuM pAlana kare che. u5] mamatA 10,000 yojanamAM "mahAmahAMta" kahevAne badale siddhAMta bhASA vaDe "mahaImahAlayA" ema kahyuM che. mahAna pANInA kaLaza te mahAliMjara, tenA jevA AkAra vaDe rahelA te mahAliMjara saMsthAna saMsthita. tenAthI bIjA nAnA kaLazano niSedha karavA vaDe mahAMta zabda kahela che. pAtALanI jema agAdha gaMbhIra ke pAtALanI aMdara rahelo hovAthI pAtALo, mahAnuM hovA pAtALo te mahApAtALo-vaDavAmukha, ketuka, cUpaka ane Izvara kramazaH pUrvadi cAra dizAomAM che. A cAra kaLazo mukhamAM ane mULamAM 10,000 yojana, mayamAM tathA uMcAI vaDe eka lAkha yojana che, A kaLazonA upanA bIjA bhAge mAtra pANI che, madhyanA trIjA bhAge vAyu ane jaLa che tathA mULamAM trIjA bhAge phakta vAyu che, temAM vasanAra kAla Adi vAyukumAra devaro che. lavaNasamudramAM cAre dizAmAM 95,000 yojana uddhIne kaLazanA AkAre rahela cAra mahApAtALa kaLazo che, * * * A cAre kaLazo vamaya che, tenI dIkarIo jADAIthI 1ooo yojana che. * * * * * lavaNasamudramAM bIjA paNa laghukaLazo jevA che. te baghAM maLIne 884 che. A laghu kaLazo mULamAM ane uparanA bhAge 100 yojana ane madhya tathA bhUmimAM 1000 yojana pahoLA che ane tenI dIkarI daza yojana jADI che. badhAM pAtALa kaLazonA traNa traNa vibhAga jANavA. agho bhAge vAyu, madhyabhAge vAyu tathA pANI, uparI bhAge pANI che, tema kahyuM che. pratyeka kaLazonA pahelA-bIjA bhAgamAM vAyu khaLabhaLe che, pavano vaDe pANI uchaLe che, jalanidhi bhita thAya che, vAyu zAMta thatA pANI pharI te sthAnamAM Ave che, tethI samudranI velA vadhe che ane ghaTe che. velA-lavaNa samudra zikhAne athavA aMtaramAM pravezatI ane bahAranIkaLatI aNazikhAne velaMdhara devo ghAraNa kare che, te nAgarAjane velaMdhara nAgarAjAnA AvAsa parvato pUvadi dizAmAM kramazaH gostUpa Adi che, izAna koNAdi vidizAmAM velaMdharonI sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ pAchaLa vartanArA ananAyakapaNe nAgarAja te anavedghara nAgajo. velaMdhara karatA gAgA-lavaNasamudranI zikhA cakavAlI 10,000 yojana pahoLI, 16,000 yojana uMcI, 1000 yojana bhUmimAM UMDI che, uparyukta zikhA uparI bhAge kiMcita jUna adhayojana ahoramamAM be vakhata kamazaH vizeSa-vizeSa vadhe che ane ghaTe che. lavaNasamudranI aMdasvI veLAne nAgakumAranA 42,000 devo aTakAve che. bahAranI velAne 2,000 devo aTakAve che. 60,000 nAgakumAra devo samudranI zikhAnA agrabhAganA pANIne dhAraNa kare che, vRtti gAthA - uttarANiI gAthA sudhIno artha sUSAmAM kahe che. gotUpAdi AThe parvato 430 yojanA ane eka koza bhUmimAM uMDA che ane 17ra1 yojana uMcA che. saumyapaNuM hovAthI caMdronuM prakAzavuM kahyuM ane tINa kiraNa hovAthI sUryonuM tapavuM kahyuM. caMdronI cAra saMkhyA hovAthI tenA parivArarUpa nAbo AdinI saMkhyA cAra ja che, tethI kahyuM - cAra kRtikA che, te nakSatra apekSAe che, tAranI apekSAe nahIM. e rIte 28 nakSatro jANavA. kRtikA nakSatrano deva agni che, cAvatuM bharaNI nakSatrano deva yama che. maMgaLa prathama graha che ane bhAvaketu ayAsImo graha che. zepa varSanA sthAna-2 mujaba samajI levuM. [326] cakravAka-valayano vistAra, jaMbUdvIpathI bahAra ghAtakIkhaMDa ane pukharAddhadvIpamAM cAra bharad, cAra svata phojha che. zahoddezaka te bIjA sthAnanA bIjA uddezA mAphaka kahevuM. - 4 - manuSya saMbaMdhI catuHsthAnaka kahyuM. have zokhanAM sAghargathI naMdIzvaradvIpa saMbaMdhI vastunA sAmIpyathI sUNa kahe che * sUma-323 thI 3ra9 - cakavAla virlabhavALA naMdIzvaradvIpanA madhyamAM cAre dizAmAM cAra janaka parvata che ke pUrvamAM-dakSiNamAM-pazcima-uttarano aMjanaka parvata. te janakaparvata 84,000 yojana UMco che, 1ooo yojana bhUmimAM che. virlabha paNa 10,ooo yojana che. pachI kramazaH ghaTatA-ghaTatA upara teno virlabha 1000 yojanAno che. te parvatonI paridhi mUlamAM 31,63 yojana che, pachI kamazaH ghaTatA-ghaTatA uparanI paridhi 3166 yojana thAya che. te parvato mULamAM vistRta madayamAM sAMkaDA ane upara pAtaLA ati gopuccha AkRtivALA che. sarve ejanaratanamaya, svaccha, komaLa, ITala, ghasela, niraja, nika, nirAvaraNa zobhAvALA, svapabhAvALA, kiraNo sahita, saudhota, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa pratirUpa che. te aMjanaka parvatanA uparIta samaramaNiya bhUmibhAga che. te bahukama maNIya bhUmibhAganI bahu madhyadeza bhAgamAM cAra siddhAyatana [jinAlayo) kahA che. te siddhAyatananI saMbhad too yojananI che, pahond we yojana UMcAI ra yojananI che.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/327 thI 329 te siddhAyatananI cAre dizAmAM eka-eka hAra che - devadvAra, asuradvAra, nAgadvAra, suvarNadvAra. tyAM cAra prakAranA deva rahe che : deva, asura, nAga, suvarNa. te dvAro AgaLa cAra mukhamaMDapa che. te mukhamaMDapanI AgaLa cAra BrigRhamaMDapa che. te prekSAghara maMDapanA madhya bhAgamAM cAra vajamaya akhADA che. te vajamaya akhADA madhye cAra maNipIThikA che. te maNipIThikA upara cAra siMhAsana che. te siMhAsano para cAra vijayaduSya che. te vijayaduSyonI madhyamAM cAra vajamaya aMkuza che. te vajamaya aMkuzo para ladhu kuMbhAkAre motIonI cAra mAlA che. pratyeka mALA anya aDadhI uMcAIvALI cAra-cAra mALAonI gherAyelI che.. te prekSApara maMDaponI AgaLa cAra maNipIThikAo che, te maNipIThikAo upara cAcara caityastaMbha che. te pratyeka caitya subhanI cAre dizAmAM cAra-cAra maNipIThikAo che. te pratyeka maNipIThikA upara sarva ranamaya cAra jinapatimAo che, je parghaka Asane supAbhimukha rahelI che. temanA nAmo-sSabha, vardhamAna, caMdrAnana, vAripeNa che. te caitya khuNenI AgaLa cAra maNipIThikAo che, te maNipIThikA upara cAra catyavRkSo che, te vRkSonI AgaLa cAra maNipIThikA che, te maNipIThikA upara cAra mahendradhvaja che. te mahendra dhvaja AgaLa cAra naMdA puSkariNI che, te pratyeka puSkariNInI cAre dizAmAM cAra vanakhaMDo che . pUrvamAM, dakSiNamAM, pazcimamAM, uttaramAM vanakhaMDa. [28] pUrvamAM azokavana, dakSiNe saptaparNavana, pazcime caMpakavana ane uttaramAM Amavana. [29] tyAM pUrvadizAvata aMjanakaparvatanI cAre dizAmAM cAra naMdApuSkariNIo che. te A - naMduttarA, naMdA, AnaMdA, naMdivardhanA. te naMdA pakariNIonI laMbAI eka lAkha yojana che, pahoLAI dhao,ooo yojana, uMDAI 10eo yojana che. te pratyeka puSkariNInI cAre dizAmAM trisaupana-pratirUpaka che. te sisopAna pratirUpakanI sAme cAra toraNo che - pUrvamAM, dakSiNamAM, pazcimamAM, uttaramAM. te pratyeka puSkariNInA cAre dizAmAM cAra vanakhaMDo che : pUrvanuM, dakSiNanuM pazcimanuM, uttaranuM. nAmo pUrvavat che. te puSkariNInA madhyabhAgamAM cAra dadhimukha parvato che. te dadhimukha parvata 64,ooo yojana uMcA, 1ooo yojana bhUmimAM, sarvatra pathaMka samAna AkAravALA che, tenI pahoLAI 10,ooo yojana che, 31,63 yojana tenI paridhi che, te sarve ratanamaya, ravajI yAvata tirUpa che. te dadhimukha parvatanI upara bahumaramaNiya bhUmibhAga che. zeSa samagra kathana aMjanaka parvatanI samAna Amavana paryanta kahevuM. * dakSiNanA aMjanaka parvatanI cAre dizAmAM cAra naMa puSkariNIo che - bhadrA, vizAlA, kumudA, pauMDarikiNI. te naMdAyuSkariNI eka lAkha yojana lAMbI 36 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 che. zeSa varNana yAvata dadhimukha parvata cAva4 vanakhaMDa kahevuM. tyAM pazcimanA aMjanaka parvatanI cAre dizAmAM cAra naMdA puSkariNI che : nadironA, amoghA, gosvabhA, sudanA, zeSa varNana pUrvavatuM. te rIte dadhimukha pAvata temaja siddhAyatana cAvatu vanakhaMDa kahevA. temAM je uttarano aMjanaka parvata che, tenI cAre dizAmAM cAra naMdA puSkariNI che. tenA nAma - vijayA, vejayaMtI, jayaMtI, aparAjitA. te puSkariNI eka lAkha yojana lAMbI che. dadhimukhaparvatAdi pUrvavata. naMdIzvaradvIpanA cakavAla virkabhanA bahumadhya bhAge cAre khUNAmAM cAra ratikara parvato che. izAna khUNAmAM, agnikhUNAmAM, naiRtya khUNAmAM ane vAyavya khUNAmAM ratikara pati. te ratikara parvato 1ooo yojana UMcA, 1ooo gAu bhumimAM, jhAlara samAna sama sama saMsthAnavALA che, tenI pahoLAI 10,ooo yojana che. 31,63 yojana paridhi che. te sarve ratanamaya, svaccha bhAvatu pratirUpa che. izAna koNamAM rahela ratikara parvatanI cAre dizAmAM devendra devarAja IzAnendranI cAra agramahiNIonI jaMbUdvIpa pramANa cAra rAjadhAnIo che - naMtarA, naMdA, uttarakurA, devakurA. cAra agramahiNIo che - kRNA, kRSNArAjI, rAmA, rAmarakSita... agnikoNamAM sthita ratikara parvatanI cAre dizAmAM devendra devarAja zakanI cAra agamahiSIonI jaMbUdvIpa jevA pramANanI cAra rAjadhAnIo che * samayA, somausA, arthimAlI, manoramA, tyAM cAra gamahiSI che . pasai, zivA, zagI, aMjU - temAM je naiRtyakoNano ratikara parvata che tyAM cAre dizAmAM devendra devarAja zakanI cAra agamahiNInI jaMbUdvIpa pramANa cAra rAjadhAnI che- bhUtA, bhUtanaDisA, gorUpA, sudarzanA. agamahiNIo che - amalA, aNasa, nAmikA, rohiNI... vAyavyakoNanA ratikara parvata cAre dizAmAM devendra, devarAja izAnanI cAra mahiNInI jaMbUdvIpa pramANa cAra rAjadhAnIo che. rajanA, rAnoracayA, sAvaranI, ranarsagayA. tyAM cAra agramahiNIo che - vasu, vasuzuptA, vasumitrA, vasuMdharA. * vivecana-327 thI 329 : sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - 1- jaMbUdvIpa-lavaNasamudra, 2- dhAtakI khaMDakAlodasamudra, 3- pukavaradvIpathI AraMbhI 4- vANI, 5- kSIra, 6- dhRta, 7- ikSa, 8- naMdIzvara, 9 aruNa nAme dvIpa-samudro che. A gaNanAyo naMdIzvaradvIpa AThamo che, te ja pradhAna che. kemake ahIM manuSyadvIpa apekSAe ghaNAM jinabhavanAdinA sadabhAvathI tenuM praghAnava che. teno cakravAla virlabha - 1,63,84,00,000 yojana che. * x - madhya evo deza bhAga te madhyadeza bhAga, te khAsa madhya bhAga nahIM. pradezAdinI cokkasa gaNanAthI nakkI karela nathI. paNa prAyaH che athavA atyaMta madhyadeza bhAga
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/327 thI 329 8 te bahumadhyadezabhAga jANavo. ahIM aMjanaka parvata mULamAM 10,000 yojana pahoLA kahyA. dvIpasAgara prajJapti saMgrahaNI gAthAmAM kahyuM che - 84,000 cojana uMcA, 1000 yojana bhUmimAM, kiMcit jUna 10,000 yojana bhUmitale che. aMjanaka parvatonuM mUla [kaMdamAM 500 yojana pahoLAI che. bhUmitale 9400 yojana pahoLAI che. A matAMtara che. tenuM kAraNa kevalIgamya. gAyanuM pUMchaDuM AraMbhe zULa, aMte pAtaLuM hoya tevA gopuccha saMsthAna janaka parvato che, te sarve kRSNarana vizeSa tanmaya che athavA sayA janamaya-paramakRNa che. kahyuM che - bhamaro, bheMsavRMga, kALo suramo, tenA jevA kALA, suMdara majanaka parvato gaganatalane sparzatA hoya tema zobhe che. te AkAza sphaTikavata svaccha, komaLa taMtuthI banelA, komaLavatra samAna, ghaTela vastra sama glaNa, ghasela pASANa pratimA jevA dhRSTa athavA pramArjaniyA vaDe zuddha karAyelA, tethI ja hita, kaThaNa malanA abhAve ke dhoyela vastra sama nirmaLa, kAdavanA abhAve ke kalaMkarahita hovAthI niSpaka, nikaMTaka ke nikavaca ati AvaraNa rahita zobhAvALA athavA akalaMka zobhAvALA, devone AnaMda karanAra Adi prabhAvALA ke potAnA ja svarUpathI dIpatA, kiraNo sahita, udhotasahita - vastunA prakAzathI vartatA manane prasAda kata, netra vaDe jovAtA chatAM zramane na karanAra, manohara, jonArane ramaNIya lAge che. tema yAvatu zabdathI jANavuM. tyAM atyaMta ramaNIya bhUmibhAga che. tathA zAzvatA ke zAzvatI arihaMta pratimAnA sthAno te siddhAyatano che. kahyuM che - dareka aMjanaka parvatonA zikharanI upara beThelA siMha jevA AkAre ane uMcA arihaMtanA Ayatano [jinAlayo) hoya che. muLa * gadvAre AyatananA maMDapo te mukhamaMDapo - pazAlo, prekSaNaka- mATenA gRharUpa maMDapo te prekSAgRha maMDapo. vara - vajaratnamaya, bAvAda - jonAra manuSyanA beThakabhUta, dhiyaNa - caMdasvArUpa vastro, tenA madhyabhAge ja avalaMbana mATenA aMkuzo che. je dAmamAM motIonA parimANa vaDe kuMbha vidhamAna jemAM che te kuMbhikArUpa motInI mALA, kuMbha pramANa A che be asatIthI eka pasalI, be pasalIthI eka setikA, cAra setikAthI kuDala, cAra kaDave eka prastha, cAra pratye eka ADhaka, cAra Dhake eka droNa. sATha ADhakano eka jaghanyakuMbha, eMzI ADhake eka madhyama kuMbha, 100 ADhake eka utkRSTa kuMbha, te motInI mALAnuM ardha uMcapaNAnuM pramANa che. pUrvokta je mALA ardha uccatva pramANavALI ane ardhakuMbhavALA mukatA phaLa vALI che, tevI mALA vaDe sarva dizAomAM vIMTAyelI che. caitya arthAt siddhAyatananI najIka rahela stUpo te caityastUpo athavA cittane AvhAdaka hovAthI caityarUpo. pAsane beThelI jinapratimA. - x * mannA - siddhAMta bhASA vaDe ati moTA evA devajo athavA zakAdi moTA indronI vajA jevA te mahendra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 dhvajo. pachI badhI zAzvatI pukAraNI sAmAnyathI naMdA kahevAya che. tenA pharatuM saptaradavana jANavuM. te vAvomAM nIkaLavA-pravezavA traNa dizAomAM traNa traNa sopAnanI paMktio che, te vAvomAM pAmaya hovAthI dahIM jevA zeta mukhavALA te dadhimukha parvato jANavA. vimala zaMkhadala, nirmaLa dahIM, ghanadUdha, motanA hAra jevA ujaLA gaganatalane sparzIne rahelA manohara dadhimukha parvato che. aMjanagirinA madhya bhAge izAnakoNamAM ratine karanArA hovAthI ratikara parvato kahevAya. te parvato pAse kramathI kRSNAdi indrANIonI rAjadhAnIo che. dakSiNa lokArbanAyaka hovAthI zaka, tenA agni, naiRta koNamAM rahela be ratikara parvato pAse zakendranI indrANInI rAjadhAnI che. uttara lokArbano svAmI IzAnendra hovAthI vAyavya ane izAna koNano rahela parvatonI pAse izAnendranI indrANInI rAjadhAnI che. emaja naMdIzvara dvIpe aMjanaka parvata upara cAra ane dadhimukha parvato upara soLa maLIne vIza jinAlayo che. ahIM cAtumiisaka paDavA, saMvatsara, bIjA ghaNAM jina janmAdi e samudAya sahita devo aSTAlikA mahotsavo karatA vicare che, evuM jIvAbhigama sUtramAM kahyuM che. bIjA paNa tevA prakAre siddhAyatano hoya to virodha nathI. vijayanagarI mAphaka rAjadhAnImAM paNa siddhAyatano saMbhave che. vaLI paMcadaza sthAno dvAramAM kahyuM che- soLa dadhimukha parvato zveta - x* che, tenI bahAra be be vAvaDImAM bahAranA be koNanI najIkamAM suvarNakAMti sama be-be ratikara parvato che. sAMjanakAdi parvatomAM vividha maNi vaDe kAMtivALA zikharo upara bAvana jinagRho che. te maNiratnamaya, hajAra yojanavALA che. tava bahuzruta jANe. -- ukta sarve jinakathita satya hovAthI satya che. mATe have satya sUtra kahe che * sUga-330 thI 33ra :[33] satya cAra bhede che - nAma, sthApanA, dravya, bhAvasalya. [33] AjIvikonuM tapa cAra bhede che - ugratA, ghoratapa, satyAga tapa ane jiglaeNndriya pratisaMlInatA. [33] saMyama cAra bhede kahyo che . mana, vacana, kAya, upakaraNa saMyama. tyAga cAra bhede kahyo che - mana, vacana, kAya ane upakaraNa bhAga akiMcanatA cAra bhede kahI - mana, vacana, kAya upakaraNa akicanati. * vivecana-330 thI 33ra : [33] nAma, sthApanA satya sugama che. upayogarahita vaktAnuM satya te dravya satya. sva-para anuparodhathI upayogayukta te bhAvasalya. [31] satya - cA ivizeSa, cAstrinA vizeSane yAvatu uddezakanA aMta paryanta kahe cheAjIvikA - gozALAnA ziSyo, ama Adi te ugatapa. athavA A lokAdinI AzaMsArahitano zobhana tapa. Ama nirapekSa che ghoupa..
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/330 thI 332 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vRtAdi rasanA bhAgarUpa tapa.. manojJa-amanojJa AhArone vize rAga-dveSano tyAga. arihaMtano bAra bhede tapa che. 33] mana-vacana-kAyAnA akuzalatvano nirodha, kuzalavanI udIraNA te saMyama. upakaraNa saMyama-mahAmUlyAdi vastrAdino tyAga pustaka-vA-tRNacarma cAre paMcakano tyAga. pustakAMcaka che - gaMDI, kacchapI, muSTi, saMpuTaphalaka, gRpATikA A pAMca bhede pustako vItarAge kahyA che. jADAI, pahoLAI, laMbAIthI samAna che te gaMDI pustaka. aMte pAtaLA, madhya pahoLuM te kacchapI pustaka jANavuM. cAra AMgaLa lAMbu ke goLa athavA cAra AMgaLa lAMbu-pahoLuM eTale catukoNa te muSTi pustaka. be phalakamAM hoya te saMpuTa pustaka. thoDA paga vaDe, kaMIka uMcu te sRpATikA pustaka che. pahoLAImAM moTuM hoya ke nAnuM paNa je pustaka jADAImAM thoDuM hoya tene siddhAMtasAranA jJAtA puruSo chivADIsRpATikA pustaka kahe che. vastrapaMcaka apatyupekSita ane dupratyupekSitanA bhedathI be prakAre che - temAM pratyupekSita vastra pAMca bhede - taLAI [zayyAvizeSa], ozIkuM, gAla-masuriyuM, AliMgini, cAkaLo.. dupacupekSita vastra paNa pAMca prakAre - pavi, kApa, prAvaka, navavarka ane deDhagAlI. hAthInI pITha upara nAkhavAnuM AstaraNa, te palhavI. rUthI bharela te kutupa, dhotapotikA te DhagAlI, prAvaraka ane navatvaka prasiddha che . have tRNapaMcaka kahe che aSTa kamarUpa graMthinuM mathana karanAra jinezvaroe pAMca bhede tRNo kahyA che - zAlI, vrIhI, kodrava, kAMga ane zyAmaka Adi ghAsa. have carmapaMcaka kahe che - bakarAnuM, gheTAnuM, gAyanuM, bheMsanuM, haraNanuM cAmaDuM athavA talikA, pagarakhA, vAgha, kozaka, kRtikArUpa carma upakaraNa. vithANa - azubha mana vagereno tyAga athavA mana vagerethI sAdhuone zanAdinuM dAna te tyAga. e rIte pAtrAdi upakaraNa vaDe allAdinuM dAna te upakaraNa tyAga. kaMI vidhamAna nathI - suvaNadi dravyano prakAra jene nathI te akiMcana teno bhAva te akiMcanatA - niparigrahatva. te mana Adi apekSAe che. sthAna-4-uddezo-2-no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa sthAna-4-uddezo-3 praka - X - X - X - X - X - o bIjo uddezo kahyo. have trIjo kahe che. A uddezAno pUrva uddezaka sAthe saMbaMdha A che . pUrve jIva ane kSetranA paryAyo kahA. ahIM to jIvanA paryAyo kahevAya che. A saMbaMdhe prApta A uddezAnA pahelAM be sUtro kahe che- * sUma-333,334 : [33] rekhAo cAra bhede kahI che . parvatarekhA, pRedIrekhA, vAlukArekhA, udakare. e rIte koi cAra bhede che . parvatarekhA samAna, pRthvIjha samAna, vAlukAmAM samAna, udare samAna... pavata rekhA samAna krodhavALo jIva marIne nairayikamAM upaje che. pRthavIrekhA samAna phodhavALo tiricayonikomAM upaje che. vAlakArekhA samAna krodhavALo manuSyamAM upaje che. udarekhA samAna kodhavALo devomAM upaje che. udaka [ua] cAra bhede kahela che - kadamodaka, khaMjanodaka, vAlukodaka, aulodaka. e rIte bhAva cAra bhede kahyA che - kamodaka samAna, khaMjanodaka samAna, vAlukodaka samAna, lodaka samAna... kaImodaka samAna bhAvavALo jIva marIne nairayikamAM cAvatuM zailodaka samAna bhAvavALo devamAM upaje che. [33] pakSI cAra kahyA - koI svarasaMpanna paNa pasaMpanna nahIM, koI rUpasaMpanna paNa svarasaMpanna nahIM, koI rUpasaMpanna ane svarasaMpanna, koI varasaMpanna nahIM ane rUpasaMpanna nahIM.. e pramANe puruSo cAra bhede che . koI vasaMpanna paNa rUpasaMpanna nahIM. puraSo cAra bheTe che koI pote tRpta thAya paNa bIjAne nahIM, koI bIjAne tRpta kare paNa potAne nahIM ityAdi cAra bheda. parayo cara bheTe che - koI vicAre ke huM bIjAne vizvAsa upajAvuM ane upajAve, koI vicAre ke bIjAne vizvAsa upajatuM paNa na upajAve Adi. para cAra bhede - koI potAmAM vizvAsa upajAve bIjAmAM nahIM - Adi. * vivecana-333,334 - [333] A sUtrano saMbaMdha A che - pUrve cAritra kahyuM, teno pratibaMdha karanAra krodhAdi bhAva che, tethI krodha svarUpa prarUpaNA kare che. te saMbaMdhavALA A daSTAMtabhUtAdi sUganI vyAkhyA - rAnI - rekhA. krodhanuM bAkInuM vyAkhyAna mAyA Adi mAphaka jANavuM. mAyAdi prakaraNathI anyatra krodhane vicArAyuM kemake sUtranI gati vicitra che.. bIjuM sUtra paNa sugama che. A krodha bhAvavizeSa ja che. bhAva prarUpaNA mATe deTAMtAdi be sUtra kahe che. sUtra prasiddha che. vizeSa e ke . jemAM khUMcela paga vagere kheMcI na zakAya athavA kaTethI kheMcI zakAya te kardama. dIvAnI mezanI jema paga Adino lepakArI te khaMjana-kardama vizeSa ja che.. vAlukA-retI. te coTe to paNa pANI sukAtA pagamAMthI aA prayatna
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/333,334 82 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 dura thAya che. kemake aA lepakArI che.. zaila eTale komaLa pASANa, te paNa Adine sparza vaDe ja kiMcit du:kha Ape che. paNa tathAvidha lepane utpanna karatAM nathI. kardama AdinI pradhAnatAvALA udako te kardamodaka Adi kahevAya che. bhAva - jIvano sagAdi pariNAma, tenuM kadamodaka Adi sAthe sAmya, tenA svarUpAnusAre karmanA lepane aMgIkAra karIne mAnavuM. [334] hamaNAM bhAva svarUpa kahyuM. have bhAvavALA deTAMtasahita puruSane cAra pavana thI laIne chevaTanA sUga vaDe kahe che, teno bhAvaspaSTa che. vizeSa e ke - zabda ane 5 badhA pakSIone hoya che, tethI viziSTa zabda ane rU5 grahaNa karavA yogya che. manojJa zabda vaDe saMpanna eka pakSI che, paNa manojJarUpa vaDe nahIM - kokilanI jema. 5saMpa paNa zabda saMpanna nahIM - popaTavata. ubhayasaMpanna - moranI jema. anamayakAkavatuM. ahIM puraSa yathAyogya yojavo. manojJa zabda ane prazasta rUpa * x * sAdhu, siddha siddhAMta prasiddha zuddha dhamadizanAdi svAdhyAya zabdasaMpanna, loya vaDe 5 kezavALuM uttamAMga, tapa vaDe kRzakAyA, melathI malina deha, aA upakaraNanA lakSaNa vaDe suvihita sAdhurUpadhArI. - 4 - huM prIti karuM ke huM vizvAsa karuM evo pariNata prIti ke vizvAsane kare che, kemake sthira pariNAmavALo ke ucita pratipatti nipuNa ke saubhAgyavALo hoya che. bIjo prIti karavAmAM pariNata chatAM apIti ja kare che kemake uktathI viparIta hoya che. trIjo prIti pariNata chatAM prIti ja kare che, kema ke utpanna thayela pUrvabhAva nivRta thayo hoya che. prIti utpattino svabhAva hoya che. coco purUSa to sugama che. koI bhojana, vastrAdi vaDe potAnA AtmAne prIti utpanna kare che. paNa svArthamAM tatpara hovAthI bIjAne AnaMda utpanna karato nathI. bIjo paramArtha pradhAna hovAthI bIjAne AnaMda Ape che, potAne nahIM. trIjo svArtha ane paramArtha tatparatAthI baMnene AnaMda Ape che, cotho baMnene nahIM. koI potAno vizvAsa kare che, bIjAno nahIM ityAdi caturbhAgI. A puraSa mArA upara prIti ke vizvAsa kare che evI khAtrI karAvavI. * sUga-335,336 : [33] cAra bhede vRkSo kA - patrayukta puwyukta, phalayukata, chAyAyukata e ja rIte cAra bhede puro kahai * yukata vRkSa samAna, puNayukatvRkSa samAna, phaLayukta vRkSasamAna, chAyAvALA vRkSa samAna. [33] bhArane vahana karanAra cAra vizrAmo kahA che * 1- jyAre eka khabhAthI bIje khabhe bhArane mUke te eka vizrAma, - jyAre maLa-mUtrano tyAga, kare tyAre te bhArane mUke te eka vizrAma, 3- mArgamAM nAgakumAra ke suvarNakumAranA maMdiramAM rAtrie varase te eka vizrama, 4- jyAre bhAra utArIne yAdjIva ghera AvIne rahe te eka vizrAma. A pramANe zrAvakane cAra vizrAma kahyA * 1- jyAre [6/6] zIlavaMta, guNavaMta, viramaNa, pratyAkhyAna, pauSadhopavAsa svIkAre tyAre eka vizrAma, - jyAre sAmAyika, dezAvagAsika, sArI rIte pALe tyAre eka vizAma, 3- jyAre caudaza-AThama-pUnama, amAsa patipUrNa pauSadhane samyapha uLe tyAre eka vizrAma, 4- jyAre pazcima maraNAMtika saMlekhanA ArAdhanA karI bhojananuM pratyAkhyAna karI pAdopagata anazana karI maraNanI AkAMkSA na karato vicare te eka vizrAma. * vivecana-335,336 : [335 pAMdaDAne pAme te paropaNa ati ghaNAM pagavALo. e rIte bAkInA paNa jANavA. e rIte laukika ane lokottara puruSonI patravALAdi vRkSa sAthe samAnatA kramazaH jANavI. te A -1- arthIone vize tathAvidha upakAra na karavA vaDe sva svabhAva lAbhamAM ja samApta thavAthI, 2- sUtradAnAdi upakAraka hovAthI, 3- arthadAnAdi vaDe mahAna upakAraka hovAthI, 4- jJAnAdi kAryamAM pravartAvavuM ane doSathI bacAvavA AdithI. (336] dhAnyAdi bhArane eka sthAnethI bIjA sthAne laI janAra puraSanA vizrAma, avasaranA bhedathI vizrAma bhedo che - 1- eka khabhethI bIjA khabhe bhArate pheravatA, te avasare te vahana karanArane eka vizrAma, 2- maLa mUtrAdi tajatA, 3nAgakumAra AvAsAdi ke anya AvAsamAM saginA vase tyAre, 4- jyAM sudhI A manuSya che. evA kathana vaDe cAvajIva vase che te. A dRSTAMta che, tenuM dAntika sUtra A pramANe - sAdhunI upAsanA kare te zrAvaka, te sAvadha vyApAranA bhArathI dabAyelAne, tene choDavA vaDe cita svAthyarUpa vizrAmo che. paralokathI bhaya pAmela mane A bANa che evA A vizrAmo che - te jinAgamanA saMganA sabhAvathI svaccha buddhi vaDe AraMbha-parigrahane du:kha paraMparAkArI saMsAra kAMtAra kAraNabhUta mAnI tyAjya che ema jANI indriya subhaTa vaza te baMnemAM pravartato mahA kheda, saMtApa ane bhayane vahana kare che. A rIte bhAvanA bhAve - hRdayamAM jinezvaranI AjJA chatAM apuSya evuM mAruM vartana to Ave che, vizeSa zuM kahuM ? Azcarya che, amAruM jJAna haNAyuM, amAruM mAnuSya mAhAbhya haNAyuM. viveka prApta chatAM ame nAnA bALakanI jema vartIe chIe. je avasaramAM zIla ke brahmacarya vizeSa, sthUla prANAtipAtAdi viramaNa rUpa vrata, na * aNuvrata ane sAta zikSAvata (ke jenI vyAkhyA ahIM nathI karI], guNavata-divrata-bhogopabhoga vrata lakSaNa, viramaNa-anarthadaMDa virati prakAre ke samAdinI virati jANavI. pratyAkhyAna-navakArazI Adi, pauSadha-parvadina AThama Adi, AhAra tyAgarUpa upavAsa, te pauSadhopavAsane svIkAre tene eka vizrAma kahyo. jayAre sAvadha rogano tyAga ane nisvadhayoganA sevanarUpa sAmAyikamAM je vyavasthita zrAvaka te zramaNabhUta thAya che. tathA divrata gRhitane dirimANanA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/335,336 84 vibhAgamAM avasthAna viSaya je avakAza te dezAvakAzika - dizA parimANano pratidina saMkSepa karavo ke sarva vratano saMkSepa karavo, akhaMDa AsevanA karavI, te bIjo vizrAma kahyo. amAse ahorAtra cAvatuM AhAra-zarIra sakAra bhAga - brahmacarya - avyApAra - rU5 cAra bhede pauSadha kare, te trIjo vizrAma. - jyAre pazcima ja, paNa amaMgalanA parihArArthe apazcima-chellI, maraNa ja aMta te maraNAMta, temAM thAya te mAraNAMtikI, jenA vaDe zarIra ane kapAyAdi kRza karAya te saMlekhanA - tapa vizeSa, te apazcima mAraNAMtika saMlekhanA, tenuM Asevana lakSaNa je dharma, te vaDe sevita ke dehane zoSanAra te joSaNA tathA jeNe bhakta-pAnanuM pratyAkhyAna karela che te, vRkSanI mAphaka niSNapaNe rahela che, te pAdapoNataanazanano svIkAra, mAna * maraNa kALanI AkAMkSA na karato, temAM usuka na thaIne vicare che. * sUga-337 thI 341 : [33] cAra bhede puruSa kA - (1) uditodita, (2) uditAtamita, (3) astamitodita, (4) amitAmita.. (1) uditodita te cAturaMga cakravartI sA bharad () uditAstamita te cAturaMta cakravartI bahAdatta, (3) admitodita te harikezabhala, (4) astamitAmitakAlasaukaki. [338] cAra yuma kahA-nRtayugma, groja, dvAparayuma, kalyoja nairayikone cAra suma kahA - kRtayugma yAvata kalyoja, e rIte asura kumAra cAvatuM svanitakumAro tathA pRnI aAdi pAMca kAya, be - traNa - cAra indriyovALA, paMcendriya ticiyonika, manuSyo, vyaMtara, jyotiko, vaimAnika e badhAne cAra sumo kahevA. [336] cAra bhede zUro che - kSamAzUTa, tapazuru dAnazUra, yuddha zUra arihaMto kSamAzUTa, sAdhu tapazura vaizramaNa dAnazUra vAsudeva yuddhAra che. [34] cAra bhede puruSo che - -- ucca ane uccaIda, -... ucca paNa nIcachaMda, " - nIca paNa uccachaMda, 4- nIca ane nIcachaMda. ] asurakumArone cAra vezyAo kahI che :- kRSNa-nIla-kApotatevezyA, e pramANe yAvat nitakumAra, e rIte pRthavI-apa ane vanaspatikAyiko tathA vyaMtaro, e badhAMne cAra vezyAo che. * vivecana-337 thI 341 - [33] uad kula, bala, samRddhi, tivadha kAryo vaDe udita- myudayavALo ane parama sukhanA samUhanA udaya vaDe udita - te uditodita jema bharatacaDI. tathA udita ane pachI asta pAmela-sUryanI jema, kemake sarva samRddhi vaDe bhraSTa thavAthI ane durgatimAM javAthI udita-amita, brahmadatta cakravartI mAphaka. te pahelA unnata kulAdimAM utpanna thayo, svabhujA vaDe sAmAnya upArjita karyuM. pachI khAsa kAraNa vinA krodhita brAhmaNadvArA prerita govALe choDela goLIthI kuTela AMkha vaDe ane maraNa pachI sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 apratiSThAna narakanI vedanA pAmyo. hIna kulotpati, durbhAgya, dAridgha vaDe prathama astamita ane pachI samRddhi, kIrti, sagatinI prAptithI harikeza nAmaka cAMDAla, kulapaNAthI, durbhAgya, dAriddhathI pahelA asta pAmela, pachIthI dIkSita thaI nizcalacAAi . tathA asta pAmela sUryanI jema nIca kuLapaNuM, duSTakarmakArItAthI, kIrtisamRddhi lakSaNa tejathI varjita ane pachIthI durgatimAM javAthI asta pAmela, te astamita-akhaMmita - jema kAla saukarika, mUra * zikArane karato mATe saukarika. dukulotpanna ane roja 5oo pADA mAranAra, pahelA aramita ane pachIthI paNa sAtamI narakabhUmimAM javAthI amita.. [33] je jIvo Ama vicitra bhAvothI ciMtavAya che, te badhA cAra raziomAM avatare che, te dazavi che guma - zazi vizeSa. je rAzine cAranI saMkhyA vaDe bhAMgatA zeSa cAra rahe che kRtayugma kahevAya. je rAzimAM traNa zepa rahe te goja, be zeSa rahe to dvAparayugma, eka rahe to kalyo. ahIM gaNitanI paribhASAmAM samarAzi yugma ane viSamarAzi te oja kahevAya che, A jaina siddhAMtanI sthiti che. lokamAM to kaliyugamAM 4,32,000 varSa, dvAparayuga AdimAM be-traNa-cAra gaNAM varSa thAya che. A rAziyonuM nAkAdine vize paNa nirUpaNa kare che. nArakAdimAM cAra prakAranI sazivALA paNa hoya che kemake janma-maraNa vaDe hInAdhikad saMbhava che. | [339] vaLI jIvone ja bhAvo vaDe kahe che . "cAra bhede zara" Adi sUtra sugama che. vizeSa e ke zUra - vIra puruSo. kSamAmAM zUra - arihaMta mahAvIranI mAphaka, tapamAM zUra * deDhaprahArI muni mAphaka, dAnamAM zUra - vaizramaNa kubera mAka, te tIrthakaranA janma, pAraNA Adi samaye ratnAdinI vRSTi kare che. kahyuM che - vaizramaNanA vacanI prerAyela tiryak braeNbhaka devo kroDogame suvarNa ane ratno tIrthakara gRhe laI jAya che. yuddhamAM zUra vAsudeva-kRSNavat - 4 - [34o] zarIra, kuLa, vaibhavAdi vaDe ucca puruSa tathA audAryAdi guNa yukta hovAthI ucca abhipAyavALo uccachaMda, tethI viparIta te nIyachaMda, nIca paNa ucca kulAdithI viparIta che. [341] ucca-nIca abhiprAya kahyo, te legyA vizeSathI thAya che, mATe lesyA sUtro kahela che, te sugama che, vizeSa e ke- asurAdine dravyAzrayathI cAra vaizyAo hoya che, bhAvathI badhAM devone cha lezyA hoya che. manuSya ane paMcendriya tiryaMcone dravya ane bhAvathI paNa cha legyA che. pRthvI-a, ane vanaspatinA jIvone tejalezyA hoya che, kemake teomAM devonI utpatti thatI hovAthI te jIvone cAra leDyA hoya che. - - kahela legyA vizeSathI manuSyo vicitra pariNAmavALo thAya mATe vAhanAdi deTAMtarUpa caturbhagI kahe che- * sUtra-342 - yAna cAra bhede che - koI yukta ane yukata koI yukata ane Ayukata,
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/337 thI 341 koI ayukta ane yukta, koI yayukta ane ayukta. A pramANe puruSo cAra bhede kahyA che - koI yukta ane yukta ityAdi cAra. yAna cAra bhede che yukta ane yukta pariNata, yukta ane ayukta pariNata Adi cAra. e rIte cAra bhede puruSa che - yukta, yuktapariNata yAna cAra bhede che yukta ane yuktarUpa, yukta ane ayuktarUpa, ayukta ane muktarUpa, ayukta ane ayuktarUpa, e rIte puruSo paNa cAra bhede jAvA - yukata ane yuktarUpa ityAdi. 85 - cAra bhede yAna kahyA - yukta ane yukta zobhA Adi cAra. A pramANe puruSo cAra bhede kahyA che yukta ane yukta zobhAdi cAra, cAra bhede yugya kahyA che - yukta ane yukta, e rIte puruSo cAra bhede kahyA che - yukta ane yukata Adi cAra... A rIte jevA yAnanA cAra AlAvA kahyA tema yugyanA paNa kahevA. te rIte cAra bhede puruSo paNa kahevA. sArathI cAra bhede che joDanAra paNa choDanAra nahIM, choDanAra paNa joDanAra nahIM, joDanAra ane choDanAra, na joDanAra na choDanAra, cAra prakAre ghoDA kahyA - yukta ane yukta, yukta ane ayuktAdi cAra. A pramANe cAra bhede puruSo kahyA - yukta ane yukta, - e rIte yukta pariNata, yuktarUpa, yuktazobhA te badhAMnA dAntika cAra puruSo kahevA. cAra bhede hAthI kahyA - yukta ane yukta, Adi cAra. e pramANe cAra bhede puruSo kahA - yukta ane yukta Adi cAra. ghoDAmAM kahyuM tema hAthImAM paNa badhuM kahevuM ane te badhAMnA dAntika puruSo paNa kahevA. yugyacarcA cAra bhede che - 1- mArgamAM cAle paNa unmArgamAM na cAle, 2unmArgamAM cAle paNa mArge na cAle, 3- mArga ane unmArga baMnemAM cAle, 4- mArga ke unmArga baMnemAM na cAle... e pramANe puruSo cAra prakAre jANavA. puSpo cAra bhede kahyA - 1- rUpasaMpanna paNa gaMdha saMpanna nahIM - gaMdha saMpanna paNa rUpa saMpanna nahIM, 3- rUpa ane gaMdha baMnethI saMpanna, 4- rUpa ke gaMdha ekethI saMpanna nahIM... A pramANe puruSo cAra bhede kahyA - 1- rUpa saMpanna paNa zIla saMpanna nahIM, ityAdi cAra... cAra bhede puruSo kahyA -1- jAtisaMpanna paNa kula saMpanna nahIM Adi cAra... cAra bhede puruSo kahyA -1- jAti saMpanna paNa bala saMpanna nahIM Adi cAra... cAra bhede puruSo kahyA -1- jAti saMpanna paNa bala saMpanna nahIM Adi cAra... e pramANe - jAti ane rUpa.. jAti ane zruta. jAti ane zIla.. jAti ane yAtri... e pramANe kula ane baLa. kula ane rUpa. kula ane zruta.. kula ane zIla.. kula ane yAtri. e badhAMnA cAra-cAra AlApako kahevA. cAra bhede puruSo kahyA -1- balasaMpanna paNa rUpasaMpanna nahIM, Adi cAra.. e rIte baLa ane zruta.. bala ane zIla.. bala ane yAtrinA cAra AlAvA 6 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 kahevA... cAra bhede puruSo kahyA - 1- rUpa saMpanna paNa zruta saMpanna nahIM Adi cAra... e rIte rUpa ane zIla.. rUpa ane cAstrinA cAra AlAvA... cAra bhede puruSo kahyA -1- zruta saMpanna paNa zIla saMpanna nahIM Adi -4-.. e rIte zruta ane cAtrinA cAra AlAvA. cAra bhede puruSo kahyA - zIla saMpanna paNa cAritra saMpanna nahIM Adi cAra. A ekavIsa bhedonI caubhaMgI kahetI. cAra phaLa kahyA - 1- Amalaka jevuM madhura, drAkSa jevuM madhura, dUdha jevuM madhura, khAMDa jevuM madhura... ema AcAryo cAra bhede Amalaka madhura phaLa samAna yAvat Damadhura phaLa samAna... cAra bhede puruSa kahyA -1- Atma vaiyAvacakara paNa paravaiyAvaccakara nahIM Adi cAra... puruSo cAra bhede kahyA -1- koI vaiyAvacca kare paNa pote na icche, 2- koI pote icche paNa vaiyAvacca na kare Adi cAra... cAra bhede puruSo kahA arthakara paNa mAnakara nahIM, mAnakara paNa arthakara nahIM, koI arthakara ane mAnakara baMne, koI baMne nahIM. - cAra bhede puruSa kahyA - gaNaarthakara paNa mAnakara nahIM Adi cAra... cAra bhede puruSa kahyA - gaNasaMgrahakara paNa mAnakara nahIM Adi cAra... cAra bhede puruSa kahyA . gaNazobhAkara paNa mAnakara nahIM Adi cAra... cAra bhede puruSa kahyA - gaNazuddhikara paNa mAnakara nahIM Adi cAra bhaMga jANavA. cAra bhede puruSa kahyA - koI veza choDe che dharma nahIM, koI dharma choDe che veza nahIM, koI veza ane dharma baMne choDe che, koI veza ke dharma eke choDatA nathI... cAra bhede puruSa kahyA - koI dharma choDe che gaNa maryAdA nahIM Adi cAra... cAra bhede puruSa kahyA priyadharmI paNa dRDhadharmI nahIM, Adi cAra bheda. AcAryo cAra bhede kahyA * pravrajyAcArya paNa upasthAnAcArya nahIM, upasthApanAcArya paNa pravrajyAcArya nahIM, baMne hoya, baMne na hoya. AcAryo cAra bhede kahyA - uddezanAcArya paNa vAsanAcArya nahIM -4aMtevAsI cAra kahyA padmAjanAMtevAsI paNa upasthApanAMtevAsI nahIM Adi cAra... aMtevAsI cAra bhede kahyA - uddesanAMtevAsI paNa vAcanA aMtevAsI nahIM Adi cAra... cAra nirgo kahyA 1- rAtvika zramaNa nigrantha, mahAkarmI, mahA kriyAvALo, anAtApI, asamita, te dharma ArAdhaka na thAya. -2- satmika zramaNa nigrantha, apakarmI, alpakriyAvALo, AtApI, samita, te dharmanA ArAdhaka thAya. -3- laghurAnika zramaNa nigrantha mahAkarmI, mahA kriyAvALo, anAtApI, asamita, dharmanA ArAdhaka na thAya. -4- laghurAtvika zramaNa nigrantha alpakarmo, alpakriyAvALo, AtApI, samita, dharmanA ArAdhaka thAya che... nigraMthI cAra bhede che - rAtnikAzramaNI nigranthI paNa zramaNavat kahevI... zrAvako cAra bhede che - rAtvika zrAvaka Adi zramaNavat zrAvikA cAra bheTe che rAtvikA zrAvikA Adi zramaNavat cAra gama - -
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/342 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 * vivecana-34ra : sUtra saraLa che. vizeSa A - thAna - gADA Adi, te baLada AdithI yukta, vaLI samagra sAmagrI sahita athavA pUvapira kAla apekSAe joDeluM. bIjuM baLadathI joDela paNa sAmagrIthI nahIM, e rIte.. puruSa paNa dhanAdi vaDe yukta ane ucita anuSThAnathI yukta athavA pahelA paNa dhana ane dhamanuSThAnAdithI yukta ane pachI paNa yukta, te rIte caturbhagI. athavA dravyaliMgathI yukta ane bhAvaliMgathI yukta te prathama sAdhu, dravyaliMgathI yukta bhAvathI nahIM te nikuvAdi, dravyaliMgathI nahIM paNa bhAvaliMga yukta te pratyeka buddhAdi, ubhayaviyukta te gRhasthAdi. baLada vaDe yukta ane yukta pariNata sAmagrI vaDe prathama rahita thaI yuktapaNe pariNata purSa pUrvavatu jANavo.. yuktarUpa - saMgata svabhAvI ke prazasta yukata te yukatarUpa, puraSa paho ghanAdi athavA jJAnAdithI yukata ane yukatarUpa te ucita veSa.. yukta pUrvavatu ane zobhe che ke jenI zobhA che te yuta zobhA, puruSa to guNa vaDe yukta ane jenI zobhA ucita che te yukta zobha. - zvAdi vAhana athavA gauDadezamAM cosa be hAtha pramANa ane vedikA sahita te yumyaka kahevAya che, te vaDe yukta besavAnI sAmagrI vaDe >> palANasahita, vaLI vegAdithI yukta, e rIte cAnanI jema vyAkhyA karavI. pratipakSa - dASTablika temaja jANavuM. te koNa ? - puruSanA prakAro pariNata, rUpa ane zobhA sUtro vaDe pratipakSasaha caubhaMgI kahevI. te zobhA sUtranI caturbhAgI paryakta kahevuM . sAutha * kheDanAra, gADAmAM baLadAdine joDanAra paNa choDanAra nahIM * * * ema zeSa bhaMga paNa jANavA. vizeSa e ke cotho kheDe che. athavA gADA Adine jotaravAnI taiyArI karanAra pratye joDAvanAra te yojApayitA ane choDanArAne je preraNA karanAra te viyokApayitA. lokottara puraSa vivakSAmAM sAcI mAphaka saMyama yogamAM sAdhane pravatavanAra te yojayitA, anacitathI aTakAvanAra te viyojayitA. yAna sUrNa mAphaka ghoDA, hAthInA sUtro jANavA... azcAdinuM vahana thatu gamana - 4 - eka yugya mArgamAM janAra hoya che, unmArgamAM nahIM Adi caubhaMgI. ahIM vAhananI gati vaDe ja nirdezamAM caturvidhapaNe kahela hovAthI tenI cayani uddeza vaDe yukta cAturvighama jANavuM. bhAvayugya pakSe mukhya * saMyama yogano bhAra vahana karanAra sAdhu. mArgamAM janAra te apamatta muni, unmArge janAra te dravyaliMgI, baMnemAM janAra te pramata ane cothA bhaMge siddha che. kramazaH sata - sat ubhaya - anubhaya anuSThAnavALA hovAthI athavA patha-utpathanuM svasamaya-parasamaya hovAthI ane thAya zabdano gatirUpa artha vaDe bodha paryAyathI * x - caturbhagI che. eka puSpa rUpavAnuM ke suMdara AkAra yukta che, gaMdha saMpanna nathI - AvaLanA phUlanI jema, bIjuM bakula jevuM, bIjuM jAI jevuM, coyuM boraDInA puSpa jevuM.. puruSa rUpALo ke suvihitarUpa yukta, jAti, kula, baLa, rUpa, bRta, zIla, cAritra e sAta pada sAthe dvisaMyogI ekavIza caubhaMgI karavI sugama che. AmaLA jema madhura ke AmaLo ja madhura te Amalakamadhura. - drAkSa, tenI jema ke te ja madhura te mRDhIkAmadhura, e rIte kSIravat, khaMDavatuM. A kramathI thoDuM - bahu * bahutara - bahutama madhura che. je AcAryo thoDA - bahu - bahutara - bahutama upazamAdi guNarUpa madhuratAvALA che, tenuM sAmya kahyuM. potAnI vaiyAvacca karanAra te ALasu ke visaMbhogI sAdhu, anyanI vaiyAvacce karanAra te svArthanirapekSa, sva-para vaiyAvaccI te sthavikalpI, baMne prakArathI nivRtta te anazanAdi svIkArela muni... nispRha hovAthI vaiyAvacca kare ja che, AcArya ke glAnapaNAne laIne vaiyAvaca icche ja che, kare che ane e paNa che te sthavira vizeSa, baMnethI nivRtta - jinakalpI. ajara - digyAmAdine vize rAjAdine hitAhita prApti-parihAranA ani tathAvidha upadezathI je kare te arthakara-maMtrI ke naimittika, teo arthakara che paNa mAna karatA nathI. "huM vaNapUchyuM kema kahuM ?" ema mAna karatA nathI e prathama, bIjA traNa bhAMgA sugama hovAthI jANI levA. ahIM vyavahAra bhASyanI gAthA che - cAmAviSayamAM rAjAe pUchela hoya ke na pUchela hoya to paNa zubhAzubhane kahe, trIjo bhaMga pUchatA kahe, bIjo-cotho niSphaLa che. gaNa-sAdhu samudAyanA kAryo kare, te gaNAryakara-AhArAdithI sahAya kare paNa prArthanAnI apekSAvALo na hovAthI mAna na kare. A rIte bIjA traNa bhaMga paNa jANI levA. kahyuM che ke - AhAra, upadhi, zayyAdithI gacchane madada kare che paNa mAna na kare, bIjo madada na kare paNa mAna kare, trIjo baMne kare, cotho baMne na kare. athavA huM gacchano kArya karanAra chuM ema mAna na kare. hamaNAM ja gacchanuM kArya kahyuM te saMgraha. AhArAdi ane jJAnAdi vaDe gaccha saMbaMdhI saMgraha kare te gaNasaMgrahakara. zeSa pUrvavatu. kahyuM che - gacchane mATe saMgraha dravya ane bhAvathI be bhede. temAM dravyathI mahArAdi ane bhAvathI jJAnAdi. - x * paNa mAna karato nathI. ga7ne nirdoSa sAdhusAmAcArImAM pravartAvIne athavA vAdI, dharmakathI, naimitika, vidhA ane siddhAdipaNAthI ga9nI zobhA karavAnA zIlavALo gaNa zobhAkara che. paNa mAnakara nathI, kemake prArthanAno abhilASI nathI, athavA madano abhAva che...gaNane yathAyogya prAyazcittAdithI zuddhi kare te gaNazodhikara athavA AhArAdine vize doSanI zaMkA thatAM gRhastha kuLamAM jaIne je AhAranI zuddhi kare te prayamapuraSa, je mAnathI zaddhi mATe jato nathI te dvitIya, gRhasthanI prArthanAthI je jAya te tRtIya ane je prArthanAne icchato nathI ane jato nathI te caturtha. rUpa-sAdhuveza, tene kAraNavaza choDe paNa cAailakSaNa dharmane na choDe che - boTikamatamAM rahela muniva8, bIjA dharmane choDe paNa vezane nahIM te nilava jevo, bIjo baMnene choDe-dIkSA choDanAra, baMnene na choDe-susAdhuvat.. koI jinAjJAArUpa
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/342 co. dharmane choDe paNa svagacchakRta maryAdA na choDe, keTalAMka AcAryo tIrthaMkaranA upadeza vinA gaccha vyavasthA A rIte kare che - jemake atizayavALuM mahAkapAdi zruta anya gajhavALAne na ApavuM. Ama karavAthI te jinAjJApAlanapa dharmane choDe che paNa gacchamaryAdA choDato nathI kemake sarva yogya munine zrata ApavuM te jinanI AjJA che. A pahelo puruSa. je yogyane zruta Ape che te bIjo, je ayogyane Ape che. te trIjo ane zratano nAza na thAya te mATe zrata rakSAmAM samartha anya gacchanA ziyane potAnA gacchanI kriyA karIne zrata Ape che te dharma ane gacchamaryAdAne choDato nathI te caturtha. kahyuM che ke - svayameva digbadha karIne anya gacchavALAne je zruta Ape che, te ubhayane dhAraNa karato hovAthI ame tene pUjIe chIe. dharmamAM prIti ane sukha vaDe svIkRti hovAthI jene dharmapriya che te piyadharmI che paNa deDhadharmI nathI, ApattimAM paNa dharmanA pariNAmathI je calita na thAya - kSobha na pAme te deTadharmI. kahyuM che - dazavidha vaiyAvaccamAM koI ekamAM jadI udhama kare, paNa deDhadharmI na hovAthI dhairya ane vIrya - vaDe kRza hovAthI paripUrNa nirvAha na karI zake, e prathama bhaMga. - bIjo deDhadharmI che - aMgIkRta kAryanuM pAlana kare che, paNa piyadharmI nathI, kemake kaSTa vaDe dharmane svIkArato nathI. zeSa bhaMga sugama che. kahyuM che - mahA kaSTa dharma grahaNa kare che, paNa grahaNa karelAne barobara pALe che te bIjo, bIjo ubhayapakAre kalyANarUpa che, cotho ubhayathI pratikULa che. AcArya sUganA cothA bhaMga vaDe - je dIkSA ane utthApanA AcArya nathI te koNa ? te kahe che, dhamacArya - pratibodhaka. kahyuM che - jene dharmano upadeza karyo che, te gRhastha ke zramaNa dharmaguru che. koIka traNa bhede kahe che - dharmAcArya, dIkSAcArya, upasthApanAcArya. koI be bhede, koI eka bhede hoya. uddezana * gAdi Na bhaNAvavAmAM adhikArI kaccho, temAM ke tenA vaDe je AcArya te uddezAnAcArya. ubhayazUnya koNa ? te kahe che - dhamaciArya. aMtevAsI - gura samIpe vasavAnA zIlavALo - ziSya. dIkSA vaDe aMtevAsI te pravAjanAMtevAsI - dIkSita ane mahAvatAropaNathI upasthApanA aMtevAsI - ziSya. cothAbhaMgavALo koNa ? dharmanA pratibodhathI ke dharmanI icchAthI Avela ziSya te dhamovAsI.. je uddezanAMtevAsI ke vAyanA aMtevAsI nathI te cothA bhaMgavALo koNa ? - dharmAntavAsI. bAhya - atyaMtara parigrahathI mukta te nirgunya - sAdhuo. bhAvathI jJAnAdi rano vaDe vicare te sanika - paryAya jyeSTha. zramaNa te nirjhanya. sthiti AdithI mahAna ane tavAvidha pramAdAdi vaDe pragaTa jaNAtAM karmo jene che te mahAkarmI karmabaMdhananA hetubhUta kAyikayAdi mahAkiyA jene che, te mahA kiyAvALo. zItAdi sahana karavA rUpa AtApanA je nathI karato te anAtApI kemake te maMdazraddhAvALo che. tethI samiti sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vaDe asamita, AvA prakArano sAdhu dharmano ArAdhaka thato nathI. bIjo payaraya Tha, alAkamAM, apakriya hovAthI dharmano ArAdhaka thAya che. mavamAnava te laghuparyAyavALo sanika, A rIte nirgunzI, zramaNopAsaka, zramaNopAsikA saMbaMdhI traNe sUtromAM cAracAra AlAvA thAya che. * saga-343 thI 345 - [34] cAra prakAre zrAvako kahyA * mAtApitA samAna, bhAI samAna, mitra samAna, zoka samAna... cAra bhede zrAvako kahyA - arIsA samAna, patAkA samAna, sthANu samAna ane kharakaMTaka samAna. [34] zramaNa bhagavata mahAvIranA [daza) zrAvakonI saudharmakAmAM aruNAbha vimAnamAM cAra palyopamanI sthiti kahI che.. (3xN) yAra kAraNe devalokamAM turaMtano utpanna deva manuSyalokamAM ella AvavAne icche to paNa AvI na zake -1- devalokamAM takAla utpanna deva divya kAmabhogomAM mUti, vRddha, grathita, Asakta thayelo te deva mAnuSya kAmabhogomAM AdaravALo thato nathI, zreSTha mAnato nathI, prayojana nathI evo nizcaya kare che, nidAna karato nathI, sthiti prakalpa karato nathI.. -- turaMtano utpanna deva devalokanA kAmabhogomAM mUrzita cAvatu Asakta thaIne tene mAtApitAno prema naSTa thAya che ane divya premano saMkama thAya che.. *3- devalokamAM turatano utpanna deva divya kAmabhogomAM mUrSita yAvata Asakata thai ema vicAre ke hamaNAM jauM, muhUrtamAM jauM, teTalA kALamAM alpAyuka manuSyo maraNa pAmyA hoya che.. 4turaMtano utpanna deva devalokamAM divya kAmabhogomAM mUrNita yAvatuM Asakta thAya, tene manuSya lokanI gaMdha pratikULa, pratiloma thAya che, manuSyalokanI gaMdha paNa yAvatu 400-5oo yojana paryanta Ave che... A cAra kAraNe tackALa ux deva devalokathI manuSyalokamAM zalNa AvavA Icche to paNa na AvI zake. cAra kAraNe tatkALa utpanna deva devalokathI manuSya lokamAM zIgha AvavA icche to zIgha AvI zake che -- takALa utapanna deva devalokanA divya kAmabhogomAM amUrNita yAvata anAsakata hoya, tene ema thAya ke - manuSyabhavane vize mAsa AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira gaNi, gaNadhara ke gaNAvacchedaka che, jenA prabhAvathI meM AnI divya devatrahita, divya devahuti meLavI che. prApta karI che, sanmukha AvI che, huM tyAM jauM, te bhagavaMtane vaMdana karuM yAvatu paryApAsanA karuM. -- tatkALa utajJa deva devalokamAM cAvatuM Asakata na thaIne ema vicAre ke - A manuSyabhavamAM vIu jJAnI ke takaravI ke ati duraskAraka che, tyAM jaIne huM te bhagavaMtone vAMdu cAvavuM paUpAsanA karuM. *3- tatkALa utpanna bhavanA mAtA cAvatu putravadhU che tyAM jauM, temanI pAse pragaTa thAuM, temane AvA svarUpanI A divya devatrahita, devahuti meLavI che - pAmyo chuM - abhimukha thaI che te batAvuM. -- tatkALa utpanna deva devalokamAM yAvata anAsakta thaIne ema vicAre ke
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/343 thI 345 92 manuSyabhavanA mArA mitra, sakhA, suhata, sahAyaka, sAMgatika che, teone mATe paraspara saMketa che ke jo huM pahelA aituM to mATe pratibodha karavo. A cAra kAraNe yAvatuM jaldI AvavA samartha thAya. * vivecana-343 thI 345 - (343-344] mAtA pitA samAna, upacAra vinA sAdhu mATe ekAMta vatsalabhAdvALA hoya che.. bhAI samAna-dva vicArAdimAM niSphara vacanathI apatine lIdhe abhatara prema hoya paNa tayAvidha prayojanamAM ati vatsala bhAva hoya.. mitra samAnaupacArasahita vacana vaDe prItinI kSati thatAM ApadAmAM paNa upekSA karanAra hovAthI.. je baMneno samAna pati hovAthI sapatnI, jema te zocapanI iSyavaza tenA chidrone jue, tema je sAghamAM paNa jovAmAM tatpara ane anupakArI hovAthI sapatnI samAna. KIYI - arIso, tenA samAna, je varNavAtA utsarga - apavAdAdi AgamonA bhAvone yathAvat svIkAre, samIpe rahelA padArthone arIsA samAna grahaNa kare che.. patAkA samAna - je vicitra dezanAdi vAyu vaDe cotaraphathI kheMcAto hovAthI jeno bodha anizcita che.. sthANu samAna-gItArthanI dezanA vaDe paNa je kadAgRhathI calAvI zakAto nathI, te anamana svabhAva bodhane laIne samajAvavA yogya nathI.. kharkaMTaka samAna - je samajAvavA chatAM potAnA kadAprahathI calita thato nathI, eTaluM ja nahIM paNa prajJApakane durvacanarUpa kaMTaka vaDe vIMdhe che te. jura * niraMtara ke niSThara, jemAM kAMTA che te kharkaMTaka -bAvaLa AdinI DALa. te lokamAM kharaNa kahevAya che, te kapaDAne lAgatA tene phADe che ane tene mUkAvanAra puruSAdinA hAtha paNa vIMdhAya che, athavA bIjAne je khaDe che te kharaMTa - azuci jevo, tenA kubodhane nivAravA tatpara puruSane saMsarga mAtrathI dUSaNavALo kare che, kubodha - kuzIlatA - apakIrtine utpanna kare che vagere. [345 zrAvakanA adhikArathI kahe che - vArtA - Adi, trIjA sthAnakanA trIjA uddezAne vize prAyaH A vyAkhyAna karAyeluM che, to paNa kaMIka kahe che - ahIM saMbadha e che ke - devalokane vize * devamaNe, baM - zIgha, vApu - samartha che, sAmAna - manojJa zabdAdi, mUfkta - mUDha, kemake anityAdi svarUpavALA bodhamAM samartha na hovAthI. vRddha - tenI icchAvALo - atRpta. ghafthata * zabdAdi viSayamAM neharUpa doraDA vaDe guMthAyela. ayyapapatra - atyaMta tanmaya (Adi kAraNe mAnuSI kAmabhogomAM) AdaravAnuM na thAya, A vastubhUta che ema paNa na mAne, teone vize arthabaMdhana na kare - mAre tenuM kaMI prayojana nathI ema nizcaya kare. na tenA vize nidAna kare - ke A mane prApta thAo. teone vize huM rahuM ke te mArAmAM rahe, AvA prakAre sthiti maryAdA vaDe prakRSTa kAne na kare - arthAt te karavA AraMbha na kare. - x - - evI rIte divya viSaya prasakti e eka kAraNa che, jethI tatkALa utpanna kAmabhogamAM mUrSitAdi A deva, tathA teno mAnuSI prema vichinna thayela che, mATe divya sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 premanuM saMkramaNa e bIjuM kAraNa che. tathA A deva je hetuthI kAmabhogamAM mUrzitAdi hoya, tethI tenA pratibaMdhane laIne devanA kAryane vize AdhIna thavAthI, manuSyanA kAryamAM AdhInapaNuM nathI, A bIjuM kAraNa che. tathA divyabhogamAM mUrkitAdi tene mAnuSI gaMdha pratikULa - divya gaMdhathI viparIta ane pratiloma che kemake te indriya-manane AlhAdakara nathI athavA baMne zabdo ekAryavAcI che paNa ati amanojJatva sUcavavA be zabdo kahyA che. vattA vai vikatA batAvavA che. kadAca bharatAdi kSetramAM ekAMta suSamAdi samayamAM 400 yojana ja, anyakALe 5oo yojana che kemake manuSya ane paMcendriya tiryayonI bahulatAthI audAki zarIronI baddhatA ane tenA maLanI pukaLatAthI durabhigaMdhanI prayuratA hoya che. manuSya kSetramAM AvavA icchatA devone manuSyaphonanI gaMdha Ave che, Ama manuSya kSetranuM azubha svarupavA kahyuM. paNa deva ke manuSyAdi nava yojana karatA vizeSa dUrathI AvatI gaMdhane jANatA nathI athavA A vacanathI je indriyanA viSayanuM pramANa kahyuM che, te audArika zarIra saMbaMdhI indriyonI apekSAe saMbhavita che. anyathA lakSAdi yojana pramANavALA vimAnomAM dUra rahelA devo ghaMTAnA zabdane kema sAMbhaLI zake ? - x * nabhavanuM azubhapaNuM devone ahIM na AvavA mATenuM cothuM kAraNa che. zeSa sugama. AvavAnA kAraNo prAyaH pUrvavat che, to paNa kaMIka vizeSa kahe che kAmabhogamAM amUrNita devane ema thAya ke - mArA upakArI koNa ? kahe che - AcArya. pti - samIpapaNuM batAvavA, vA - vikapAyeM. sUtra sugama che. ahIM AcArya - pratibodhaka, dIkSAdAtA ke anuyogAcArya.. upAdhyAya - sUradAtA.. pravartaka - AcArya upadiSTa vaiyAvAdimAM sAdhune pravatavi. sthavira - saMyamayogamAM sIdAtA sAdhune sthira kare te sthavira.. gaNi - gaNa che vidhamAna jene te gaNI - gaNAyAye.. gaNadhara - jinezvaranA ziSya vizeSa ke ArthikA pratye sAvadhAna siddhAMta prasiddha sAdhu vizeSa. gaNAvacchedaka - gaNano vibhAga, amuka munino samudAya jene che te. te amuka sAdhune laIne gacchanA AdhAra mATe upadhi Adi gaveSaNA kare. = tti. A pratyakSa rahela rUpavALI - kAlAMtare paNa anya svarUpane nahIM bhajanArI te divyA-svani vize thayela ke pradhAna vimAna, rana Adi rUpa devaddhi, dhati - zarIrI utpanna kAMti athavA ISTa parivAra Adi saMyogalakSaNa yuti. tigmA - janmAMtare upArjita. pratA - vartamAnamAM maLela. majamavAra tA * bhoga avasthAne prApta.. te kAraNe te pUjayone stuti vaDe vaMdanA, praNAma vaDe namana, Adara ke vAdi vaDe satkAra, ucita pratipati ke sevA vaDe sanmAna karyuM ane kalyANa-maMgala-devacaityarUpa evI buddhi vaDe sevA karuM. A devane AvavAnuM eka kAraNa... zruta jJAnAdi vaDe jJAnI Adi bIjuM kAraNa jANavuM. tathA bhAI, bahena, putra, putrI, putravadhU, temanI samIpe huM pragaTa thAuM mArI gAddhine teo jue te bIjuM kAraNa... tathA miga-5chIthI snehI thayela, sakhA
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/343 thI 345 bALapaNanA snehI, suhatu - hitaiSI, sAva - sahacArI. athavA eka kAryamAM bane pravartanAra, ta - sAMgatika - paricita, teone amArI sAthe paraspara saMketa, pratizrata - aMgIkAra karela che. - devalokathI ApaNA baMnemAM je pahelo cyave, te bIjAne pratibodha kare, te coyuM kAraNa. * * * * * ityAdi nigamana sUtra. hamaNAM devAgamana kahyuM, tenA vaDe udhota thAya, vipakSe aMdhakAra thAya sUtra-346 - cAra kAraNe lokamAM AMdhakAra thAya - arihaMtanuM nivAraNa thatAM, arihaMta prajJata dharma naSTa thatAM, pUvano viccheda thatAM, agni naSTa thatAM. cAra kAraNe lokamAM udhota thAya - arihaMtano janma thatA, arihaMto dIkSA le tyAre, arihaMtonA jJAnotpanna utsave, arihaMta nivaNiotsave. evI rIte devAMghakAra, devodhota, devasapiAta, devonuM ekatra thavuM, devono kolAhala [A badhAmAM cAra kAraNo kahevA] cAra kAraNe devendro manuSyalokamAM jaldI Ave che. ema je trIjA sthAnamAM kahyuM tema yAvatuM lokAMtika deva manuSyalokamAM jaldI Ave che - (1) arihaMtono janma thatAM - yAvata - (4) arihaMta nivaNi mahotsavamAM. * vivecana-346 - sUtra spaSTa che. paNa lokane vize dravyathI ane bhAvathI aMdhakAra jyAM je thAya te jANavuM. arihaMtAdinA vicchedamAM dravyathI aMdhakAra thAya che, kemake tenA utpAdarUpa che. chatrabhaMgAdi jodaghAtanI jema. ati vicchedamAM dravyathI ja aMdhakAra thAya che kemake teno tevo svabhAva che. *x* bhAvathI paNa aMdhakAra thAya, kemake duSamakALamAM AgamAdino abhAva hoya che. pUrve devAgamana kahyuM, have devAdhikAra viziSTa sUtrane vistArathI kahe che - sUtra sugama che. vizeSa A - lokodhota cAre sthAnomAM devanA AgamacI che. janma Adi traNamAM to sva-rUpathI paNa thAya che. jema lokAMdhakAra tema devAMdhakAra paNa cAra kAraNe thAya che. deva sthAnomAM paNa arihaMtAdi vicchedakALe vastumAhAbhyathI kSaNa mAtra aMdhakAra thAya, ema ahatanA janmAdimAM devonA sthAnamAM udhota thAya che. deva sannipAta - milApa, tivA - devonI laherI - kalola, revA - pramodapUrvaka kalakala.. ema ja devendro, manuSyalokamAM ahaMtu AdinA janmAdimAM Ave, jema sthAna-3, uddezo-1-mAM kahyuM, tema devendronA AgamanathI lokAMtika sUtraparyA kahevuM. parinirvANa mahotsavamAM Ave te joyuM kAraNa ahIM vizeSa che arihaMtonA janmAdimAM devAgamana kahyuM have arihaMtonA pravacanArthe duHsthita sAdhune du:khazayyAdi be sUtra kahe che- * sUtra-343,348 - cAra prakAre du:khazayyA kahI - temAM A pahelI du:khazA koI muMDita 94 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 thaIne gherathI nIkaLI aNagara padjyA laI zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, dvidhAbhAvane pAme, kaluSatA pAmI ninya pravacananI grahadrA na kare, pratIti na kare, ruci na kare nirthIi pravayananI zraddhA na karato, prIti na karato raci na karato manane uMcu-nIcuM kare che, dharmathI bhraSTa thAya te duHzasyA-1. have bIjI duHkhAsyA - te muMDa thaIne gherathI nIkaLI cAvatu patajita thaI svakIya lAbhathI tuSTa na thAya, bIjAnA lAbhanI AzA kare, gRha-prArthanAabhilASA kare, bIjAnA lAbhanI AzA yAvata abhilASA karato manane uMcanIcuM kare, dharmathI bhraSTa thAya te bIjI duHkhazayyA-ra. have bIjI du:khazayyA - te muMDa thaI cAvatu dIkSA laI divyamAnuSa kAmabhoganI AzA yAvat abhilASA kare, divyamAnurSika kAmabhoganI AzA yAvat abhilASA karato manane uMcuMnIcuM kare, bhraSTa thAya te du:zisyA-3. have cothI duHkhazayyA - te muMDa thaI yAvata dIkSA che, tene ema thAya ke jyAre huM gRhavAsamAM vasato hato tyAre saMbhAdhana-parimardana-gAmaAkhyAna, gama praHIlana pAmato hato. jyArathI huM muMDa yAvatu pataMjita thayo chuM tyArathI saMbhAdhana yAvatu nAna pAmato nathI. te saMbhAdhanAdinI AzA yAva4 abhilASA kare. A saMbAdAna yAvata snAnanI AzA karato yAvatuM manane uMcu-nIcuM kare ane dharmabhraSTa thAya te cothI duHkhazayyA. cAra sukhazasyAo kahI * temAM A pahelI sukhazA - te muMDa thaIne gherathI nIkaLI aNagAra djyA laIne nigrantha pravacanamAM niHzaMkita, niSkAMkSita, nirvicikitsaka, dvidhA bhAvane prApta, kaluSatA na pAmela, niWi pravacananI zraddhA kare prIti kare ruci kare, ninya pravacananI zraddhA karato, prIti karato, ruci karato manane uMca-nIcuM na kare, dharmathI bhraSTa na thAya te pahelI sukha zayyA. - have bIjI sukhAcyA - te muMDa yAvatu dhvajita thaIne prApta lAbhathI tuSTa thAya, bIjAnA lAbhanI AzA na kare, pRhA na kare, prArthanA na kare, abhilASA na kare, bIjAnA lAbhanI Aw cAvatu abhilASA na karato manane uMca-nIcuM na kare, bhraSTa na thAya te bIjI sukhazA . have trIjI sukhazayyA - muMDa yAvatuM pataMjita thaIne divyamAnurSika kAmabhoganI AzA yAvatu abhilASA na kare. divyamAnurSika kAmabhoganI AzA cAvatu abhilASA na karato manane uMca-nIcuM na kare, dharmabhraSTa na thAya te trIjI sukhazavyA. - have cothI sukhazA - te muMDa thaIne cAvatuM pataMjita thaIne, tene ema thAya ke . je te hae, nirogI, baliSTha, zreSThazarIrI evA arahaMta bhagavaMta koIpaNa udAra, kalyANakArI, vipula, AdarapUrvaka, aciMtya zaktiyukata ane karmayanA kAraNabhUta tapokarma aMgIkAra kare che, huM Agrupagarmika * aupakamika vedanAne samyaka saheto nathI, mato nathI, tititto nathI, AdhyAsita karato
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/347 thI 348 nathI. Alyupagamika - aupakramika vedanAne samyak rIte na sahenAra yAvat adhyAsita na karanAra evA mane zuM prApta thAya che ? ekAMtathI mane pApakarma thAya che. Azrupagamika yAvat samyak sahetA yAvat adhyAsita karatA mane zuM prApta thAya ? ekAMtathI nirjarA thAya che. A cothI sukhazA. [348] vAcanAne ayogya cAra che - avinIta, vigaI Asakata, anupazAMta ane mAyAvI... vAcanAne yogya cAra che - vinIta, vigaImAM Asakta, upazAMta ane kapaTarahita. ECh * vivecana-347,348 - [347] duHkha denArI zayyA te duHkhazayyA cAra che, dravyathI tevA prakAranI khATa vagere, bhAvathI duSTayitta vaDe - duSTa zramaNapaNA svabhAvavALI zayyA 1- pravacana azraddhA, 2- paralAbha prArthanA, 3- kAmAzaMsA, 4- snAnAdi prArthanA, sUtramAM kahI che. te cAra zayyA madhye koIka bhArekarmI - 4 - zAsanane vize eka bhAva viSayaka saMzayasahita, anyamata paNa sAro che evI buddhivALo, phaLa pratye zaMkAvALo buddhi vaDe dvidhAbhAvane pAmela - A badhuM A pramANe che ke bIjI rIte ? 'A ema nathI ja' evI viparIta buddhivALo, A ema che evI zraddhA karato nathI, prItithI svIkArato nathI, abhilASA atirekathI AsevanAnA sanmukhapaNe ruci karato nathI. manane asamaMjasa kare che. tethI dharmanAza athavA saMsArane pAme che. e rIte te zayyAmAM duHkhe rahe che. potAnA vaDe je meLavAya ke meLavavuM te lAbha - annAdi ke ratnAdi, tenI AzA kare che, te avazya mane Apaze e rIte AsvAde che - bIjAthI maLe to ja khAya che, vAMche che, yAce che, prApta thAya to paNa adhikatara lAbhane icche che. zeSa ukta artha pramANe, e rIte te duHkhamAM rahe che. trIjI sugama che. cothI A - gharavAsamAM hato tyAre zarIranA hADakAMne sukhatvAdi vaDe nipuNatAthI mardana vizeSa, loTa vagerethI masaLavA mAtra, tela Adi vaDe aMgane copaDavuM, aMgane dhovuM. A lAbhamAM mane koI niSedha karatuM na hatuM. zeSa sugama che. A cothI duHkhazayyA che. duHkhazayyAthI viparIta sukhazayyA pUrvavat jANavI. vizeSa A - zokanA abhAve harSita, jvarAdi rahita, prANavAna, suMdara zarIrI, anazanAdi madhye koI eka tapa, AzaMsAdi doSanA abhAve udAra citayukta, maMgalarUpa, ghaNA divasa karavAthI vipula, utkRSTa saMyama yukta, AdarathI svIkArela, ayinya zakti yukta, Rddhi vizeSanA kAraNabhUta, karmakSayanA kAraNabhUta, mokSasAdhaka [hovAthI] tapa kriyAno Azraya kare che. i- praznArthe che, aMga - saMbodhanArthe che. puna: - pUrvokta zabdathI bhinna arthane dekhADe che. AzrupagamikI - ziranA loca ane brahmacaryAdino svIkAra jemAM karAya che te. aupakramikI - jenA vaDe AyuSyano upakrama thAya te - jvara ane atisArAdi Ex sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vyAdhimAM thayela te. evI te baMne vedanAmAM sanmukha javA vaDe huM sahana karuM chuM. - x - 4 - arthAt tenAthI bhAgato nathI, potAnA ke paranA vize krodha vinA kSamA karuM, adInapaNe titikSA karuM, atyaMta svasthatA vaDe te ja vedanAmAM huM rahuM chuM athavA A zabdo ekArthaka che. manye - vitarka arthamAM nipAta che. vite - zuM thAya che ? prAMtano ekAMte ke sarvayA. A duHkhazayyAvALA nirguNa ane sukhazaccAvALA saguNa che. A kAraNathI nirguNa ane saguNane vAcanA yogyatA batAve che. [34] sUtra sugama che. vizeSa A - vigaI te dUdha vagere. prAkRta eTale adhikaraNa karanAra kopa... hamaNAM vAcanAne yogya ane ayogya puruSo kahyA. puruSanA adhikAstrI puruSavizeSanuM pratipAdana kare che- * sUtra-349 : [1] cAra bhede puruSo kahyA - potAne pote bIjAne nahIM, bIjAne poSe potAne nahIM, potAne ane parane poSe, baMnene na poSe te [2] cAra bhede puruSo kahyA koI durgata ane durgata, koI durgata ane sugata, koI sugata ane durgata, koI sugata ane sugata.. [3] cAra bhede puruSo kahyA - durgata ane durrata, durgata ane suvrata, sugata ane durrata, sugata ane suvrata. [4] cAra bhede puruSo kahyA durgata ane duSpatyAnaMda, durgata ane supatyAnaMda Adi cAra.. [5] cAra bhede puruSo kahyA - durgata ane durgatigAmI, durgata ane sugatigAmI Adi cAra.. [6] cAra bhede puruSo kahyA - durgata ane durgati gata, durgata ane sugatigata Adi cAra. - [] cAra bhede puruSa kahyA - ajJAnI ane ajJAnI, ajJAnI ane jJAnI. jJAnI ane ajJAnI, jJAnI ane jJAnI.. [8] cAra bhede puruSa kahyA - ajJAnI ane ajJAna bala, ajJAnI ane jJAna bala, jJAnI ane jJAnabala, jJAnI ane jJAnabala.. [9] cAra bhede puruSa kahyA - ajJAnI ane ajJAnabalamAM AnaMda mAnanAra, jJAnI ane jJAnabalamAM AnaMda mAnanAra Adi cAra. [10] cAra bhede puruSa kahyA - parijJAtakamAM paNa parijJAta saMjJA nahIM, parijJAta saMjJA paNa parijJAtakamAM nahIM Adi cAra.. [11] cAra bhede puruSa kahyA - parijJAtakamAM paNa parijJAta gRhAvAsa nahIM, parijJAta gRhAvAsa paNa parijJAta kAM nahIM Adi cAra. [12] cAra bhede puruSa kahyA - parijJAna saMjJA paNa noparijJAta gRhavAsa, parijJAta gRhAvAsa paNa noparijJAtasaMjJA -4 [13] cAra bhede puruSo kahyA - ihastha paNa parastha nahIM, parastha paNa ihastha nahIM Adi cAra. [14] cAra bhede puruSa kahyA - koI ekathI vadhe paNa ekathI ghaTe, koI ekathI vadhe paNa be thI ghaTe, koI be thI vadhe paNa ekathI ghaTe, koI be thI vadhe ane bethI ghaTe.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/349 EUR9 [15] cAra kaMthaka [ghoDA] kahyA - kIrNa ane kIrNa, kIrNa ane khaluMka, khaluMka ne kIrNa, khaluMka ane khaluMka.. e rIte [16] cAra bhede puruSo kahyA - AkIrNa ane AkarSa Adi cAra bheda. [1] cAra kaMthaga [ghoDo kahyA - kIrNa ane kIrNatAthI vicaranAra, kIrNa ane balkatAthI vicaranAra Adi-4-.. [18] e rIte puro cAra bheda kahyA - AkIrNa ane AkIrNatAthI vicaranara Adi cAra bhaMga. [19] cAra prakaMthaka [ghoDA kahyA - jAti saMpanna paNa kuLasaMpanna nahIM, Adi cAra bhaMga.. [2] e rIte puruSonA paNa cAra bheda jANavA. risa] cAra kaMthaka kahyA - jAtisaMpanna paNa baLasaMpanna nahIM Adi cAra bhaMga. [2] e rIte cAra bhede paraNonI caubhaMgI jANavI. 3i] cAra bhede kaMthaka kahA - jAtisaMpanna paNa rU5saMpanna nahIM Adi caubhaMgI.. [4] e rIte cAra bhede puruSonI caubhaMgI jANavI. [5] cAra bhede kaMthaka kahA - jAtisaMpanna paNa jayasaMpanna nahIM, Adi caubhaMgI.. (ra6) e rIte cAra bhede puruSonI caubhaMgI jANavI. ]i e rIte kulasaMpanna ane balasaMpaEInI caubhaMgI.. [28] kula saMpanna ane rUpa saMpanI caubhaMgI.. [29] kula saMpanna ane jaya saMvynI caubhaMgI.. [30] bala saMpanna ane rUpa saMpanI caubhaMgI.. [31] bala saMpanna ane jaya saMpanI caubhaMgI.. [32 thI 36) e rIte pratipakSarUpa puruSamAM paNa kula-bhala, kula-rUpa, bala-rUSa Adi caubhaMgIo kahevI.. [3] cAra kaMthako kahA - rUpa saMpanna paNa jaya saMpanna nahIM Adi cAra e pramANe [38] cAra bhede paNa kahyA - rUpa saMpanna paNa jaya saMpanna nahIM. [36] cAra bhede puruSa kahyA - siMhanI jema nIkaLI siMhanI jema vicare, siMhanI jema nIkaLI ziyALanI jema vicare, ziyALanI jema nIkaLI siMhanI jema vicare, ziyALanI jema nIkaLI ziyALanI jema visare. * vivecana-349 - [1] AtmAne bhare che - poSaNa kare che te AtmabharI, bIjAne poSe che te paraMbharI, temAM prathama bhaMgamAM sva kAryane ja karanAra te jinakabhI, bIjo bhaMga paranA kAryane ja karanAra te bhagavaMta arihaMta, kemake tenuM potAnuM sarva kArya samApta thayuM hovAthI bIjAne prayojana prAti dakSatApUrvaka kahenAra che, bIjo bhaMga sva-para kArya kArI che, te vikalpI, kemake zAstrokta anuSThAnathI potAnuM kArya karanAra ane vidhivat siddhAMta dezanAthI bIjAnA kArya saMpAdaka paNa hoya che. cothA bhaMgamAM ubhaya anupakArI che, te mUDhamati athavA yathAvRMda che. A rIte laukika puruSane yojavo. | [2] ubhaya anupakArI durgata-daridra ja hoya mATe durgata sUtra kahe che-durgatapUrve dhanarahita, pachI jJAnAdiranavihIna hovAthI daridra che. athavA dravyathI daridra ane bhAvathI paNa daddhi te prathama bhaMga. e rIte bIjA traNa paNa jANavA. vizeSa A * [6/7] 98 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 surata - dhanika. dravyathI dhanI, bhAvathI jJAnAdivAna. [3] koI durgata vratavALo thAya mATe durtata sUtra kahe che. durvata eTale ayathArtha vratavALo athavA durbhaya - Ayane vicAryA vinA vyaya karanAra. athavA kusthAnane vize vyaya karanAra te eka, bIjo daridra chatAM suvata-nitiyAra niyamavALo ke ucita pravRttithI suvyaya karanAra, zeSa spaSTa. [4] durgata pUrvavata, duutyAnaMda - upakArIe karela upakAne na mAnanAra, je mAne che te supratyAnaMda. [5] [gata - daridra thaIne je durgatimAM jaze te dgatigAmI. ema bIjA traNa bhAMgA jANavA. vizeSa A - sugatimAM jaze te sugatigAmI, sugata eTale Izvara [zvaryavAnuM. [6] durgata - pUrvavat, durgatimAM janAra te yAtrika upara kopa thavAthI tene mAravA tatpara thayela dramaka jevo. ema bIjA traNa bhAMgA jANavA. | [] taman - aMdhakAra, pUrve ajJAna ke aMdhakArarUpa, pachI paNa aMdhakArarUpa, e eka bhaMga bIjo bhaMga - pahelA tamarUpa, pachI jyotirUpa kemake jJAna meLavavAthI ke prasiddhi pAmavAthI. zeSa be bhaMga sugama che. [8] tan - kukarma karavAthI malina svabhAvavALo, * ajJAta che sAmarthya jenuM te tamaHbala athavA taman - aMdhakAramAM jenuM bala che te, tama:vata - asat AcAravAnuM ajJAnI athavA sakicara - cora Adi te eka bhaMga. bIjo saman - pUrvavatu, jyotibala - jenuM jJAnabala che te athavA sUryAdino prakAza, te ja che bala athavA temAM - prakAzamAM bala jevuM che ke jyotibala. A asadAcArI jJAnavAnuM ke dinacArI te bIjo bhaMga. trIjo-jyoti-satkarmane karanAra hovAthI ujjavala svabhAvavALA ane tamogala parvavatu, A sadAyAsvALo ajJAnI ke kAraNavazAt samimAM gamana karanAra e trIjo bhaMga. caturthabhaMga sugama che - sadAcArIjJAnI, dinacara. [9] tathA tama - taH: mithyAjJAna ke aMdhakAra, te ja ke temAM bala che arthAt tamobalamAM athavA uttarUpa tamamAM ane sAmarthyamAM rati kare che te tamobataparaMjana te eka bhaMga. e rIte jyotibalaparaMjana paNa jANavA. vizeSa A - jyoti - samyagujJAna ke sUryAdi prakAza. ema ja bIjA be bhaMga jANavA. ahIM paNa te ja pUrvokta puraSa-vizeSa praraMjana vizeSita samajavA athavA tama pUrvavatu ke prasiddha tamobala - aMdhakAranA bala vaDe cAlato je lajAya te tamobala pralaMjana-prakAzayArI te eka bhaMga, ema bIjA paNa jANavA. vizeSa e ke - bIjo purapa aMdhakAramAM cAlanAra, bIjo prakAzacArI, coye kAraNe aMdhakAcArI che, paffna1 pATha che - tyAM tama: ajJAna ke aMdhakAranA bala vaDe ane jAti - jJAna ke prakAzanA bala vaDe, prajvanita * madavALo thAya che te. [10] jJaparijJAthI svarUpathakI jANelA ane pratyAkhyAna parijJA vaDe choDelA che kRSi Adi karma jeNe te parijJAtakamAM, AhAra saMjJAdi nathI jANela jeNe te
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/349 aparijJAtasaMjJa, abhAvitAsya pravajita ke zrAvaka te eka bhaMga. parijJAtasaMjJa - sadbhAvanAthI bhAvita hovAthI parijJAtakama nahIM - kRSNAdithI anivRta zrAvaka, te bIjo bhaMga. trIjA bhaMgamAM sAdhu ane cothA bhaMgamAM asaMyata che. [11] parijJAta kama - sAvadhanuM karaNa - karAvaNa - anumodanathI nivRta athavA kRSi AdithI nivRtta paNa gRhavAsane choDela nathI te apavrajita A eka bhaMga, bIja bhaMgamAM gRhavAsane choDela paNa AraMbhane na choDela duSTa sAdhu, trIjA bhaMgamAM susAdhu ane cothA bhaMgamAM asaMyata. [12] viziSTa guNanuM sthAnaka hovAthI saMjJAne choDanAra, paNa gRhastha hovAthI grahavAsane choDela nathI te eka bhaMga, bIjo pati hovAthI gRhavAsane choDela che paNa abhAvita hovAthI saMjJAne choDela nathI te bIjo bhaMga, trIjo bhaMga - te baMnene choDela che, cotho - te baMnene choDela nathI. [13] A janmamAM ja bhoga sukhAdi prayojana athavA "A ja sAruM che" evI AsthA, buddhi jenI che te IhArtha ke IhAsya bhogapuraSa athavA lokamAM pratibaMdha pAmela, pa~-janmAMtarane vize ja prayojata ke AsthA jene che te parArtha athavA parA te sAdhu ke bAlatapasvI, ubhayalokane vize prayojana ke AsthA jene che te suzrAvaka, ubhaya pratibaddha ke ubhaya prayojana hita te kAlazaukarikAdi mUDha - athavA - koI vivakSita grAma AdimAM ja rahe te rUcchi, temAM baMdhAyela na hovAthI paraW. te eka bhaMga. bIjo paga-pratibaMdhathI ratha. trIjo- ubhayastha ane cotho to sarvatra patibaddha hovAthI anubhayastha-sAdhu. [14] koI eka vaDe - mRta vaDe vRddhi pAme che ane eka * samyagdarzanathI hIna thAya che, kahyuM che . jema jema bahuzruta hoya, saMmata hoya, ziSyagaNathI saMparivRta, siddhAMtamAM avinizcita, te siddhAMtano pratyanika che. A eka bhaMga. bIjo * coka vaDe eTale zratathI vRddhi pAme che ane be - sabhya darzana tathA vinayathI hIna thAya che. trIjo be vaDe eTale zruta, anuSThAna vaDe vRddhi pAme che, paNa be - samyagdarzana ane vinayathI hIna thAya che. * athavA * jJAnathI vRddhi ane rAgathI hIna te eka, jJAnathI vRddhi ane gadveSathI hIna te bIjo, jJAna-saMyamathI vRddhi ane rAgathI hIna te bIjo, jJAnasaMyamathI vRddhi ane sagadveSathI hIna te covo. athavA - krodhathI vRddhi ane mAyAthI hIna, krodhathI vRddhi ane mAyA lobhathI hIna, krodha-mAnathI vRddhi ane mAyAthI hIna, krodha-mAnathI vadhe che ane mAyAlobhathI ghaTe che. [15] prakaMthaka ke kaMthaka - azva vizeSa. marf - vega Adi guNothI pUrve vyApta pachI paNa vyApta, te prathama bheda. bIjo prathama akIrNa paNa pachIthI khAMkagaLio ke avinIta. bIjo pahelA khaluMka paNa pachIthI AkIrNa-guNavAna, cotho pahelA ane pachI paNa khAMka-gaLio. 100 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 [16] maf - guNavAnuM ane AkIrNatAthI - vinaya, vegAdi guNavAnapaNe pravarte che ke vicAre che. bIjo AkIrNa paNa Aroha doSa vaDe gaLiyApaNe vahe che. trIjo khaluMka che paNa Arohaka guNathI ApIguNathI varte che. [17/18] baMne sUtramAM paNa daSTiiiktakarUpa puruSo joDavA. sUtramAM kyAMka nathI kahyA, kemake sUtranI gati vicitra hoya che. [19 thI 38] jAtinA-4 - kuLanA-3 - baLanA-2 - rUpa ane jayano-1 - e pAMca padane vize dvika saMyogI daza bhaMga vaDe prakaMthakanA daMSTAMtarUpa daza caturbhagI sUtro che. te pratyekane anusaratA daSTiiintakarUpa daza puruSa sUtro thAya che. vizeSa A - jaya eTale bIjAno parAbhava karavo. [36] siMha5Ne - zauryapaNe gRhavAsathI nIkaLela ane temaja udhata vihAra vaDe vicare. zIyALapaNe - dInavRttithI vicare che. pUrve jAtyAdi guNathI zvAdithI puruSonI samAnatA kahI, have ApatiSThAna AdinI samAnatAne pramANathI kahe che * sUtra-350,351 - 3i5o] lokamAM cAra sthAna samAna che, te A che - ApatiSThAna naraka, jaMbadvIpa dvIpa, pAlaka yAna vimAna, sarvArthasiddha... lokamAM cAra vastu dizA ane vidizAe samAna kahI che * sImaMtaka naka, samayojha, uMDu vimAna, Izva4 prAbharA pRthavI. (351] utdlokamAM cAra jIino be zarIravALA kahyA che, te ApRvIkAyika, akAyika, vanaspatikAyAki, udAasajIvo... dholoke cAra [jIno] be zarIravALA che, e pramANe... e rIte tichoikamAM paNa. * vivecana-350,351 - [50] sUga prAyaH vyAkhyAyita che, to paNa kahe che - sAtamI naraka pRthvImAM kAla Adi pAMca narakAvAsanA madhyamAM rahela apratiSThAna nAmaka nakAvAsa che. te eka lAkha yojana che... pAlaka deva nirmita saudharmendra saMbaMdhI yAna-vimAna athavA javA mATenuM vimAna, te yAna vimAna che. paNa zAzvata nathI.. pAMca anuttara vimAno madhyamAM sarvArthasiddha vimAna che. lokane vize cAra vastu samAna che. kevI rIte ? samAna che pArzadizA jemAM te sapakSa, tathA samAna che vidizAo jemAM te sapratidika te jema hoya che tema samAna hoya che athavA pakSo vaDe sakhA te sapakSa - X - nIce-uparanA vibhAga vaDe rahela, vistAravALA ane sAMkaDA be dravyonI athavA viSamatAmAM rahelA tulya pramANavALA be dravyonI dizA-vidizA hotI nathI mATe atyaMta samAnatA dekhADavA be vizeSaNa kahyA che. prathama pRthvInA pahelA prastaTamAM 45 lAkha yojana pramANa sImaMtaka che. samaya - kALa upalakSita kSetra te samayoga-manuSyakSetra.. saudharmakathAnA prathama prastaTamAM rahela uDu vimAna.. ratnaprabhAdi pRthvInI apekSAe jIMvat - alA, TrNT * uMcAI Adi
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/350,351 jeNImAM che te iSat prAgabhArA. [351] iSat prAbhAra pRthvI urdhvalokamAM hoya che mATe urdhva lokanA prastAvathI kahe che - jeonA be zarIra che, te be zarIrI, pRthvIkAyika AdinuM ja eka zarIra ane bIjuM janmAMtarabhAvi manuSya zarIra. trIjuM zarIra keTalAMka jIvone thatuM nathI kAraNa ke aMtararahita mokSamAM jAya che. udArasthUla beindriyAdi jIvo, paNa teu, vAyu lakSaNa sUkSma jIvo nahIM kemake teone bIjA bhavamAM mAnuSatva prApta thatuM nathI mATe mokSa na thAya, tethI anya zarIrano saMbhava hoya che tathA udAstrasanA grahaNathI beindriyanA pratipAdana chatAM paNa ahIM be zarIrapaNAthI paMcendriyo ja grAhya che. kemake viklendriyone anaMtarabhave siddhino abhAva hoya che. 101 kahyuM che - vikalendriyo anaMtara bhave virati pAmI zake, paNa sUkSma traso na pAme... lokanA saMbaMdhe prApta adholoka, tiryakloka saMbaMdhI be atideza sUtro uktArtha che. tiliokanA adhikArathI temAM utpanna thayela saMyatAdi puruSone bhedo vaDe kahe che- * sUtra-352 thI 356 : [52] cAra bhede puruSo kahyA che - DrIsatva, DrImanasatva, calasatva, sthiratva... [353] cAra zayyApratimA kahI che, cAra varupatimA kahI che, cAra patrapratimA kahI che, cAra sthAnapratimA kahI che. [54] cAra zarIro jIva sRSTa che - vaikriya, AhAka, taijasa, kArpaNa. cAra zarIro kArpaNa-mizra kahela che audArika, vaikriya, AhAka, taijasa. [355] cAra astikAya vaDe loka dRSTa che - dharmAstikAya vaDe, adharmAstikAya vaDe, jIvAstikAya vaDe, pudgalAstikAya vaDe... cAra bAdarakAya vaDe loka spaSTa che H- pRthvI - arpI - vAyu - vanaspatikAya vaDe. [56] cAra dravyo pradeza vaDe tulya che, te A-dharmAstikAya, adharmAstikAya, lokAkAza ane eka jIva. * vivecana-352 thI 356 - [352] f* - lajjA vaDe, satva - pariSahAdi sahevAmAM ke raNAMgaNamAM rahevArUpa baLa jevuM che, te DrIsatva.. uttama kulotpanna evA mane manuSyo hasaze ema manamAM ja lajjA vaDe paNa kAyAmAM sattva nahIM, kemake romaharSa, kaMpa Adi bhayanA cihna dekhAvAthI kevala mana vaDe jenuM satva che, te TrImanasatva.. pariSahAdinI prAptimAM baLano nAza thavAthI jenuM satva cale che te calasattva. tenAthI viparIta te sthira satva. [353] hamaNAM sthira satvI kahyo, te abhigrahone svIkArIne pALe che, te batAvatA A cAra sUtro sugama che. vizeSa A - jemAM sUvAya te zayyAsaMstAka, tenI pratimA - abhigraho te zayyApratimA. temAM pATiyA vageremAM koIpaNa eka uddiSTa ja laIza, bIjuM nahIM, te pahelI pratimA. je pUrvAddiSTa che te ja jyAre huM joIza tyAre te ja laIza, bIjuM nahIM - te bIjI pratimA. te paNa jo zayyAtaranA ghera hoya to laIza, bIjethI lAvIne tyAM sUIza nahIM te trIjI pratimA.. te phalaka Adi jema joIe sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 tema pAthareluM hoya to tenI pAsethI grahaNa karIza, bIjI rIte nahIM, te cothI pratimA. A cAramAM pahelI be pratimAo gacchathI nIkaLela sAdhune grahaNa karavA yogya nathI, pAchalI bemAMthI koIpaNa ekano abhigraha kare. anya gacchamAM gayela sAdhuone to cAre ko che.. vastranA grahaNa viSayamAM pratijJA, te vastrapratimA. kapAsAdinuM uddiSTa vastra huM yAcIza te pahelI. joyela vastrane yAcIza te bIjI, zayyAtare prAyaH sArI rIte vAparela vastra ja laIza te trIjI, pheMkavA yogya vastrane ja grahaNa karIza te cothI. 102 pAtra pratimA - uddiSTa kASThapAtrAdi yAcIza te pahelI, joyelane te bIjI, dAtAranI mAlikInuM, vAparela pAtra yAcIza te trIjI, pheMkI devA yogya pAtra yAcIza te cothI... sthAna - kAyotsargAdi mATe Azraya, tenI pratimA te sthAna pratimA, tenA abhigraho - acitta sthAnano Azraya karI, tyAM AkuMcana-prasAraNAdi karIza tathA acita bhIMtAdinuM AlaMbana karIza, tyAMja stoka pAda vihAra karIza te pahelI pratimA. ukta kriyAmAM pAdavihAra nahIM karuM. te bIjI, ukta kriyAmAM pAda vihAra ane bhIMtAdi avalaMbana nahIM karuM te trIjI, ukta eke kriyA nahIM karuM te cothI pratimA. [354] anaMtara zarIra roSTA nirodha kahyo, zarIra prastAvathI A sUtra kahe che, te spaSTa che. paraMtu jIva vaDe vyApta te jIvasRSTa zarIra. vaikriyAdi zarIro avazya jIva vaDe ja vyApta hoya che, paNa jema jIva vaDe choDAyela chatAM mRtAvasthAmAM audAki zarIra hoya tema vaikriya na hoya. kArpaNa vaDe audAkiAdi zarIro mizra ja hoya, ekalA na hoya - X >> X -. [355] zarIro, kArmaNa vaDe unmizra ja hoya, utmiko spaSTa ja hoya, sRSTanA prastAvathI kahe che - sUtra uktArtha che. kevala spaSTa eTale pratipradeza vyApta, pRthvI Adi pAMce sUkSmono sarvalokathI sarvalokamAM utpAda hovAthI badhA lokamAMthI nIkaLIne manuSya kSetramAM Rju ane vakragati vaDe utpanna thatA bAdara tejaskAyikono be urdhva kapATane vize bAdara tejaskAyatvarUpa vyapadeza iSTa hovAthI "cAra bAdaskAya" kahyuM. bAdara pRthvI-apa-vAyu-vanaspatinA jIvo samasta lokathI nIkaLIne pRthvI Adi, ghanodadhi Adi, ghanavAta valaya Adi, ghanodadhi AdimAM yathAyogya potAnA utpatti sthAnomAM koI gati vaDe utpanna thatA aparyAptaka avasthAmAM ati bahupaNAthI sarvalokamAM darekane sparze che. A pRthvI Adi paryAptA bAdara tejaskAyiko ane trasa jIvo lokanA asaMkhyAtA bhAgane ja sparze che. pannavaNAsUtramAM kahyuM che-- bAdara pRthvIkAyika paryAptA - x - utpatti vaDe lokano asaMkhyAtamo bhAga che tathA bAdara pRthvIkAyika aparyAptako utpatti vaDe sarvalokamAM che. A rIte vAyu ane vanaspatinA sthAno jANavA. bAdara paryAptaka tejaskAyikanA sthAno utpattithI lokano asaMkhyAtamo bhAga che. bAdara aparyAptaka tejaskAyikonA sthAno lokanA be urdhva kapATamAM rahelA tichaliokamAM kahyA che. * x - 4 - sUkSma pRvIkAyiko paryAptaka ane aparyAptaka badhAM eka prakAre, vizeSa rahita, sarvalokamAM vyApIne rahelA kahyA
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4//35ra thI 356 103 che. temaja bIjA kAyAdi cAre sUkSmo jANavA. payata - piyapti beindriyanA sthAno utpatti vaDe lokano asaMkhyAta bhAga che, ema ja zeSa basonA sthAno jANavI. (356] cAra loka vaDe dhRSTa kahyA. lokanA prastAvathI lokanI ane dhamastikAyAdinI paraspara pradezathI samAnatA kahe che. sUtra saraLa che. vizeSa mAM - pradezanA parimANa vaDe tulya che, kemake badhAMnA asaMkhyAta pradeza che. AkAzanuM anaMta pradezapaNuM hovAthI dhamastikAya Adi sAthe atulyatAnI prApti thavAthI lokanuM grahaNa karyuM che. sarvajIvonA anaMtapadeza hovAthI vivakSita tulyatAmAM abhAva prasaMgathI eka jIvanuM grahaNa karyuM che . pRthvI AditI loka spazayeila kahyo mATe pRthvI Adi suga * sUtra-353 thI 359 - [35] cAra prakAranA jIvonuM zarIra AMkhothI joI zakAtuM nathI, te A * pRvIkAyika, akAyika, teukAyika, vanaspatikAyika, | [58] cAra indriyono viSaya pRSTa thaIne grAhya che . thondriyano, ghANendriyano, jilaeNndriyano, sparzanendriyano. [5] cAra kAraNe jIva ane pugala lokanI bahAra jaI zakatA nathI * gatiabhAvathI, nirupaJhatAthI, rUkSatAthI, lokonubhAvathI. * vivecana-353 thI 359 : [35] sUjha saraLa che. vizeSa A - ati sUkSma hovAthI AMkha vaDe joI na zakAya athavA AMkha vaDe sukhethI dekhI na zakAya, paNa anumAnAdi pramANathI dRzya che, bAdara vAyukAya tathA pAMce sUkSmajIvonA eka ke aneka zarIro paNa Adezya che mATe vAyune choDIne zeSa cAranuM kahyuM. ahIM vanaspati zabda vaDe sAdhAraNa ja grAhya che, pratyekanuM zarIra to dekhAya che. [58] pRthvI AdinuM cakSu indriya vaDe aviSayava kahyuM, indriyanA prastAvathI kahe che * sUtrArtha spaSTa che. vizeSa A - indriyo vaDe jaNAya te indriyonA artho - zabdAdi, indriyo saMbaddha che, te AtmA vaDe jaNAya che kemake netra ane mana sivAya zrotrAdino prApta viSayanA bodharUpa svabhAva hoya. kahyuM che - zrotra, pRSTa zabdane sAMbhaLe che, cakSu aspaSTa rUpane juve che. gaMdha, rasa, sparza baddhapRSTa hoya to jaNAya che - indriya ane pudgala saMbaMdha kahyo, have te baMnenA gatidharmane vicAratA kahe che- | [359] dhamastikAyAdi dravyonI gati nathI mATe 'jIvo ane pudgalo' ema kahyuM, lokanI bahAra AlokamAM javA samartha nathI. kemake gatino abhAva che, lokanA cheDAthI AgaLa gatilakSaNa svabhAvano abhAva che, * x * tathA nipagrahapaNAthI - dhamastikAyanA abhAvathI gati sahAyanA abhAvathI gADI Adi sahita pAMgaLAnI jema gamana abhAva che. rUkSapaNAthI - retInI mUThInI jema, lokanA cheDe pudgalo cho rIte pariName che, jethI AgaLa javA samartha thatAM nathI. karmapudgalo paNa tayAbhAve jIvothI chUTA paDI jAya che ane siddho nirupagrahanAthI AgaLa jatA nathI. lokamayadA vaDe potAnA viSayaphogathI bIje sthaLe sUryamaMDaLanI jema AgaLa na jaI zake. 104 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 kahela arthamAM prAyaH prANIne vizvAsa utpanna thAya mATe - x * sUtra* sUtra-360 : 1- jJAta diSTAMta) cAra bheda kahyA che - haraNa, Ahiradeza, AhiraNa taddoSa, upanyAsopanaya... 2- AhAraNa cAra bhede kahyA - apAta, upAta, sthApanAkarma, prabhutAmra vinAzI... 3- AhAraNaddeza cAra bhede kahyA - anuziSTI, upAlaMbha, pRcchA, nizAvacana., 4- AhiraNataddoSa, cAra bhede kahA - dharmayukta, pratiloma, AtmopanIta, durupanIta... - upanyAsa upanaya cAra bhede kahA - djIka, tadanya vastuka, patinIbha, hetu hetu cAra bhede kahA - yApaka, sthApaka, vaMsaka, lUka.. thanA.. hetu cAra bhede kahA - pratyakSa, anumAna, pampa, Agama.. athavA.. he cAra bhede kahaal - astitva astitvahetu, astitva nAstitva hetu, nAsitva astitva hetu, nAstitva nAstitvahetu.. * vivecana-360 - temAM jenA hovAthI dAkhanika artha jaNAya te jJAta-daSTAMta, sAdhana sabhAve sAdhyano avazya bhAva che athavA sAdhya abhAve sAdhanano avazya abhAva hoya che. A upadarzana lakSaNa che. kahyuM che - sANathI hetuno bodha thAya ane sAdhya abhAve nahIM. deTAMta sAdhacce-vaidhacce be bhede che. sAdhamma daSTAMta ahIM agni che, jema soDAmAM dhUmADo. vaidhamma daSTAMta - agni abhAve dhUmADo na hoya - jemake jaLAzaya. athavA kathAnaka rUpa jJAta - te catri ane kalpita bhede be prakAre. temAM caritra - jema bahAdatanI jema niyANuM du:khane mATe che ane kabhita-pramAdavALAne yauvana anitya che, te batAvavuM jema pAMDu page kumaLA patrone kahyuM - jema tema tema ame, tame paNa tevA thazo, e nyAye pADuM patro kumaLA bone bodha Ape che. athavA upamAna jJAta-komaLa patranI jema sukumAra hAtha che, ityAdi. athavA jJAta-upapatti mAtra jJAta hetu hovAthI - "zA mATe yava kharIdo cho ?' kemake maphata maLatA nathI, ityAdi aneka prakAre che - sAdhyane jaNAvavArUpa daSTAMta, upAdhinA bhedathI cAra prakAre sUtrakAra batAve che - temAM - ma - abhividhi vaDe, rti - apratIta artha jenA vaDe pratItimAM laI javAyA che, te AharaNa. jemAM samudita ja dAkhiiAka artha levAya che. jema pApa duHkhane mATe che - bahAdadvatu. -AharaNa arcano deza te taddeza, te upacArathI deza AharaNa che - X- bhAvArtha A che - jyAM daTAMtarUpa arthanA deza vaDe ja dAkhattika arthano upanayana karAya te taddezodAharaNa che. jema A strInuM mukha caMdra jevuM che. ahIM saumyatva lakSaNathI dezathI mukhanuM upanayana karAya che, paNa netra-nayana rahitatA ke laMkAdithI nahIM. te AharaNa saMbaMdhI sAkSAt ke prasaMgathI prApta doSa te taddoSa, dharmane vize
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/ra/360 105 dharmInA upacArathI taddoSaharaNa che. - x * athavA AharaNa doSa jemAM che te AharaNataddoSa, bAkI pUrvavatu. bhAvArtha - sAdhyanA vikalapaNAdi doSathI je duSTa che te taddoSa AharaNa. jema ghaTa mAphaka amUfpaNAthI zabda nitya che, ahIM sAdhyasAdhana vikalatA nAmaka daSTAMtadoSa che. vaLI asakhyAdi vacanarUpa che, te taddoSa AharaNa jema huM sarvathA asatyaparihAra karuM chuM - x * athavA sAdhyanI siddhi karato anya doSa lAve te taddoSAharaNa. jema laukika munio paNa satya dharmane icche che - x * x - "so yajJathI eka putra zreSTha, so grothI eka satya zreSTha" evA vacana bole. AvA vacano zrotAne prAyaH saMsAranA kAraNabhUta putra, yajJAdimAM dharmanI pratIti batAve che, tethI AharaNa taddoSatA che. vaLI jema koI kahe ke ghaTava A jagatuM karAyela che, teno kaI Izvara che, A rIte te Izvarane kuMbhAra tulya kahe che. vAdIe svasaMmata artha sAdhavA vastuno upanyAsa karatA tenA khaMDana mATe prativAdI dvArA je viruddha arthano upanaya karAya ke pUrvapakSamAM uttararUpa upanaya kare te upanyAsopanaya, uttararUpa yukti mAtra chatAM daTAMta bheda che. kemake jJAtino hetu hoya che. jemake AtmA amUrtapaNAthI AkAzavat kata che. ema kahe tyAre bIjo kahe che - AkAzanI mAphaka abhoktA paNa thaze ane abhokatRtva tamane paNa ITa nathI. * X - X - X - [ityAdi, carcA vRtithI jANavI.] - X - X -. mavAra :- apAya - anartha, te je daSTAMtamAM dravyAdine vize kahevAya che, te A - A nyAdi vizeSone vize vivakSita dravyAdi vizeSonI jema apAya che athavA heyatA jemAM kahevAya te apAya nAmaka AharaNa che. te dravyAdi cAra bhede che. temAM dravyathI ke dravyamAM apAya athavA tenuM kAraNa hovAthI dravya ja apAya te dravya apAya. - X - X - dravya apAya chokvA yogya che athavA dravyamAM anartha varte che, dAMtakoI be vaNikabhAI dezAMtara jaI, dhana meLavIne, dhananA lobhathI paraspara mAravA taiyAra thayA. gAma pAse AvatA vicAryu ke A dravya anarthakAraNa che. ghanane drahamAM pheMkaya, te koI matsya maLI gayo, te matsya te bhAIonI baheno kharIdI lAvI, masya cIratA dhana maLyuM, dravya lobhathI mAtAne mArI nAMkhI. te anartha joIne baMne bhAIoe vairAgyathI dIkSA lIdhI. te apAya parihAra. * x * phogathI, kSetramAM ke kSetra ja apAya te kSetra apAya. zeSa pUrvavat * x * apAyavALuM kSetra varjavuM. jema jarAsaMdha nAmaka prativAsudevanA saMbhavita apAya jarcA che te mathurAnagarI dazAha-jAdavoe choDI hatI. * x* apAya sahita anarthavALA kALanA bhAgamAM yatna kare te kALa apAya. bAra varSamAM taipAyana dvArikAne bALaze - evI neminAthanA vacana sAMbhaLI bAra varSa lakSaNa apAya sahita samayane tyajavA mATe utarApathane vize gayela dvaipAyananI jema - X * apAyasahita kALa hoya. bhAva apAya - mahAnAganI jema tajavo. deTAMta-koI tapasvI pAraNe kSullakamuni sAthe bhikSA bhramaNArthe nIkaLyA. koI rIte deDakI marI gaI, pulake preraNA karI to 106 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 paNa tapasvI munie te na svIkAryuM, pharI sAMje yAda karAvya, krodha caDyo, lakane mAravA doDyA, thAMbhalA sAthe athaDAI mRtyu pAmI jayotikamAM upajIne cyavIne tismaraNavALA daSTiviSa sarpa thayA, sarpa daMzathI marelA pagane joIne rAjAe badhAM nAgone mAravA Adeza Apyo. - x * A nAme vicAryuM ke mArI dRSTithI A manuSya bhasma thaI jaze. sarSe pUchaDuM kADhyuM. kaTakA-kaTakA karAyA. chatAM te nAme pUrvakRta krodhano upAya jANI krodha lakSaNa bhAva apAyano tyAga karyo - * - * - nAgadad rAjaputra thayo, dIkSA lIdhI, tiryacapaNAnA abhyAsathI atibhukhyo rahevA lAgyo. sUryodayathI sUryAsta sudhI khA-khA karato -x-x- bIjA munie irSAthI AhAramAM phUMkavA chatAM upazAMta bhAve kevaLajJAna pAmyA. suvA - upAya - kArya pratye puruSanA vyApArAdi sAmagrIrUpa. te dravyAdi upeyamAM che, e rIte je AharaNamAM kahevAya te upAya AharaNa. jemake - A sAdhavA yogya dravyAdi vizepone vize upAya che, vivakSita dravyAdi vizeSa mAphaka athavA dravyanI upAdeyatA jemAM kahevAya che te AharaNa upAya che. te paNa dravyAdithI cAra bhede che. temAM suvarNa Adi dravyano ke prAsuka udakano athavA dravya e ja upAya te dravya upAya. dravyanuM sAdhana ke dravyanI upAdeyatArUpa sAdhana paNa temaja che - X *x e rIte gopAya - kSetramAM parikarma vaDe upAya. jema A kSetrano kSetrIkaraNarUpa upAya haLa vagere che athavA tavAvidha sAdhunA vyApAra vaDe tathAvidha anya kSetranI mAphaka pravatavuM te. e rIte kAlopAya - kAla jJAnano upAya. jema kAlajJAnamAM dhAnya AdinI jema upAya che, athavA ghaTikAnI chAyAdi upAyathI kALane jANa. e rIte bhAvopAya - je bhAvane jANavAmAM upAya che athavA upAyathI tuM bhAvane jANa, te bRhatakumArikA kathA-kathanathI jANela che cora Adino bhAva jeNe evA abhayakumAra mAphaka, tei kathAno sA] rAjagRhInA svAmI zreNika rAjAne abhayakumAra putra che. rAjAne devakRpAthI sarvaRtu saMbaMdhI phalAdithI samRddha bagIco hato. akALe utpanna AmaphaLa khAvAnA dohadavALI strInA pati cAMDAla core AmaphaLa coya, corane jANavA ghaNAM manuSyo madhya abhayakumAre moTI kumArikAnI kathA kahI [kathA vRttithI jANI levI, prasiddha che.] kathA kahIne abhayakumAre pUchyuM ke AmAM dukakAraka koNa ? - X - X* core kahyuM cora dukakAraka che, tethI abhayakumAre paNa A upAya vaDe bhAvane oLakhI, A ja cora che tevo nirNaya karyo - x * x-. sthApanA karma - sthApavuM te sthApanA, tenuM karma te sthApanAkarma. je jJAta dvArA paramatane dUSita karIne svamatanI sthApanA karAya che te sthApanA karma. bIjA aMgasUmamAM bIjA zrutaskaMdhamAM puMDarIka nAmaka paheluM adhyayana che, temAM kahevuM che ke - koI kAdava ane pracura jalavALI vAva che, tenA madhyabhAge mahApuMDarIka kamaLane levA mATe cAre dizAthI cAra puraSo kAdavavALA mArge pravezyA, paNa kamaLa meLavyA sivAya kAdavamAM kheMcI gayA. anya puraze kAMThe rahIne kAdavane spezya vinA amogha vacanathI kamaLane
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/360 109 meLavyuM. A daSTAMta che. teno upanaya A pramANe - kardama sthAne viSayo levA, puMDarIka te rAjAdi bhavyapuruSa, cAra puruSo te paratIciMko, pAMcamo puruSa te sAdhu, amogha vayanA samAna dhamadazanA ane pukaraNI samAna saMsAra. tenAthI uddhAra samAna nivaNi che. A deTAMtathI viSayaabhilASI anyatIrthikone saMsAnuM tAkapaNuM nathI, sAdhu tAraka che. Ama kahIne AcAryae paramatanA dUSaNa vaDe svamatanuM sthApana karyuM. ukata daTAMte sthApanAkarma karyuM. athavA prApta dUSaNane dUra karIne sva abhiprAyanI, sthApanA karavI, AvA prakAranI arthanI prApti jenAthI thAya te sthApanA karma. koI mALIe rAjamArgamAM vaDInIti karavArUpa aparAdhane nivAravA te sthAne phUlano Dhagalo karyo. A zuM che ? ema pUchanArane 'A hiMguziva deva che' ema bolatA teNe vyaMtarAyatananI sthApanA karI. A AkhyAnathI ukta artha nizcita thAya che, te sthApanA karma. tathA nityAnitya vastu che ema jinamata kahe che, te asaMgata che - x * ema vAdIe kahyuM, te dUSaNane dUra karavA mATe kahevAya che ke - viruddha dharmAdhyAsa vikalAnI jema bhedanuM kAraNa nathI, vikalA ja krama vaDe thanAra varNano ullekha karanAra viraddha dharmasahita hoya che - x * x- koIpaNa zabdanA dareka akSarone judA pADavAthI mukhya arthano abhAva thAya, ityAdi *x* e rIte viruddha dhamadhyAsanuM kathaMcit abhedapaNuM chatAM kevala nityAnitya thatuM nathI. A dUSaNa dUra karyuM eTaluM ja nahIM paNa sarva vastu anekAMtAtmaka che ema vikalpajJAta vaDe svamata sthApana karyuM, e rIte * * * vikalAjJAta sthApanA karma che. *x-x-x- savyabhicAra hetune kahIne, * x * anya hetuthI puSTa kare. te A pramANe - "zabda" karela hovAthI anitya che. varNAtmaka zabdane vize kRtakatva vidhamAna nathI, kemake vargone nityapaNAe kahela che. kRtaka hetu vyabhicArI che. * x * ghaTAdi deTAMta vaDe ja vargonuM kRtakatva sthApana karyu mATe sthApanA karma che. takALa utpanna vastuno vinAza jemAM kathanapaNAe che, te pratyutpajJavinAzI AharaNa. jema koI vaNike pagI Adi strI parivAranA zIlanI rakSArthe - X " svagRhe kuladevatAnuM maMdira banAvyuM. tyAM moTA vAjiMtra vagaDAvavA lAgyo ane rAjanA aparAdhano parihAra karI pratyutpanna doSano vinAza karyo. e rIte gurue ziSyone koI vastumAM Asakta thayela joIne temanI AsaktinuM nimitapaNuM nAza karavA yogya che. e rIte pratyutpanna vinAzanIyatA jaNAvanAra hovAthI pratyutpanna vinAzIrUpa jJAtatA kahI. | upAya vaDe gurue ziSyane AsaktithI vAravA yogya che athavA AtmA AkAzanI jema amUrNapaNAthI eka che. A rIte AtmAne akatRtva prApti rUpa paNa utpanna thaye chate tenA vinAza mATe kahevAya che - AtmA kathaMcit mUrNapaNAthI kata ja che. AharaNatA ane tenA bhedonuM deza vaDe dopavAvapaNAe upanaya nyAye AhAraNanuM vyAkhyAna karyuM. have AharaNa taddeza kahevAya che, te cAra prakAre che -1 anuzAsana - te 108 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 sadgaNonA utkIrtana vaDe prazaMsavA yogya che, A prakAre jemAM upadezAya che, te anuzAsti - X * jema sAdhunA netramAM paDela jakaNane dUra karavA vaDe loko dvArA zIlamAM zaMkA thatA - x * devanI sahAyavALI, cAlaNI vaDe bharela pANIne chAMTavAthI jeNe caMpApurInA daravAjA ughADelA, evI je subhadrA, 'aho zIlavatI' ema mahAjana loka vaDe prazaMsA pAmI. kahyuM che ke - anuzAsti, upAlaMbha, pRcchA, nizrAvacana e cAra bhede AharaNatadeza che, temAM anuzAstimAM subhadrAnuM dRSTAMta che.- * * * * ahIM tathAvidha vaiyAvasyAdi vaDe upanaya saMbhave che, tenA tyAga vaDe mahAjana dvArA karAyela prazaMsA mAgavI upanaya karela che. te AhAraNa-taddezatA che, e rIte asaMmata zanA tyAgathI saMmata aMzanuM upanayana bhAvavuM. olaMbho devo te upAlaMbha, prakAramaMtara vaDe anuzAsana ja che. te jemAM kahevAya che te upAlaMbha AharaNa taddeza che. jema koI aparAdhI ziSya upAlaMbhanIya che. jema mahAvIrasvAmInA samavasaraNamAM vimAna sahita AvelA caMdra-sUryanA udhotathI kALa vibhAgane na jANatI mRgAvatI sAvI tyAM rahyA, pachI atikALa thayo jANI, mRgAvatI sAdhvIo sAthe A caMdanAnI pAse gayA, teNIe upAlaMbha Ayo - X - X ", pRcchA - zuM ?, kevI rIte ? koNe karyuM ? ityAdi. jemAM vidheyapaNe upadezAya che te pRcchA. - x * je rIte koNike bhagavaMtane pUchyuM hatuM - zreNika rAjAnA putra koNike bhagavaMtane pUchayuM - aparityakta kAmavALA cakravartI marIne kyAM utpanna thAya che ? bhagavaMte kahyuM - sAtamI naske. huM kyAM utpanna thaIza ? chaThThI naa. * * * * * te kRtrima rana banAvI bharata kSetrane sAdhavA pravRta thayo, kRtamAla deve tene tamisA guphAnA dvAre mArI nAMkhyo ane te chaThThI nampha gayo. nizrAvacana - nizrA vaDe vacana. koI suziSyane avalaMbIne bIjAne bodha karavA mATe je vacana te nizrAvacana che. te jemAM vidheyapaNAne kahevAya te AharaNa nizrAvacana. vinayasaMpa anya ziSyane avalaMbIne nahIM sahana karanAra ziSyo pratye kiMcita kahe. jema gautamane AzrIne bhagavaMte kahela. dIkSita tApasAdine kevalajJAna thatAM ane potAne kevalajJAna na thavAthI adhairyavALA gautamane kahyuM. he gautama ! tuM ghaNA kALathI saMzliSTa che, cirakALathI paricita che Adi vacanathI bIjA paNa anuzAsita karAyA, temanA bodha mATe drumapatraka adhyayana kahyuM. * x - trIjuM taddezodAharaNanuM vyAkhyAna karAyuM. - have taddoSodAharaNanuM vyAkhyAna karAya che. te cAra bhede che - 1- adharmayukta * koIka arthane sAdhavAne je udAharaNa kevaLa pApanA kathanarUpa kahevAya, jene kahevAthI zrotAne adharmanI buddhi utpanna thAya che te. jemake - x * vaputrane karaDanAra maMkoDAnI zodha karavAthI joyela bilamAM rahelA badhAM maMkoDAne mAravA mATe uNa pANI reDavAnuM kArya joIne khuza thayela cANakya te naladAma kolikane koTavAla pada ApyuM. teNe corInA kAryamAM sahakArI thavArUpa upAya vaDe vizvAsita corone viSamizrita bhojana ApI badhAne mArI nAMkhyA. A AharaNa taddoSatA. A dRSTAMta adharmayukta
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 4/ra/360 106 ane tathAvidha zrotAne adharmanI buddhi utpanna karAvanAra che. sAdhue AvuM dRSTAMta na ApavuM. 2- pratiloma - jemAM pratikula pratye pratikulapaNuM upadezAya che. jema - zaTha pratye zaThatA karavI. jemake - caMDaudhotanA apaharaNa mATe tenA vaDe apahata abhayakumAre tenI sAthe zaThatA karI. zrotAne anyano apakAra karavAmAM nipuNabuddhine utpanna karanAra hovAthI taddoSatA che. athavA dhRSTa prativAdIe jIva ane ajIva be ja zazi kahyuM, tyAre tenuM khaMDana karavA 'nojIva' nAmaka bIjI sazi paNa che. A viparIta siddhAMtanA kathanathI A daTAMtane paNa taddoSatA che. 3- AtmopanIta - pote ja upanIta - jema nivedana karela tema svayaM joDAyela che jene vize te AbhopanIta. anyamananA dUSaNa mATe svIkArela TAMtathI svamatane duSTapaNe laI jAya. jemake - rAjAe pUchyuM - taLAva abheda kema thaze ? piMgala sthapatie kahyuM ke - bhedasthAnamAM kapilAdi guNavALo puruSa dATatAM abheda thaze. piMgala tevA guNavALo hovAthI pradhAne tene ja dATI dIdho. ema potAnA vacanadoSathI pote ja joDAyo. A rIte AtmopanIta che. ahIM udAharaNa - jema 'sarva jIvone haNavA nahIM' A pakSane dUSita karavA koI kahe che - viSNue dAnavo hasyA tema anyadharmIne haNavA, ema kahI dhamataraNa sthita puNone sva AtmA haNavA yograpaNAe sthApyo, AnI taddoSatA prasiddha che. durupanIta - duSTa upavIta, nizcita rUpa yojela che jene vize che. jema koI parivrAjaka jALa laIne matsya pakaDavA cAlyo. koI dhUrte tene kaMIka kahyuM, teno teNe asaMgata uttara Apyo. ahIM vRtAMta che - he bhikSu ! A tArI kaMthA jIrNa kema che ? matsyanA vadha mATe jAya che. - zuM tuM massa khAya che ? huM dArU sAthe mAMsa khAuM chuM * dArU pIe che ? vezyA sAthe pIu chuM - vezyAne ghera jAya che ? * * * * * ityAdi praznottara thayA te sAdhyamAM anupayogI ane svamatamAM paNa lAvanAra daSTAMta che. te dASTablika sAthe sAdharmsanA abhAvathI dUrapanIta che. jema ghaTanI mAphaka zabda nitya che, ahIM ghaTamAM nityatva nathI, to zabdanuM nityapaNuM kema siddha thAya ? * * * * - X * vRttimAM ahIM bauddhamata khaMDana paNa che, tyAM dIpanuM daTAMta, te daiSTAMtanuM svamatamAM daSaNapaNuM paNa batAvyuM che - x-x-x- ahIM AharaNa taddoSa kahyo. have upanyAsa upanaya kahe che. te cAra prakAre che -1- je upanyAsopanayamAM vAdI vaDe sthApana karAyela sAdhanarUpa vastu che te ja uttarabhUta vastu che te taastuka. athavA te ja anya vaDe sthapAyela vastu te tadgatuka. te vastuyukta upanyAsa upanaya paNa tadgatuka kahevAya che. AgaLa paNa tema ja jANavuM. jema koI kahe che - samadra kinAre eka mahAvRkSa che, tenI zAkhAo jaLa ane sthaLa upara rahelI che. tenA pAMdaDA jaLamAM paDe che, te jaLacara - jIvo thAya che ane je sthaLamAM paDe che, te sthaLacara jIvo thAya che. anya vAdI temanuM khaMDana karavA pUche che - je patro madhyamAM paDe che tenI zI sthiti ? te kaho. A yukti mAtra uttarabhUta tataMtuka upanyAsa upanaya che. jJAta nimitapaNAthI AnuM jJAtapaNuM che athavA A jJAta yayArUDha che. te kahe che . jaLa, sthalamAM paDelAM patro, jala-sthala maLe paDelAM paga mAphaka jalavAdi jIvopa saMbhavatA nathI, madhya paDela pagone ubhayarUpa prasaMga Avaze, paNa ubhaya svarUpa jIvo to svIkArelA nathI athavA jIva AkAzanI jema amUrtapaNAthI nitya che. A rIte vAdIe kahyuM tyAre teno uttara Ape che - jIva mUrNapaNathI karmanA mAphaka anitya ja thAo. anya vaDe sthapAyela vastuthI uttarabhUta anya vastu che je upanyAsa-upanayamAM te tadanya vastuka. - jema jalamAM paDela patro jalacara jIvo thAya che, ema kahyuM tyAre, tenuM nisana karavAne mATe patanI anya uttara kahe che . je patrone paDAvIne khAya che ke laI jAya che, te pAMdaDAnuM zuM thaze ? kayA rUpamAM Avaze ? kaMI nahIM thAya. A paNa jJApakapaNe jJAta kahela che. athavA A jJAta yathArUDha ja che. te kahe che jala ane sthalamAM paDela patro manuSyAdithI Azrita patronI mAphaka jalayAdi jIvo rUpe saMbhavatA nathI. - x * x * bhAvArtha e ke - jala AdimAM paDelAM patronuM paNa jalacaravAdi asaMbhava che -- je upanyAsa upanayamAM vAdIe sthApela vastunI samAna vastu uttara devA mATe sthApana karAya che te pratinibha. jema koI pratijJA kare che ke - je puruSa ane apUrva vastu saMbhaLAve tene eka lAkhanA mUlyano kaToro Apu. te apUrva saMbhaLAvyu to paNa apUrva nathI ema svIkAre. tyArapachI eka siddhapue kahyuM * tArA pitAe mArA pitA pAsethI eka lAkha dravya lIdhela che, te jo pUrve sAMbhaLyuM hoya to lAkha dravya Apa, anyathA kaToro Apa. ukta daSTAMtanI pratinibhatA A rIte - koIe badhuM kahyuM tyAre meM A pahelA sAMbhaLela che, e rIte asatya vacana bolanAranA nigraha mATe siddhapuge yukti karI. A rIte be taraphathI baMdhana samAna asatya vacananuM ja sthApanapaNuM hovAthI A TAMtanI pratinibhatA che. yukita mAgarUpa A pratinibhanuM paNa arcane jaNAvanAra hovAthI jJAtapaNuM che athavA yathArUDha ja A jJAta che, te kahe che mane koIpaNa zlokAdi azrutapUrva nathI, evA abhimAna banIne ame kahIe chIe - tane azrutapUrva vacana che, tArA pitA mArA pitAno devAdAra che. je upanyAsopanayamAM praznano uttararUpe hetu kahevAya che te hetu. - - koI vaDe prazna pUchAyo - tuM cava kema kharIde che ? te kahe che maphata maLatA nathI mATe. * x - A paNa yuktimAna che, ane jaNAvanAra hovAthI jJAtarUpe kahela che athavA yathArUDha jJAta ja che, te kahe che tuM kema dIkSA kriyA kare che ? sAdhu kahe che ke - dIkSA sivAya mokSa thAya nahIM mATe kriyA kare che. * * jema maphata nathI maLatA mATe tuM yava kharIde che, tema pravajyA vinA mokSalAbha na thavAthI saMyama kriyA karuM chuM. ahIM maphata kharIdavAmAM yavanA lAbharUpa hetune daSTAMtarUpe Apela hovAthI hetu upanyAsopanaya jJAtatA che. ahIM
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/36o 111 112 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 che, dhUrte sAkSIne bolAvI tItarasahita zakaTane grahaNa karyuM. - x * kahyuM ke meM to zakaTa sahita tItara te zakaTatitarI grahaNa karela che. A pramANe banavAthI gADAvALo kheda pAmyo. e rIte jIva che, ghaTa che, ema svIkAra karatA jIva ane ghaTane vize astitatva samAnapaNe varte che, tethI te baMnenuM ekapaNuM thayuM. abhinna zabdano viSaya hovAthI vaMsaka hetu. vaLI astitava jIvAdimAM vartatuM nathI, tethI jIvAdino abhAva thAya, kemake astitvano abhAva hovAthI baMsaka hetu che - X - tathA nUHvana - baMsaka vaDe prApta thayela aniSTa core che arthAt gayela vastune pAchI meLave che te lUpakahetu. te ja gADAvALAe jema bIjA dhUrta tene zIkhavyuM tyAre te dhUrta pAse jaIne mAMgyuM ke mane "tarpaNAloDikA" Apa. tyAre te pUrve potAnI strIne kahyuM Ane saku masaLela piMDa Apa, tema karatI jovI tenI patnIne laI te cAlato thayo ane dhUrtane kahyuM ke - A strI mArI che kemake saku vaDe je masaLe che te tarpaNAloDikA che ane te teM ja Apela che. kemake astitatvanI vRtti vaDe jIva ane ghaTane vize tuM ekatvanI saMbhAvanA kare che tyAre sarve bhAvonuM ekatva thaze - x * paNa ema thatuM nathI. ahIM astitvavRttinI samAnatAthI A lUSaka hetu che * x kiMcita vizeSaNa vaDe AvA prakAnA anya jJAtabhedo paNa saMbhave che, paNa te vivakSita nathI. have jJAta pachI deTAMtavALA hetune sAdhya siddhinuM aMga hovAthI tenA bhedone 'ka' ityAdi traNa sUtro vaDe kahe che - te sapaSTa che. vizeSa A - niti - Dreya vastune jaNAve che mATe hatu, anyathA anapapatti lakSaNarUpa che, kahyuM che ke * anyathA hetanuM anupapattirUpa lakSaNa kahela che tenI prasiddhi, saMdeha ane viparyAsa vaDe hetvAbhAsapaNuM kahela che. pUrve kahela hetu praznanA uttararUpa upapatti maTe che ane A hetu to sAdhya pratye anvaya-vyatirekavALo che. tathAvidha dRSTAMta vaDe tadbhAvanuM smaraNa thAya che, te eka lakSaNavALo che, paNa vizeSathI cAra bhede che. yApaka - vAdIne kALano vilaMba karAve che, jema koI asatI strI kaika rUpiyA vaDe ekeka uMTanuM lIM devuM ema kahI mokale, te upAya vaDe pote koI viTa purapanI sevAmAM kALayApana karatI hatI. te yApaka hetu. ahIM vRddha vyAkhyA A che * prativAdIne jANIne tevA tevA vizeSaNa bahula hetu karavA yogya che ke jethI kALanI cApanA thAya che - 4 - te saMbhAvanA AvA prakAre che pavano sacetana che, bIjAthI prerAIne ti ane aniyatapaNe gozarIvat gatimAna hoya che. A hetu, vizeSaNa bahulatAthI bIjAne duradhigamavathI vAdIne kALanI cApanA kare che. hetunA svarUpane na jANato. vAdI jaldIthI anaikAMtikavAdi dUSaNo pragaTa karavA samartha thato nathI, mATe A hetuthI vAdIne kALayApanA thAya che. athavA vyAptinI pratIti na thavA vaDe vyApti sAdhaka pramANAMtanI vizeSApekSA sahita hovAthI vAdI jaldIthI sAdhyanI pratIti karato nathI, paNa kAlopa thAya che. A hetu sAdhyanI pratIti pratye vilaMba karAvato hovAthI yApaka che - X - X - ityAdi. thApati - vyApti prasiddha hovAthI kAlakSepa vinA pakSanuM samarthana kare che. jema koI dhUrta parivrAjaka ema kahe ke - lokanA madhyabhAge Apela bahuM phaLavALuM thAya che, te madhyabhAgane huM ja jANuM chuM, ema mAyA vaDe dareka gAmamAM bhinna bhinna lokanA madhyabhAgane prarUpato hato. teno nigraha karavA mATe koIka zrAvake kahyuM ke - lokanA madhyabhAganuM ekapaNuM hovAthI ghaNA gAmomAM teno saMbhava kevI rIte hoya ? A rIte yuktithI tArA vaDe batAvela bhUlokano madhyabhAga thato nathI. A pramANe pakSanuM sthApana karyuM mATe sthApaka hetu che. - x * dhUma hovAthI ahIM agni che vaLI dravya ane paryAyavI vastu nityAnitya che, te pratIyamAnavathI A be hetunI prasiddha vyApti vaDe kANopa vinA sAdhyanA sthApanathI sthApakapaNuM che, * tathA - pati - bIjAne je vyAmoha utpanna kare che te zakaTa ane tItarane grahaNa karanAra dhUdnI jema vaMsaka che. koI puruSa mArgamAM maLela mRta tItarayukta zakaTa vaDe nagaramAM praveza karyo. pUrve kahyuM - zakatitarI kema maLe che ? te puruSe A zakaTa saMbaMdhI tItara mAge che ema vicArI kahyuM - pANI AdithI masaLela sAthavA vaDe maLe prakAramaMtara vaDe hetune jaNAvanAra vikalpa arthavALo 'athavA' zabda che. niti - prameyarUpa padArthane je jaNAve che te hetu - prameyanI pramitimAM je kAraNa te pramANa. te svarUpAdi cAra bhede che, temAM aryo pratye je vyApta thAya te akSa-AtmA, te pratye je jJAna varte che te pratyakSa jJAna che. te nizcayathI avadhi, mana:paryAya, kevalarUpa che. athavA akSa - indriyo pratye je jJAna varte che, te vyavahArathI pratyakSa che. te cakSu vagerethI thayeluM che. tenuM lakSaNa - padArthanuM aparokSatAthI grahaNa karanAra je jJAna te pratyakSa ane indriyo vaDe grahaNanI apekSAe parokSa jANavuM. anu * liMga darzana ane saMbaMdha anusmaraNa pachI pAna - je jJAna te anumAna che. tenuM lakSaNa sAdhya vinA hetuthI na thanAra ane sAdhyano nizcaya karAvanAra anumAna che, pramANa hovAthI pratyakSa mAphaka bhrAMtirahita che. A sAdhya vinA na thanAra hetathI utpanna thavA vaDe upacArathI hetu che. upamAna te upamA, te ja upagya. rojha jevo A baLada che, e sAdRzya nirNayarUpa che. koI baLadane joIne jaMgalamAM ghaNA avayavonI samAnatA dhAraNa karanAra ane goLa kaMThavALA anya sejhane jyAre jue che tyAre te ja avasthAmAM A pazunA jevo A baLada che, evuM je jJAna te upamAna che. athavA sAMbhaLela atideza vAkya samAna arthanI prApti vize saMjJA-saMjJI saMbaMdhanuM je jJAna te upamAna kahevAya. jenA vaDe padArtho jaNAya te Agama - AptavayanathI saMpAdha vipakRSTa artha pratyaya. kahyuM che - tavagrAhitAthI utpanna deTabAdha-ISTabAdharahita temaja paramArthane kahenAra vAkya vaDe thatuM je jJAna te zAda pramANa che. AptapuruSe kahela anullaMdhya,
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 sUtro sugama che. vizeSa A - pUrvokta lakSaNavALA adholokamAM cAra vastu che : narakAvAsa, svairayika A be kRSNa svarUpa hovAthI aMdhakAra kare che tathA jJAnAvaraNAdi pApakarmo, mithyAtva, ajJAnalakSaNa bhAva aMdhakAranA karanArA hovAthI aMdhakAra kare che ema kahyuM. athavA aMdhakArasvarUpa adholokane vize prANIone utpanna karanArA hovAthI pApakarmone aMdhakAranuM katapaNuM che, azubha pudgalo aMdhakAra bhAve pariNata che. sthAna-4-uddezo-3no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa 4/2/360 113 deTa-iTanuM avirodhaka, tatvopadeza karanAruM ane kumArgano nAza karanAruM samasta zAstra che. ahIM jenA vinA utpanna na thavAya te hetu vaDe janya hovAthI anumAna che, paNa kAryamAM kAraNano upacAra karavAnI hetu che. te caturbhagIrUpa che. 1- ti * vidhamAna che, liMgabhUta dhUma vagere vastu ema karIne mata : agni Adi sAdhya padArtha che mATe A hetu anumAna che. -ra- agni Adi che, tethI viruddha zItAdi padArtha nathI, A hetu paNa anumAna che. 3- agni Adi nathI. tethI zItakALane vize te zItAdi padArtha che, A hetu paNa anumAna che. 4- vRkSAtkAdi nathI mATe zIzamanA jhADa Adi nathI, A hetu anumAna che. ahIM 1- zabdamAM kRtakatvanuM astipaNuM hovAthI ghaTavatu anityatA che. -2- agni ke dhUmanuM astitatva hovAthI zItasparza nathI ityAdi viruddha bhAva prAtirUpa anumAna che. agni ke dhUmanuM astitva na hovAthI zItasparza janita dAMtaromaharSAdinuM kaMpana mahAnasanI jema puruSanA vikAro nathI, ityAdi kAraNathI viruddhanI prAptinuM anumAna kahyuM. *3- chatrAdi ke agninuM nAstipaNuM hovAthI koI kAlAdi vizeSamAM A tapa ke zIta sparza che, pUvapalabdha pradezanI jema, ityAdi viruddha kAraNAnupalaMbhamAna ane viruddhAtupalaMbhAnumAna trIjA bhaMgathI kahyuM. -4- jovAnI sAmagrI chatAM ghaTanI prAptinA abhAvavathI vivakSita pradezanI jema ahIM ghaTa nathI - ityAdi svabhAvAtupalabdhi anumAna. * x * ityAdi kAryAnupalabdhi anumAna. vRkSanA abhAve zIzamanuM vRkSa nathI ityAdi vyApakAnupalaMbha anumAna tathA agni abhAve dhUma nathI ityAdi kAraNAnupalaMbha anumAna cothA bhaMga vaDe kahela che. *x - x - ahIM hetu zabdathI jJAnavizeSa kahyuM, te adhikArI jJAnavizeSanA nirupaNane mATe kahe che- * sUtra-361 - saMkhyA gaNita cAra bhede che . pratikarma, vyavahAru raju rAzi. AdholokamAM cAra vastu aMdhakAra kare che - taphAvAso, nairayiko, pApakarmo, azubhapagalo... tichalokamAM cAra vastu udhota kare che . caMdro, suryo, maNi, ani. udlokamAM cAra vastu udhota re che . devo, devIo, vimAno, AbharaNo. * vivecana-361 - jenA vaDe saMkhyA karAya che te saMkhyAna arthAtu gaNita. temAM pakirma saMkalanAdi pATI prasiddha che, ema vyavahAra paNa mizraka vyavahArAdi aneka prakAre che. jenuM - ja gaNita ati gaNita. rAzi-girAzi vagere. jaju zabdathI phokagaNita kahyuM, kSetranA saMbaMdhathI traNa prakAre vibhAga kRtu lokarUpa kSetranI, aMdhakAra ane udhotane AzrIne traNa sUtrathI kahe che[6/8]
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/362 thI 364 116 che sthAna-4-uddezo-4 che -x --X --X - X - 0 trIjo uddezo kahyo. have coro kahe che. teno saMbaMdha A che - anaMtara uddezakamAM vividha bhAvone cAra sthAna vaDe kahyA. ahIM paNa te ja rIte kahevAya che. A saMbaMdhe AvelA A uddezAnuM paheluM sUtra * sUtra-362 thI 364 - [36 cAra prasapako kA che -1- anuvi bhogone meLavavA saMcare che, -ra- pUrvowix bhogone rakSaNa karavA saMcare che, 3- anuon sukhone pAmavA saMcare che, ane -4* pUrvotpanna sukhonA rakSaNArthe saMcare che. [63] nairamikone cara bheTe AhAra che . aMgArA jevo, mumura jevo,. zItala ane himazItala... tiryaMcayonikane caturvidha AhAra kahe che - kaMkopama, bilopama, prANamAM sopama, pumAMropama... manuSyone caturvidha AhAra kahyo che . Azana, pAna, khAdima, svAdima... devone caturvidhAhAra kahyo che * vaNavAna, gaMghavAna, rasavAnuM, araviAnuM. [64] pati ANIviSo cAra bhede kahyA che vIchuM matiya AelIviSa, maMDuka jatiya AelIviSa, ume jAtiya AzIviSa, mana ati AjIviSa. he bhagavana / vIMchI jAtinA AzIvizvano viSaya keTalo kahyo che ? vIMchI patino AzIviSa amita pramANa zarIrane viSamaya karI, zarIra vidAravA samartha che, A viSanA apaNAnI zaktimatra che, paNa nizcayathI tema karyuM nathI * karatA nathI : karaze nahIM maMDuka jAtinA AelIviSano prazna. maMDuka jAtiya AelIviSa bharata phoma pramANa zarIrane viSamaya karavA samartha che yAvat karaze nahIM. u jAtinA AelIviSano praH uga jAtiya arellviSa potAnA viSa vaDe bhUtaSa pramANa zarIrane viSamaya karavA samartha che. zeSa pUvava4 manuSyajAtinA AzIviSano prAH manuSya jAtino AelIviSa samayakSetra pramANa zarIrane viSamaya kasvA ane zarIrane vidAravA samartha che, paNa nizcayathI teNe ema karyuM nathI yAva4 karaze nahIM - vivecana-362 thI 364 - [3] A sUtrano anaMtara satrano saMbaMdha A che - anaMtara sugamAM deva-devI kahA. teo bhoga ane sukhavALA hoya che. mATe bhoga-sukhone AzrIne prasapakanA bhedo kahe che. A saMbaMdhe Avela suganI A vyAkhyA prakI bhogAdi arthe dezAnadeza saMcare che athavA Abha-parigrahaNI vistArane prApta thAya te prasapako. prApta nahIM thayela zabdAdi bhogone ke tenA kAraNabhUta dhana ane strI Adine saMpAdana karavA mATe acavA anutpattA bhogone saMcare che. kahyuM che ke * dhanalubdha purapa rohaNagiri prati doDe che, samudra to che, guphAomAM bhaTake che sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 ane bhAIne paNa mAre che, ghaNuM rakhaDe che, bhAte vahe che, kSaghA rahe che, pApa Ayare che, lobhamAM Asakata ane dhRSTa thaIne kula-zIla ane jAtinI mayadAne paNa choDe che. vaLI pUrvotpanna ke pAThAMtaracI vartamAnamAM maLelanuM rakSaNa karavAne, bhoga vaDe prApta karavA yogya AnaMda viroSa mATe saMcare che. zeSa sugama che. [36] bhoga-saukhyAa saMyasnArA karma bAMdhIne nAkapaNe utpanna thAya che mATe nAkonA AhAranuM nirUpaNa karatAM kahe che - sUtra spaSTa che. vizeSa A * atyakALa dAha hovAthI aMgAranI upamA jevo, ghaNAM kALa paryanta baLatarA thavAthI mumura jevo, zItavedanAno utpAdaka hovAthI zItaLa ane ati zItavedanAnA utpAdaka hovAthI himazItaLa che. ukta cAre kramazaH eka-ekathI adhika vedanAvALA che. * * AhAra adhikArathI tiryaca, manuSya ane deva saMbaMdhI AhAnuM nirUpaNa kasvA mATe traNa sUtra spaSTa che-- - vizeSa e ke kaMka pakSInI AhAra vaDe upamA jemAM che te kaMkopama. arthAta kaMkapakSIne svarUpathI durjara AhAra paNa sukhabhakSya ane sukharUpa pariNAmavALo thAya che. e rIte je AhAra tiryaMcone subhakSa, sukhapariNAmI hoya che, te kaMkopama.. bilamAM pravezatuM dravya te bila ja che. tenI upamA jene che te bilopama. jema bilamAM rasano AsvAda maLyA sivAya jadIdI kiMcita praveza thAya che. e rIte je AhAra, gaLArUpa bilamAM praveze che te bilopama. cAMDAla, tenuM mAMsa, aparNapaNAne niMdanIya hovAthI du:khapUrvaka khAvAyogya hoya, e rIte teone du:khAdha AhAra te pANamAM sopama.. putra para ati sneha hovAthI tenuM mAMsa ati du:khapUrvaka khAvA yogya hoya, e rIte je du:khAghatara AhAra te pugamAM sopama. kramathI A AhAra zubha, sama, zubha, azubhatara jANavo. 364] AhAra bhakSaNIya che, mATe bhakSaNanA adhikArI AzIviSa sukha kahela che. te sugama che. vizeSa A * Azya arthAt dADhAomAM viSa che jeone te AzIviSa. teo karmathI ane jAtiyI hoya che. temAMthI kamathI tiryo ane manuSyo koIpaNa guNathI AzIviSa thAya che. sannAra paryantanA devo zApAdi dvArA anyano nAza kasvAthI kamathI AzIviyo che. jAtithI AzIviSayo vIMchI Adi che. viSano keTalo viSaya che ? " - samartha, ardhabharatanuM pramANa sAdhika 263 yojana che. teTalA pramANavALA zarIrane potAnI sAdhanabhUta dADhAthI utpaNa thayela viSa vaDe viSamaya karI zake che athavA pAThAMtarI tyAM viSa vaDe vyApta che * tathA vidAraNa karavA mATe samartha hoya che, athavA vIMchInuM viSa, e ja arthano bhAva te viSAryatA. tenA viSano athavA temAM nahIM ja evA prakAranA zarIranI prApti dvArA vIchIe karela nathI arthAta tevI tenI zakti hoya che, chatAM kadApi karyuM nathI. * x* karatA nathI, karaze nahIM. makALa nirdeza zaikAlikata jaNAvavA mATe che. samayojha eTale manuSya tra. -- viSano pariNAma vyAdhi che, tevI vyAdhi sUtra
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/365 thI 366 11 * sUtra-365,366 * [36] vyAdhi cAra prakAre che vAtajanya, pittajanya, glaeNmajanya, saMnipatika... ciAi cAra bhede che - vaidha, auSadha, roga, paricAka. [66] cikitsako cAra kallA - (1-1) potAnI citsiA re bIjAnI nahIM. 2- bIjAnI cikitsA kare che, potAnI nahIM - Adi cAra. (1-2) paraSo cAra prakAre kahA - gNa kare paNa ghaNane sparze nahIM, vraNane sparze paNa traNa kare nahIM, gNa kare ane praNane sparze, gNa kare nahIM ke vaNane sparze paNa nahIM (ra-1) cAra bhede puruSo kahyA - gNa kare paNa vraNanI rakSA na re Adi cAra. (-) cAra bhede puruSo kahyA - gNa kare paNa vraNane Ave nahIM Adi cAra (3) cAra bhede vaNo kahA - aMtaHzalya paNa bAhAzatra nahIM, Adi cAra . (3-1) e pramANe puruSo cAra bhede kahA - aMtaHzalya, bAhAzalya nahIM -4-. (32) ghaNo cAra bhede kahA - aMtakTa paNa bahiduSTa nahIM bahiSTa paNa taTa nahIM Adi cAra. (3-3) e rIte cAra bheda puro kahyA - aMtarathI duSTa paNa bahArathI duSTa nahIM Adi cAra. (4-1) cAra bhede puro kahyA * zreyasa ane zreyasa, zreyasa paNa pApI, ApI paNa zreyasa, pApI ane pApI. (4-1) cAra bhede puruSo kahyA - zreyasa ane zreyasa tulya, zreyasa ane pApatulya Adi cAra.. (4-3) cAra bhede puruSo kahyA - zreyasa ane potAne zreSTha mAnanAra, zreyasa paNa potAne pApI mAnanAra Adi cAra, (4-4) cAra bheda puruSo kahA - zreSTha ane lokamAM zreSThatulya manAya che, zreSTha ane lokamAM papItulya manAya che.. (4-5) cAra bheTa puro kahyA - AmyAyaka paNa prabhAvaka nahIM, prabhAvaka paNa AkhyAyaka nahIM Adi cAra.. (4-6) cAra bhede puro kahyA - smArtha prarUpaka paNa zuddha eSaNA tatpara nahIM zuddha eSaNA tatpara paNa zuddha prarUpaka nahIM aAdi cAra.. vRkSanI vikuvA cAra bhede che * pAla-ma-phUla-phalANAe. * vivecana-365,366 - (365] sUtra sugama che. vizeSa A - je roganuM nidAna vAyu che te vAtika, ema sarvatra jANavuM. vizeSa A - be ke traNano saMyoga te saMnipAta. vAyunuM svarUpa A che - rUkSa, laghu, zIta, karkaza, sUkSama, cala che. pitta - snehala, tIkSNa, uSNa, laghu, vizra, sara, drava che. kapha - bhAre, hima, snigdha, maMda, sthira, pizlilla che. salipAta - be ke tethI vadhu doSanA maLavAthI mizra lakSaNa. - vaLI vAtanA kAryo A che - pharusatA, saMkocana, pIDA, zULa, zyAmave, aMgavyathA, ceSTAbhaMga, suptatva, zItava, kharava, zoSa. 118 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 - parisava, sveda, baLatarA, durgadha, kheda, pAcaka, kopa, pralApa, mUcha, bhramarI, pILApaNuM, e pitanA kAryo che, tema tajajJo kahe che. - zetava, zItava, gurutva, kharaja, cIkAza, sojo, sthirapaNuM, lepa, utsava - saMpAta lAMbA kALe thavo, A kaphanA kAryo kahyA. vyAdhi kahyo. have vyAdhinI cikitsA kahe che. sUtra sugama che. vizeSa A - cikitsA te rogano pratikAra, tenuM kAraNa bhedanuM caturvidhapaNuM che. bIjAoe paNa A sUgane maLatuM sUtra kaheluM che - vaidha, auSadha, sevA karanAra, rogI A cAra caraNo cikisitanA batAvyA. te darekanA cAra guNa che - dakSa, vijJAtazAstrArtha, daTakamAM, zuci, A cAra vaidhanA guNo che... buhaka, bahuguNa, saMpanna, yogya - A cAra auSadhanA guNo che... anurakta, zuci, dakSa, buddhimAna - A cAra paricAranA guNo che... ATsa, rogI-bhiSaqzya, jJApaka, satvavAnuM A cAra rogInA guNo che. A dravyaroga cikitsA kahI. moharUpa bhAvaroganI cikitsA A pramANe - vigaI tyAga, nirbala AhAra, uNodarI, AyaMbilatapa, kAyotsarga, bhikSAraya, vaiyAvRtya, vicaraNa, maMDalImAM praveza. A pramANe moharoganI cikitsA che. [366] cikitsako dravyathI jvArAdi rogone ane bhAvathI gAdi pratye, temAM AtmasaMbaMdhI - jvarAdinI athavA kAmAdinI cikitsA karanAra te Atma cikitsaka. have AtmacikitsakanA traNa sUtro sUga sugama che. vizeSa e ke - tra - dehane vize lohI kADhavA mATe kSatane pote kare te vaNakara, vraNane sparza karato nathI evA svabhAvavALo che. novaNa parimarzI * A eka, bIjo, bIjAe karela vraNane sparza kare che. paraMtu vraNa karato nathI. e rIte atiyAra lakSaNa bhAvavaNane kAyAthI kare che paNa te vraNane punaHpunaH saMbhAsvA vaDe sparzato nathI, bIjo tene vAraMvAra saMbhArIne sparze che, paNa kAyAthI abhilASane karato nathI, kemake saMsArano bhaya Adi hoya che. eka vraNa kare che paNa tene pATo bAMdhavA AdithI saMrakSato nathI. bIjo karela vraNanuM saMrakSaNa kare che, vraNane karato nathI. bhAvavaNane AzrIne aticArane kare che, paNa anubaMdhane thanAro kazIlAdino saMsarga ane tenuM nidAna parihArathI rakSato nathI - A yoka. bIjo pUrve karela atiyArane nidAnanA parihArathI rakSe che, navA aticAra karato nathI. auSadhinA devA vaDe ghaNano saMroha karato nathI te novaNasaMrohI. bhAvaghaNanI apekSAe prAyazcita asvIkArI vraNasarohI nathI, anya pUrvakRta aticAranA prAyazcitanA svIkAra vaDe vaNasaMrohI - atisAra TALanAra che kemake novaNakara - navA atiyAne karanAra nathI. Atmacikitsako kahyA, have cikitsya vraNa daTAMtathI puruSanA bhedono kahe che. cAra sUtro sugama che. vizeSa A - aMdara zakya che jenuM athatu adezya te aMtaHzalya.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/365 thI 366 119 je zalya gharanI aMdara alA che ane bahAra ghaNuM che te bAhyazalya. jo vraNa sarvathA bahAra hoya to zarApaNuM ja na hoya, athavA zalyoddhAra karavA chatAM bhUtabhAvipaNe hoya che, je vraNamAM aMdara ghaNuM zalya che ane bahAra paNa dekhAya che te ubhayazalya ane cotho bhaMga zUnya che. guru samakSa AlocanA vaDe atiyArarUpa jene che te aMtaHzalya, AlocanA vaDe jene bahAra zavya che te bahizaca, AlocanA karavA * na karavA paDe aMtara ane bAhya zalya che jene te aMtaH bahizaSa, caturthabhaMga zUnya che. -- bhUtAdi roganA doSathI je vraNa che, te aMtardaSTa vraNa che, rAgAdi abhAvathI saumyapaNuM hovAthI bAhya duSTa nathI. * * puruSa zaThatAthI aMtaraduSTa che paNa AkArane chupAvavAthI bAhya duSTa nathI te eka, bIjo to kAraNavaza vacananuM kaThospaNuM Adi dekhADavAthI bAhya duSTa che. purapanA adhikArathI tenA bhedo kahetA cha sUtra saraLa che, paraMtu 1- koI coka ati prazasya - prazaMsA karavA yogya che - sabodhatvathI prazasya bhAvavALo che. vaLI prazasta anuSThAnathI zreSTha che - sAdhuvatuM. -- pUrvavat prazasya bhAvavALo che paNa aviratipaNAne laIne duSTa anuSThAna karanAra hovAthI atyaMta pApI che. -- mithyAvAdi vaDe haNAyela hovAthI bhAvathI ati pApI che ane kAraNavaza sadanuSThAyi hovAthI zreSTha che, udAyI nRpanA mAvat. -4- te ja nRpane mAravAthI pApa karanAro che. athavA 1- gRhasthapaNe zreSTha ke dIkSA kALe, pravajyA ke vihAramAM zreSTha che... - (1) koI bhAvathI zreSTha che koI dravyathI zreSTha - pazasyatara che AvI buddhi utpanna karavA vaDe sardezaka - anya zreSTha purUSa tulya, paNa sarvacA zreSTha nahIM. bIje bhAvathI zreSTha paNa dravyathI atyaMta pApI, evI buddhine utpanna karavA vaDe anya pApI tulya che. trIjo bhAvathI ati pApI che, paNa dravyathI AkAte chupAvavA vaDe bIjA zreSTha puruSatulya, cotho sujJAta che. - (2) koI savRtivALo hovAthI ati zreSTha ane potAne zreSTha mAne, athavA lokavaDe zreSTha manAya kemake nirmaLa sadanuSThAnavALo hoya che. * x bIjo ati zreSTha che paNa potAne vize araci parAyaNa hovAthI svAtmAne ati pApI mAne che athavA loko teno doSa jANIne pApI manAya che. jema - dRDhapahArI, trIjo mithyAtvAdithI haNAyela hovAthI ati pApI che, paNa svAtmAne zreSTha mAne che - kutIrthivata, cotho avirati hovAthI atipApI che, paNa sambodhatvathI svAmIne pApI mAne che, asaMyad manAya che. (3) koI bhAvathI ati zreSTha ane dravyathI kiMcit sadanuSThAnavALo hovAthI zreSTha che ema vikalpa vaDe bIjA ati zreSTha tulya manAya che, manuSya vaDe zreSTha jaNAya che athavA vibhakti pariNAmathI anya zreSTha purUSa samAna potAnA AtmAne mAne che. e rIte zeSa bhaMga che. (4) koI eka pravacana prarUpaka che, zAsana prabhAvaka nathI. kemake udAra kiyA 120 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 ane pratibhAdi vaDe hita hoya che athavA pravibhAjayitA-pravacananA arthane nayautsagAMdi vaDe vivecana karanAra athavA AkhyAyayaka mane kahestAra ane pravibhAjayitA - arthane kahenAra. (5) koI eka sUtrArthano kahenAra che, paNa eSaNA mATe tatpara nathI. te dubhikSAdi prasaMparUpa Apatti prApta sAdhu ke saMvijJapAkSika che. kahyuM che - zarIra daurbalyathI asamartha, caraNa-karaNamAM azuddha hoya to paNa zuddha mArganI prarUpaNA kare. sAdhu AcAra pAlanamAM asamartha chatAM caraNa karaNa vaDe vizuddha sAdhu mArganI prazaMsA ane prarUpaNA karatA te karmane zithila kare che ane sulabhabodhi thAya che. bIjo yathAvRMdaka, trIjo sAdhu ane cotho gRhasthAdi. pUrva sUjhamAM sAdhurUpa purapanA AkhyApakava ane uchajIvikA saMpan sAdhupuruSa kahyA, te vaikriyalabdhimatune tathAvidha prayojanamAM vRkSanI vikRrvaNA karanAra thatI vikavaNA kahe che sUtra sATa che. vizeSa A - pravAta - navA aMkura have anyatIciM-- * sUtra-363 - cAra bhede vAdI samosaraNo kahyA * kviAvAdI, akiyAvAdI, ajJAnikavAdI, vainacikavAdI... nairayikone cAra vAdInA samosaraNo kahyA che - kriyAvAdI yAvatuM vainasikavAdI. e rIte asukumAra yAvat svanitakumAranA paNa cAra che. e rIte vikasendriyavarjita cAvata vaimAnika. * vivecana-363 - tIrthikono samavatAra thAya che jeone vize te samavasaraNo-vividha matanA milApo. teonA samavasaraNo te vAdI samosaraNo. kriyA - jIva, ajIvAdi padArtha che, ema mata rUpa kriyA kahe. te kriyAvAdI arthAta Astiko, teonuM samosaraNa te kriyAvAdI ja che.. tenA niSedharI akiyAvAdI arthAtu nAstika.. svIkAra dvArA ajJAna jemane che te ajJAtikavAdI arthAt ajJAna ja zreya che evI pratijJAvALA.. vinaya ja vainAyika, te ja mokSane mATe che tema kahe terainayikavAdI. tenI bheda saMkhyA A pramANe - kriyAvAdInA 180 bheda, akriyAvAdInA84 bheda, ajJAnikanA-67, vainAyikanA-32. kiyAvAdInA 180 bheda A rIte - jIva, ajIva, Azrava, saMvara, baMdha, nirjasa, punya, pApa, mokSa e nava bhedo, sva-parathI, nitya-anityathI, tene kALa, Izvara, Abha, niyati, svabhAva e rIte 9 x 2 x 2x 5 = 180 bheda. tenA vikalpo A rIte - kALathI nitya ane svataH jIva che, A eka bheda. arthAtu AtmA nidAye potAnA rUpathI vidhamAna che, para apekSA nahIM. bIjo vikalpa Izcara kAramikono che, bIjo vikalpa AtmavAdIno che. - X - cotho niyativAdIno che - x - pAMcamo vikalpa svabhAvavAdIno che. e rIte svata: padane na choDatA pAMca vikalapo thayA. parata: pada vaDe paNa A ja pAMca vikalpo thAya. temAM parata eTale - ahIM badhAM padArtho para rUpanI apekSAe
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/367 121 svarUpano pariccheda che. * x- e pramANe AtmAne taMbhakuMbhAdI joIne tenAthI judI vastumAM ja Atmabuddhi pravarte che, A rIte AtmAnuM svarUpa che, te parata ja nizcaya karAya che, svataH nahIM. ahIM nitya padane na choDatAM daza vikalpo che, e rIte anitya padathI paNa daza vikalpo thAya che. e rIte jIva padArtha vaDe vIza vikalpo thayA. e rIte jIvAdi nave padArtho vaDe 20 X 9 ema 180 vikalpo thayA. - x - akriyAvAdInA 84 bhede jANavA. punya-pApa sivAyanA sAta padArtho, svayIparathI, AtmAnuM astitva na mAnatA hoya nitya-anitya bheda nathI.] kAlAdi ukta pAMca bheda, chaThThI sadaicchAe cha vikalpocI-84-bheda thaze [9 x 2 x 6]. jIva svataH ane kAlathI nathI A eka vikalpa, e rIte IzvarAdi cha vikalpo vaDe jIvanA thata: ane parata: bAra vikalpo, e rIte jIvAdi sahita sAta bhede gaNatAM -84- bhedo thAya che. ajJAnikanA 63 bhedo che. temAM jIvAdi nava padArtho pUrvavat che, tenA sAta bhedo - satva, asava, sarasava, avAcyava, sadavANyava, amadavAcyava, sadasadavAccata. e rIte 9 x 9 = 63, utpattithI to satvAdi cAra vikalpa che. tene 63mAM umeratA 63 bhedo thayA. vikalAthI abhilApa A pramANe che - koNa jANe che jIva sat che ?, e rIte asata, sadasat ane avaktavya jANavA. - - savAdi saptabhaMgano artha sva-rUpa mAtra apekSAe vastunuM sAva che, para-rUpa mAtra apekSAe asava che. tathA eka ghaTAdi dravyadezanA grIvAdinA sadbhAva paryAyathI grIvAsvAdi vaDe AdiSTa savathI tathA ghaTAdi dravya dezanA apara bunAdi dezane ja asadbhAva paryAyarUpa vRtavAdithI paragata paryAyacI AdiSTa asava hovAthI vastunuM sadasava che. tathA samasta akhaMDita ja ghaTAdi vastune arthAntarabhUta paTAdi payayio vaDe potAnA udarva, kuMDala, oha, Ayata, vRta, grIvAdi paryAyo vaDe yugavat vivakSita vastunuM satva ke asava vaDe kahevA mATe azakya hovAthI ghaTAdinuM avatavyatva che. sadbhAvapayayi vaDe Adeza karAyela iTAdi dravyanuM eka dezanuM sAva ane bIjA dezanuM sva para pAyio vaDe sava-asava kahevuM azakya hovAthI ghaTAdinuM sad avaktavyapaNuM che. te ja ghaTAdinuM ekadeza paraparyAyathI vizeSita ghaTanuM asatpaNuM hovAthI ane paradezanuM svapara paryAyathI -x - kahevAne azakya hovAthI ghaTAdinuM asad vaktavyava che. ghaTAdi dravyanA eka dezanuM svaparyAyothI AdiTava vaDe sava hovAthI ane bIjA dezanuM para paryAyothI AdiSTatAthI asatva hovAthI ane anya dezanuM sva-para paryAyo vaDe yugapata vizeSita ghaTanuM temaja kahevA mATe azakya hovAthI avaktavya hovAthI ghaTAdinuM sat sat avAthatva che. ahIM pahelo, bIjo, cotho bhaMga e traNe akhaMDa vastu Azrita che, bAkInA cAra vastu deza Azrita che, vaLI trIjo bhaMga paNa akhaMDa vastu Azrita ja che, tema 122 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 bIjA kahe che. te rIte svaparyAya-paraparyAyo vaDe vivakSita khaMDa vastunuM sAMsapaNuM che. A kAraNe "AcAra''nI TIkAmAM kahyuM che - ahIM utpattine svIkArIne pAchalA traNa vikalapo saMbhavatA nathI. kemake padArthanA avayavanI apekSA temaja utpattinI avayavano abhAva che, ema ajJAnikavAdInA-67 vipo thayA. vaiyikanA 3ra-vikalpo che - te A - deva, rAjA, yati, jJAti, vRddha, adhama, mAtA, pitA e AThenuM kAyA-vANI-mana-dAna vaDe deza-kAla mujaba vinaya karavo. e rIte 8 x 4 = 32 thayAM. cAre vAdInI saMkhyA-363 thaI. pUjyoe kahyuM - nityAnityAtmaka AtmAdi nava padArtho, sva-parathI sthApelA, kAla-niyati-svabhAvaIzvara-AtmakRta A rIte 180 bheda Astika matanA thAya che, ityAdi gAthArtha upara kahevAyo che. A ja cAra samavasaraNone covIza daMDakamAM kahetA jaNAve che satra sugama che. vizeSa A - samanakavathI nAkAdi paMcendriyomAM A cAre samavasaraNo saMbhave che. eka-be-traNa-cAra indriyovALAne mana na hovAthI te saMbhavatA nathI... * puruSanA adhikArI puraSa vizeSanA pratipAdana mATe prAyaH dRSTAMta sahita 43-puruSa kone kahe che * sUtra-368 thI 339 : [368) : (1) megha cAra bheda kahyA - garje paNa varase nahIM varase paNa garbhe nahIM, garaje ane vacce, garaje nahIM - vacce paNa nahIM.. (2) A TAMte cAra bheda puruSo kahaa - garaje paNa vacce nahIM, Adi cAra 3) me cAra bheda kA - garaje paNa vIjaLI na kare, vIjaLI re paNa garaje nahIM, Adi cara.. (4) e rIte puruSo paNa cAra bhede kahyA che. (5) megha cAra bhede kahaal - varase paNa vIjaLI na kare Adi cAra. (6) e pramANe yuro cAra bheda kahyA - vase paNa vIjaLI na kare Adi-4 () megha cAra bhede kahyA - kAlavAsI paNa akAlavAsI nahIM Adi cAre... (8) e rIte parapo paNa cAra bhede kahyA * kAlavAsI paNa kAlavAsI nahIM. (6) megha cAra bhede kA - phrojhavAsI paNa jogavAsI nahIM Adi cAra.. (10) e rIte puruSo paNa cAra bhede jANavA. (11) megha cAra bheda kahyA - aMkurita re paNa nium na kare. niur kare paNa aMkurita na kare Adi cAra. (12) e pramANe mAtApitA cAra bheda kallA - janma Ape paNa pAlana na kare Adi cAra. (3) megha cAra bheda kA * dezavAsI paNa sarvavAsI nahIM Adi cAra.. (14) e pramANe rAjA cAra bhede che . dezadhipati paNa savadhipati nahIM. [69] : (15) megha cAra bhede kahyA che - pukala saMvataka, parjanya, jIbhUta, jiha.. pukala saMvartaka mahAmeLa eka vRSTi vaDe 10,000 varSa bhAvita kare che, parjanya mahAmeLa eka vRSTi vaDe 1000 varSa varase che, jIbhUta mahAmeLa eka vRSTithI daza varSa varase che, jiSNa mahAmeLa ghaNI vRSTi vaDe eka varSa pA varase
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 4/4/168 thI 339 ke na paNa varase. [39] : (16) karaMDaka cAra bhede che . zvapAka karaMDaka, vezyA karaMDaka, gRhastha karaMDaka, rAja karaMDaka... (1) e rIte AcAryo cAra bhede che . pAka - vezyA - gRhastha - rAja [e cAra kaDaka samAna. [39] - (18) vRkSo cAra bhede kahyA - zAla ane zAla pAyaNi, zAla ane eraMDa payaya, eraMDa ane zAla payayi, eraDa ane eraMDa payayi... (19) e pramANe AcAryo paNa cAra bhede kahyA - zAla ane zAlapayiAdi. (20) zAla ane zAla parivAra, zAla ane eraMDa parivAra Adi cAra... (21) e rIte AcAryo cAra bhede che - zAla ane zAla parivAra [39] mahAvRkSonI maLe jema vRkSarAja zAla suzobhita che, tema zreSTha ziSyonI maLe uttama AcArya suzobhita hoya che. [39] eraMDaka vRkSonI maLe jema vRkSarAja zAla zobhe che, tema kaniSTha ziSyonI madhye uttama AcArya zobhe che. [39] mahAvRkSonI maLe jema eraMDaka dekhAya che, tema zreSTha ziSyo maLe kaniSTha AcArya dekhAya che... [35] eraMDaka vRkSa maLe jema eraMDo dekhAya che tema kaniSTha ziSyo maNe kaniSTha AcArya dekhAya che. [39] mo cAra bhede che . anuzrotavArI, pratizrotArI, tacArI, macArI... (3) e rIte cAra bhede sAdhu kahyA - anuzrotacArI, pratizotacArI, aMtayArI, madhyayArI. (24) cAra prakAre goLA kahyA che - mINano goLo, lAkhano gALo, kASThano goLo, mATIno goLo... (5) e rIte cAra bhede puraSa kahA - mINanA goLA samAna Adi cAra.. (26) cAra bhede goLa kahyA - loDhAno goLo, kalAIno goLo, trAMbAno goLo, sIsAno goLo... (7) e rIte paraSo cAra bhede kahA * loDhAnA goLa samAna Adi cAra.. (28) cAra bhede goLA kahyA * rUpAno, sonAno, ranano, hIrAno... (29) e rIte cAra bheda puro kahyA * rUpAnA goLA samAna yAvata hIrAnA goLA samAna. (30) ma cAra bhede kahyA - asipatra, karama, surax, kadaMbacarikA... (31) e rIte cAra bhede puruSa - Asitra samAna Adi cAra, (32) kaTa cAra bhede che - subaddha, vidalakaTa, camakada, kaMbalakaTa... (33). A pramANe karo cAra bhede kA - suMbhakaTasamAna Adi cAra, [39] - (34) catuSpado cAra bhede kahyA - eka khura, be purA, gaMDIpadA, sanakhapadA... (35) cAra bhede pakSI kahyA - capakSI, lomapakSI, samugaka pakSI, vitatapaNal... (36) cAra bhede zuddha pANI kA - beindriya, veinidrA, caturindriya, saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayonika. [38] - (3) cAra bhede pakSI kA - nivartita paNa parivartita nahIM, 124 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 parivartita paNa nivartita nahIM nivartita ane parivartita bane, nivartita ke parivartita eke nahIM. (38) e rIte sAdhu cAra bheda jANavA. [396] - (36) cAra bhede puruSo kahyA - kRza ane kRza, kRza ane zULa, Adi cAra. (40) cAra bhede puruSo kahyA - kRza ane kRzAtmA, kRza ane akRzAtmA, Adi cAra.. (41) cAra bhede puruSo kahyA - budha ane budha, budha paNa Abudha Adi cAra.. (42) cAra bhede puruSo kahA - budha ane budhahadaya Adi cAra... (43) cAra bhede puruSo kahyA che AtmAnuMkapa paNa parAnukaMpa nahIM, ityAdi cAra bheda. * vivecana-368 thI 339 : [368] - sUtro sugama che. vizeSa A - (1) rA - varasAdo, garava kare che, paNa vRSTi karatA nathI.. (2) ema koI puraNa garjanAranI jema garava kare che arthAt dAna, jJAna, vyAkhyAna, anuSThAna, zatru nigrahAdi viSayamAM zabdo vaDe pratijJA kare, paNa meghanI jema varase nahIM - svIkRta kArya kare nahIM, bIjo kArya kare paNa zabdathI pratijJA na kare, tema anya paNa jANavA. (3) vIjaLIno karanAra... (4) koI puruSa zabda vaDe pratijJA kare, paNa vIjaLI karanAra meghanI jema dAnAdi pratijJAta kAryanA AraMbhano ADaMbara kare paNa pratijJA na kare, ema anyo jANavA. (5-6) koI dAnAdithI varase paNa dAnAdi AraMbhano ADaMbara na kare, bIjo ADaMbara kare paNa dAnAdi na kare, trIjo baMne kare, cotho na kare. (3) avasare varasanAra te kAlavarSI, ema anyo paNa... (8) koI puruSa avasare dAna, vyAkhyAnAdi paropakArarthe pravRtti kare te eka, bIjo tethI viparIta, Adi cAra.. (9) kSetra-dhAnyAdi utpatti sthAna... (10) koI puruSa gavarlI-pAtramAM dAna, zrutAdi vAvanAra te eka, bIjo tethI viparIta, trIjo tathAvidha viveka hitatAthI ati dAyathI athavA pravacana prabhAvanAdi kAraNathI ubhayasvarU5 ane cotho dAnAdi kAryamAM pravRttika. (11) je megha vRSTi vaDe dhAnyane aMkurAdiSe utpanna kare te janayitA, nimapiyitA - je megha vRSTi vaDe saphaLatAne pAme... (12) e rIte mAtApitA paNa prasiddha che. ema AcArya paNa ziSya prati yojavA. (13) vivakSita bharatAdi kSetranA ke prAvRt Adi kALamAM ke dezamAM meghanA deza vaDe je varSe te dezavarSa. je megha sarvotra-kALamAM sarvAtma vaDe varSe te sarva varSa athavA - kSetrathI dezamAM, kALathI sarvatra varSe che, kSetrathI dezamAM, potAthI sarvatra varSe, kALathI dezamAM-kSetrathI saba, kALathI dezamAM-potAthI savabhi vaDe athavA potAthI deza vaDe - kSetrathI sarvatra, potAthI deza vaDe - kAlathI sarvatra, tra-kALathI dezamAM ane potAthI sarvatra, nathI dezamAM - potAthI deza vaDe ane kAlathI sarvaga, kALathI dezamAM potAthI deza vaDe ane phogathI sarvatra. ukta nava vikalpa je megha varSe te dezavarSa ane
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/168 thI 36 1pa sarvavarSI. cotho bhaMga sujJAta che. (14) rAjA - je vivakSita kSetramAM ja yogakSema karavA samartha che, te dezAdhipati paNa savadhipati nahIM, te pallI pati Adi. je palI Adi vibhAgamAM samartha thato nathI, bIje sarvatra samartha che, te savadhipati paNa dezAdhipati nahIM, trIjo ubhaya adhipati che - vAsudevAdi mAphaka, deza adhipati ane savadhipati. cotho rAjya bhraSTa jANavo. ] - (15) pukala Adi. eka vRSTi vaDe udaka snehavartI kare che. arthAt dhAnyAdi utpanna karavAmAM sAmarthyavALI kare che. jihamegha ghaNAM vakhata varasavA vaDe eka varSa yAvat bhUmine cIkAzavALI kare che athavA tenA jalanA rUpamAMthI rasavALI karatI nathI. A varNana pachI puraSanA adhikArI meghAnusAre puraSo pukalAd Adi samAna jANavA. temAM eka ja vakhatanA upadeza ke dAna vaDe dIrdhakALa paryata prANIne zubha svabhAva ke samRddhivALo je kare che te Adhamegha samAna jANavo. A rIte alpatara ane alpatama kAlApekSAe bIjA ane trIjA megha samAna che. aneka vakhata upadezAdi vaDe prANIne aAkALa paryakta upakArane karato ke na karato joyA megha samAna che. (39o] - (16) kaDaka - vastrAbharaNAdinuM sthAna, prasiddha che. 1- cAMDAlano karaMDaka, te prAyaH cAmaDAne saMskAravAnA upakaraNarUpa vaghAdi camazinA sthAna vaDe ati asAra che. 2- vezyAkaraMDaka, lAkha vaDe pUrita sonAnA AbharaNAdinuM sthAna hovAthI kiMcit sArabhUta chatAM kahevAnAra karaMDakanI apekSAe asAra che. 3- gRhapati - zrImaMtano kaDaka, te viziSTa maNi, suvarNa AmaraNAdithI yukta sAratara che. 4rAjakaraMDaka, amUlya ratAdinuM bhAjata hovAthI sAratama che. (13) e rIte je AcArya sUtrArthadhArI, viziSTa kiyAthI hIna che, te prathama karaMDaka samAna, te atyaMta asAra che. bIjo du:khapUrvaka zrutanA aMzane bhaNela che paNa vAka ADaMbarathI mukhya lokone AkarSe che, te, kemake te parIkSAmAM asamartha hovAthI asAra che. trIjA - je AcArya sva-para samayajJa ane kriyAdi guNayukata che te sAratara hovAthI che. cotho - sudhamadiva8. B] - (18) koI zAla nAmaka vRkSanI jAtiyukatatAthI zAla che ane zAlanA ja paryAyio - bahu chAyApaNuM, sevavApaNuM Adi dharmo jene che te zAlaparyAya, te eka. koI nAmathI pUrvavatu zAla paNa eraMDanA ja payio achAyA, asevanA yogya Adi dharmo jene che te eraMDa paryAya, te bIjo. koI eraMDa vRkSa jAtiya hovAthI eraMDa che. paNa zAlaparyAya hoya che te trIjo. koI eraMDa vRkSa pUrvavatu eraMDa dhamadi cuta hoya che, te coyo. (19) AcArya zAlanI jema AcArya paNa sukulIna ane sadgakulavALA che. te ja zAla kahevAya che. tathA zAlanA dharmavALo che. jema zAlachAyA Adi dharma sahita che, tema je AcArya jJAna-kriyAjanita yazAdi guNoyukata hoya che te zAla paryAya 126 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 che - A eka. tathA eka AcArya pUrvavat zAla che ane pUrvokatathI viparIta hovAthI eraMDa paryAyavALA che. A bIjo bhaMga. trIjI-cotho bhaMga paNa e rIte jANavo. (20) tathA pUrvavat ja zAla ane zAlarUpa ja parivAra che jeno te zAla parivAra, e rIte zeSa gaNa bhaMga jANavA. (21) AcArya, zAlanI jema gurukula ane kRtAdithI uttama hovAthI zAla che ane zAla samAna mahAnubhAva sAdhu parivArathI, zAla parivAra che tathA eraMDa tulya nirguNa sAdhuparivArathI eraMDa parivAra che. trIjo mRtAdi vaDe hInatvathI AcArya eraMDA jevo che, ane cotho sujJAta che. [32 thI 375] cAra gAyA che, te sugama che. maMguta - asuMdara. [396] - (22) anuzrota vaDe je cAle, anuzrotayArI - nadI Adi pravAhagAmI. e rIte anya traNa bheda... (23) e rIte sAdhu, je abhigraha vizeSathI upAzraya samIpe krama vaDe kuLomAM bhikSA kare te anuzrotayArI matsya vat anuzrotavArI che. je sAdha utkramathI gharone vize bhikSA karato upAzrayamAM Ave te bIjo. je kSetranA tathI bhikSA kare te trIjo. maLe [bhikSA kare - gaveSa] te coyo. (24) mINano goLAkAra piMDa, e rIte anya goLA paNa jANavA. vizeSa A ke - lAkha, kASTha, mATI prasiddha che... (25) jema te goLAo mRdu, kaThina, kaThinatara, kaThinatama kama vaDe hoya che, je puruSo pariSahAdimAM mRdu, dRDha, deDhatara, deDhatama satyavALA hoya che te mINAdi goLA samAna che. (26) loDhAnA goLA Adi prasiddha che... (27) A loDhAnA goLA AdinA krama vaDe guru gurUtara, guratama ane atyaMta gurU vaDe je puruSo AraMbhAdi pravRttithI upArjita karma-bhAravALA hoya che te loDhAnA goLA samAna Adi vyapadezavALA che athavA snehabhArathI bhAre che. (28-29) rUpAdi goLAomAM kramazaH a guNa, guNAdhika, guNaadhikatara, guNAdhikatamane vize puruSo samRddhi ke jJAnAdi guNathI samAnapaNe yojavA... (3) pAMdaDA mAphaka pAtaLApaNe je talavArAdi che te patro - khaga je che te asiba, jenA vaDe lAkaDuM chedAya te karama kSarapatra, kadaMbacarikAdi za... (31) khaganA zIgha chedakapaNAthI je jadI snehapAzane chede te asipatra samAna, jema sanakumAra * * * karI pharI upadezathI bhAvanA abhyAsathI tehatarane chede te karama samAna, tathAvidha zrAvakavatu. * x * je mRtadharmano mArga sAMbhaLe to paNa sarvathA sneha chedanamAM asamartha che, dezavirati mAtra svIkAre che. te kSatra samAna. mura, 5 kezAdine chede che, tema je snehanuM chedana mAtra manoratha vaDe kare che te coro - avirati samyagurdaSTi athavA je guru Adine vize zIgha, maMda, maMdatara, maMdatamapaNe sneha chede che te. (38) kAMdha AdithI je banAvAya te kaTa - sAdaDI, - X - ghAsathI banela te saMbakaTa, vAMsanA kaTakAthI banela te vidalakaTa, carmathI banela carmakaTa, kaMbala te kaMbalakaTa... (33) A suMbakaTAdine vize abha, bahu, bahutara, bahutama avayavo vaDe
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/168 thI 36 123 pratibaMdhamAM puraSo yojavA, te A rIte - guru AdimAM jeno alpa pratibaMdha che te alA asatyAdi vaDe nAza thavAthI saMbakaTa samAna che, e rIte sarvatra bhAvavuM. (34) catupado - Dlayara paMcendriya tiryaMco, eka khuravALA te ekakhurA - azvAdi. be khuravALA te gAya Adi. sonInA adhikaraNarUpa eraNa, tenA jevA pagavALA - hAthI Adi. nakhavALA te sanakhapada - siMha Adi. A sUtra ane pachInA be sUtromAM jIvone puruSa zabda vaDe vAcya hovAthI puruSAdhikArapaNuM che... (35) camamaya pAMkhavALA - vAgulI Adi, lomanI pAMkhavALA - haMsAdi, bIDAyela pAMkhavALA te samudgaka pakSI, te bahAranA dvIpa samudrone vize jANavA, e rIte vitatapakSI paNa. (36) kSudra anaMtara bhavamAM mokSa gamana abhAvathI adhama prANavALA te kSudraprANA. saMpUrNa vaDe thayela te saMmUrNima. tiryaMca saMbaMdhI yoni jemanI che te saMmUrNima paMcendriya tiryaMcayonika... (38) mALAthI utaranAra, koI pakSI mALAthI nIce Ave paNa bALaka hovAthI paribhramaNa karavAne asamartha-te eka. bIjo paribhramaNa karavA samartha che, paNa bIkaNa hovAthI mALAmAMthI utarato nathI. bIjo ubhaya samartha che, cotho ubhaya asamartha che. (38) bhikSAcayae janAra paNa glAna, pramAdAdi kAraNe paribhramaNa na karanAra te eka. bIjo upAzrayathI nIkaLato paribhramaNa zIla che, paNa sUtrArtha AsaktithI bhikSAcaryAe javA asamartha. trIjo-cotho bhaMga spaSTa che. (39) tapa vaDe kRza deha ane kaSAyane kRza karela, e rIte traNa bhaMga che. (40) zarIrathI kRza, kaSAyAdithI kRza AtmA te nikRSTAtmaka athavA tapathI kRza deha pUrve hato . pachI paNa che. ahIM prathama sUtra vyAkhyA karavI. * * * (41) budhavanA kAryabhUta sakriyAnA yogathI budha - x * vaLI bughaviveka sahita mana te eka, bIjo budha, temaja che, budha te viviktamanathI che trIjo asat kiyAvALo che mATe abudha, vivekI hovAthI budha * x * (42) anaMtara sUga vaDe e ja kahe che - sat kriyAvALo hovAthI budha, jenuM mana buddha che, te buddha hRdaya - vivekayukta mana hovAthI athavA zAstrajJa hovAthI budha ane kAryamAM amUDha lakSaNa hovAthI buddhahadaya. (43) AtmAnA hitamAM pravartanAra, te AtmAnukaMpaka - pratyeka buddha, jinakabhI ke nirdaya.. parAkaMpaka niSkitArthatAthI tIrthakara ke AtmAnI apekSA vinA, dayAvALA, - metAryamuniva.. ubhayAnukaMpaka te vikalpI.. ubhayanI anukaMpA na karanAra pApAtmA, kAlazaukarikAdi. anaMtara puruSanA bheda kahyA. puruSanA vyApAra viroSane kahe che- * sUjha-380,381 - [ace] - (1) saMbhoga cAra bhede che - divya, Asura, rAkSasa, manuSyano. - (2) saMbhoga cAra bhede che - deva devI sAthe saMvAsa kare, deva asurI sAthe saMvAsa kare, asura devI sAthe saMvAsa kare, asura asurI sAthe saMvAsa kare. 128 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 (3) saMbhoga cAra bhede che . deva devI sAthe saMvAsa kare, deva rAkSasI sAthe saMvAsa kare rAkSasa devI sAthe saMvAsa re, rAkSasa rAkSasI sAthe saMvAsa re. (4) saMbhoga cAra bhede che - deva devI sAthe saMvAsa kare, deva mAnI sAthe saMvAsa kare, manuSya devI sAthe saMvAsa kare, manuSya mAnuSI sAthe saMva. () saMbhoga cAra bhede che - asura asurI sAthe saMvAsa kare, asura rAkSasI sAthe saMvAsa kare Adi cAra.. (6) saMbhoga cAra bhede che - asura asurI sAthe saMvAsa kare asara mAnuSI sAthe saMvAsa re Adi cAra, () saMbhoga cAra bheda che rAkSasa rAkSasI sAthe saMvAsa kare, sakSasa mAnuSI sAthe saMvAsa kare - Adi cAra bheda. [381] cAra bhede apadavaMsa kahyo - AsurI, abhiyoga, saMmoha, devajhibiza... cAra kAraNe jIvo asurapaNAne yogya karma kare che, te A - krodhI svabhAvaNI, kalaha svabhAvathI, AsaktithI tapa karatAM, nimitAdinI AjIvikA karavAthI... cara kAraNe jIvo abhiogatA yogya karma kare che - Atma garva vaDe, paraniMdA vaDe, bhUtikarma vaDe, kautukakaraNa vaDe... cAra kAraNe jIva saMmohANA yogya Aya upArje che * unmArga dazanAthI, mAnA aMtarAya vaDe, kAmabhoganI AzaMsAthI, lobha vaDe nicANa karavA vaDe... cAra kAraNe jIva devakibiNikatAnuM Aya upArje che - arihaMtano avavAda karatA, arihaMta pajJakha dharmanA avarNavAdathI, AcArya-upAdhyAyanA varNa-vAdathI, cAtuvarNa saMghanA avarNavAdathI. * vivecana-380,381 - [38] sUtra saraLa che. vizeSa A - strI sAthe saMvasana - zayana karavuM te saMvAsa. svarga, temAM vasanAra deva paNa upacArathI ghe, temAM thayela te divya arthAta vaimAnika saMbaMdhI. bhavanapati vizeSa asura saMbaMdhI. e rIte anya be. vizeSa A * sakSasa te vyaMtara vizeSa. deva, asuradinA saMyogathI cha catugI sUtro thAya che. purUSakriyAdhikArI apavisa sUtra [381] vinAza thavo te apaDavaMsa - cAstrino ke tenA phaLano asura Adi bhAvanAjanita vinAza. asura bhAvanA janita te Asura, athavA je anuSThAnamAM vatato asuravane utpanna kare, tenA vaDe AtmAne vAsita karavo te AsurabhAvanA, e rIte bIjI bhAvanA paNa che. abhiyoga bhAvajanita te abhiyoga. saMmohabhAvanA janita te saMmoha. devakibika bhAvanA janita te daivakiSi . kaMdarpa bhAvanAjanita te kAMda". apavaeNsa pAMcamo che, paNa catuHsthAnakane lIdhe kahI nathI. bhAvanA AgamamAM pAMca kahI - kaMdarpa, devakibiSI, abhiogI, AsurI, saMmohI. A pAMca saMkSipta bhAvanA kahI che. A pAMca bhAvanAone paikI je bhAvanAmAM jIva varte che, te aA cAstrinA prabhAvathI tevA prakAranA devone vize jAya che. kahyuM che ke - A apazasta bhAvanAmAM vatA saMyata, tevA devone vize jAya che, teo cAthiI hIna che, tethI devomAM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/380,381 129 130 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ javAnI tene bhajanA che. AsurAdino apavaMsa kahyo. te asurasvAdino hetu che. mATe asuradi bhAvanAnA sAdhanabhUta karmonA kAraNone cAra sUtro vaDe kahe che - ga sugama che. vizeSa A - asurone vize thayela te Asura-asura vizepano je bhAva te Asurava, supaNAne arthe ke asurapaNAe tenA AyukAdi karma karavA mATe AraMbha kare che, te A * krodhanA svabhAvapaNAthI, kalA saMbaMdhathI, AhAra-padhi-zayyAdimAM pratibaddha bhAvarUpa tapazcaryA vaDe ane traNa kALa saMbaMdhI lAbha-alAbha Adi viSayaka nimittathI meLavela AhAradi vaDe upajIvana. A artha anyatra A pramANe che - kalahamAM anubaddha, AsaktithI tapa karanAra, nimitabhASI, kRpA ane anukaMpA rahita te AsurI bhAvanA. je kArya pratye yogya che te abhiyogya - kiMkara devavizeSo, teono je bhAva te AbhiyogyatAe.. potAnA guNanA abhimAna vaDe.. paranA doSanA kahevAthI.. javaravALA Adine rAkha AdithI rakSA karavA vaDe.. saubhAgyAdinA nimite bIjAnA mastake hasta bhramaNAdi vaDe maMtrakriyA Adi karavA vaDe.. - anyatra A pramANe kahyuM che - kautuka, bhUtikarma, pragna, svapnAdi kathana, nimitathI AjIvikA calAve tathA Rddhi-rasa-sAtA gaurava sahita ukta pravRttithI Abhiyogya bhAvanA kare che. saMmoha pAme che te saMmoha-mUTAtmA deva vizeSa, teno je bhAva te saMmohatA, tene mATe ke saMmoha5NAe.. unmArga dezanA-samyagdarzanAdi bhAvamArgathI viruddha dharmanA kathana vaDe.. mokSamArgamAM pravRttane vina karIne, zabdAdi viSayonI abhilASA karavA dvAya.. gRddhi vaDe niyANuM karavuM te - A tapa AdithI mane cakavartIpaNuM Adi maLo evI dRDha kAmanA karIne. A bhAvanA aNa A rIte che - umAgadizaka, mArganAzaka, viparIta mArgano svIkAra, moha vaDe bIjAne mohita kare, te saMmohabhAvanA kare che. devo mathe kilbipa-pApa, tethI ja aspRzyAdi dharmavALo deva te devakibiSa. zeSa varNana temaja jANavuM. vALa - niMdA, khoTA doSanuM AropaNa karavuM. anyatra kahyuM che ke - jJAnanI, kevalInI, dharmAcAryanI, sarva sAdhunI niMdA karanAra tathA mAyAvI prANI kibipiDI bhAvanA kare che. cAra sthAnaka hovAthI ahIM kaMdarpabhAvanA kahI nathI, bhAvanAnuM varNana che mATe kahe che kaMdarpa - kAmakathA karanAra, kakayya-bhAMDavata peTA karanAra, dravazIla-garvathI zIghagamana ane bhASaNAdi karanAra, veza-vacanAdi vaDe sva-parane hAsya utpaNa karanAra, bIjAne indrajAlAdi vaDe vismaya karAvanAra evo jIva kaMdarpa bhAvanA karanAra.. A apaDavaMsa pravajyAvALAne che mATe pravajyA sUtra * sutra-38ra ; (1) padjyA cAra bhede che - Aloka pratibaddha, paraloka pratibaddha, ubhayaloka pratibaddha, apatibaddha. (2) djyA cAra bhede che - agrataH pratibaddha, [6/9]. mAtaH pratibaddha, ubhaya pratibaddha, apatibaddha.. (3) pratayA cAra bhede che - vAta padjyA, AkhyAta padjyA, zRMgAra padjyA, vihagagati pravajyA.. () cAra bhede pravajyA kahI - pIDA ApIne, bhagADIne, traNa mukAvIne, bhojananI lAlaca vaDe.. (5) pattA cAra bhede che - naTakhAditA, bhaTAditA, siMhakhAditA, zRMgAlAdita... (6) kRSi cAra bhede che - vAvitA, parivAvitA, niMditA, pariniMdida... () e pramANe pravajA cAra bhede kahI - vAvitA - yAvatu - pariniMditA... (2) cAra bheda pavA kahI - dhal nA puMja samAna, dhAnyanA paMja nahIM kareta samAna, verAyelA dhAnya samAna, khaLAmAM mukela dhAnya samAna. * vivecana-382 : sUma sugama che, paraMtu 1- nivahi Adi mAsanA arthInI dIkSA o ihaloka pratibaddha. 2- janmAMtare kAmAdinA arthInI dIkSA. paraloka pratibaddha. -3- ubhayanA arthInI dIkSA te ubhayaloka pratibaddha. -- viziSTa sAmAyikavALAnI dIkSA te pratibaddha.. (1) purata: - dIkSA levAthI bhAvimAM ziSya, AhAra AdimAM je pratibaddha che... (2) mAta; * pAchaLathI, svajanAdimAM pratibaddha... (3) koI baMnemAM pratibaddha... (4) apatibaddha - pUrvavat. (1) avapAta - sadganI sevA, tethI je pravajyA che... (2) AkhyAta - 'tuM dIkSA le' ema kahevAthI dIkSA lenAra - AryarakSitanA bhAI phangarakSita mAphaka.. (3) zRMgAra - saMketathI pravajyA - metAdi mAphaka athavA tuM dIkSA le tyAre huM laIza evA saMketathI... (4) vihagagati - pakSI jema bIje jAya che te nyAya vaDe parivAradinI viyogathI ekalA dezAMtaragamanathI je dIkSA che. athavA pakSInI jema athavA parAjaya pAmIne dIkSA le che. (1) suthArvavRtta - pIDA utpanna karIne devAya te pravajyA - je rIte sAgaracaMdra munie municaMdra rAjAnA putrane dIkSA ApI. pAThAMtarathI zArIrI ke vidhAbalathI devAtI dIkSA ... (2) puthAvaphara - Arya rakSitanI jema bIje sthaLe laI jaIne athavA pUta - dUSaNane dUra karavA pavitra karIne apAtI dIkSA... pAThAMtarathI yuvAvara * gautamasvAmIe samajAvIne kheDUtane ApI tema jANavA pratijJA karAvIne dIkSA apAya che... (3) kAvatta - sAdhu vaDe choDAvIne je dIkSA apAya che te, telane mATe dAsatva pAmela bahenanI jema... (4) rivuyAvakRtta - vRtAdi vaDe paripUrNa bhojanane mATe je dIkSA apAya te- Aryasuhastioe garIbane Apela dIkSAnI jema. (1) naTa khAditA - naTanI jema saMvegarahita dharmakathA karIne meLavela bhojanAdinuM khAvuM te... athavA naTavat saMvegazUnya dharmakathanarUpa jeno svabhAva che te naTasvabhAvA.. e rIte bhaTa AdimAM paNa jANavuM. - vizeSa A - tayAvidha bala batAvIne meLavela bhojanAdinuM khAvuM jene che te... bhaTakhAditA - bhATa vRtirUpa svabhAvavALI, siMhavatuM zauryanA atizaya vaDe anyanI avajJA vaDe meLavela ke bhakSaNa vaDe jema zarU karyuM
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/382 tema khAvuM te... zIyALavat - dInavRttithI meLaveluM ke anya sthaLe khAvuM. vAvita - eka vakhata dhAnya vavAya evI... parivAvita - be ke traNa vAra ukheDIne anya sthAne ropavAthI - zAlinI khetIvat... niMdita - eka vakhata vijAtiya ghAsa Adine dUra karavA vaDe zodhela... pariniMdita - be ke traNa vakhata tRNAdinA zodhana vaDe kRSI. pravrajyA to sAmAyikanA AropaNa vaDe te vAvitA... niraticAra cAstriIne mahAvatAropaNa vaDe ke sAticAra cAstriIne mUla prAyazcitta dAnathI... niMditA-eka vakhata aticAranA AlocanathI... ane pariniMditA - vAraMvAra aticAra AlocanA karavI. 131 dhAnyapuMja samAna - khaLAmAM tUsa vagere kacaro kADhIne nirmaLa karela te. - samasta aticArarUpa kacarAnA abhAva vaDe meLavela svabhAvapaNAthI. te eka... bIjI - khaLAmAM ja vAyu vaDe kacarAne uDAvela paNa Dhagalo nahIM karela evA dhAnya samAna pravrajyA, je alpa prayatna vaDe sva svabhAvane prApta karaze... trIjI - baLadanA khurathI chUTA thayelA dhAnyAmAna, je sahaja utpanna aticArarUpa kacarAvALI hovAthI sAmagrI vaDe kAla vilaMbathI svasvabhAvane meLavavA yogya che te dhAnya vikirNa samAna che... cothI, kSetrathI lAvela ane khaLAmAM rAkhela dhAnya jevI pravrajyA, te bahutara aticAra saha hovAthI ghaNAM kALe prApya svasvabhAvavALI che, te dhAnya saMkarSita samAna jANavI. A pravrajyA saMjJAnA vazathI A prakAre che, mATe saMjJA nirUpaNa kare che- * sUtra-383,384 7 [383] - (1) saMjJA cAra bhede kahI - AhAra saMjJA, bhaya saMjJA, maithuna saMjJA, parigraha saMgha... (2) cAra kAraNe jIvane AhAra saMA utpanna thAya che udara khAlI thavAthI, kSudhAvedanIya karmodayathI, tevI matithI, tenI ciMtAthI. (3) sara kAraNe bhaya saMjJA utpanna thAya - hInasatvapaNAthI, bhaya vaidarbhIya karmodayathI, tevI matithI, bhayanI ja vicAraNA karavAthI. (4) cAra kAraNe maithuna saMjJA utpanna thAya - mAMsa ane ktanI vRddhithI, mohanIya karmodayathI, tevI matithI, niraMtara viSayonA ciMtanathI. (5) cAra kAraNe parigraha saMjJA utpanna thAya - - avimuktatAthI, lobhavedanIya karmanA udayathI, tevI matithI, satata dhananuM ciMtana karavAthI. [384] kAma cAra bhede kahyA che - zrRMgAra, karuNa, bibhatsa, raudra, zrRMgAra kAma devone hoya che, karuNa kAmo manuSyone hoya che, bIbhatsa kAmo tiryaMcone hoya che, raudra kAmo nairayikone hoya che. * vivecana-383,384 : [383] sUtra spaSTa che. vizeSa A - jANavuM te saMjJA - caitanya. te asAtA vedanIya ane mohanIya karmanA udayajanya vikArayukta che, AhArAdi saMjJA rUpe kahevAya che. temAM AhArano abhilASa te AhArasaMjJA, bhayamohanIya vaDe saMpAdha jIva sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 pariNAma te bhayasaMjJA, vedodaya janita maithuna abhilASa te maithuna saMjJA, cAstrimohodaya janma parigrahano abhilASa te parigraha saMjJA che. [te cAre A pramANe che-] 1- khAlI udara vaDe, AhAra kathA zravaNathI thayela mati vaDe, AhAranI satata ciMtA vaDe [AhAra saMjJA thAya che]... 2- sattvanA abhAvathI, bhayavArtA zravaNa ane bhayaMkara vastune jovAthI thayela mati vaDe, ihalokAdi bhayarUpa arthanI vicAraNAthI [bhaya saMjJA thAya che.]... 3- jenA mAMsa, zoNita vRddhi pAmyA che te cittamAMsa zoNita, tenA bhAvapaNe mAMsa, raktanI vRddhi thavA vaDe, kAmakrIDA kathAzravaNAdi thayela buddhi vaDe, maithunarUpa arthanuM vAraMvAra ciMtana karavAthI maithuna saMjJA thAya che]... 4- saparigrahapaNAe, sacetanAdi parigraha darzanathI thayela mati vaDe, parigrahanA ciMtanathI. 132 [384] saMjJAo ja kAmagocara che, mATe kAmanirUpaNa sUtra spaSTa che. vizeSa A - jAma - zabda Adi, devone zRMgAra-kAma che. ekAMtika ane AtyaMtika manojJatvathI atyaMta ratirasanuM sthAna hovAthI ratirUpa ja zrRMgAra che. kahyuM che - anyonya Asakta strI-puruSa saMbaMdhI rati svabhAva te zrRMgAra... manuSyone karuNa-kAma che, tucchapaNAthI, kSaNamAM joyela naSTa thavAthI ane zukra-zoNitAdithI yukta dehanA zocanAtmaka hovAthI tathAvidha manojJapaNuM hotuM nathI, karuNa rasa zoka svabhAva ja che... tiryaMcone bibhatsa kAma hoya che, kemake te jugupsA sthAna che. - 4 - nairayikone atyaMta aniSTapaNAe krodhotpAdaka hovAthI raudradAruNa kAma hoya che. kahyuM che ke - raudra rasa ja krodharUpa che. A kAmo tuccha ane gaMbhIranA bAdhaka-sAdhaka che, mATe tucchane tathA gaMbhIrane kahevA icchatA sUtrakAra dRSTAMta sahita sUtra kahe che-- - sUtra-385 : (1) udaka cAra prakAre che - koI uttAna ane uttAnaudaka, koI uttAna ane gaMbhIrodaka, gaMbhIra ane uttAnodaka, gaMbhIra ane gaMbhIrodaka. (ra) e pramANe puruSo cAra bhede che - uttAna ane uttAnahRdaya, uttAna ane gaMbhIra hRdaya. Adi cAra. (3) uMdaka cAra bhede che uttAna ane uttAna avabhAsI, uttAna ane gaMbhIra avabhAsI Adi cAra... (4) e rIte puruSo cAra bhede che - uttAna ane uttAna avabhAsI, uttAna ane gaMbhIra avabhAsI Adi cAra. (5) udadhi cAra bhede che uttAna ane uttAnodadhi, uttAna ane gaMbhIrodadhi Adi cAra... (6) e rIte puruSo cAra bhede kahyA - uttAna ane uttAna hRdaya Adi cAra... (7) udadhi cAra bhede che - uttAna ane uttAna avabhAsI, uttAna ane gaMbhIra avabhAsI... (8) e pramANe cAra bhede puruSo kahyA - uttAna ane uttAna avabhAsI, Adi cAra. * vivecana-385 H sUtra spaSTa che, paraMtu 6 - pANI kahelA che. (1) OMttAna - tucchapaNAthI chIcharuM, vaLI svacchatAthI madhyasvarUpamAM dekhAtuM pANI te uttAnaudaka che. - x - mULamAM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/385 svIkArela udaka zabdathI A padano artha kahevAyelo che, tenA bahuvacanAMtapaNA vaDe ahIM asaMbaMdhyamAnapaNuM che - x - e rIte udadhisUtra paNa vicAravuM... (2) rUAna * pUrvavat gaMbhIra udaka malina hovAthI tenuM svarUpa jaNAtuM nathI... (3) - agAdha, ghaNuM pANI hovAthI ane svacchapaNAthI madhya svarUpa dekhAtuM hovAthI uttAnodaka che... (4) agAdha hovAthI gaMbhIra, malina hovAthI gaMbhIrodaka. (1) puraSa to unAna * bahArathI dekhADela mada ane dInatA AdithI thayela vikRta zarIra, kAya ceSTAthI gaMbhIra che, vaLI dainyAdi guNathI yukta ane guhyane dhAraNa karavAmAM asamartha yitavALo hovAthI uttAna hRdaya che, te coka, bIje kAraNavazAta dalita vikata ceSTAthI uttAna che ane svabhAvathI uttAna hadayanI viparItatAthI gaMbhIra hRdaya che. bIjo dainyAdiva chatAM kAraNavaza AkArane gopavavA vaDe gaMbhIra ane uttAnahadaya pUrvavata athati svabhAvathI tucchahadaya. cotho prathamathI ulaTo. tathA thoDuM pANI hovAthI uttAna ane sthAnavizeSathI uttAna jevo dekhAya che te eka, bIjo * uttAna pUrvavatu paNa sAMkaDA sthAnAdithI agAdha jevo dekhAya che. bIjo gaMbhIra che, tathAvidha sthAnAzritapaNAthI uttAnanI mAphaka dekhAya che. cotho gaMbhIra ane gaMbhIravata che. puruSa to tuccha ane tuccha dekhAya che te eka, bIjo tuccha che paNa vikAra gopavavAthI gaMbhIra dekhAya che, bIjo gaMbhIra che paNa kAraNavaza vikArane dekhADavAthI tuccha jevo dekhAya che. coyo sugama che. udaka sUtra mAphaka udadhi sUtra paNa jANavA. athavA eka udadhi chIcharo hovAthI pahelA ane pachI paNa uttAna che kemake manuSya kSetra bahAra samudromAM velAno abhAva hoya che, te eka. bIjo - pahelA chIcharo, pachI gaMbhIra che, bIjo-prathama gaMbhIra, pachI chIcharo che, cotho sugama che. samudranA prastAvathI have taranArAnuM varNana kare che * sUtra-386 thI 391 : [386] - (1) taka cAra bhede che - samudra ru chuM kahIne taTe, samudra ru chuM kahIne khADI tare che, Adi cAra. (2) taraka cAra bhede che . samudra tarIne vaLI samudramAM sIdAya che, samudra tarIne khADImAM sIdAya che. Adi cAra, [38] kuMbha cAra bhede kahyA - (1) pUrNa ane pUrNa, pUrNa ane tuccha, tucacha ane pUNa, tuccha ane tuccha.. (2) e pramANe paraNo paNa cAra bheda jaNavA.. (3) kuMbha cAra bhede kahyA - pUrNa ane pUrNa AvabhAsI, pUrNa ane tucchovabhAsI, tuccha ane pUrNa AvabhAsI, tuccha ane tuccha AvabhAsI.. (4) A pramANe parapo cAra bhede kahyA che : pUrNa ane pUrNa vibhAsI. (5) kuMbha cAra bhede che - pUrNa ane pUrNarUpa, pUrNa ane tuccha rUpa, Adi cAra... (6) e rIte puro paNa cAra bhede che - pUrNa ane pUNarUpa Adi. 134 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 (7) kuMbha cAra bhede che - pUrNa ane rItikara, pUrNa ane apadala, tuccha ane rItikara, tuccha ane sApadala. (8) e rIte puruSo cAra bheda jANavA. (9) kuMbha cAra bhede kaI - pUrNa paNa kare che, pUrNa ane jharato nathI, tuccha ane jhare che, tuccha chatAM jharato nathI.. (10) e rIte puraSo cAra bheda jANavA. - (11) kuMbha cAra bhede kahA - bhAMgela, jarjarita, pariyAvi, apasliAvi.. (1) e rIte cAstri cAra bhede che - khaMDita yAvatuM niraticAra cA>>i (13) kuMbha cAra bhede kahyA - madhano kuMbha ane madhanuM DhAMkaNa, madhukuMbha ane vizvanuM DhAMkaNa, viSakuMbha ane madhu DhAMkaNa, viSakuMbha ane viSa DhAMkaNa... (14) e pramANe puruSo cAra bhede che - madhukuMbha ane madhuDhAMkaNa Adi cAra, [388] je puraSa niupa ane nirmala hRdayI che, jenI jIbha madhurabhASiNI che, te madhu DhAMkaNavALo, madhukuMbhI samAna che. [38] je puruSanuM hRdaya niSpApa ane nimala che, paNa jenI jIbha sadA. kaTubhASiNI che, te viSavALa DhAMkaNayukta madhukuMbha samAna che. [30] je paravAnuM hadaya pApI ane mAlita che ane jenI jIbha sadA madhura bhASiNI che te madhuyukta DhAMkaNavALA viSakuMbha samAna che. [31] jenuM hRdaya pApI ane malina che tathA jenI jIbha sadA kaTubhASiNI che, te puruSa viSayukta DhAMkaNAvALA viSakuMbha samAna che. * vivecana-386 thI 391 : [386] >> spaSTa che. vizeSa A - (1) tare che te taraka - taranArA che. samudra mAphaka dustara - sarvavirati Adi kAryone taranfma - taruM chuM, ema svIkArI temAM samartha koIka samadrane tare che arthAt te ja samarthana kare che e eka. bIjo tene svIkArIne asamarthapaNAthI goSada [khADI] samAna dezavirati Adi ala tamane tare che-pALe che. bIjo gouda prAyane svIkArIne vayiitarekathI samudraprAyaHne sAdhe che, cotho bhaMga sugama che. (2) samudra prAya kAryane nivahiIne samudraprAya anya prayojanamAM kheda pAme che * kSayopazamanI vicitratAthI nirvAha karato nathI, e rIte zeSabhaMga. * [38] kuMbhanA dRSTAMtathI puruSone ja pratipAdana karavA sUmakAra sUtrane vistAre che, sUtro sugama che. vizeSa A ke - (1) pUrNa - sarva avayavayukata ke pramANopeta, vaLI pUf - madhu AdithI bharela te prathama. bIja bhaMgamAM tucha-mAlI, bIjA bhaMgamAM tuccha - apUrNa avayavavALo ke laghu ane cothA bhaMga sugama che athavA pUrNa bharela, pahelAM ane pachI paNa pUrNa Adi cAra. (2) puraSa-jAti Adi guNothI pUrNa, vaLI jJAnAdi guNothI pUrNa athavA dhanathI ke jJAnAdi guNothI pahelA ane pachI pUrNa, e rIte bIjA che. (3) avayavo vaDe ke dahIM AdithI pUrNa ane jonArAone pUrNa ja jaNAya
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/386 thI 391 135 che te pUrNAvabhAsI e eka. bIjo pUrNa che paNa koI hetuthI cokkasa prayojananA asAdhakapaNAdithI tuccha jaNAya che, ema bIjo be bhaMga che. (4) puraNa to dhana, kRtAdi vaDe pUrNa ane tenA viniyogathI pUrNa ja jaNAya che, te eka. bIjo dhanAdinA aviniyogathI tuccha ja jaNAya che, bIjo-dhanAdithI tuccha che, paNa koI rIte prasaMgane ucita pravRttithI pUrNa jevo jaNAya che ane cotho tuccha che ane ukta rIte tuccha jaNAya che. (5) pANI AdithI pUrNa, vaLI pUrNa athavA pavitra rUpa jenuM che te pUrNarUpa ke pavitrarUpa, te prathama bIjA bhaMgamAM tuccha - jeno AkAra hIna che te tuccharUpa. ema zeSa be bhaMga jANavA... (6) puruSa to jJAnAdi vaDe pUrNa ane pUrNarUpa athavA viziSTa joharaNAdi dravyaliMganA sabhAvathI puNyarUpa-susAdhu te eka. bIjo kAraNavaza tajela vezavALo susAdhu. bIjo bhaMga-jJAnAdi rahita nikUvAdi ane cotho jJAnAdithI hIna ane dravyaliMgathI hIna. (9) pUrNa - pUrvavat. - x - koI ghaTa prItine mATe thAya te piyArtha, kemake kanakAdimaya hovAthI sArabhUta che, tathA parata - jenuM kAraNabhUta mATI Adi dravya asuMdara che te athavA vidArAya che te avadala, kaMIka ocho pAkela hovAthI asAra che, tuccha ghaTa paNa e rIte jANavo. (8) puruSa ghana, kRtAdi vaDe pUrNa ane priyAI - koIka priyavacana tathA dAnAdi vaDe priyakArI - sArabhUta che, bIjo tevA nathI mATe padala che - paropakAra karavAmAM ayogya che, tuccha paNa te rIte samajavo. (9) ghaTa pUrNa che, to paNa jalAdi jhare che, ahIM jalAdi vaDe tuccha ocho te ja kare che. mapi zabda sarvatra pratiyogInI apekSAe che. (10) koI puruSa ghana ke zrutAdithI pUrNa che ane tene Ape che, te eka. bIjo to parNa che paNa dhanAdi Apato nathI, trIjo aA dhanAdivALo che, to paNa dhana, zrutAdine Ape che, cotho dhanAdi rahita che - Apato nathI. (11) fra - phUTelo, naMti - phATavALo, zrAva - dupakava hovAthI jharanAro, aparizrAvo - kaThina hovAthI na jharanAro. (12) cAri, fpanna - mUla prAyazcittanI prAptivALu - bhAMgeluM, bIjuM jarjarita - chedAdi prAyazcitanI prApti yogya - nabaLuM. parizrAvi - te sUma aticApaNAthI - alA doSavALuM cAstri ane niraticArapaNe cAstri te aparizrAvI che. ahIM punA adhikAramAM paNa je cAsTilakSaNa puSadharma kahela che, te dharma ane dharmAnuM kathaMcita abhedapaNuM hovAthI jANavuM. (13) madhuno kuMbha te madhukuMbha arthAt madhuthI bharela ke madhu che. upadhAna - DhAMkaNa jenuM te madhupidhAna. ema bIjA traNa bhAMgA jANavA. (14) puruSa sUtra svayameva sUtrakArazrI vi Adi gAthAthI kahe che. (388 thI 391] gAthA yatuSTamAM - haidya - mana, mapApa - hiMsArahita, nupa 136 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 apati rahita ane madhurabhASiNI jillA je puruSane vidhamAna che te puraSa madhukuMbhanI jema madhukuMbha che ane madhupidhAnanI jema madhupidhAna che. ema prathamabhaMga yojavo. sUma-390mAM hRdaya klaSamaya - apItivALuM, upalakSaNathI pApavALuM ane je madhurabhASiNI jillA te je puruSamAM nitya vidhamAna che te puruSa vipakuMbha ane madhupidhAna che. ahIM kahela cotho puruSa upasarga kartA thAya, mATe upasarga prarUpaNA* sUtra-392 - (1) upara cAra bheda kahyA * divyA-manuSyA-tiryaMcayonikA * Atma saMcetanIyA... (2) divya upasargo cAra bhede kahyA * hAsyathI, dveSathI, vimarzathI, upahAsathI... (3) manuSya saMbaMdhI upasargo cAra bhede kahA. hAsyathI, paheSathI, vImaMsAthI, kuzIla pratisevanAthI... (4) tici saMbaMdhI upasargo cAra bhede kahyA * bhayathI, pahelathI, AhAra hetuthI, sva sthAnanI rakSA mATe... (5) Atma saMcetanIya upasargo cAra bheda kahyA - saMgharphonathI, paDI javAthI, staMbhanatAthI, lezanatAthI. * vivecana-392 : tra saraLa che. vizeSa A - samIpe prApta thavArUpa athavA dharmathI jeo vaDe bhraSTa karAya che te upasargo - bAdhA vizeSa. te katanA bhede cAra prakAre che * * * divya, manuSya, tiryaMcasaMbaMdhI, AtmasaMtanIya. - AtmA vaDe karAya che te Atma saMcetanIya, temAM divyaupasargo hAsyathI thAya che athavA hAsya vaDe utpanna thavAthI hAsya upasargo. e rIte anya upasaNomAM jANavuM. jema bhikSArthe grAmAMtara gayela kSullaka munioe vyaMtarIne prArthanA karI - jo ame icchita bhojana meLavazuM to tane udareka Adi ApazuM, ema svIkArIne iSTa bhojana prApta thatAM 'A tAruM che' ema kahIne uDekAdi teoe pote khAdhu. devIe hAsya vaDe teonA rUpane chupAvIne teonI sAthe kIDA karI. kSullaka muni na AvatA gaccha munioe AcArya pAse nivedana karyuM. devIe kSullakone vina karela che, pachI samartha munie uDecchAdi yAcIne devIne ApatA teNIe kSullaka munine choDyA. prasveSathI - jema saMgame bhagavaMta mahAvIrUM upasargo karyA. vimarSathI - jema vaSaRitumAM koI devakulikAmAM keTalAMka mahAnubhAva sAdhu cAturmAsa rahyA. pachI teo aba gayA. temAMthI eka sAdhu punaH tyAM AvIne rahyA, devIe vicAryuM ke - A sAdhunA svarUpanI parIkSA karuM, teNI upasarga karavA lAgI che. pRthak * bhinna bhinna mAtrA-hAsyAdi vasturUpa che jeone vize te pRtham vimAnA athavA vividha mAtrA vaDe hAsyAdi upasarga kare. jema saMgama deva ja vimarSa dvArA prasveSa vaDe upasarga karato hato. manuSya saMbaMdhI - hAsyathI, jema gaNikA pugI kSullaka munine upasarga karatI hatI. munie teNIno daMDa mAryo. rAjA pAse vivAda gayo ityAdi. pradveSathI somila brAhmaNe gajasukumArane mAryA. parIkSA mATe - cANakyanA kahevAthI caMdragupta dharmaparikSA
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/392 133 karI, jaina sAdhu kSobha na pAmyA. kuzIla eTale ahamanuM pratisevana, teno bhAva te pratisevanatA upasarga athavA kuzIlanuM pratisevana che jeone te pratisevanako -x - jema vasati mATe, proSitabhartRkA strInA gharane vize sAMje sAdhu AvyA tyAre irSALu evI cAra strIe sAdhune vasati ApI. dareka strIe cAra prahara sudhI sAdhune upasarga karyo paNa te kSobha na pAmyA. bhayathI zvAnAdi tiryaMco kahe che. dveSathI caMDakauzika bhagavaMtane Dazyo, AhAra hetuthI siMhAdi ane sthAna rakSArthe kAgaDI uparNa kare. AtmasaMtanIya - ghanatA eTale ghasavA vaDe, jema AMkhamAM ja paDatA AMkhane mazaLI pIDA pAme che - X* paDavA vaDe - jema upayoga vinA cAlanAranuM patanA thatA du:khI thAya che. staMbhana vaDe - tyAM sudhI beTho, ubho ke sUto, jyAM sudhI paga vagere akaDAI jAya te staMbhanatA. zleSaNA vaDe - jema pagane saMkocIne raho, jethI vAyu vaDe paNa rahI gayA. vRttikAre cAra gAthA noMdhI che, jeno artha prAyaH upara kahevAI gayo. upasargo sahevAthI karmakSaya thAya che, tethI karmasvarUpa batAve che* sUtra-393 thI 396 : [368] kama cAra bheda kahyA - zubha ane zubha, zubha ane azubha, azubha ane zubha, azubha ane azubha... karmo cAra bhede kahyA - zubha ane zubhaviSAkI, zubha paNa zubha nikI, azubha paNa zubhavikI, azubha ane azubhavipAkI... karma cAra bhede - prakRti, sthiti, anubhAva, pradeza. [34] saMdha cAra bhede che - zramaNa, zramaNI, zrAvaka, zrAvikA [35] buddhi cAra bheda cheautikI, vainAyika, kArmika, pAriNAmikI... matiyAra bheTe che - avagrahamati, IhAmati, apAyamati, dharaNAmati - athavA * mati cAra bheda che - ghaSAnA pANI samAna, viraDAnA pANI samAna, taLAvanA pANI samAna, sAgaranA pANI samAna [396] saMsArI jIvo cAra bhede che - nairayika, tiryaMca, manuSya, deva... sarva jIvo cAra bhede kahA - manoyogI, vacanayogI, kAyayogI, ayogI - athavA * sajIvo cAra bhede kahan * zrI vedALA, puruSa vedavANA, napuMsaka vedanALA, AvedakA - athavA - sarve jIvo cAra bhede kahyA - cakSudarzanI, acakuMdanI, avadhidarzanI, kevaladanI - athavA sarve jIvo cAra bhede kahyA * saMyata, asaMyata saMtasaMyata nosaMyatAsaMyata. * vivecana-393 thI 396 : [33] sUtra spaSTa che. vizeSa A - karAya te karma-jJAnAvaraNIyAdi. -1- te TM * punya prakRtirUpa, punaH guma - zubhAnubaMdhItvathI - bharatAdi jema. -2 zubha pUrvavatu paNa azubha - brahmadattanI jema. -3- azubha - pApaprakRtti rU5, paNa zubhAnubaMdhItvathI zubha - du:khIne akAma nirjara thavAthI. 4- azubha pUrvavatuM, 138 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 azubhAnubaMdhI, jema dhIvara. 1- juna - sAtA Adi, sAtAdipaNe bAMdhya temaja udayamAM je Ave te zubhavipAka. -- zubhapaNe je bAMdhela te saMkramaNakaraNathI azubhapaNe udayamAM Ave. *3- saMkramakaraNathI karmamAM bIjA karmano praveza. kahyuM che ke - mUlapakRti vaDe abhijJa, uttara pravRttione AtmA, prakRtinA svabhAvathI saMkramAve che. AtmA amUrta hovAthI kaI rIte saMkramAve ? adhyavasAyacI. matAMtare A pramANe - Ayukarma prakRtti ane darzana ane sAtrimohanI prakRtino saMkrama na thAya. zeSa prakRtino svajAtimAM saMkama thAya. azubhapaNe bAMdhela ane zubhapaNe udayamAM Ave trIju-cothuM sugama che. trIjuM karmasUtra, cothA sthAnanA uddezA-ra-nA baMdhasUkavatu jANavuM. cAra prakAranA karmanA svarUpane saMgha ja jANe che mATe saMghasatra [394] saMgha sarvatra puruSanA vayana vaDe saMskArita buddhithI hoya. buddhi, mativizeSathI hoya mATe ati sUtra. buddhi ane matinA sUtro sugama che. vizeSa A - saMgha eTale guNaratnanA pANabhUta jIvono samudAya. te saMghamAM - tapazcaryA kare te zramaNa athavA zobhana mana vaDe - nidAna pariNAma lakSaNa pAparahita cita sahita varte che te samanasa tathA svajana-parajana vize jenuM mana tulya che te samanasa. kahyuM che : sumanavALo, bhAva vaDe pApa-mana na hoya, svajana-parajanamAM ke mAnaapamAnamAM sama hoya te zramaNa athavA zatru-mitra pratye samapaNe varte te samaNa. kahyuM che - sarva jIvomAM jene koI dveSa yogya ke priya nathI, te samabhAva vaDe samana che - zramaNanI jema zramaNI jANavI. zrAvaka - je jitavacanane sAMbhaLe che. kahyuM che - prApta karela daSTi Adi vizaddha saMpatti, sAdhujana pAse roja prabhAte utkRSTa siddhAMta sAMbhaLe tene jinendro zrAvaka kahe che. athavA tavAInA zraddhAnathI sthira thAya te zrA, guNavAna sAd phokomAM dhanane vAve te 2, kliSTa karmajane pheMkI de che . Avo hoya te zrAvA - padArtha ciMtanathI zraddhALutAne daDha kare, niraMtara pAtromAM dhanane vAve, sAdhu sevanathI pApane dUra kare, tene jJAnIo zrAvaka kahe che. * - A rIte zrAvikA paNa jANavI. [395] utpatti che prayojana jenuM te autpAtikI. zuM A buddhi phAyopazamajanya nathI ? satya che, paNa te sAdhAraNa kAraNa hovAthI tenI ahIM vivakSA nathI. vaLI anya zAstra ke kamabhyiAsamAM A buddhinI apekSA nathI paNa buddhinI utpatti pUrve adaSTa, azruta, anAlocita arthane te ja kSaNamAM jema che tema jenA vaDe grahaNa karAya te ubhaya loka aviruddha, ekAMtika phaLavALI e aupatAtikI buddhi che. - X - A buddhi naTapugarohaka AdinI jema jANavI. guranI sevArUpa vinaya jemAM kAraNa che athavA vinayapradhAna che jemAM te vainayikI buddhi kAryabhAra vistaraNa samartha, dharma-artha-kAmanA zAstro saMbaMdhI sUjhArthano paramArtha grAhI ane ubhayalokamAM phaLavALI A vainAyikI baddhi che - x-naimittika siddhaputra ziyAdinI jema jANavI.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/393 thI 396 zikSaka vinA zIkhela te karma, AcArya pAse zIkhela te zilpa ke koI vakhata karAtuM te karma ane niraMtara vyApAra te zilpa. kAryathI utpanna te karmajA buddhi. vivakSita kAryamAM manane joDavAthI, paramArthane jANanArI, kArya abhyAsa ane vicArathI vistarela - 4 - te karmajA buddhi che. - x - sonAcAMdInI parIkSA karanAra ane kheDUta Adi jevI buddhi. 139 pariNAma - dIrdhakALa paryanta pUrvApara padArthanA avalokanathI utpanna Atmadharma, te jenuM prayojana che ke te pradhAna che te pAriNAmikI buddhi. vaLI anumAna, kAraNa mAtra ane dRSTAMto vaDe sAdhya sAdhikA, vaya vipAkathI puSTa, abhyudaya-mokSa phaLavALI A buddhi che. abhayakumAravat. manana karavuM te mati. temAM samasta vizeSApekSA rahita nirdeza na karAyela evA rUpa Adi sAmAnya arthanuM prathama grahaNa te avagraha, tarUpa mati te avagrahamati, e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa A - gRhita arthanuM vizeSa Alocana te ihA. Alocita arthano nizvaya te apAya. nizcita artha vizeSanuM avicyutapaNe dhAravuM te dhAraNA. jhAMkhara - udakano kuMbha, temAM rahela udaka jevI mati. kemake prabhUta arthagrahaNa, utprekSaNa dharaNa sAmarthya abhAvathI alpatva ane asthirapaNAthI hoya che. araMjarodaka thoDuM che ane zIghra khAlI thaI jAya che. bIjI mati - nadI kinArAdimAM pANI mATe karela khADAmAM rahela pANI jevI mati. kemake alpatva chatAM anya anya artha vicAraNAmAM samartha che ane jaldI khAlI n thatuM nathI. temAM pANI alpa che paNa bIjuM thoDuM-thoDuM pANI temAM jhare che, mATe jaldI khAlI thatuM nathI. trIjI mati - sarovaranA pANI jevI. kemake te vipula hovAthI ghaNAM janane upakAraka che ane khAlI thatuM nathI. - - cothI mati - sAgarajala samAna, te samasta padArtha viSayatvathI ati vipula, akSaya ane madhyapaNuM na jaNAya tevI che. samudrajaLanuM paNa evuM ja svarUpa che. [396] ukta mativALA jIvo ja hoya che, mATe jIvasaMbaMdhI sUtra - sUtra spaSTa che. vizeSa A - manoyogI eTale manasahita, traNa yogamAM manoyoganuM prAdhAnya hovAthI, vacanayogI beindriyAdi, kAyayogI te ekendriya ane ayogI - niruddhayogavALA ane siddho che. - - avedaka jIvo siddha Adi che. - - cakSuthI sAmAnya arthanuM grahaNa te avagraha ane ihArUpa darzana te cakSudarzana, te caurindriyAdi che. akSu - sparzana Adi indriyo, te darzanavALA ekendriyAdi. - saMvata - sarvavirati, saMvata - avirati. saMvatAsaMvata - dezavirati, A traNenA niSedhavALA te siddho jANavA. - - jIvanA adhikArathI jIva vizeSa puruSo kahe che- * sUtra-397 thI 402 7 [397] cAra bhede puraSo kahyA - mitra ane mitra, mitra ane mitra, sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 amitra ane mitra, amitra ane amitra.. cAra bhede puruSa kahyA mitra ane mitrarUpa Adi cAra bhaMga... cAra bhede puruSo kahyA - mukta ane mukta, mukta ane amukta Adi cAra... cAra bhede puruSo che mukta - mutarUpa. [38] paMcendriya tiryaMcayoniko cAra gati ane cAra AgativALA kahyA - paMcendriya ticiyoniko. paMcendriya tiryaMcayonikomAM utpardhamAna [jIvo] nairayika - tiryaMcayonika - manuSya - devomAMthI utpanna thAya che.. paMcendriya ticiyonika, paMcendriya tiryaMcayonitvane choDato nairayika yAvat devapaNe utpanna thAya che. 140 manuSyo cAra gatika, cAra Agatika che, tene ticivat jANavA. [39] beindriya jIvonA AraMbhane na karanArane cAra bhede saMyama thAya che. - (1) jillA saMbaMdhI sukhano vinAza karato nathI, (2) jillAnA duHkha sAthe temane joDanAra na thAya, (3) sparzendriya sukhano vinAza na kare. (4) sparzanendriyanA duHkha sAthe temane joDanAra na thAya. - beindriya jIvono AraMbha karanArane cAra bhede asaMyama thAya che - (1) jihvA saMbaMdhI sukhano vinAza kare che, (2) jihvA saMbaMdhI duHkha sAthe joDanAra thAya che, (3) sparzanandriya saMbaMdhI sukhano vinAza kare che, (4) sparza indriya saMbaMdhI duHkha sAthe joDanAra thAya che. - [40] sabhyadRSTi nairayikone cAra kriyAo kahI che AraMbhikI, pAriMgrahikI, mAyApatyayA, patyAkhyAnakriyA... samyagdaSTi asukumArone cAra kriyAo kahI - pUrvavat. vikalendriya choDIne vaimAnika sudhI. [401] cAra kAraNe bIjAnA chatA guNano apalApa kare - (1) krodhathI, (2) pratinisevathI, (3) akRtajJatAthI, (4) mithyAbhinivezathI, cAra kAraNe bIjAnA chatAM guNa pragaTa kare che - prazaMsAnA svabhAvathI, parachaMdAnuMvartitva, kArya hetu, kRta-pratikRtatAthI. [402] nairayikone cAra kAraNe zarIranI pUrNatA kahI - krodha vaDe nirtita yAvat lobha vaDe nirtita. e rIte vaimAnika sudhI jANavuM. * vivecana-397 thI 402: [397] sUtra spaSTa che. vizeSa A - mitra - A lokamAM upakAratva, punaH mitra - paraloka upakAratva - sadguruvat. bIjo mitra - snehavatvathI, paNa mitra - paralokanA sAdhanano nAzaka hovAthI - strInI jema. trIjo to amitra - pratikULatvathI paNa nirvedatA utpAdana vaDe, paraloka sAdhanane vize upakAra karavAthI - avinIta strInI jema. cotho mitra - pratikULatAthI ane punaH saMkalezanA hetupaNAthI durgatinuM nimitapaNAthI. - x - mitra - aMtaraMga snehathI, bAhya upacAra karavAthI mitranI jevuM ja rUpa te mitrarUpa te eka. bIjo bAhyopacAra abhAve amitrarUpa. trIjo sneha rahitatAthI mitra. cothuM pratIta che. mukta - dravyathI vyakta saMga, mukta - AsaktinA abhAvathI -
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/397 thI 402 141 susAdhuvatu, kavana - AsaktitvathI karatu. bIjo dravyathI amukta. paNa bhAvathI mukta : kevalI bharatayakIva cotho gRhastha, kAla apekSAthI paNa A sUtra vicAravuM. Asakti na hovAthI mukta ane vairAgya sUcaka AkAra vaDe mukata-pativatuM ukatathI viparIta evo amukta-gRhasthAvasthAmAM mahAvIravatuM. trIjo Asakti hovAthI amukta-zaThayativatuM. cotho gRhasya. [98] jIvAdhikAgrI paMcendriyatiryaMca ane manuSya saMbaMdhI sUtra sugama. (399] beindriya sUtro sugama che. vizeSa A * x * jillAno vikAra te jillAmaya, sanA anubhavamaya AnaMdarUpa saugathI nAza na karanAra tathA jilaeNndriyanI hAnirUpa du:kha vaDe na joDanAra thAya che. [4oo] jIvanA adhikArathI ja samyaguSTi jIvonA kriyAsako che, te sugama che. vizeSa A - samyagRSTi jIvone mithyAtvakriyAnA abhAve cAra kiyAo che. ekathI cAra indriyavALAne mithyArdaSTipaNAthI pAMce kriyAo hoya che. beindriyAdine sAsvAdana samyakatvanA abhAvathI vivakSA karI nathI. e rIte ahIM vikasendriyanA varjanathI soLa kriyAso thAya che. (401] anaMtara kriyAo kahI. kriyAvALo bIjAnA chatAM guNono nAza kare che ane avaguNone prakAze che, te sUtro sugama che. vizeSa A - :- anyanA vidhamAna guNono apalApa kare che, mAnato nathI - krodha vaDe, tathA pratiniveza - "A pUjAya che, huM pUjAto nathI." evI pUjA na sahana karIne tathA bIjAe karela upakArane je jANato nathI te akRtajJa. tenA bhAvarUpa amRtajJA vaDe ane mithyAva abhiniveza bodhanA viparyAya vaDe. * * * ukata - na vidhamAna guNo pratye, pAThAMtarI vidhamAna guNo pratye bole. svabhAva athavA varNana karavA yogyanI samIpatArUpa nimita che bolavAmAM te abhyAsapratyaya, abhyAsathI nirviSaya ane niphaLa paNa pravRtti dekhAya che. samIpa rahenAranA guNonuM ja prAyaH grahaNa thAya che tathA bIjAnA abhiprAyanI AnuvRtti che jemAM te parachaMdAnuvRttika tathA kAryanA hetuthI icchita kAryane anukUla karavA mATe tathA upakArane vize pratyupakAra che jene te kRtapratikRta thatu upakArano pratiupakAra karavA mATe athavA ekano upakAra karyo - guNo prazasyA, te tenA chatA guNo paNa prazaMse. . [40] A guNono nAza Adi zarIra vaDe karAya che mATe zarIranI utpatti ane nivRtti sUtranA be daMDaka che, te sugama che. vizeSa A - krodha Adi karmabaMdhanA hetuo che, karma zarIra utpattinuM kAraNa che mATe kAraNamAM upacArathI krodhAdine zarIra utpattinA nimitapaNAe kathana karAya che, A hetuthI "cAra kAraNe" ityAdi kahyuM. krodhAdijanya karma pUrNa thavAthI krodha Adi vaDe nivartita zarIra ema kahyuM. ahIM utpatti - AraMbha mAtra ane nivRtti to pUrNatArUpa che -- krodhAdi zarIranI nivRttinA kAraNo che ema kahyuM, teno nAza karanArA dharmanA kAraNo che, te kahe che 142 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 * sUtra-403 thI 406 :[40]] dharmanA cAra dvAro kA * kSAMti, mukti Arjava, mAIla. [44] cAra kAraNe jIva nairayikapaNAnuM karma bAMdhe che - mahA AraMbhathI, mahA parigrahathI, paMcendriyanA vadhavI, mAMsAhArathI... cAra kAraNe jIva ticiyonikapaNAnuM karma bAMdhe che - mAyA karavAthI, veza badalIne ThagavAthI, jUTha bolavAthI, khoTA tola-mApa karavAthI... cAra kAraNe jIva manuSyatva yogya karma bAMdhe che . prakRtti bhadratAthI, prakRti vinItatAthI, dayALutAthI, maTAra rahitatAthI... cAra kAraNe jIva devapaNAne yogya karma bAMdhe che . sarAga saMyamathI, dezaviratipaNAthI, bALapokamathI, akAma-nirALI.. 4i05] cAra prakAre vAdha kahyA che - tata, vitata, rana, suSira.. cAra bheda nA kahyA citaribhita, ArabaDa, bhisola... cAra bhede geya kA - ukSita, jhaka, maMda, rojiMdaka... cAra bhede mAtra kahyAM - graMthima, veSTima, pUmi, saMghAtima... cAra bhede alaMkAra kahyA - kezAlaMkAra, vastrAlaMkAra, mAhyAlaMkAra, AbharaNAlaMkAra... cAra bhede abhinaya kahyA che - dAkhAika, pAMDucuta, sAmaMtoSAyanika, lokamadhyAvasAna. [46] sAnakumAra ane mahendrakalpa vimAno cAra varNavALA kahyA - nIlA, pILA, rAtA, dhoLA... mahAzuka ane sahastrAra devonA bhavadhAraNIya zarIro ukRSTathI cAra hAthanI uMcAIvALa kahyA che. * vivecana-403 thI 406 :[43] yAtri lakSaNanA dvAra jevA dvAra - upAyo kahela che. [404] dvAro kahyA, tema have nArakAvAdinA sAdhanarUpa AraMbhAdi karmanA dvAro che, te vibhAgathI cAra sUtro vaDe kahe che. A sUtro sugama che. vizeSa A - nairayikapaNA AyuSyAdi karma, pAThAMtarathI nairayikAyu rUpa karmadalika.. { - icchAnA parimANa vaDe na karela, maryAdApaNAthI mAra - pRthvI AdinA upamadanarUpa moTo AraMbha jene che te - cakavartI Adi, teno bhAva te mahAraMbhatA, te mahAraMbhapaNe nArakInuM Ayu bAMdhe, e rIte mahAparigrahathI paNa vizeSa A - cotaraphathI grahaNa karAya te parigraha-hiraNya, suvarNa, dvipadAdi. sumi - mAMsa, tenA AhAra vaDe. mAyAvIpaNe - mAyA te mananI kuTilatA, nivRtti eTale bIjAne ThagavA mATe zarIra cepTAnuM anyathA karaNa ke acupacAra, khoTA tolA ane khoTA mApa vaDe je vyavahAra te kUTatulA - kUTamAna kahevAya, tenAthI. prakRti - svabhAvathI bhadrakatA, bIjAne anutApa na karanArI te prakRtibhadrakatA vaDe, sAnukrozatA - dayALutAthI, maratI - anyanA guNone na sahana karavA, tenA pratiSedharUpa masaratA vaDe. HTTsaMyama - kaSAyayukta cAstri vaDe, kemake vItarAga saMyamIne AyuSyanI baMdhano abhAva hoya che. saMyamasaMyama - te dezasaMyama. bALaka jevA bALa - mithyArdaSTi,
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/403 thI 406 143 temanuM tapakarma - te bAlatapakarma vaDe. temanAma - nirjara pratye abhilASA na hovAthI, karma nirjaraNa heturUpa bhUkha Adi sahevA te akAmanirjarA vaDe. [405 hamaNAM ja devotpatti kAraNo kahyA, devo to vAdha, nATya vageremAM tivALA hoya, tethI vAdha Adi bhedone cha sUtrothI kahe che. vaFi * vAgha, tAta - vINAdi, vitA - Dhola Adi, pana - kAMsya tAla Adi, para - vAMsaLI Adi... nATya, geya, abhinaya sUtrone saMpradAya abhAve kahyA nathI... mAlAmAM suMdara te mAlya, puSpanI canA paNa mAlya, paMtha - saMdarbha, sUgathI guMthIne banAvela te graMthimamAlAdi. vaidRra - vIMTavuM, tenA vaDe banela-mugaTAdi. pUra - pUravA vaDe banela-pUrima, mATIvALuM aneka chidroyukta *x - ke jemAM puSpo pUrAya che. te pUrima. saMthAta - ekatrita karIne banAvela, je parasparathI puSpanAlanA joDANathI, banAvAya che... jenA vaDe zobhA karAya te alaMkAra x * x ", [46] devanA adhikAravALA be sUtro sugama che. vizeSa e ke - sanakumAra, mAhendrakalAmAM cAra varNavALA vimAno che. anya kalpomAM juduM kahyuM che. te A - saudharma-izAnamAM pAMca varNavALA, pachInA babbe ko eka eka varSanI hAni jANavI, pachInA badhAM zveta varNanA che. bhavamAM ke bhavapratye dhAraNa karAya te bhavadhAraNIya - janmathI maraNa sudhI rahe.. "bIDela muDI te ni, khullI AMgaLIvALI te arani." evuM vacana hovA chatAM ahIM na zabdathI hAtha kahevAya che. zuka, sahasAra kalo devo cAra hAtha uMcA che. bIjA kalamomAM juduM kahyuM che - bhavanapati, vyaMtara, jyotika, saudharma-izAna ko sAta hAtha, pachI babbe ko eka-eka hAthano ghaTADo, navathI bAramAM traNa hAtha, praveyakamAM be hAtha ane anuttara vimAnamAM eka hAtha pramANa zarIra hoya che. uttarapaikiya to lAkha yojana paNa saMbhave che. jaghanyathI bhavadhAraNIya zarIra utpati kALe to aMgulano asaMkhyaya bhAga hoya, te baMne zarIra mATe jANavuM. deva vakatavyatA kahI, devo akAyapaNe paNa upaje mATe udaka sUtra* sUtra-403thI 411 - [40] cAra udaka gabha kahyA - osa, mahikA, gItA, uNitA... udaka gabha cara kahA - himapAta, AkAzAcchAdana zItoSNa, paMcarUpitA. | To8mahAmAM himapAtagarbha phAgaNamAM abhasaMskRta, caitramAsamAM zItoSNa ane vaizAkha mAsamAM paMcarUpita garbha hoya che. [oe] mAnIbhugarbha cAra bhede che . ApaNe, puraNapaNe, napuMsakapaNe, biMbaparNa... [41] alAvIya ane vizeSa raja hoya to garbha thAya avAraja * bahu zuka hoya to puruSagarbha thAya... [411] baMne tulya hoya to napuMsaka garbha thAya, rurInA vAyudi samAyogathI biMbarUpe utpanna thAya. * vivecana-403 thI 411 - [40] udakanA garbhanI jema garbha te udakagarbha * kAlAMtaramAM jalavaNi 144 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 hetuo varasAdane sUcave che tema tAtparya che. avazyAya - ThAranuM pANI, uT - dhamasa, ati ThaMDI, ati garamI. je divase te udakanA garbho utpanna thAya che, tyArathI utkRSTataH cha mahine udakane varasAve che. bIjAo kahe che - pavana, vAdaLA, vRSTi, vIjaLI, garava, zIta, garamI, kiraNa, pariveSa, jala matsya e daza, jaLane utpanna karavAnA hetuo kahyA che. * X - X -. ma - barapha, te ja himaka. tenA garbho te haimakA-himapAtarUpa. aA sthita - vAdaLAo vaDe AkAzanA AcchAdano, AtyaMtika zItoSNa, pAMca rUpavALA - garjavuM, vidhutu, jaLa, vAyu ane vAdaLAMrUpa lakSaNonuM ekatrita thavuM te, jeono che te paMcarUpikA udaka garbhe. matAMtara kahe che-- | [48] mAgasaramAM ati ThaMDI nahIM poSamAM ati ThaMDI ane himapatana, mahAmAM prabaLavAyu ane tuSAra vaDe kaluSa kAMtivALA sUrya, caMdra tathA ati zIta ane vAdaLA sahita sUrya asta ane udaya zreSTha che. phAgaNamAM lU ane Akaro pavana, snigdha sajala vAdaLa asaMpUrNa kuMDALAo tathA kapila ane tAmavarNI sUrya zubha che. caitramAM pavana, vAdaLA vRSTiyukta tathA kuMDALAsahita garbho zubha che, vaizAkhamAM vAdaLA, pavana, pANI, vIjaLI ane garjanA vaDe garbho hitane mATe thAya che. - vizeSamAM mAsabhede sUrakAre sUtramAM kahyuM ja che. [49] garbhanA adhikArathI nArI garbhasUtra kahyuM, te spaSTa che. mAtra strIpaNAe, fdhava . garbhanuM pratibiMba - AkRti che. Artava pariNAma, paNa garbhasvarUpa nahIM ja. kahyuM che * vAyu vaDe sthira strInA raktane ajJAna loko garbha kahe che. vaLI karu, tINAdi AhArathI ktamAM ja pariName che. jaDa puraSo bhUta vaDe haraNa karAyela garbha kahe che ityAdi. garbhanuM vicitrapaNuM kAraNanA bhedathI be zloka vaDe kahe che. | [410,411] zu * puruSanuM vIrya, A na - Adva, garbhAzayamAM strI saMbaMdhI rakta. strInA oja vaDe vAyunA vazacI sthira thavuM. ukta lakSaNa strI ojano samAyoga thatAM garbhAzayamAM biMba utpanna thAya che. bIjA paNa kahe che ke - zukranI bahulatAthI puruSa thAya, rakatanI bahulatAthI strI thAya, baMnenI samAnatAthI napuMsaka thAya. vAya vaDe zaka zoNita ati bhinna thatAM yathAyogya bahu saMtati thAya ityAdi garbha, prANIono janmavizeSa che, te utpAda kahevAya. utpAdane utpAda nAmaka pUrvamAM vistArathI kahyo che, mATe tenuM svarUpa kahe che- * sUtra-412 thI 419 : [41] utpAdapUvanI cAra mUlavastu kahI che... [41] kAvya cAra bheda che - gadha, padha, kaccha, geya... [414] nairayikone cAra samuuta kahA che - vedanA samudraghAta, kaSAya samudyAd, mAraNAMtika samuThThAta, vaikriya samughAta... e rIte vAyukAyikone paNa A cAra jANavA. [15] arihaMta ariSTanemine jinardeza, savAra saMnitika, jinanI jema avitatha vacana kahenArA 4oo caudapUrvanI saMpadA hatI.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/412 thI 419 [416] zramaNa bhagavaMta mahAvIrane deva-manuSya-asuro sahita paryAdAmAM koIthI parAjaya na pAmanArA 400 vAdInI utkRSTa saMpadA hatI. [417] nIcenA cAra ko ardha caMdra saMsthAna saMsthita kahyA che - saudharma, IzAna, sanakumAra, mAhendra. madhyanA cAra kalpo paripUrNa caMdrAkAra saMsthita kahyA - brahmaloka, lAMtaka, mahAzukra, sahasAra, uparanA cAra kalpo ardhacaMdrAkAra saMsthita kahyA . nati, prANata, AraNa, acyuta. [418] cAra samudro bhinna rasavALA kahyA - lavaNoda, varuNoda, kSIroda, dhRtoda... [419] cAra Avarta kahyA che kharAvartta, unnattAvartta, gUDhAvartta, AmiSAva.. e dRSTAMte kapAyo cAra kahyA-kharAvarta sama krodha, unnattAvarta sama mAna, gUDhAvarta sama mAyA, AmisAvarta samAna lobha. tenA udayavALo jIva marIne nairayikamAM utpanna thAya che. . 145 * vivecana-412 thI 419 : [412] sUtra saraLa che. vizeSa A utpAda pUrva paheluM che, tenI cUlAAcAranA agrabhAgavat bodha vizeSa adhyayana mAphaka culAvastu che. [413] utpAda pUrva kAvya che, mATe kAvyasUtra kahe che, te sugama che. Avya - graMtha, gha - chaMdamAM na baMdhAyela - zastra parijJA adhyayanavat pardhA - chaMdamAM baMdhAyela - vimukti adhyayanavat, jya - kathAmAM sAruM - jJAta adhyayanavat, geya - gAvA yogya. ahIM gadha ane padhamAM aMtarbhAva hovA chatA paNa kaccha ane geyanA, kathA ane gAnadharmanA viziSTapaNAthI vizeSa vivakSA karela che.. [414] geya kahyuM, te bhASA svabhAva hovAthI daMDa ane maMthAnAdinA krama vaDe lokanA eka dezane pUre che ane samuddAta paNa ema ja che. tethI samuddhAtanA be sUtro kahe che, te sugama che. vizeSa A - samudghanana te samuddAta - zarIranI bahAra jIvapradezano prakSepa. vedanA vaDe samuddAta, maraNa e ja aMta te maraNAMta, temAM thanAra mAraNAMtika samuddAta. vaikriya zarIra mATe samuddAta te vaikriya samuddAta. [415,416) vaikriya samuddAta labdhirUpa kahela che, te labdhi prastAvathI viziSTa zrutalabdhimAnone kahevA mATe karo Adi be sUtra sugama che. vizeSa A - sarvajJa nahIM hovAthI ajina, avirodhI vacana hovAthI ane pUchela praznane yathAtathya . kahenAra hovAthI jinAdeza, akArAdi badhAya akSaronA sannipAto - yAdi saMyogo, vidheya - kahevA yogya bhAvonA anaMtapaNAthI anaMtA akSaranA saMyogo vidhamAna che jeone te, eonuM jina samAnapaNuM hovAnuM kAraNa kahe che. no viva Adi. ziva - kyAreya paNa ukta saMkhyAthI adhika caudapUrvIo thayA na hatA. [417] te munio prAyaH devalokamAM gayelA che, mATe devalokanA sUtro sugama che. vizeSa A - addhacaMdna saMsthAna saMsthita. - 4 - 4 - - [418] devaloko kSetra che, mATe kSetra prastAvathI samudra sUtra kahyA che. vizeSa A ekameka prati bhinna che rasa jeonA te pratyeka raso. lavaNa rasanuM udaka hovAthI 6/10 146 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 lavaNa athavA lavaNa mAphaka udaka jemAM che te lavaNoda. vALi - surA, tenA samAna vAruNa, surA samAna udaka jemAM che te vAruNoda - A cotho samudra che, jemAM dUdha samAna udaka che te kSIroda - pAMcamo samudra ane jemAM dhRta jevuM udaka che te dhRtoda - chaThTho samudra Adi - 4 -- [419] anaMtara samudro kahyA, temAM Avarto thAya che mATe Avarta ane tenAthI kaSAya kahevA be sUtro che, te sugama che. vizeSa A sara - kaThaNa, ati vegathI paDanAra - te Ava. te samudrAdi ke cakra vizeSo te kharAvartta. unnata - uMco, tarU5 Avarta te unnatAvarta, te parvatanA zikhara upara caDavAnA mArgano ke vAtotkalikA che. gUDha evo Avarta, te gUDhAvarta daDAnA dorAno ke lAkaDAnI gAMTha Adino hoya che. mAMsa Adi, tene mATe zamaLI Adino Avarta te AmiSAvartta. kharAvartAdinI samAnatA kramazaH krodhAdinI kahe che. para apakAra karavAmAM kaThora hovAthI krodhane, patrabhRNAdivat. jema manane unnatapaNAmAM AropavAthI mAnane, ati durlakSya hovAthI mAyAne ane seMkaDo anarthanI prApti vaDe vyApta sthAnane - x - lobhanI upamA ghaTe che. A upamA kramazaH atizaya krodhAdine che. teonuM phaLa - azubha pariNAma ane azubha karmabaMdhanA nimittapaNAe durgati nimitta thAya che. nAko kahyA, tenA vaikriyAdithI samAnadharmItvathI devo che, mATe teonA vizeSabhUta nakSatra devo saMbaMdhI cAra sthAna kahevA sUtra- * sUtra-420 thI422 : [42] anurAdhA nakSatranA cAra tArA kahyA che. pUrvASADhA ane uttarASADhAne paNa ema ja che... [42] jIvoe cAra sthAne nirtita pudgalo pApakarmapaNAe karyA che . kare che - karaze - jemake - nairayika, ticiyonika, manuSya, devanirtita... e pramANe upAya karyo che - kare che - karaze. e rIte caya, upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA ane nirjarA [e sarve karyA che kare che ane karaze.] [422] cAra pradezavALA skaMdho anaMtA kahyA che, cAra AkAza pradeza avagADha pudgalo anaMta kahyA che, cAra samaya sthitika pudgalo anaMtA che. yAvartI cAra guNa rUkSa pudgalo anaMtA che. - * vivecana-420 thI 422: [420,421] A sUtra saraLa che. jIvonA devatva Adi bheda, karma AdinA caya vagerethI karAyela che mATe tenuM pratipAdana karavA mATe nIvALuM Adi cha sUtra che, pUrve vyAkhyA karelI che, to paNa kaMIka kahIe chIe. niyaMtita - karmanA pariNAmane pAmelA, tayAvidha azubha pariNAma vazathI bAMdhelA catuHsthAna nirvartita. te pudgalone kevI rIte bAMdhelA che, te kahe che. pApakarmatAthI - azubha svarUpa jJAnAvaraNAdipaNAo. vaLisu - tathA prakAranA apara pudgala vaDe vRddhi karelA - alpa pradezavALI pApaprakRtione bahupradezavALI karelI... vairayikapaNAe vartatA te nairayika nirvartitA e rIte sarvatra samAsa karavo.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/420 thI 422 143 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 'kaaffjanuM - caya sUtranA nyAye upacaya sUtra kahevuM. upacaya arthAtu punaH punaH vRddhi karela che. caya AdinA nyAya vaDe baMdhAdi sUtro kahevA. * * * * * dhay * zithila baMdhana vaDe bAMdhela kamane gADha baMdhana vaDe baMdhavALA karyA che, kare che ane karaze.. kafsu - udayamAM Avela dalikone vize je udayamAM nahIM AvelA karmadalikone karaNa vaDe AkarSIne vedela che.. velsi - pratisamaye svakIya savipAka vaDe anubhava karela che... niriffmu - dareka samaye badhAya karmonA rasonA nAza vaDe dUra karela che - kare che - karaze. [42] pudgala adhikArI dravyAdithI pudgalonuM nirUpaNa karela che. sthAna-4, uddezA-3-no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa - X - X - X - 6 sthAna-4 * TIkAsahita anuvAda pUrNa * sthAna-5 6 - X - X - X - * bhUmikA : cothuM adhyayana kahyuM. have saMkhyAkrama saMbaMdhathI 'paMcasthAnaka' nAmaka pAMcamuM adhyayana kahe che. teno saMbaMdha A che - anaMtara adhyayanamAM jIva-jIva dharmarUpa padArtho cAra sthAnakathI kahyA. have te ja paMcasthAnaka avatAsthI kahevAya che. A saMbaMdhe Avela traNa uddezAvALA - X - A adhyayanano pahelo uddezo kahe che. che sthAna-5 - uddezo-1 che A uddezAno pUrvanA uddezaka sAthe saMbaMdha adhyayanavat jANavo. * sUga-4ra3 : pAMca mahAvato kahyA che - sarvathA pANAtipAtathI vimatuM yAvatuM sarvathA parigrahathI vimavuM. pAMca aNuvato kahyA che - sthaLa prANAtipAta viramaNa, bhULa mRSAvAda viramaNa, bhUla adattAdAna vismaNa, dAsa saMtoSa, icchA parimANa [pariMgraha maryAdA karavI.] * vivecana-4ra3 : A sUtrano pUrva sUjha sAthe A saMbaMdha che : pUrvasAmAM ajIvonA pariNAma vizeSa kahyA, ahIM jIvanA pariNAma ja kahe che. e rIte saMbaMdhathI A sUrAnI saMhitAdi krame A vyAkhyA che, te sugama che. vizeSa A - pAMca kahevAthI anya saMkhyAno niSedha che - x * pahelA, chellA jinanA tIrthamAM pAMcano ja sadbhAva che. mahAna evA te vrato-niyamo te mahAvrato. sarva jIvAdinA viSayavathI mahAviSayavALA hovAthI tenuM mahatva che. kahyuM che - pahelA mahAvratamAM sarve jIvo che, bIjA ane pAMcamAmAM sarve dravyo che, zeSa mahAvato dravyonA eka deza vaDe viSayapaNe che. tathA yAvata jIvana trividha trividha pratyAkhyAnarUpa hovAthI tenuM mahattva che. athavA dezaviratinI apekSAe mahAna guNInA vrato te mahad vrato. * x * prApta - tathAvidha ziSyonI apekSAe mahAvIra ane Adi tIrthakare prarUpela che, bIjAe nahIM. A svarUpa sudhamasviAmI, jaMbusvAmIne kahe che. te A - (1) razmA * samasta basa, sthAvara, sUma, bAdara bhedathI karela - karAvela - anumatinA bhedathI athavA dravyathI chajIvanikAyanA viSayathI, phogathI traNa lokanA saMbaMdhathI, kAlathI atIta Adi ke sagi Adi janya ane bhAvathI rAgadveSathI janya, paristhUlathI nahIM. prAT * indriya, ucchavAsa, Ayu Adi prANono atipAta - prANano viyoga karavo te prANAtipAta che, tenAthI viramavuM - samyagrajJAna ane zraddhAna pUrvaka nivartavuM. (2) tathA sarvajJAti - sadbhAva pratiSedha, asadbhAva pragaTa karavo, athaocra kathana, gahanAbhedathI - kRta Adi bhedathI ke dravyathI sarva dhamastikAyAdi dravyanA viSayathI, kSetrathI sarva lokAloka viSayathI, kALathI atIta Adi sani vageremAM
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/423 149 vartanArathI, bhAvathI kapAya-nokaSAyAdi thavAthI. pRpA - jUThuM bolavuM te mRSAvAda, tethI viramavuM te. (3) sarvamAna - kRtAdi bhedathI athavA dravyathI sacetana acetana dravya viSayathI, kSetrathI gAma-nagara-arayAdinA saMbhavathI, kALathI atIta Adi ke rAtri AdithI, bhAvathI rANa-he mohacI. ad - svAmI vaDe na apAyela tenuM mAna - grahaNa. te adattAdAna. (4) sarvamAn * kRtAdi bhedathI athavA dravyathI divya-mAnuSa-tiryaMca bhedathI 35 ke rUpasahagata bhedathI. temAM rUpo-nirjIva pratimA AkAra ane rUpa saMhagata - te sajIva, AbhUSaNa sahita ke hita che. kSetrathI traNalokamAM saMbhavathI, kALathI atItAdi ke satri AdimAM thavAthI, bhAvathI rAgadveSa vaDe - fmathuna * strIpuruSa yugala, tenuM kArya te maithuna, tethI virati, (5) sarvat - kRtAdi athavA dravyathI sarva dravya viSayathI, kSetrathI lokanA saMbhavathI, kAlathI atIta Adi ke satri AdithI, bhAvathI gadveSanA viSayathI grahaNa karAya che te parigraha, tethI viramavuM. vratanA prastAvathI aNuvrata sUtra che, te spaSTa che. paraMtu mag * laghu evA vrata te aNavata mahAvata apekSAe ala viSayavALA che. kahyuM che - sarvagata samyakatva zruta cAritra paNa sarva paryAya nahIM, dezaviratine AzrIne baMneno niSedha karavo athavA mahAvatakathana anu - pachI svIkArAya mATe aNuvata. yatidharma grahaNa asamarthane sAdhue dezaviratinI dezanA ApavI yogya che. * x * athavA sarvavirati apekSAe - laghu guNavALA vrato te aNavato. (1) sthala - beindriyAdi jIvo. * x - sthULa viSayapaNAthI sthaLa tenA prANono atipAta (2) sthUla - vastu viSayanA ati duSTa AzayathI thayela che mRSAvAdathI, (3) copaNAnA AropaNa hetuthI prasiddha ane duSTa adhyavasAyapUrvaka skUla vastu viSayarUpa TUla adattAdAnathI (4) svadAra saMtoSa * sva patnI sivAya bIjInI icchAnI nivRttithI upalakSaNathI paradAnA varjana paNa levuM. (5) dhanAdi viSaya icchAnuM pAna - niyamana te dezathI parigraha virati. * * indriyArcanA viSayamAM icchAnuM parimANa zreSTha che, mATe indriyAInI vaktavyatA - * sUtra-424,425 - [42] - (1) pAMca varNo kahyA - kRSNa, nIla, lAla, pILo, sapheda... () pAMca so kahyA * tikta yAvat madhura.. (3) pAMca kAma guNo kahyA * zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza... (4) pAMca sthAne jIvo Asakata thAya che - zabda yAvatuM parza... e pramANe (5) rAma pAme che, (6) mUccha pAme che, (9) vRddha thAya che, (8) AkAMkSAvALA thAya che. (9) mRtyu pAme che. (10) pAMca sthAnone zaNayA sivAya jIvone ahita-azubha-akSamakalyANa-anAnugAmitatAne mATe thAya che - zabdathI sparza. 15o sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 (11) pAMca sthAnonuM jJAna thavuM te jIvane hita-zubha * cAvat AnugAmikatAne mATe thAya che. zabda yAvat sparza. (1) pAMca sthAnonuM jJAna jIvane durgati mATe thAya che te zadAdi. (13) pAMca sthAnonuM jJAna jIvane sugati mATe che te zabdAdi. [25] pAMca sthAno vaDe jIvo durgatimAM jAya che * prANAtipAta yAvatuM parigrahathI... pAMca sthAno vaDe jIva satimAM jAya che - * vivecana-424,425 : [424] sUtra spaSTa che. vizeSa A * varSo pAMca, pAMca so temAM sAMyogikanI vivakSA nathI. THIT - kAma saMbaMdhI abhilASa athavA icchA mAbanA saMpAdaka pagalonA dharmo. icchA karAya te kAmo. te ane guNo te kAmaguNo. rAgAdi AzrayabhUta pAMcane vize athavA tenI sAthe saMbaMdha kare che. pAMca ja sthAnomAM saMganA kAraNarUpa rANane pAme che. tenA doSane na joIne moha ke acetanava pAme che athavA saMrakSaNa anubaMdhavALo thAya che. prAptanA asaMtoSathI anya apAtanI AkAMkSAvALo thAya che. temAM ekacita thAya che athavA tene meLavavA adhikatAthI joDAya che. mRgAdivaTu maraNane ke saMsArane prApta kare che. kahyuM che - haraNa zabdamAM, hAthI sparzamAM, jalacara samAM, rUpamAM pataMgIyu ane gaMdhamAM sarpa asakta thaIne nize vinAza pAme che. aparAvA - svarUpane na jANatA ke pratyAkhyAna parijJA vaDe pratyAkhyAna nA karelA ahitane mATe, pApanA anubaMdhane mATe. asukhane mATe, anucitapaNAne mATe, akalyANa ke amokSane mATe, je upakArI chatA kAlAMtaramAM pAchaLa jAya te anugAmika, tenA pratipedhane mATe thAya che. bIjuM tenAthI viparIta sUtra che. pachInA be sUtro vaDe e ja ahita ane hita prakAze che. te nArakAdi bhavanI prApti mATe, siddhi AdinI prApti mATe thAya che. - - [45] A durgati, sugatinA kAraNAMtarane pratipAdana karanArA be sUko sugama che... ahIM saMvara ane tapa mokSahetu che, temAM anaMtara Azrava nirodha lakSaNa saMvara kaho. have tapabhedAtmaka pratimA- * sUtra-426 thI 428 : 4ira6] pAMca pratimAo kahI - bhadrA, subhadrA, mahAbhadrA, sarvatobhadrA, bhadrottara pratimA... [4ra7] pAMca sthAvaraphAya kaI - Indra, brahmA, zilpa, saMmati ane prApatya-sthAvarakAya... pAMca sthAvara kAyAdhipati kA - Indra sthAvara kAyAdhipati yAvatu prajApatya sthAvakAyAdhipati. 4ira8] pAMca kAraNe avadhidarzana utpanna thavAnA prathama samaye kSobha pAme che -1- alpa jIvavALI pRedIne joIne, -- kuMthuothI vyApta pradIne joIne, -- ati moTA sapanA zarIrane joIne, 4- mahaddhika yAvata mahAsakhyavALA devane joIne, -- nagaromAM prAcInakALanA ati moTA nidhAnone joIne, te
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/1/4ra6 thI 428 151 15ra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 nidhAno - prAya:nAza pamela che svAmI jenA, jenI vRddhi karanAra koI nathI, jenA vaMzamAM koI nathI, jenA svAmI - svAmIvaMzaja ane goprIya kuLono sarvathA uccheda thaI gayo che tevA tathA je gAma - Akara - nagara - kheDa - kaTi - droNamukha - paTTaNa - Azrama - saMbadha - saMnivezamAM temaja zRMgATaka, mika, cakuSTa, cavara, caturmukha, mahApathomAM, nagaranI khALa - zmazAna - zUnyagRha - parikaMdara - zAMtigraha - zailagraha - upasthAna-bhavanagRhamAM sthApelA che tene joIne prathama samayamAM khalanA pAme. A pAMca kAraNe utpanna thatAM avadhi darzanI pahelA samaye kSobha pAme. pAMca kAraNe pradhAna kevalajJAna, Devaladana utpanna thavAnA prathama samaye kSobha pAme - alpa jIvavALI pUratIne jaine pahelA samaye kSobha pAme, bAkI pUrvavat yAvat bhavanagRhamAM sthApelA nidhAnone joIne prathama samaye lobha pAme, bAkI pUrvavatuM. A kAraNe kSobha pAme. * vivecana-4ra6 thI 428 : [426] sUtra saraLa che. vizeSa A - bhadrA, mahAbhadrA, sarvatobhadrA. anukrame be, cAra, daza divase pUrNa thAya che. subhadrA zAstramAM na jovAthI kahI nathI, sarvatobhadrA bIjI rIte kahevAya che. be prakAre che - nAnI ane moTI. temAM pahelI caturthabhaktAdithI, dvAdazabhakata parvata upa-dina pramANa pacI thAya che, tenI sthApanA A pramANe che. kramazaH AdimAM ekathI pAMca paryanta aMka sthApIne je ka madhye Ave tene pratyeka paMktimAM prathama sthApIne ucitakame zeSa aMko sthApavA te nAnI sarvatobhadrA. pAraNAnA divaso-25-che. moTI to cothabhaktAdithI soLabhakta paryanta 196 divasa pramANa tapathI thAya. tenI sthApanA A pramANe - AdimAM ekathI sAta sudhI aMko sthApavA pachI madhya ekane dareka paMktinI AdimAM sthApI, ucita krame zeSa aMko sthApavA te moTI sarvatobhadrA. pAraNAdina 49 thAya. bhadrottara pratimA be bhede - nAnI, moTI. temAM pahelI dvAdazabhaktathI vIzabhakta sudhI 135 divasa pramANa tapathI thAya. tenI sthApanA-AdimAM pAMcathI navano aMka sthApavo, madhya ekane paMktinI AdimAM sthApI, evI pAMca paMkti uyita krame sthApo te nAnI bhadrotara pratimA, pAraNAdina-5 che. moTI bhadrottara pratimAmAM dvAdazabhaktathI covIzabhakta sudhI 32 divasano tapa che. tenI sthApanA - prathama paMktimAM pAMcathI 11 sudhI aMka sthApavA. madhyama aMkane dareka paMktimAM AdimAM sthApavA Adi. ahIM sAta paMkti thAya che. pAraNA dina-49 che. [42] karma nirjarAno hetu tapa kahyo. tenuM grahaNa na karavAmAM hetubhUta saMyamanA viSayabhUta ekendriya jIvone kahe che. sthAvara nAma karmodayathI sthAvaro-pRthvI Adi, temanI kAyA. athavA jeonuM zarIra sthAvara che te sthAvakAya. indra saMbaMdhI indra sthAvaraphAya - pRthvIkAya. ema brahmAdine amukAyAdipaNe jANavA. tenA nAyako kahe che. pRthvI AdinA adhipatio dizAonA agni Adi nAyakonI jema, nAgA svAmInI jema * x - sthAvarakAyanA paNa nAyako saMbhave che. [428] A adhipati avadhijJAnI hoya. mATe avadhinuM svarUpa kahe che. sUtra spaSTa che. vizeSa A - avadhi vaDe darzana - padArthonuM avalokana, utpanna thatuM tenI prathamatAmAM - avadhidarzana utpattinA prathama samaye kSobha pAme. athavA utpanna thavA rUpa icchA viSayaka avadhi darzana chate avadhivALo kSobha pAme. thoDAM jIvavALI pRthvIne joIne aneka jIvothI vyAkuLa pRthvInI saMbhAvanAvALo, akasmAt alAivovALI pRthvI jovAthI are ! A zuM ? kema ? e rIte kSobha pAme kemake mohanIya kamano kSaya thayo nathI. athavA mUta eTale prakRtti, hAla pRthvI thoDI che, pahelAM ghaNI hatI mATe. kuMthuAnI ati pracUratAvALI pRthvI joIne ati vismita thaI dayA vaDe calita thAya... manuSya zotra bahAra rahenAra ati moTA sapanuM zarIra joIne bhayathI vimita thAya... mahartika, mahAdhutika, mahAnubhAga, mahAbalI, mahAsukhI devane joIne vismita thAya. nagarAdinA ekadezabhUta prAkArAvRta purAtana - lAMbA kALanA ke pAThAMtarathI manohara, vizALa mahAnidhAno - mahAmUlya ranavALA jenA svAmI naSTa thayA che, jenA sIMcanAra - te nidhAnamAM dhanane umeranArA putrAdi nAza pAmyA che tevA, dIrdhakALathI tenA rakSaka abhAve nidhAnanA jaNAvanAra pAja ke mArgo nAza thayela che jeonA te prahINa setuko. nidhAno sthApanArAo nAza pAmela che. sagotrInA gharo jeonA athavA temanA nAma-AkAra nAza pAmela che jeonA te prahINa gotrAgAra arthAt jemanA nAmanizAna rahyA nathI evA nidhAno. e rIte ucchinna svAmiko Adi paNa jANavA. vizeSa A - prakhaT - kaMIka satAvALA ane jItrA - sarvathA naSTa sattAvALI. prAmAdine vize anaMtarokta vizeSaNavALA nidhAno. temAM - jemAM kara levAya te gAma, manuSyo AvIne kAma kare te AkakhANa. kara nathI levAto jyAM te nagara, dhULanA gaDha sahita te kheTa, kunagara te kabUTa, cotarapha aDadhA yojane gAma hoya te maDaMba, jene jaLa-sthaLa baMne mArga che te droNamukha, jayAM jaLa ke sthaLa eka mArge javuM-AvavuM thAya te patana, tIrthasthAna te Azrama, jyAM dhAnya saMgrahAya te saMbodha, jyAM ghaNAM kariyANA Ave te saMniveza. zRMgATaka-trikoNa, - X * trika - jyAM traNa rastA maLe che te, cavara - ATha rastAno madhyabhAga, catuSTa - jyAM cAra rastA maLe, mahApaca te rAjamArga, patha-mAma zerI AvA sthAnomAM. nagaranI khALomAM, mazAnagRha - pitRvana gRha. * x * parvata uparanI guphA, girikaMdara, jyAM rAjAo mATe zAMtikarma karAya che te zAMtigRha, parvata khodIne banAvela te zailagRha. AsthAnamaMDapa te upasyAnagRha, zailopasthAna gRha te pattharano maMDapa, kuTuMbI vase che te bhavanagRha * x - bhavana - catuHzAlAdi, gRha - AcchAdanAdi mAba. -- tyAM sthApelA nidhAno joIne calita thAya kemake pUrve joyelA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/1/4ra6 thI 428 153 hotA nathI tethI vimaya ke lobha thAya che. A nigamana rahasya che. kevaLajJAna-darzana to calita na thAya athavA kevalI yathArthapaNe vastunA darzanathI, kSINa mohanIyatvathI bhaya, vismaya, lobhAdi abhAve ati gaMbhIrapaNAthI calita nA thAya. * sUtra sugama che. nAkAdinA zarIra joI kevaladarzana kSobha na pAme, mATe zarIra sUra* sUtra-4ra9 - aurasikonA zarIro pAMca varSa-pAMcarasavALA kahA. te A-kRSaNa yAva4 zukala vaNIya, tikta yAvata madhura avALA. e rIte vaimAnika paryanta jaNavuM... zarIro pAMca kahA - dArika, vaikriya, AhApha, saijasa, kAmaNa... dArika zarIra pAMca vaNa-pAMca rasavALuM che. te A - kRSNa cAvatu zukala, tikad cAvatuM madhara. e rIte yAvatu kAmaNa zarIra jANavuM... baod dhULa dehadhArInA zarIro pAMca vaNavALA, pAMca rasavALA, be gaMdhavALA, ATha sparzavALa hoya che. * vivecana-429 : sUtrano artha kahevAyela che. vizeSa A - nAkathI vaimAnika sudhI jIvonA zarIronuM nizcayanayathI pAMca varNatva che. vyavahArathI to eka varSanA bAhucathI. kRNAdimAMthI niyata eka varNatva ja hoya. yAvatu zabdathI kALA, nIlA, satA, pILA, dhoLA. tIkho, kaDavA, kapAyela, khATA ane madhura rasa. vaimAnika sudhI arthAt covIze daMDakamAM jANavuM. utpattinA samayathI AraMbhIne dareka kSaNe hAni thAya che te zarIra. audArikaudAra, pradhAna. tIrthaMkarAdinI apekSAe tenI pradhAnatA che, tethI bIjuM zarIra pradhAnatara nathI. sAdhika hajAra yojana pramANacthI teno viratAra che, sAvasthita anya zarIrano e rIte asaMbhava che. kahyuM che ke sAdhika hajAra yojana zarIra sAmAnyathI ekendriyavanaspatimAM che. garbhaja matsya ane u5risarponuM hoya. vaikriyanuM eka lAkha pramANa che paNa te kAyamI nathI. * x - aApradeza vaDe ucitapaNAthI ane mahApaNAthI bhiMDavata. te ja orAlika zabdathI nipAta che. athavA mAMsa, hADakAM ane snAyuthI baddha te orAlika. kahyuM che-- dArika zarIranA sArthaka nAmo A pramANe che - udAra, urAla, urala, orAla maha9. urAla ke orAla te ja dArika. have udAradi nAmonI apekSAnI viSayane kramathI kahe che : prathama udAra zabdathI tIrthezvaranuM zarIra che. vistAravALI vanaspati AzrIne sAdhika 1000 yojana pramANa che. svAbhAvika. teTalA pramANavALA zarIrane abhAve te urAla kahevAya che. tokapradeza vaDe baneluM chatAM bhiMDavatuM moTuM che tethI urala ane mAMsa, asthi tathA nAyu vaDe baddha che mATe siddhAMta paribhASAthI orAla kahevAya. vividhA ke viziSTa kriyA te vikriyA. temAM thayela te vaikiya zarIra. - x - devo ane nArakone svabhAvathI vaikriya zarIra hoya che. vividha ke viziSTane je kare 154 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 che te vaikriya athavA vaikurvika. AhApha - tavAvidha kArya utpanna thatA caudapUrvI muni yoganA baLathI AharaNa kare che te. prANI dayAvALA - tIrthakaronI addhi jovA, navA-navA artha grahaNanA hetuthI, saMzayanuM chedana kaQA tIrthakaranA pAdamUle AhAka zarIrI jAya che te zarIra mAgela upakaraNanI jema kAryanI samApti thatA punaH mUkAya che. arthAt AhAraka zarIrano tyAga karAya che.] - x * tejasano bhAva te taijasa, te uNa Adi cihnathI prasiddha che kahyuM che ke - te badhAMne uSNatA vaDe prasiddha che, sAdi AhAranA pAkanuM janaka ane tejalabdhinuM nimitta bhUta taijasa zarIra jANavuM. karmano vikAra te kAmaNa, te samasta zarIronuM kAraNabhUta che. kahyuM che ke - karmano vikAra te kAmaNa, te vicitra prakAranA ATha karmothI thayeluM ane sarva zarIronuM kAraNabhUta jANavuM. audAkiAdi zarIsto krama uttarottara sUkSma eTale ochI ochI avagAhartAvALo che ane pradezonA bAhulyavALo che. te badhA bAdara boMdi dhara - patipaNAe sthULa AkArane dhAraNa kata kalevaro - manuSyAdinA zarIro avayavonA bhedathI pAMca varNavALA che. kemake cakSanA golaka Adine vize temaja pratyakSa che. be gaMdha - surabhi ane durabhithI yukta che. ATha sparza - karkaza, mRdu, zIta, phaNa, guru, laghu, snigdha, sUkSa bhedathI che. avArA : sthaLa AkArane dhAraNa nahIM karanAra zarIro to niyata vANadi vyapadezavALA nathI. kemake apatipaNe avayavAbhAva che. zarIro kahyA, mATe zarIrI vizeSagata dharmavizeSone kahe che- * sUtra-430,431 : [43] pahelA - chellA tIrthakaronA ziSyone pAMca kAraNe upadeza dumi che. te A - durAgyeya, durvibhAjya, durdaza, dutitikSa, duranucara. pAMca kAraNe maNanA rara-tIrthakaronA ziSyone upadeza sugama thAya che te A - suzAgyeya, suvibhAjya sudarza, sutitikSa, sunucara, pAMca sthAno zramaNa bhagavaMta mahAvIre zramaNa niLione nitya varNavelA che, nitya kItana karyA che, nitya vANIthI kahyA che, nitya prazaMselA che, nitya anujJApita karyA che - kSati, mukti AjIva, mArdava, lAiva. - pAMca sthAno zramaNa bhagavaMta mahAvIre cAvata anujJApita karyA che te A - satya, saMyama, tapa, tyAga, brahmacaryavAsa. pAMca sthAno zramaNa bhagavaMta mahAvIre cAvata anujJApita karyA che. te A - ukSipta caraka, nikSiptacaka, aMtacaraka, prAMtacaka, rUkSacaraka. - pAMca sthAno pAvatu anujJApita che - ajJald caraka, anya jJAnacArI, maunacArI, saMskRSTakalpika, tAta saMskRSTa kalpika.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/430,431 155 pAMca sthAno yAvatu anujJApita che - aupanidhika, zudaiSaNika, saMkhyAttika, deTalAbhika, pRSThalAmika... pAMca sthAno yAvatu anujJApita karyA che - AcAkSika, nirvikRtika, purimArdhika, parimita piMDAtika, bhinnapiMDapatika... pAMca sthAno cAvatu anutipita che - asAhAra, visAhAra, tAhAra, patAhAra, lUhAra pAMca sthAno yAvata anujJApita che - arasajInI vismajIvI, tajIvI, pAMtajIvI, rUkSajInI... pAMca sthAno cAvata anujJApita che, te - rathAnAtita, ukaTakAsanika, pratimA sthAyI, vIrAsanika, naiSadhika... pAMca sthAna yAvatuM anajJApita che . daMDAyatika, laMgaDazAyI, AtApaka, pAtRtaka, akaMDUka. 4i3 pAMca sthAnomAM zramaNa niyam mahAnirjarAvALo ane mahApayavisAnanAW thAya che, te A - AcAryanI vaiyAvacca karatA, e rIte upAdhyAya vaiyAvacca karatA, hyuvIra vaiyAvacca karatA, tAravI vaiyAvacca karatA ane jJAna vaiyAvacca karatA... pAMca sthAne zramaNa nirgastha mahAnirjarAvALo, mahApayavisAnavALo thAya che - akSAnapaNe (1) rakSanI, (2) kulanI, (3) gaNanI, (4) saMghanI, (5) sAdharmikanI vaiyAvacca karatA. * vivecana-430,431 - [43] sUtra sugama che. vizeSa A - pAMca sthAnomAM - AkhyAta Adi kriyA vizeSa lakSaNone bharata ane airAvata kSetromAM 24 tIrthakaromAM pahelA ane chellA te purima-pazcimaka, te arihaMtone (tenA ziSyone du:khathI maLe che te durgama-muzkelIthI thAya che. ziSyone Rju-jaDavathI ane vakra-jaDavathI durgama che. te sthAnako A - AkhyAna. vibhajana, darzana, titikSaNa, anucaraNa - e pramANe vaktavyamAM paNa je sthAnomAM kaccha vRttithI thAya che. tenA yogathI te sthAno 59vRtti ja kahevAya che. kacavRtino dhotaka du:zabda vaDe vizeSita karmasAdhana zabda vaDe kahevA yogya AkhyAna Adine zabdanI pravRttinA vaicicathI kahe che. temAM sudhaiva - muzkelIthI kahevA yogya vastutava, kemake ziSyone mahAvIne ATopathI prabodhatvathI bhagavatone prayAsa utpatti thakI e rIte AkhyAnamAM kucchavRtti kahI... e rIte vibhajanAdine vize paNa vicAraNA karavI. tathA kathana kahe chate paNa temAM durvibhaja-kaTa vaDe vibhAga karavA yogya, Rju jaDavAdithI ja teone thAya che. ziyone vastutavanA vibhAga vaDe sthApavuM du:zaya thAya che. pAThAMtaracI ziSyone vibhAvanA karavA mATe dukara thAya che ema samajavuM. suNasa - duHkhe dekhADAya che mATe durdaza. yukitathI ziSyone pratItine vize tavanuM AropaNa dAkara che... ttatava - du:kha vaDe sahana karAya che te * utpanna thayela pariSahAdine sahana karAvavA mATe pariSahAdine sahana karAvavA mATe ziSyane temAM kSamA karAvavA mATe durakara thAya che. suranuvara - duHkha vaDe je anuSThAna karAya te duranucara arthAt aMtarbhata karAvavArUpa arthatvathI anuSThAna karAvavuM duSkara che athavA te pahelA-chellA arihaMtonA 156 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 tIrthamAM ziSyo pratye vastudva, AcArya Adi durAgyeya ane durvibhaja che. potAne paNa durdaza, titikSA ane duranucara che. mATe preka arthane choDIne vyAkhyAna karavuM. madhyanA bAvIza jinone to sugama - muzkelIrahita che. kemake temanA ziSyo bAju-prAjJa hovAthI alA prayatna nodhanIya che ane vihita anuSThAnamAM sukhe pravatavivA yogya che. zeSa pUrvavat. vizeSa A - amRdghArtha viziSTatA AkhyAnAdi vaDe kahevI. sadA phaLa vaDe vavilA che, nAmathI kahelA che, svarUpathI spaSTa vANI vaDe kahelA che, prazaMsA karelA che. kartavyathI anumata karyA che. A sUtrano uopa vaiyAvaccasUtra paryata dareka sUtramAM jANavo. temAM kSamA Adi krodha, lobha, mAna, mAyAnA nigrahathI jANavA tathA lAghava upakaraNathI ane traNa gauravanA tyAgathI jANavuM. anya pAMca sthAno jIvone mATe hita te satya-jUTha nahIM, te cAra bhede che - avisaMvAdana yoga, kAyA-mana-vacananI akuTilatA, A cAra prakAranuM satya jinavanA matamAM che, anyamatamAM nahIM. saMyamana te saMyama - hiMsAdi nivRtti, te sattara prakAre che. kahyuM che - pRthvI, apa, agni, vAya. vanaspati, be-traNa-cAra-pAMca indriya A navavidha jIvonI hiMsA na karavI te jIvasaMyama, ajIvasaMyama, prekSA-upekSA-pramArjanA-pariThApanA ane manavaca-kAyanirodha te satara prakAre saMyama athavA pAMca AzravathI viramaNa, pAMca indriyanigraha, cAra kapAya jaya, traNa daMDanI virati e rIte sattara bhede saMyama che. - jenA vaDe tape te tapa. rasa, rudhira, mAMsa, meda, asthi, majjA, zuka jenAthI tape che athavA azubha karmo tape che te tapa sArthaka che A tapa bAra bhede - anazanAdi bAhya, prAyazcittAdi bhede che. tajavuM te tyAga, eka saMvigna munine AhArAdi ApavuM te. svayaM pratyAkhyAna karela che to paNa AcArya-glAna-bbAla-vRddhone AhArAdi lAvI Ape te vIyaracArano karanAra thAya che. anya sAMbhogika munine zrAddhakuLo bAtave ane azakatone samAdhi pahoMcADe. brAhAcarya - maithunaviramaNamAM ke brahmacarya vaDe vAsa te baMbhayera vAsa. A pAMca ane pUrvokta pAMca ema dazavidha zramaNa dharma kahyo. anyatra bIjI rIte dazavidha zramaNa dharma - kSAMti, mAva, Arjava, mukita, tapa, saMyama, satya, sauca, akiMcana, brahma e yatidharma che. ahIM sAdhadharmanA bhedarUpa bAhya tapavizeSa vRttisaMkSepa nAmaka bheda - 'unhiAptacaka' AdithI kahevAya che. temAM kSati - svaprayojana mATe pAkanA bhAjanamAMthI kADhela che, teja levAnA abhigraha vizeSathI phare che - gaveSaNArthe jAya che. te uvhiAptacaraka. e rIte badhe jANavuM. vizeSa A - nikSata - na kADheluM, mRta - jamyA bAda boluM - vAla vagere. prAMta - prakRSTa aMta - te ja paryASita, sukSa - cikAza rahita. - X - va pratyayathI ahIM ane AgaLa bhAvapradhAnatA samajavI.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/1430,431 153 ahIM pahelA be bhAva abhigraho ane chellA traNa dravyaabhigraho che, tethI kahyuM che - uddhiApta carakatva Adi abhigraha bhAvayukta che tathA gAto, roto, besato Adi bhAve je Ape, te badhA bhAva abhigraho che. lepakRta, upakRtAdi athavA 'Aje huM amuka dravya grahaNa karIza' e rIte amuka dravya vaDe karela abhigraha te dravya abhigraha jANavo. e rIte anyatra paNa vicAravuM. sAta - amuka mAsa svajana che, huM trAddhivALo chuM, amuka pAse meM dIkSA lIdhI che Adi bhAva na batAvato bhikSA mATe je kare te ajJAtacaraka... mAtra nAnI - doSita ane bhogavanAra ema bhagavatI TIpanakamAM kahyuM che. evo thaIne athavA anna vinA utpanna thayela vedanAdi kAraNavALo ke anya glAyaka mATe bhojana arthe je kare te aplAnakacaraka, aglAyaka caraka athavA anyaglAyakacaka jANavo. kyAMka 35traveta evo pATha che. tyAM bhojana kALanI apekSAe pahelA ane chellA kALarUpa veLAe je bhikSA mATe jAya te anyavelacaka Adi jANavuM. A kAlAbhigraha che... maunavratathI phare te maunacaraka. tathA saMskRSTa - kharaDAyela hAtha ane bhAjanAdithI apAtuM. - kalAvALuM, kalAnIya ane ucita AhArAdi abhigraha vizeSathI che. jene te saMskRSTa kalika. tathA tanAtana * devA yogya dravyanA prakAra vaDe te kharaDAyela hasta AdithI apAto kAnIya AhAradi che jene te tajAtaiTakaki. samIpamAM laI javAya te rUpanidhi - koI rIte najIka lavAyelane levAne je phare te aupanidhika, athavA samIpamAM ja grahaNa karavuM te aupanihita. tathA zuddha - atiyAra rahita paTI - baMkitAdi doSa vardhanarUpa. saMsRSTa, asaMsRSTAdi sAta prakAra ke temAMnI koI eka eSaNA vaDe zaaSaNika. saMkhyAnA pramANavALI ja dakti - eka vakhata AhArAdinA kSeparUpa grAhya jene che te saMkhyAttika. .. akhaMDita dhArA vaDe jeTalI vAra AhArAdi apAya teTalI dati thAya. te dakti be prakAre - drava ane adrava. joyela AhAradi lAbhathI je phare te daTalAbhikadAtAra pUchIne Ape te lAbha vaDe je phare teyTalAmika. siddhAMtaprasiddha AyaMbilathI phare te AyAblika, vigaIthI nirgata te nirvikRtika. madhyAhna lakSaNa pratyAkhyAna kare te parimAddhika, pafSata dravyAdi parimANathI, fdha pAna - AhAra lAbha jene che te parimita piDaMpAtika. vibhAga karela sAthavo Adi dravyano lAbha jene che te bhinnapiMDapAtika. grahaNa karyA pachI bhogavAya mATe tene kahe che umara - hiMga Adi saMskAra na karAyela AhAra vApare. athavA rasa AhAra te arasAhAra, ema sarvatra jANavuM. vizeSa A - virama - jemAMthI sa gayela che tevA janA dhAnya-odanAdi. tela AdithI rahita te rakSAhAra, tathA rasarahita jIvavAno svabhAva jevo che te arasajIvI. tema anya. 158 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 thAna * kAyotsarga pratye, je kare che ke prApta thAya che te sthAnAtida athavA sthAnAtiga. 36vasana - pIThAdimAM pUta na lAge tema besavuM jene abhigrahathI che te utkaTakAsanika. tathA pratimA - ekarAgikI Adi kAyotsarga vizeSathI ubhA rahevuM e rIte svabhAvavALo te pratimAsthAyI. vIrAsana - jamIna upara paga rAkhIne siMhAsane beThelane te Asana dUra karavAthI thatI kAyAnI avasthA, te sthira Asana dukara che. tethI vIranuM Asana te vIrAsana kahevAya che, te jene che te vIrAsanika, nipaIT * besavuM, te pAMca prakAre che - temAM je nipadhAmAM samAna baMne pAda vaDe pUta sparze te samapAdapUtA.. gAyanI mAphaka bese te gotiSadhikA. jemAM baMne pUtAthI besI eka pAdate upADIne rahe te hastisuMDikA.. paryaka ane ardhaparyaka prasiddha che. nipadhA vaDe rahe te naiSadhika. daMDanI jema lAMbApaNuM - pAda pasAravA paDe che jene te daMDAyatika. tathA lAMDa - vAkuM rahela lAkaDuM, tenI mAphaka mastaka ane paganI baMne pAnIonuM bhUmimAM lAgavA vaDe ane pITha lAgavA vaDe je zayana kare che tathAvidha abhigrahathI lagaMDazAyI, tathA zIta ane tApAditA sahevArUpa AtApanAne je kare te AtApaka, jene vA vidhamAna nathI te pAgRtaka. kharajane na khaNanAra te kaMDucaka. sthAnAtiga Adi padanI kalAbhASya-sthAnAdika ja urthasthAna, pratimA mAsAdi hoya che, nipaghA pAMca ja che. siMhAsana para beThelA mANasane te kADhI laIne jevI rIte rahe te vIrAsana, daMDa jevo lAMbo te daMDAsana, vAMkA lAkaDA jevo kUbaDo te lagaMDa, AtApanA traNa bhede - utkRSTA, madhyamA, jaghanyA. sUtelAnI utkRSTA, beThelAnI madhyamA, ubhelAnI jaghanyA... utkRSTA AtApanA traNa bhede che - avamaMyitA, pAzva, uttAnA. madhyamA AtApanA paNa traNa bhede - godohikA, ukuTikA, paryakA. jaghanyA AtApanA traNa bhede - hastisoMDikA Adi. A niSadhAdi kavidhi AtApanA svAsthAnamAM pharIthI paNa omaMyiyAdi bhede utkaTAdibheda jANavI. ahIM jo ke sthAnAtigatavano AtApanAmAM aMtarbhAva thAya che, to paNa mukhya-gauNa vivakSA jANavI. [431] mahAt karmano kSaya karanAra te mahAnirjara, mahAnirjaravathI pharI utpanna thavAnA abhAvathI AtyaMtika aMta jeno che, te mahAparyavasAna. tathA aglAnapaNe - khedahita bahumAnathI. AcArya pAMca bhede * pravAjanAcArya, digAcArya, sUtranA uddezanAcArya, sUtranA samudezanAcArya ane vAyanAcArya. tenI vaiyAvacca-zubha vyApAravALo bhAva athavA karma te vaiyAvacca arthAt dharmane madada karanAra AhArAdi vaDe sahAya karavA rUpa AcArya vaiyAvaccane karato rahe A pramANe pachInA padomAM paNa jANavuM. vizeSa A upAdhyAya - sUtra dAtA, sthavara - sthira karanAra athavA janmathI 60 varSa, dIkSApacaya 20 varSa, zruta vaDe samavAyAMga dhArI. tapasvI - mAsakSamaNAdi, 7nAna - rogAdithI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/430,431 159 azakata. cheda zaikSaka, navadIkSita, sAdhavala - liMga ane pravacanathI samAna dharmI. vana * sAdhu samudAya vizeSa rUpa, cAMdrAdi kulo prasiddha che. TUT * kulano samudAya, HSa - gaNano samudAya. A rIte atyaMtara tapanA bhedarUpa daza prakAre vaiyAvacca kahyuM che. - 4 - * sUtra-432 thI 434 - 4i3] pAMca sthAnomAM zramaNa nigrantha, sAdharmika sAMbhogikane visaMbhogika karato jinAjJA ullaMghato nathI. (1) pApakAyane sevanAra hoya, (2) sevIne AlocanA na kare, 3) AlocIne prAyazcitta na kare, (4) prAyazcitta laIne tene paripUrNa na kare. (5) je A sthavirono sthiti kahyuM che tene ullaMghI - ullaMghIne viruddha vartana kare, tyAre je tene koI tema na karavA preraNA kare to bole ke sthaviro mane zuM karI leze ? pAMca sthAnomAM zamaNa ninja sAdharmikane pArAzita karatAM jina AjJAne ullaMghato nathI. (1) je kuLamAM vase, te ja kulamAM bheda mATe tatpara thAya. (2) je gaNamAM vase che gaNamAM bheda mATe tatAra thAya. (3) hiMsApekSI, (4) chidra peell, (5) vAraMvAra aMguSTha prastAdi sAvadhano prayoga kare [33] AcArya-upAdhyAyanA gaNane vize pAMca vigraha sthAno kahad. - (1) AcArya-upAdhyAya gaNamAM rahelA zramaNone AjJA ke niSedha samyapha prakAre na kare () gaNamAM rahelA zramaNo dIkSA paryAyinA krame samyapha prakAre vaMdana na kare ) gaNamAM kALa krame AgamanI vAsanA na Ape. (4) gaNamAM plAna ke zaizyanI vaiyAvaccanI samyapha vyavasthA na kare. (5) gaNamAM rahelA zramaNo guranI AjJA vinA vihAra kare AjJA laIne na vicare. AcArya-upAdayAyanA gaNamAM avigrahanA pAMca kAraNo kahyA - () AcArya-upAdhyAya gaNamAM rahelA zramaNono AjJA ke niSedha samyapha prakAre che. () gaNamAM rahela zramaNa dIkSAparyAyanA kramathI samyapha prakAre vaMdanA kare. (3) gaNamAM jene je kALe vAcanA ApavAnI che te Ama vAcanA Ape (4) AcArya-upAdhyAya potAnA gaNamAM plAna ke rIkSAnI taiyAvara mATe samyaka vyavasthA kare. () gaNamAM rahenAra zramaNa gurunI AjJAthI vicare paNa anAvRcchitacArI na bane. 4i34] pAMca niSadhAo kahI - utkaTikA, godohikA samapAdaputA, paryakA, dapikA... pAMca Arjava sthAno kahA - zubha Adha, zubha mAdeva, zubha lAghava, zubha kSAMti, zubha guti * vivecana-432 thI 434 : [432] eka bhojana maMDalIvALA Adi te sAMbhogikane visaMbhogika maMDalInI bahAra karatA AjJAnuM ullaMghato nathI. kemake te ucitatva che. (1) samaya - prastAvathI azubha karmanA baMdhayukta sthAna - kRtya vizeSane sevanAra hoya. (2) 160 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 sevIne guru pAse nivedana na kare. (3) AlocIne guru upadiSTa prAyazcittano AraMbha na kare. (4) AraMbhIne saMpUrNa praveza na kare athavA AcaraNa na kare. (5) suprasiddhapaNe sthavira kalIonA je pratyakSa kalpo, sthitI - sakhyam AcAramAM, vizeSa kAnIya yogya vizaddha piMDa, zayyAdi te sthiti prakalpanIyo athavA mAsakapAdi sthiti ane AhAradi prakalaya, te sthiti prakalayo tene ullaMghI-ullaMghI tethI anya ayogya kartavyone seve che, tene saMghATakAdi sAdhu ema kahe - "A akRtya sevavuM ucita nathI." guru ApaNane baMnene bahAra karaze. tyAre te kaheze ke - huM evuM chuM to gurao mane zuM karaze ? teo roSavALA thaIne paNa mane kaMI karI zakaze nahIM. e rIte baLanuM pradarzana karaze. pariva - dazamA prAyazcittarU5 bheTavALA, veza vagere kheMcI levA rUpa pAraMcika pratye karato sAmAyikane ullaMghato nathI.. vahurta - cAMdrAdimAM je vase che te gacchavAsI. te kulamAM ja bheda paDAvavA tatpara thAya.. hiMsA sAdhu AdinA vadhane zodhe che, te hiMsA prekSI.. hiMsA mATe athavA niMdA mATe pramautAdi chidrone jue te chidra prekSI.. punaH punaH guSTha ane bhIMta AdinA prazno athavA sAvadha anuSThAnanuM pUchavuM, te ja asaMyamanA Ayatano, te praznAyatanono prayoga karanAro hoya che. [43] AcArya upAdhyAya. ahIM samAhAra baMda ke karmadhAraya samAsa che. AcArya ane upAdhyAyanA gaNamAM vii - kalahanA Azrayo athavA AcArya upAdhyAya baMnenA gaNamAM mANaI - he sAdhu ! "tAre Ama karavuM", AvI vidhirUpa AjJAne tathA dhAraVTI - "tAre Ama na karavuM." AvA prakAranI dhAraNA pratye, ucitapaNAe prayojanAra thato nathI, mATe sAdhu paraspara kalahanI AcaraNA kare che, kemake yathArtha pravRtti nathI ane du:khe joDAyela che. athavA ucitapaNAe pravRtti na karanAra AcAyadi pratye kalaha kare che. athavA gItArtha, dezAMtaramAM rahela anya gItArthane nivedana karavA agItArtha pAse je atiyAranuM nivedana kare che te AjJA. aneka vakhata AlocanA dAnathI prAyazcitta vizeSanuM avadhAravuM te dhAraNA. A baMnene samyak prayoga na karanAra kalaha karanAra thAya che te eka. tathA te ja rano dravyathI, bhAvathI be prakAre che. temAM dravyathI - karyetanAdi ane bhAvathI - jJAnAdi. temAM jJAnAdi ratnothI vyavahAra kare che. te sanika - moTA paryAyavALo je sanika te yathArAtvika, teno bhAva te yathAra nikatA. tenA vaDe yathAjoThane vaMdana karavuM... vinaya ja kainayika, tene samyapha prayokatA nathI athavA aMtabhUtakArita artha hovAthI prayokatA na thAya te bIjuM - te ja sUtrArthanA prakArone dhAraNA viSayI kare che. tene yathAyogya samaye samyaka rIte bhaNAvanAra thato nathI, A bIjuM kALe vAcanA ApanAra kahyuM, tenI gAthA - kALa kramathI saMvatsarAdi vaDe je saMvatsarane vize sUga prApta thAya te ja kALamAM vIra puruSa vAcanA kare. (have te
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/1432,434 161 kALa- traNa varSanA paryAyavAne AcAra prakalAnI vAcanA Ape. cAra varSanAne samyapha rIte sUyagaDAMganI vAcanA Ape. pAMca varSa paryAyIne dasA-kalA-vyavahAranI vAcanA Ape. ATha varSanA dIkSitane ThANAMga ane samavAyAMganI vAcanA Ape. daza varSanAne vyAkhyA prajJaptinI, agiyAra varSanAne kSalaka vimAna pravibhakti, mahad vimAna pravibhakti. Adi pAMca adhyayanonI bAra varSanAne araNopapAtAdi pAMca adhyayananI, tera varSanAne utthAnakRtAdi cAranI, cauda varSanAne asIviSabhAvanAnI, paMdara varSanAne diDIviSa bhAvanAnI soLa varSanAne cAraNabhAvanAnI, sattara varSanAne mahAsumiNA bhAvanAnI, aDhAra varSanAne tejonisarganI, ogaNIza varSanAne daiSTivAda-bAramAM ganI ane saMpUrNa vIza varSa paryAyavALAne samagra sUtranI vAcanA ApavI. te ja vAsanA na ApanAra, glAna, zaikSanA vaiyAvRtyamAM svayaM sArI rIte tatpara thato nathI te coyuM. te ja sAdhu, gaNane pUchyA vinA anya kSetramAM gamanAdi kare che, AvA svabhAvavALo te anApRcArI. pUchIne vistAra nathI te pAMcamuM vigrahanuM sthAna jANavuM. enAthI vyatireka vaDe avigraha sUtra che, te spaSTArthavALuM che. [434] niSadhAsUtramAM - beThako te niSadhA - besavAnA prakAro, temAM Asanane vize putane nahIM lagADavAthI baMne pagathI rahe te utkaTaka. tenI je niSadhA te utkaTakA. tathA gAyanuM dohavuM te godohikA, tenI mAphaka A niSaghA te godohikA. samapaNe baMne paga ane baMne puta jamIne lAgela che je niSadhAmAM te samapAdaputA paryakA-jinapratimAvatu je padAsane rUDha che te. ardhaparyakA - sAthaLa upara eka paga rAkhavAW. no: rAgadveSarUpa vakatvathI varjita sAmAyikavALAnuM je karma ke bhAva te Arjava arthAta saMvara, tenA sthAno te Arjava sthAno che. sAdhu - samyagadarzana pUrvakatvathI zobhana... mA naiva - mAyAno nigraha te sAdhuArjava athavA yatino Arjava te sAdhuArjava. e rIte cAre jANavA. saraLatAyukata prANI marIne prAyaH deva thAya che, mATe deva ko* sUma-435 thI 439 : [35] jyotika devo pAMca bhede kahyA - caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArA... devo pAMcabhede kahyA che . bhAdravyadeva, naradeva, dhamadiva, devAdhideva, bhAvava. [13] ricAraNA pAMca bhede kahI - kAya pasciAraNA, sAIparicAraNA, 5 pravicAraNA, zabda paricAraNA, mana pazciAraNA. [13] surendra asurarAja camaranI pAMca agamahiSIo kahI che - kAlI, rAtI, rajanI, vidhuta, medhA... vairocanendra vairocanarAjanI pAMca mahiSIo kahI che - {bhA, nizuMbhA, raMbhA, niraMbhA, madanA. jia8asurendra asurarAja yamaranA pAMca saMgrAmika sainyo ane pAMca saMgrAmAdhipatio kahA - padAti sainya, azva sainya, hasti sainya, mahiSa nya, ratha raunca... krama, padAti sainyAdhipati che, saudamI, anna rInyAdhipati, kuMtha, [6/11]. 162 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 hati saiAdhipati, lohitAkSa mahiSa raucAdhipati ane kinnara, ratha sauncano adhipati che.. roganendra vairocana rAjanA pAMca saMgrAmika sainya tathA pAMca saMgrAmika sanyAdhipati che . pAyadaLa sainya yAvatu ratha sainya. temAM - - mahAma, padAti sAdhipati mahAsaudama, azva sainyAdhipati. mAlaMkAra, hasti sainyAdhipati, mahAlohitAkSa, mahiSa sainyAdhipati. kiM5riSa, ratha rIMnyAdhipati che. nAgakumArendra nAgaraja dharaNanA pAMca saMgrAmika sabhya ane pAMca saMgrAmika sainyAdhipati kahyA che. padAti sainya yAvata ratha sainya. temAM - bhadrasena, padAti rInyAdhipati. yazodhara, annanyAdhipati. sudarzana, hasti sainyAdhipati, nIlakaMTha, mahiSa saiAdhipati. AnaMda, rathano - 4 - nAgakumArendra nAgarAja bhUtAnaMdanA pAMca saMgrAmika sainya ane pAMca saMgrAmika sainyAdhipati kahA che - padAti sainya yAvatuM ratha sainya. temAM - dakSa, padAti sainyAdhipati sugrIva, akSarajyAdhipati suvikama, hastinya adhipati. zotakaMTha, mahiSa sainyAdhipati. notara, tha rInyAdhipati che. suparNodra suparAja veNudevanA pAMca saMgAmika sainya ane pAMca saMgrAmika sainyAdhipatio kahyA che . padAtisainyAdi. e rIte jema dharaNendra kahyA tema veNudevane kahetA...veNudAlIne bhUtAnaMdavata kahevA. dharaNendrad badhA dakSiNa dizAnA Indro ghoSaparyakta kahevA. bhutAnaMdane kahyA tema badhA uttara dizAnA Indro mahAdoSa pA kahevA. - devendra devarAja zakanA pAMca saMgrAmika sainyo, pAMca saMgrAmika sainyaadhipatio kahyA che . padAti saukhya cAvatu ratha sainya. temAM-haribhegamethI padAti raujAdhipati che vAyu, azcarsanyAdhipati. rAvata, haritarInyAdhipati. damaddhi, vRSabha sainyAdhipati ane mADhara, ratha sainyAdhipati che. devendra devarAja IzAnanA pAMca saMgrAmika rIngo, pAMca saMgrAmika rInya adhipati kahyA che . padAti sainya cAvata ratha sainya. temAM - laghuparAkrama, padAti saunyAdhipati. mahAvAyu, A% rInyAdhipati. puSpadaMta, hasti rInyAdhipati. mahAdAmati, vRSabha sainyAdhipati, mahAmADhara, ratha sainyAdhipati che. jema zakendrane kahau tema badhAM dakSiNa dizAnA Indro cAvatu AraNendra sudhI kahevuM. jema IzAnendra kahA tema uttaradizAnA badhA Indro amRtendra sudhI kahevA. 4i39] devendra devarAja zanI atyaMtara padanA devonI sthiti pAMca palyopama kahI che. devendra devarAja IzAnanI atyaMtara padiAnI devInI sthiti pAMca palyopama kahI che. * vivecana-435 thI 439 : [435] sUtra sugama che. vizeSa A - jyotiSI, vimAna vizeSomAM utpanna thayela te jyotika. teo krIDAdi svabhAvavALA hoya che athavA je khavAya che te
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/435 thI 439 163 164 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ vo... paDyA bhAvi devaparyAya yogya, tevI ja dravyabhUta evA devo te bhavya dravya devo, vaimAnikAdimAM devapaNe anaMtara bhave upajaze te... nara - manuSyanA deva te nadeva-cakvartI... gharmamAM pradhAna devo te dharmadivo-cAsTivaMta... devo madhya atizayavALA devo ke devAdhidevo - arihaMta... bhAva deva-te devarUpe Ayu bhogavatA. [46] vedanA udayano pratikAra, temAM strI ane puruSanI kAyA vaDe paricAraNA - maithananI pravRtti, te kAyaparicAraNA. te izAnakalA paryanta che. tema anyatra paNa jANavuM. vizeSa A * izAna ka5 uparanA be kalo sparza vaDe, tenI uparanA bemAM 5 vaDe, tethI uparanA bemAM zabda vaDe, tethI uparanA cAra kalAmAM mana vaDe paricAraNA che, tethI upara paciAraNA nathI. [438] saMgrAmanA prayojano, A vizeSaNa gAMdharva ane nATya sainyane judA pADavA mATe che. sainya madhya pradhAna padAti Adi te anikAdhipati. pati - page cAlanArano samUha, te ja sainya te pAdAtAnIka. UMDAnI - azvasainya. uttama padAti te tenA sainyano adhipati. aizvarAna - mukhya azva, ema bIjA sainyomAM jANavuM. aff T4 - sanakumAra, brahma, zuka, Anata, AraNa. 37 - mahendra, lAMtaka, sahasAra, prANata, ayyata. viSama saMkhyA pravRttithI brahmalokAdi kahyA. samasaMkhyA pravRttithI lAMtakAdi kahyA... devendrastava payajJAnusAra bAra indronI vivakSAthI AraNendra kahyuM che. * * * * 4i37, 43mAM sUjhanI vRttikAre koI alaga vRtti kreta nathI.] devone kahyA. duSTa ayavasAyavALAne devagatino pratighAta thAya che. * sUtra-440 thI 44ra : [40] pratighAta pAMca bhede - gati, sthiti, baMdhana, bhogao, baLavI-puraNakAra parAkrama patighAta.. 41] AjIvika pAMca bhede - jati-kulakama-zIlA-liMga AjIvika... [44] rAja ciThTho pAMca kahyA che - khaga, chama, mugaTa, upaniha ane cAmara. * vivecana-440 thI 442 : [44] za sugama che. vizeSa A - paI * pratighAta, pratihatana. devagati AdinA prakaraNathI zubhano pratighAta, tenI prAptinI yogyatA chatAM, kharAba karma karavAthI prApti na thavAthI gati pratighAta. pradjyA Adi pAlanathI prApta karavA yogya zubha devagatino, narakanI prApti thatAM kaMDarIkanI jema pratighAta thAya che... sthiti - zubha devagati prAyogya karmonI sthitine bAMdhIne je teno pratighAta te sthiti pratighAta. adhyavasAya vizeSathI sthitino pratighAta thAya che. kahyuM che - dIrdhakAlanI sthitine dUrasvakAlita sthitivALI kare che. tathA nAmakarmanI uttaraprakRtirUpa baMdhana, audArikAdi pAMca bhede che. tenA saMbaMdhathI prazasta baMghanano pUrvanI jema pratighAta-baMdhana pratighAta. baMdhanane grahaNa karavAnA upalakSaNathI tenA sahacara prazasta zarIra, aMgopAMga, saMhanana, saMsthAnano paNa pratighAta kahevo. tathA prazasta gati, sthiti, baMdhanAdinA pratighAtathI prazasta gatyAdi sivAya te maLanAra bhogono pratighAta te bhoga pratighAta kemake kAraNAbhAve kAryabhAva che. prazasta gatyAdinA abhAvathI ja baLa, vIrya, purapakAra parAkramano pratighAta thAya che, temAM zarIra saMbaMdhI baLa, jIva prabhava vIrya, puraSakAra eTale abhimAna vizeSa, te ja pUraNa karela svaviSayabhUta kAryarUpa parAkrama athavA purakSakAra te prapanuM kartavya, baLa, vIryanI pravRttirUpa parAkrama. [41] devagatyAdino pratighAta cAtri atiyAkArIne thAya che mATe uttaguNone AzrIne tene kahe che - jJAti - brAhmaNAdi jAtine AzrIne AjIvikA calAve che, te jAti viziSTa potAnA vacanone vizeSathI batAvIne tethI AhArAdi grahaNa kare te jAti AjIvika. - e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa A - surata - ugra Adi ke gurunA kuLane - khetI Adi kArya ke AcArya sivAya zIkhela. zipa - vaNavuM, sIvavuM Adi kArya athavA AcArya pAse zIkhela te zilpa, tika , sAdhuveza. tenAthI AjIvikA kare che, jJAnAdithI zUnya che, mAtra vezathI AjIvikA kare che. anya liMgane badale gaNa kahyuM che. - malla Adino samUha. [44] sAdhuonuM joharaNAdi liMga kahyuM. have khagna Adi rAjAnA liMga kahe che. te spaSTa che. vizeSa A - rAjAonA kakudo-cihno te rAjakakudo. mugaTa - ziranuM veTana. 3pAna - pagarakhAM. vAnarthananI - cAmara kahyuM che - khaDjha, chatra, upAnaha, mugaTa, cAmara A pAMca rAjacinho guru pAse jatAM rAjA dUra kare che * anaMtarokta rAjacihnane yogya, ivAkvAdi kulotpanna thaI dIkSita thayela * * * pariSahAdine sahe che, tethI parISa * sUga-443 : pAMca kAraNe chaThAstha sAdhu udikSa parISaha - upasargone samyapha rIte sahe, khame, titikSe ane adhyAsita kare, te A - (1) te puruSa karyodaya thakI unmatta jevo thaI gayo che, tethI mane te Akroza vacana bole che, upahAsa kare che, pheMkI de che, mArI nibhaTsanA kare che, bAMdhe che, raMdhe che, zarIrane chede che, mUcha pamADe che, upadrava kare che, mArA vastra, patra, kaMbala ke rajoharaNa chInavI le che, dUra pheMkI de che, bhAMge che, ke corI jAya che. () nize A puruSa sAkSAviSTa thayo che, tethI mane A puruSa Akoza kare che yAvatuM mArI vastuo harI le che... (3) mArA bhavamAM vedanA yogya karmo udayamAM AvelA che, tethI A puruSa mane Akroza kare che yAvatu mArI vastuo laI jAya che... (4) sArI rIte na sahana karanAra, na kSamA karanAra, na titikSA karanAra, nizcala na rahenAra evA mane ekAMte pApakarmano baMdha thaze.... (5) samyagya rIte sahana karanAra yAvat nizcala rahenAra evA mane ekAMte nirjarA thaze.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/143 - 165 166 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 bAMdhe che ane upasarga sahana karanArA mane nirjarA thAya che - x - Adi nigamana che. chAsyathI viparyaya te kevaLI, mATe tenuM sUtra - fkSaptavata - putranA zokAdithI naSTayita. devara - putra janmAdithI abhimAnI te unmata ja che. mane sahana karato joI bIjA paNa saheze, kemake prAyaH bIjAo uttama puruSonuM anukaraNa kare che. kahyuM che * uttama puruSe prApta karela mArga bIjAone dukara nathI * x * ityAdi. hamaNAM chAstha kevalI kahyA. tethI temanuM ja svarUpa kahe che* sUga-444 : (1) hetu pAMca kA - hetune jANato nathI, hetune dekhato nathI, hetu para zraddhA karato nathI, hevane prApta karato nathI, hetuno jaNyA vinA ajJAna maraNe mare che... (2) hetu pAMca kahyA - hetu vaDe jANato nathI cAlatuM hetu vaDe aDAnA maraNe mare che... 3) hetu pAMca kahyA - hetu jANe che yAvat hetu chANu maraNe kare che... (4) hetu pAMca kahyA - hetu vaDe jANe che yAvat hetu vaDe chAstha maraNe A pAMca sthAna vaDe chAzu udIrNa parISaha-upasargone samyapha sahana kare yAvat adhyAsita kare [nizcala rahe. pAMca kAraNe kevalI udayamAM Avela parISaha-upasargone samyapha sahe yAvatuM AdadhyAse. - (1) A puraSa kSiptacitta che. tethI mane te Akroza kare che yAvatu haraNa kare che. (2) A puruSa tacitta che, tethI mane te Akroza kare che yAvatu harI le che. (3) A paraya yajJAviSTa che. tethI te mane Ankoza kare che yAvata harI le che (4) mArA bhava vedanIya karmano udaya che, tethI A paNa mane Akoza kare che cAvatu harI le che. (5) samyapha sahetA, mamatA, titikSatA, yAyatA mane joIne bIjI ghaNAM chAstha zramaNa nisthio udayamAM Avela parISaha-upasargone samyapha saheze yAvat adhyAsita karaze. A pAMca kAraNe kevalI udayamAM AvelA parISaho - upasargone samyapha sahe yAvatuM nirAla rahe. * vivecana-443 : spaSTa che, vizeSa A * jenA vaDe DhaMkAya te chakA - jJAnAvaraNAdi ghAtikamAM catuSTaya, temAM rahe te chA-sakaSAyI. udayamAM Avela kahela svarUpavALA parIkSaNa - upasargone - kapAyanA udayanA nirodha karasvAdithI sahe - bhaya abhAvathI acala rahI subhaTanI jema kSamA vaDe khame. - adItapaNe titikSA kare. adhyAyIta - parISahAdimAM adhika sthira rahe - acala rahe. 3ii - udayamAM Avela athavA mithyAtva mohanIyAdi prabala karma jene che te udIkama. 3N - pratyakSa puraSa, 3matta - madirAdithI bhramita cittavALA mAphaka unmattabhUta. athavA unmAdavALo. je kAraNathI A puruSa udIrNakamAM unmatabhUta che te kAraNathI mArA pratye A puruSa Akroza kare che - zApa Ape che, upahAsa kare che, apagharSaNa kare che, hAthethI pakaDIne baLapUrvaka te sthAnethI dUra kare che, durvacanothI tiraskAre che, doraDAthI bAMdhe che, kedamAM nAMkhe che, mUcha vizeSa ke vadhasthAne laI jAya che, zarIranA avayavo chede che, apadrAvita-upadrAvita kare che. partA - pAtra, kaMbala, pArzana - rajoharaNa baLathI pheMke che, dUra mUke che athavA ane thoDuM ke vizeSa pADe che, pAtrane bhAMge che, core che. vA - badhe vikabhArthe che. parISahAdine sahevAmAM AkrozAdivALuM A eka AlaMbanasthAna che, te prAyaH ahIM Akroza ane vadha be parISaha rU5 mAnavuM. ane upasarga vivakSAmAM prApleSikAdi mAnuSyakRta upasarUpa che. akSAviSTa - A parapa devAdhiThita che, tethI AkrozAdi kare che. tathA parISaha upasarga karanAra A puraSa mithyAvAdi karmane vaza che. mane vaLI te ja - manuSyasaMbaMdhI * A bhava vaDe je vedAya che, te tadbhava vedanIya karma udayamAM AveluM che. tethI te mane Akoza kare che. tathA pApabhIra na hovAthI A ajJAnI mane bhale AkrozAdi | kare. paNa jo huM sahana nahIM karuM to mane - x - zuM prApta thAya? nizcaya kahe che ekAMtathI sarvathA pApakarma thAya. A puraSa jayAM sudhI upasarga kare che, tyAM sudhI pApane (5) ahetu pAMca kahyA - ahetune jANato nathI yAvatuM ahetune chA maraNe mare che... (6) pAMca hetu kahyA - ahetu vaDe jANato nathI yAvat ahetu vaDe chAsthamaNe mare che... () pAMca ahetu kahA - ahetune gaNe che yAvatuM ahetune kevalimaraNe mare che... (8) pAMca ahetu kA - ahetu vaDe zaNato nathI yAvat ahetu vaDe kevalimaraNe mare che. (9) kevaline pAMca guNa anuttara che - anuttara jJAna, anuttara darzana anuttara cAstri, anuttara tapa, anutara vIrya. vivecana-444 : nava satro che. temAM bhagavatI sUtranA pAMcamAM zatakanA sAtamA uddezakanI vRddhi anusAra kaMI lakhAya che. pAMca hetuo ahIM chavAsthapaNe ja anumAnathI vyavahAra karanAranA anumAnanA aMgANAe hetu - dhUmAdi cine jANe che te hetu ja kahevAya che, e rIte ja dekhe che, zraddhA kare che, prApta kare che te ja hetu catuSTaya mithyArdaSTi jIvane AzrIne ayathArtha dvAra vaDe kahe che - hetu pratye jANato nathI arthAta vizeSataH yathArtha grahaNa karato nathI. '7' zabdano kasita artha hovAthI barAbara jANato nathI. e rIte sAmAnyataH dekhato nathI, zraddhA karato nathI - bodhi zabda zraddhAnanA paryAyape che, saMsAranA pAra pAmavAnA kAraNapaNe prApta karato nathI. e rIte caturvidha tao thAya che. tathA - adhyavasAna Adi maraNanA hetuothI utpanna thavA vaDe upacArathI ajJAnamaraNa, mithyAdeSTipaNAe nathI jANela hetu ane hetuo vaDe jANavA yogya bhAva jeNe tenA maraNarUpa hetuvALA ajJAna maraNa kare che. AvA prakArano je jIva te paNa hetu ja che mATe pAMcamo hetu vidhi ja kahela che. pAMca hetumAM dhUmAdi vaDe je anumeya padArthane jANe che te hetu ja che. e rIte je dekhe che Adi jANavuM. te ja kusAdvAra vaDe mithyArdaSTine AzrIne hetu catuSTaya
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/444 167 kahe che, hetu vaDe anumeyane jANato nathI. nam zabda kutsita arthavALo hovAthI yathArthane jANato nathI. dekhato nathI Adi. tathA hetu-maraNanA kAraNa vaDe je jJAna maraNa kare che te hetu ja che. - tathA pAMca hetu samyagdaSTipaNAe hetune yathArtha jANe che te hetu ja che, e rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa A - hetu viziSTa chAstha maraNane kare che, paNa samyagadaSTipaNAthI ajJAna maraNa nathI tema anumAnano kastAra hovAthI kevalI maraNa nathI. A rIte chetunA - hetu vaDe sUga paNa jANavuM. ahIM be sUtromAM hetuo svarUpathI kahyA che. tathA pAMca ahetuo sarvajJANAe je anumAna apekSArahita che te, "A hetu mane anumAnano sAdhaka thato nathI." e rIte dhUmAdi hetune jANe che, A kAraNathI te hetuone ahetune jANato hovAthI te hetu ja kahevAya che. evI rIte darzana, bodha ane prAptinI apekSAe paNa ahetuo ja che. te ja ahetu catuSTaya chaThAsthane zrIne deza vaDe niSedharI kahe che - dhUmAdi hetu pratye, ahetubhAva vaDe jANato nathI, athati sarvathA jANato nathI, paNa kathaMcit ja jANe che. 'nas' dezaniSedhArtha che. - avadhi vagere kevalIpaNAe arthAt saMpUrNa avadhijJAnAdipaNe anumAna pramANa vaDe vyavahAra na karato hovAthI jJAtA saMbaMdhI e eka hetu, deza vaDe pratiSedhathI kahyo. evI rIte ahetupaNe dhUmAdika hetune dekhato nathI te bIjo, zraddhAnuM karato nathI te trIjo, sAddha siddhi pAmato nathI te cotho ane vipakamapaNAe adhyavasAnAdi hetanI apekSA rahita chandAstha maraNa - anumAna vaDe vyavahAra karanApaNAmAM paNa kevalI na hovAthI tene kahela che te pAMcamo hetu svarUpathI ja kahyo che. pAMca ahetuo hetunA abhAva vaDe kevalIpaNAthI je jANe che te ahetu ja che. e rIte dekhe che Adi prakAro paNa jANavA. ema chavAsthane AzrIne cAra pada vaDe ahetucatuSTayane deza vaDe pratiSedhathI kahe che tathA upakamanA abhAva vaDe chaDAmaraNane kare che. A pAMcamo hetu svarUpathI ja kahyo. tathA pAMca hetuo, hetunA bhAva vaDe vikatA na karAyela dhUmAdine jANe che kAraNa ke kevalIpaNAne laIne je anumAnano vyavahAra karanAra nathI te ahetu ja che. ema je dekhe che vagere jANavuM. nirupakamapaNAthI heturahita ane anumAna vaDe vyavahAra karanAra na hovAthI kevalI maraNane je kare che te pAMcamo ahetuM che ahIM pAMce ahetu paNa svarUpathI kahelA che. - - e rIte moDaVT * ahetu vaDe - sUga paNa pUrvokta rIte anusaravuM. zabdArtha mAtra A vyAkhyA karela che, tava to yathAyoga sarvathA AvaraNano kSaya thavAthI bahuzruto jANe. jenAthI pradhAna bIjA nathI te anuttara. temAM prathamanA be kramazaH jJAnAvaraNa, darzanAvaraNano kSaya thavAthI pachInA be - mohanIyanA kSayathI kemake tapa e cAritrano bheda che ane kevalIne anuttara tapa zailezI avasthAmAM zukla dhyAnanA bheda svarUpa che. kemake dhyAna e atyaMtara tapano bheda che. vIrya to. 168 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vIyatarAya karmanA phAyathI thAya che. -- kevalInA adhikArI tIrthakara saMbaMdhI sUtro kahe che * sUtra-44pa thI 449 : [44] pApabha arihaMtanA pAMca kalyANaka citrA nakSatramAM thayA - ni napmAM devalokathI yatIne garbhamAM utpanna thayA. citramAM janmyA, cibAmAM muMs thaIne grahavAsa choDI aNagAra djyA pAmyA, citrAmAM anaMta anuttara, avyAbAdha, nirAvaraNa, kRna, patipUrNa pradhAna kevalajJAna-dani utpanna thayA, citrA nakSatramAM ja nirvANa pAmyA. puudata sividhi arihaMtanA pAMca kalyANaka mUla nAmamAM thayA. mUla nakSatramAM devalokathI stranI garbhamAM AvyA. e rIte pUrvavatu jANavo. [44] arihaMta - pApabhanA triAmAM, puSpadaMtanA mUlamAM, zItalanA pUvaSADhAmAM, vimalanA uttarAbhAdrapada nakSatramAM [pAMca kalyANaka thayA.) [44] arihaMta-anaMtajinanA revatImAM, dharmanA puSyamAM, zAMtinA bharaNImAM, kuthanA kRtikAmAM, aranA revatImAM [pAMca kalyANaka thayA.) [48] arihaMta-munisuvatanA zravaNamAM, naminA azvinImAM, neminA citrAmAM, pAnA vizAkhA najhAmAM [pAMca lyANaka thayA.] [449] zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAMca ghaTanA uttarAphAgunI nakSatramAM thaI . uttarAphAgunImAM devalokathI strIne garbhamAM AvyA, uttarAphAgunImAM eka gabhathI bIja garbhamAM saMharAyA, uttarAphAgunImAM janmyA. uttarAphAgunImAM muMka thaIne yAvatuM dail lIdhI. uttarAphAgunImAM anaMta anuttara cAvatuM pradhAna kevalajJAna-darzana utpanna thayA. * vivecana-445 thI 449 : sUtro sugama che. vizeSa A - pApabha, RSabha AdimAM che, tenA cyavana Adi pAMca divasomAM citrA nakSatra che jene te paMcayitra. - x - cuta - avataryA. navamA veyakathI 31 sAgaropama sthitika devamAMthI cyavIne garbhamAM AvyA. kauzAMbI nagarImAM dhara' rAjAnI suzImA nAme patnInI kRkSimAM mahA vada chaThe utpanna thayA. kArtika vada bArase jamyA. tathA keza, kaSAyAdi apekSAe muMDa thaIne gherathI nIkaLIne sAdhupaNAne pAmyA athavA kArataka vada terase aNagArapaNAthI pravrujita thayA. tathA anaMta payayavALu hovAthI anaMta, badhAM jJAnomAM uttama hovAthI anuttara, patipAtI hovAthI nirNAghAta, sarvathA sva AvaraNano kSaya thavAthI athavA kaTa, bhIMta vagerenA AvaraNanA abhAvathI nivAraNa, sakala padArtha viSayatvathI kRsta, potAnA avayavothI paripUrNa, pUnamanA caMdra mAphaka akhaMDa evI zayana * anya jJAnonA asahAyavathI ekaluM athavA saMzuddhapaNAthI. A kAraNe pradhAna, te kevalajJAna ane darzana, *x - caitrasuda pUname utpanna thayuM. mAgasara vada-11, matAMtare phAgaNavada cothe nivaNi pAmyA. * * A pramANe puSpadaMtanuM sUtra paNa kahevuM.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5//44pa thI 449 169 * * * * traNa sUtra saMgrahaNi gAyA vaDe anusaraNIya che. zeSa sUganA pAThane batAvavA mATe, paDAprabhanA cyavanAdi pAMca sthAnakomAM cinA naba che, ityAdi gAthAno akSarArtha kahevo. sUtrapATha pahelA be sUtrano sAkSAta dekhADela ja che. te mujaba * x* bIjA tIrthakarono sUrapATha kahevo. vyAkhyA A pramANe - puSpadaMta navamAtIrthakara AnatakalAthI 19-sAgaropamanI sthitipUrNa karI phAgaNa vada nome mULa nakSatramAM vyA, vIne kAkaMdInagarImAM sugrIva sajAnI rAmA nAmanI bhAyamAM garbhapaNe utpanna thayA, mUla nakSatramAM mAgasara vada pAMcame janmyA. mUtanAgamAM jeTha suda-15, matAMtare mAgasara vada-6 pAMcame janmyA. mUlanamAM ja kArtika suda trIje kevalajJAna utpanna thayuM. Aso suda nome matAMtare vaizAkha vade cha nirvANa pAmyA. zItalanAtha dazamAM tIrthakara - prANatakA - 20 sAgaropama sthiti - pUrvASADhA nakSatra - vaizAkha vada-6 - cyavana, bhakilapura, deTaratha rAjA, naMdArANI, mahAvada-12 janma, mahAvada-12-dIkSA, poSasuda matAMtare vada-14-kevalajJAna, zrAvaNa suda-5 matAMtare zrAvaNa vada-2-mokSa. - x * x * x * ityAdi vRtti saraLa che - x - anuvAda karyo nathI. sthAna-5 - uddezo-1no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa 10 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 pAMca kAraNe karo - jJAna prApti mATe, darzana puSTi arthe, cAai rakSArthe, AcArya-upAdhyAyanuM maraNa thatA bIja AcArya-upAdhyAyanA AghArthe AcAryaupAdhyAyanI vaiyAvacca karavA mATe. * vivecana-450,451 : [45] A sUtrano pUrva sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrva sUjhamAM kevalI nisthi saMbaMdhI vastu kahI, ahIM chavAstha nirjhanya saMbaMdhI kahe che. A rIte nikaTanA sUtra sAthe saMbaMdha joDavo. - sUtranI vyAkhyA saLa che. vizeSa A - ko nahIM - X - X * graMthithI nIkaLelA te nirjhanya arthAt sAdhu, ninjI-sAdhvI. ahIM prAyaH baMnenuM tulya anuSThAnava che te batAvavA mATe vA zabda che. HT - nAmathI kahevAtI, najIkamAM rahela. DaTTa - sAmAnyathI kahela je mahAnadIo. rfpatA - pAMca ema gaNelI. natA - spaSTa karela - gaMgA Adi. mahAIvA - baha pANI hovAthI mahA samudravatu athavA samudramAM janArI te mahAviA, mahAnara - ghaNI uMDI mAsamAM be - traNa vakhata. uttaratuM - tarIne javuM taratuM - nAva vaDe javuM athavA eka vakhata utaravuM ane aneka vakhata utaravuM. saMyamanA ghAtano saMbhava hovAthI na le. vaLI zabala cAtri thavAthI. kahyuM che eka mAsamAM nAbhi pramANa jaLamAM utaravArUpa traNa vakhatanA udaka lepane karato cAaine malina kare che. - A sUtra vize kAbhASya gAthA-sUtrokta uddiSTa nadIo gaNIne pAMca kahevAI che te gaMgA aAdi ghaNA jaLavALI che A pAMcanA grahaNathI bIjI paNa mahAsalilA sUcavelI jANavI. have tenA doSa kahe che - nadImAM hiMsaka jIvo, matsya, magarAdi hoya che. teo nAvane jaLamAM laI jAya che athavA zarIra-upadhi Adine ke nAvane coranArA hoya che. che sthAna-5 uddezo-2 che. - X - X - X - X - o pahelo uddezo kahyo. have bIjo AraMbhe che. teno saMbaMdha A che - anaMtara uddezAmAM vividha jIva vaktavyatA kahI, ahIM paNa te ja kahe che. te saMbaMdhe Avela A bIjA uddezAnuM paheluM sUtra kahe che- * sUtra-450,451 - [45] sAdhu, sALIone A kahetI, saMkhyA karelI, spaSTa nAmavALI samudra jevA jaLavALI pAMca mahAnadIo eka mAsamAM be, traNa vakhata karavAnuM ke nAvAdi vaDe utaravAnuM na kahyuM - gaMgA, yamunA, sarasvatI, airAvatI, mahI. pAMca kAraNe utaravI kahyuM bhayamAM, durmikSamAM, koInA dvAra pIDA karAtA, nadInA pravAhamAM vahetA koIne kADhavA mATe, koI anArya dvArA pIDA karAtA. [51] sAdhu, sAtIne prathama vAkALamAM grAmAnugAma vihAra karavo na kahyuM, paNa pAMca kAraNe kahyuM - bhayamAM, durmikSamAM cAvatu anArya dvArA pIDA pahocAtA... vAvAsa rahela sAdhu-sAdanIne grAmAnugrAma vihAra karavo na kahyuM, paNa have apavAda kahe che - jaya - sajA temaja hepI AdithI upadhi AdinA apaharaNano bhaya utpanna thatA. 3fkSa - bhikSAno abhAva thatA. pabana - koI pIDA kare athavA aMtabhUtakArita hovAthI athavA pravASet - koI hepI te ja gaMgA AdimAM nAMkhe. mofa - gaMgAdi nadI usmArTapaNe Ave tyAre temAM taNAIne Ave tyAre, nAnuM - jIvana ane sAtrino nAza karanAra pleya. Adi vaDe parAbhava pAmelA ke pleccho Ave tyAre. - A pAMca puSTAlaMbana che. AvA kAraNe te nadIone taravAmAM doSa nathI. kahyuM che - paDanArane je AzrayabhUta te AlaMbana. gatadimAM paDato puSTAlaMbanathI AtmAne dhAre che. A AlaMbanasevI yati azaTha bhAvane dhAraNa kare che. paNa AlaMbana sivAya khalita thayelo duSTa sthAnamAM paDe che. e rIte nikAraNa sevI agAdha bhavasAgaramAM paDe che. [451] aSADha ane zrAvaNa be prAvRt Rtu che. temAM aSADha te prathama prAvRt
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/2/450,4pa1 11 1ra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 athavA RtumAM prathama te prathama prAvRt athavA cAturmAsa pramANa vaSakALa prATa kahyo che. temAM 30 divasa pramANa prAva bIjA bhAgamAM che temAM vihAra karIne javuM na ja kalo. pahelA bhAgamAM 50 dina pramANamAM paNa 20 dina pramANavALA kALamAM javuM na kahe, kemake pRthvI jIvothI vyApta hoya che. kahyuM che - vIsa divasa athavA pacAsa divasa anabhigrahita che, paNa pachIno kALa abhigRhita che, gRhasthone yAvat kArataka pUnama sudhI rahevAnuM jaNAvavuM. koI marakI Adi upadravo vaDe nIkaLavuM saMbhave che anabhigRhita kALa che. kahyuM che - aziva Adi kAraNothI athavA varasAdano yogya AraMbha na thayo hoya to 20 divasa ane adhikamAsa hoya to 50 divasa anabhigrahita rahe. -- varSAkALamAM vihAra karavAmAM lAgatA doSo chakAya jIvanI virAdhanA, kAdavamAM ke viSama sthAnamAM paDavuM, khIlA ke kAMTAomAM paga viMdhAya, nadI AdinA pravAhamAM taNAvuM paDe, mArgamAM abhipAta thAya, bhIMjAvAnA bhaye vRkSAzraya le to vRkSanuM vAyuthI paDavAnuM bane, zrApada bhaya, anya lokone cora ke guptacaranI zaMkA, akAyavirAdhanA, agni AraMbha ityAdi * x * aneka doSa saMbhave che. tethI prAvRt Rtune vize zuM karavuM ? te kahe che - avadhi bhUta eka gAmathI AgaLanA gAmonuM ullaMghana na karavuM te prAmAnugAma. te gAmanI paraMparA vaDe athavA eka gAmathI bIju gAma laghu ane pAchaLathI vasela te anugrAma te grAmAnugAme vihAra karavo na kahyuM. te utsarga mArga. apavAda mArga : pUrvavatuM. vizeSa A - gAmamAMthI koI bahAra kADhe athavA pANIno pravAha AvatA nAzI javuM paDe. kahyuM che ke - mAnasika pIDA hoya, durmikSa hoya, bhaya hoya, prANIno mahApravAha Ave, koI dveSI parAbhava ke tADana kare to sAdhu varSAkALamAM paNa vihAra kare. vaSakALamAM vRSTi te varSovarSo athavA vaSakALamAM AvAsathI rahevArUpa te varSAvAsa, te jaghanyathI kArtika sudhI 30 divasa pramANa, madhyamavRttithI cAtumati pramANa ane utkRSTathI cha mAsa paryanta che. kahyuM che - jaghanyathI 90 divasa thAya, eMsI-nevuM- ke 120 divasa e badhA madhyama che. jo mAgasaramAM vRSTi thAya to apavAde daza dina rahe, e rIte bIjA-bIjA daza divasathI 30 divasa rahe te jyeSThAvagraha kahyo ane jyAM mAsakalA karela hoya, tyAM ja kAraNe varSAvAsa sthita rahe ane kAraNanA AlaMbanathI pachI paNa mAsa paryaord rahe to chamAsika jyeSThAvagraha. TwitvavA- ra - samastapaNe, pata - rahelAone arthAtu paryuSaNA kalA vaDe niyamavALI vastune grahaNa karanArA munione paryuSaNA ka5 te uNodaratAnuM karavuM, nava vigaIono parityAga karavo. pITha-phalaka-saMtAkanuM grahaNa, uccAradi saMbaMdhI mAtrakanuM grahaNa, loca, ziyadIkSA na ApavI, pahelAM lIdhela bhasma-rAkha DagalAdinuM tajavuM, navIna upakaraNa grahaNa karavuM, pAMca kozathI AgaLa javAnuM tajavuM. kahyuM che nizIya sUtramAM dvAra gAthA che - dravya sthApanA te AhAra vize uNodaratA, vigaI tyAga, saMskAraka-mAtrakanuM grahaNa, locakaraNa, sacita acitanuM vosiraNagrahaNa-dhAraNa Adi. jJAna e ja artha - prayojana che jene te jJAnArtha, teno je bhAva te jJAnArthatA, jJAnArthapaNA vaDe, anya AcAyiida pAse apUrva zrutaskaMdha che te AcArya, bhakta pratyAkhyAna karavAnI icchAvALo che, te kAraNathI tenI pAsethI jo zrutaskaMdha grahaNa na karAya to te AcAryAdithI zrutaskaMdhano nAza thAya, A kAraNe tene grahaNa karavA grAmAnugrAma vicaravuM kalo e rIte darzananA prayojana vaDe - darzana prabhAvaka zAstrArthIpaNA ane cAritrAtAthI to je kSetramAM rahela hoya te kSetranI aneSaNA ane zrI AdinA doSa vaDe duSTatAthI cAstrinI rakSA mATe temaja te sAdhunA-X* AcArya ke upAdhyAya maraNa pAme, te kAraNathI gacchamAM anya AcAryAdinA abhAvathI anya gaNano Azraya karavA mATe ke te sAdhuno AcAryAdi vizvAsa pAmela hoya te kAraNathI atyaMta rahasya kArya karavAne tathA comAsAmAM kSetrathI bahAra rahenArA AcArya-upAdhyAyonA vaiyAvacce karavA mATe AcAryAdi vaDe mokalela sAdhune vihAra karavo jo. kahyuM che - aziva, AhAranI prApti, rAjapa, bhaya, glAni athavA jJAnAdi traNane mATe, AcAryAdinuM maraNa ke te mokale tyAre vihAra kalo. * sUtra-45ra : pAMca anughAtika kahyA che - hastakarma karanArane, maithuna sevanArane, rAtribhojana karanArane, sagArikapiMDa bhogavato, rAjapiMDa bhogavato. * vivecana-45ra : apAzva - je tapa vizeSane laghukaraNa rUpa udghAta nathI te - zrutamAM kahyuM che tema prAyazcita tapa ApavuM che. te pratisevA vizeSathI jene che te anudghAtiko. * (1) hastakarma, siddhAMta prasiddha che, tene karato. (2) maithuna-atikrama Adi vaDe abrahmane sevato, (3) khavAya te bhojana, satrine vize te rAtribhojana, te dravyathI azanAdi, phonathI samaya kSetramAM, kALajI-caturbhaga che divase lIdhuM divase khAdhu, divase lIdhuM - rame khAdhuM, rAtre lIdhe divase khAdhu ane raNe lIdhuM rAtre khAdhuM. bhAvathI - rAgadveSa vaDe bhojana karato. ahIM traNa gAyA vaDe doSo jaNAvyA che te gAyA tane sAmA pATI, jo ke prAsuka dravya hoya, temAM kaMyuA, panaka Adi du:khe karI joI zakAya tevA hoya che. vaLI pratyakSa jJAnI-kevalI Adi paNa rAtribhojana parihare che. jo ke dIvA AdinA prakAzathI kIDI Adi joI zakAya che, to paNa nizcaye anAcINa che kemake tethI mUlavatanI virAdhanA thAya che.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/para 133 14 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 (4) 3 "ITY - gRhasahita varte te sAgAra, te ja sAgArika - zayyAtara, teno piMDa-AhAra ane upadhi na ko. te sivAyanI vastu zayyAtaranI na thAya. kahyuM che * vAsa, rAkha, vraNa, mallaka, zayyAsaMskAra, pITha, lepa ane upadhi sahita ziSya - A vastu zayyAtara piMDarUpa gaNAtI nathI. sAgArika piMDane bhogavatA A doSo lAge - tIrthakare niSedhela hovAthI AjJA bhaMga, najIkamAM vasavAthI gRhasthanA gharanA AhArane jANe che, paricayathI udgAmAdi doSanI zuddha na thAya, AhAra lolupatA, zayyAtaranuM ghara na choDe, lAghavatA thAya ane vasati durlabha bane ke teno cheda thAya. keTalAMka zayyAtara piMDa pratibaMdhanA nirAkaraNa doSane kahe che, koI temAM agrahaNanA grahaNathI Asakti doSa kahe che. koI Avarjana doSa kahe che Adi. sajAno piMDa te rAjapiMDa, tene bhogave. ahIM cakavartI Adi rAjA jANavA. kahyuM che - je mUghabhisikta hoya, senApati Adi pAMca sahita rAjya bhogavato hoya tenA gharano AhAra varjavo che. tenAthI viparIta rAjA mATe bhajanA. - have piMDanuM svarUpa kahe che - azana, pAna, khAna, svAdima tathA vastra, pAtra, kaMbala ane joharaNa A ATha prakAre rAjapiMDa che. doSa - AjJAbhaMga Adi, Izvara Adi dvArA praveza Adi vyAghAta, maMgalapaNAnI buddhi vaDe helaNA, preraNA lobha, eSaNA vyAghAta, cauradi zaMkA. * suga-453 - pAMca kAraNe zramaNa ninja, rAjAnA aMtaHpuramAM praveze to AjJAnuM ullaMghana karato nathI : (1) nagara parauMcathI gherAyela hoya tethI nagaranA dvAra baMdha karAyA hoya, ghaNAM zramaNa-brAhmaNa AhArUANI mATe kyAMya praveza-nigamana karI na zakatA hoya to vijJapti karavAne aMtaHpuramAM jaI zake che. (prAtihAsika pITha, phalaka, saMtAka Adi pAchA ApavA rAjaAMtapuramAM praveze.. (3) duSTa A% ke hAthI sAme AvatA bhayabhIta thaI aMtaHpuramAM jAya.. (4) koI bIjI sahasA ke baLapUrvaka hAtha pakaDIne aMtaHpuramAM praveza karAve.. (5) nagaranI bahAra bhagIyA ke udhAnamAM gayela sAdhune rAjAnuM aMtaHpura cotarapha vIMTIne kIDA karavAnuM kahe tyAre aMtaHpuramAM rahela kahevAya. A pAMca kAraNe zramaNa nigrantha yAvat aMtaHpuramAM jatA AjJA na ullaMghe. * vivecana-453 : AjJA ke AcArane ullaMghe nahIM, nagara hoya, badhI dizA-vidizAmAM athavA sarvataH eTale cotaraphathI gaDha vaDe vIMTAyela hovAthI ane daravAjA baMdha karelA hovAthI tapasyA kare te zramaNa. 'ta haNo' ema kahevAnI pravRtti vaDe mAhaNa arthAt mULaguNa-uttaraguNavALA saMyato athavA zramaNa-zAkya Adi, mAhaNa-brAhmaNo, samartha thatA nathI. bhojana ke pANIne mATe nagarathI nIkaLavAne temaja nagarathI bahAra bhikSAkuLomAM bhikSA karIne pAchA AvavA. tethI te zramaNa Adine prayojanamAM tapuramAM rahela rAjAne ke pramANabhUtasaNIne nivedana karavA mATe rAjAnA aMtaHpuramAM praveze. ahIM zAkya AdinA prayojanamAM rAjAne je nivedana karavuM te apavAdarUpa che kemake teone asaMyata ane aviratapaNuM che. A nivedana kiMcit AtyaMtika saMghAdinA prayojanane avalaMbana karanArA mATe che ema jANavuM. te eka. kArya pUrNa thavAthI je pAcho laI javAya te pratihAra, prayojatatvathI prAtihAsika pITha Adi, phalaka-TekA mATenuM pATiyuM. zA-sarvAgINa kulakAdi rU5. saMtAraka - ghaNuM nAnuM athavA zayyA-zayana, tenA mATe saMtAka te zayyA-saMtAraka. * * * * * te pAchA soMpavA tapuramAM praveze, kemake jenI pAsethI je lAvela hoya te tyAM ja mUkavA yogya che. te bIjuM. AvatA duSTa azvAdithI bhaya pAmIne aMtaHpuramAM jAya te trIjuM. bIjo koI, akasmAta ke baLa vaDe haThathI - x * baMne bhUjA pakaDIne praveza karAve te coyuM... nagarAdithI bahAra bagIcA ke udhAnamAM gayela nirNane, Asana * vividha puSyajAtithI zobhato ane kAna - caMpaka vana AdithI zobhato. * x - cotathI vIMTIne kIDAdi mATe gayela vAsa kare - A pAMcamuM kAraNa.. A nigamana rahasya che. - ahIM grahaNa sivAya pIThAdino asaMbhava hovAthI tenuM grahaNa paNa ahIM saMgraha karela jANavuM. ahIM gAyA che - strI ta:pura traNa prakAre * vRddha - taruNa ane kanyAonuM. te dareka svasthAna ane parasthAnathI be bhede. A ukta prakAranA koI paNa rAja-aMtaHpuramAM muni praveza kare te AjJAbhaMjaka, mithyAtva ane virAghanAno bhAjana bane. gItAdi indriyonA viSayamAM yita javAthI i ke eSaNAnI zuddhi na thAya. zRMgAra kathAdi karatA svane, parane ane ubhayane ghaNAM doSo utpanna thAya te svasthAna saMbaMdhI doSa. gAma bahAra parasthAnamAM rahela aMtaHpuramAM gayela sAdhune-pUrvokta zRMgArAdi kathA kathana, aneSaNIya grahaNAdi doSa thAya, garva, bAkuzikatva, zRMgAsthI pUrvakIDItanuM smaraNa Adi doSa lAge. anAbhogathI praveze, vasati abhAve praveze, zayyA saMskArakArce praveze, duSTa azAdi bhayathI praveze, kula-gaNAdi kArya mATe praveze. aMtaHpura saMbaMdhI sUTamAM AI viSaya kahyo. have strIviSayaka kriyA sUga-454 - pAMca kAraNe strI, puraSa sAthe samAgama na karavA chatAM gabhane dhAraNa kare che : (1) mInI yoni anAvRtta hoya, puruSanA khalita vIvALA sthAne bese ane zukrANu yonimAM pravezI jAya. (2) zuka yugala saMskRSTa vA yonimAM praveze (3) svayaM zukamugalane yonimAM praveza karAve. (4) bIjA koI zuka
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/2/453 15 yugalane yonimAM praveza karAve. (5) jaLAzayamAM zItaLa jaLamAM Acamana mATe koI strI jAya ane te samaye tenI yonimAM zukrANu jAya. pAMca kAraNe strI, puruSa sAthe sahavAsa karavA chatAM garbha dhAraNa na kare - (1) pApta cauvana (atikAMta cauvana, (3) janmathI vaMdhyatva, (4) je rogI hoya, (5) daumanisyA. A pAMca kAraNe cAvatuM na dhAraNa kare pAMca kAraNe strI, puruSa sAthe sahavAsa karadf garbha dhAraNa na kare : (1) nitya rajastrAva thato hoya, (2) kI rajasrAva na thato hoya, (3) gabhaziyadvAra AvRtta hoya, (4) gabhaziyadvAra rogagrasta hoya, (5) anaMgapatisevanI hoya A pAMca kAraNe strI, puraSa sAthe saMbhoga karavA chatAM garbhavatI na thAya. pAMca kAraNe strI cAvatu garbha dhAraNa na kare : (1) rajamAvakALamAM yaSi sAthe savidhi sahavAsa na kare, (2) yonidoSathI zukrANu naSTa thAya, (3) pittAdhAna lohI hoya, (4) pUrve devatA dvArA zakti naSTa karAya, (5) putraphaLane yogya karma karela na hoya. - A pAMca kAraNe strI yAvatu garbha dhAraNa na kare. * vivecana-454 : ukta cAre sUtro saraLa che. vizeSa A - (1) vivRtta - anAcchAdita, te uttarIya vastrAdinI apekSAe paNa hoya, A kAraNathI 3: zabda vaDe vizeSita karAya che duSTa rIte vararahita - sarvathA vastrarahita strI athavA khullA sAthaLavALI te durvivRtA, je strI durvivRtA hoya ane virUpapaNe beThelI hoya. koIpaNa rIte puruSathI nIkaLela zukanA pudgalavALI bhUmi pATa vagere Asana pratye guhya pradeza dabAvIne beThelI hoya te durvivRta - durniyaNA. koI puruSathI nIkaLela ane Asane rahela zuka pudgalo te strInI yoninA AkarSaNa vaDe saMgraha kare. (2) vIryathI kharaDAyelA vastrane te strI potAnI yonimAM prakSepe, vAnA upalakSaNathI tathAvidha bIjuM paNa kezInI mAtAnA kezavatu khaNavA mATe ke tanirodha mATe prayojAyela hoya te praveza thAya. (3) putranI arthI hovAthI ane zIlanI rakSA karanArI te strI zuka pudgalone svayaM yonimAM prakSepa... (4) sAsu vagere putrane mATe teNInI yonimAM vIryanA pudgalono praveza karAve... (5) siddhAMtathI jala aneka prakAre hoya mATe kahe che - taLAva AdimAM rahela zItaLa jaLa, tenA vaDe Acamana-zuddhi karanArI strInI yonimAM pANImAM rahelA koI zuka pudgalono praveza thAya. - ityAdi nigamana (rahasya che. * (1) prAyaH bAra varSa sudhI ArtanA abhAve apAtuM yauvanA hoya che. (2) prAyaH paMcAvana varSathI upara strI yauvanane oLaMgI jAya che. kahyuM che - strInI ja mahinAmAM traNa divasa satata zrave che. bAra varSathI Ave che ane 50-varSathI upara thAya pAme che... pUrNa 16 varSanI strI, pUrNa 20 varSanA puruSa sAthe saMga kare to * zuddha garbhAzaya, mArga, kta, zuka, vAyu, hRdaya zuddha hoya to - vIryavaMta putrane janma Ape che, tethI nyUna varSavALAthI rogI, apAyu, adhanya garbha thAya athavA thAya ja nahIM 176 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 arthAta gabhaziyAdi Saka zuddha hoya to zreSTha garbha thAya che. A rahasya che. (3) janmathI AraMbhIne bIjanA abhAvavALI te jAti mAM.. (4) glAnapaNAthI pazayila - rogI te glAnya pRSTA.. (5) jeNIne zokAdi che te damanasvikA athavA jene zokAdi utpanna thayA che te darmanasvitA. - (1) nitya - traNa divasa nahIM paNa sadA tanI pravRti jeNIne che te nityaRtukA.. (2) jene tarUpa - Rtu vidhamAna nathI te atRkA - te A - Rtu bAra rAtri paryanta hoya, temAM pahelI traNa niMdita che, agiyAramI ane bekI saMkhyaka sAtrimAM putra thAya ane anya rAtrimAM putrI thAya. te divaso vItI jatAM pAkamala mAphaka Rtu jatA yoni saMkoca pAme che tethI zukane grahaNa karatI nathI. mAsathI saMcita kta be dhamanI vaDe RtumAM Ave che, vaLI vAyu, kaMIka kALuM ane durgandhI tane prere che.. () jeNInuM gabhazayanA chidra rUpa zrota rogathI nAza pAmela che te vyApa zrotA.. (4) vAyu AdithI vyApta ke vyAviddha - vidhamAna garbhAzaya paNa haNAyela zakitavALuM. uktarUpa zrota jeNIne che te vyAdigdha zrotA athavA vyAvidha zrotA.. (5) maithunamAM pradhAna aMga liMga ane bhaga che tenA sivAya anaMga- kRtrima liMgAdi vaDe athavA mukhAdi anaMgane vize sevana jeNIne che athavA anya-anya puruSa sAthe ati kAmasevana karanArI strI te anaMga pratiseviNI - tavAvidha vezyA jevI. * (1) RtukALamAM vIryanuM patana thAya tyAM sudhI puruSane ati na seve evA svabhAvavALI strI te nonikAma pratiSeviNI.. (2) te strInI yonimAM prApta zukra pudgalo yoninA doSathI nAza pAme che athavA puruSa cihnanA viruddha pravAhane laIne yonithI bahAra paDatAM vivaMsa pAme che. (3) strInuM lohI atyaMta pittapradhAna hoya te bIja hita che.. (4) garbhanA samaya pUrve devanA prabhAva vaDe garbhadhAraNa zaktino upaghAta thAya athavA deva ane kAzmaNa dravyano saMyoga te deva kAmaNa. tethI garbha ghAraNa na kare. (4) putrarUpa phaLa te putraphaLa athavA je karmanuM punarUpa phaLa che te putraphaLa tene na meLavela hoya. athavA nirveda eTale lobha tethI pugarUpa phaLa jenuM che, te dAna pUrva janma Apela nathI, tethI. strInA adhikArI sAthvInI vaktavyatAvALuM sUtra kahe che- * sUtra-455 - pAMca kAraNe - sAdhu - sAdavI ekTa sthAna, bhASA, niSadhA kare to jinAjJAnuM atikramaNa karatA nathI. (1) jema sAdhu-sAdadI kadAcita koI mahA lAMbI, nirjana, anicchanIya aTavImAM praveze, tyAM ekapaNe sthAna, zayyA, nipadhAne karatA jinAjJA ullaMghatA nathI. () keTalAMka sAdhu-sAdhI gAmamAM, nagaramAM yAvatu rAjadhAnImAM rahevAne Ave, temAM keTalAMkane vasati maLe ane keTalAMkane vasati na maLe to te samaye e sthAnAdi karatAM yAvatu AjJAnuM ullaMghatA nathI.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5//454 133 138 (3) keTalAMka sAdhussAnI nAgakumAra, suvarNakumArAdinA AvAsamAM rahelA hoya tyAM ekama sthAnAdi karatAM cAvata jinAjJa ullaMghatA nathI. (4) coro dekhAya che, te vastrane levAnI buddhie sAdadIne grahaNa karavA icche che, tenI rakSA mATe ekatra sthAnAdi karatAM AjJA na ullaze. (5) yuvAno dekhAya che, te maithunabuddhie sALIne grahaNa karavA icche che, tenI rakSAne mATe ekatra sthAnAdi karatAM cAvata AjJA na ullaMghe. ukta pAMca kAraNe sthAnAdithI yAvata jinAjJA ullaMghatA nathI. pAMca kAraNe vaarahita zramaNa ninja, vasAvALI sAdaDInI sAthe rahetA AjJAnuM ullaMghato nathI. te A - (1) kSiptacitta zramaNa ninthi anya sAdhu na hovAthI alaka, sacelaka sALI sAthe vasatAM AjJA na ullaMdhe. - e rIte A AlApaka vaDe - (2) pticita, (3) yakSAviSTa, (4) unmAdamApta, (5) sAdI dvArA dIkSA apAvAyela [bhAla) zramaNa ninja anya sAdhu vidAmAna hovAthI vAvALI sALI sAthe vasatA AjJA na ullaMgha.. * vivecana-455 - sUtra sugama che. vizeSa A - (1) ekTa, TAi - kAyotsarga ke besavuM, saina - zayana, nisaf - svAdhyAyasthAna, tretayaMta: - karatA AjJAnuM ullaMghato nathI. a0i - hoya che athatha - keTalAka prazna - advitIya, Arti - vistAravALI, umarfbhavana * gAma vagaranI athavA na icchavA yogya, tathA jayAM sArtha, gokulAdinuM gamanAgamana nAza pAmela che, te fchanApAttA, jeno lAMbo mArga che te * x * athavA jene pAra utaratA lAMbo kALa jAya che, tevI aTavImAM dubhikSAdi kAraNe pravezela, te aTavImAM ekasAthe sthAnAdi karatA Agamokad sAmAcArIne ullaMghatA nathI. | [3]jyAM rAjAno abhiSeka thAya te rAjadhAnI, tyAM nivAsa pAmela, keTalAMka sAdhu-sAdhvIo, vaLI gAmAdimAM upAzraya - gRhapatinuM ghara Adi tathA gRhapatinA ghara AdimAM vasati na meLavIne keTalAMka nAgakumAra AvAsAdimAM ati zUnyapaNuM hovAthI ke ghaNAM manuSyonA AzrayapaNAthI ane nAyakapaNuM na hovAthI nigranthInI rakSA mATe ekatra sthAnAdi karatAM AjJAnuM ullaMghana karatA nathI. (4) je luMTe che te AmoSakA - coro dekhAya che, te coro - ame vone grahaNa karaze evI icchAthI jyAM sAdhvIone pakaDavA icche che tyAM sAdhuo tenI rakSAne mATe ekatra sthAnAdi kare.. (5) tathA maithuna pratijJA vaDe (zeSa mUvArtha mujaba]. - A apavAda sUtra che. have bhASya gAthAmAM utsarga sUtra apavAda sahita kahe che. bhajanApada cAranI madhye eka sAdhu eka strI, be sAdhu-be strI, eka sAdhu - be strI, be sAdhu - eka strI temAMthI koI eka bhAMgAyukta thaI sAdhu vicare ke svAdhyAya kare (temaja) zAzanAdi AhAra kare, uccArAdi Acare, kharAba ane asAdhayukta koI kathA kahe, to tenA doSa batAve che[6/12] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 AjJA bhaMga- anavasthAne pAme, mithyAtva pAme, be prakArathI virAdhanAne pAme, jethI sAdhue A caturbhagI padano tyAga karavo. sAdhuono A utsarga mArga che, have apavAda mArga kahe che - AtmAnA pataMgavamAM, glAnavamAM, upasargamAM, mArgarodhamAM, cittabhramamAM, bhayamAM, varasAdamAM tathA vRddha AdinA nikramaNamAM sAthe rahevAmAM doSa nathI. (1) kSitacitavAdi vaDe aola, zoka vaDe kSiptacita, tenI saMbhALa karanArA sAdhu vidhamAna nathI, tethI sAdhvIo pugAdinI jema tenI sArI rIte rakSA kare che. A hetuthI sAgha paNa AjJAnuM ullaMghatA nathI. -(2) * hapanA atirekathI daMta citta - (3) - cakSAviSTa - (4) vAtAdi kSobhI unmatta thayela, (5) sAdhavIe kAraNavazA putrAdine dIkSA apAvela te bALapaNAthI ayela athavA tathAvidha vRddhavAdithI moTo paNa avela hoya. - ahIM bhANokta utsarga apavAda A rIte je sacetaka sAdhu, sacelaka sALI sAthe sthAna, besavuM, svAdhyAya Adi kare to AjJAbhaMgAdi doSane pAme. sALInI sAme jovuM, saMbhASaNa karavuM, AhAradi saMbaMdhI vibhinna kathA vaDe, virahayogathI doSa thavA pAme che, zayyAtarAdi jove to vasati na Ape, avajJA kare ityAdi. sacelaka sAdhu, yelaka sAdhavI hoya to paNa A doSo che to pachI eka nagna hoya ke baMne nagna hoya to doSanuM kahevuM ja zuM ? paspara dRSTi pracArathI cittano kSobha thatAM anAcAra sevana zakya bane. ityAdi doSo che. have apavAda mArga kahe che - AtmAnA parataMtrapaNAmAM, rogamAM, upasargamAM, nagaranA rodhamAM, rastAmAM, sAdhvIe apAvela dIkSAvALA sAdhune, sAdhuonA abhAve ekTa rahevuM kaze. gharma atikame nahIM, tema kahyuM, atikrama AzravarUpa che, mATe tenA dvArone ane pratipakSe saMvaranA dvArone ityAdi varNana kare che- * sUtra-456,457 : [56] pAMca AwvahAro kahyA che. te A * mitva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga... pAMca saMvara hAro kahyA che. te A - samyakad, virati, apamAda, akaSAyItva, yogI... pAMca daMDa kahyA che . ahiMDa, anarthadaMDa, hiMsAIDa, akasmAta daMDa, daSTivipayasi daMDa. 4ipa pAMca kriyAo kahI che. te A - AraMbhikI, riMgrahikI, mAyA pratyamikA, pratyAkhyAna kriyA, mithyAdazani pratyayA. miyArdaSTi nairayikone pAMca kriyAo kahI che. te A * cAvatu miyA darzana pratyayA. e rIte niraMtara sarve daMDakomAM cAvatu mizrAdaSTi vaimAnikone [pAMca kriyAo kahI che. * vizeSa A - vikasendriyone mithyAdaSTi vizeSaNa na kahevuM. bAkInuM temaja jANavuM. pAMca kriyAo kahI che. te A - kAyikI, adhikaraNikI, heSikI,
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/1/4pa6,453 16 180 sthAnAMgasutra saTIkaanuvAda-3/2 paritApanikI, prANAtipratikI... nairasikone pAMca kriyAo kahelI che e pramANe niraMtara vaimAnika paryanta pAMca kriyAo che. pAMca kriyAo kahI che. te A - AraMbhikI yAvatuM mithyAdarzana pratyayA... nairayikone pAMca kriyA che yAvatu vaimAnikane pAMca kriyA che. pAMca kriyAo kahI che. te A - daSTiA, praSTiA , pAtItyikI, sAmetopanipatikI, svAhastikI... e rIte nairayika yAvatu vaimAnika. pAMca kriyAo kahI che. te A - naisRSTikI, AjJApanikI, vaidAraNikI, anAbhoga pratyayA, anavakAMkSa pratyayA. ema yAvatuM vaimAnika. pAMca kriyAo kahI che te A - prema pratyayA, hepa pratyayA, prayogakriyA, samudanakriyA, IyapithikI... e rIte manuSyone paNa, bIjAne nathI. vivecana-4pa6,453 : (456] sUtra sugama che. vizeSa A - sAva - jIvarUpa taLAvamAM karma jaLanuM AvavuM te Azrava ayagi kamanuM bAMdhavuM. tene dvAranI jema dvAro - upAyo te Azrava dvAro... tathA saMvarajI - jIvarUpa taLAvamAM kamaLano nirodha te saMvara, tenA dvAroupAyo te saMvara dvAro - mithyAtva Adi AzravonA kramathI viparIta samyakatva, virati, apamAda, akapAyitva, ayogIva - prathama adhyayanavatu jANavA. AtmA athavA anya prANI jenA vaDe daMDAya te daMDa, temAM traNa ane sthAvara jIvonI potAnA ke bIjAnA upakArane mATe hiMsA te adiMDa, tenA viparItapaNe te anarthadaMDa. -- A karela hiMsAvALo che, hiMsA kare che, hiMsA karaze evA AzayathI je sarpa ke vairI Adino vadha, te hiMsAdaMDa. - akasmAta daMDa magadha dezamAM * * - A zabda prasiddha che, ahIM - - te ja prayojela che. temAM anyanA vadha mATe prahAra karyo hoya ane bIjAno vadha thaI jAya te akasmAta daMDa... - A zatru che, e buddhithI mitrano paNa je vadha thaI jAya te dRSTi viSayasa daMDa. A daMDa. tera kriyA sthAnomAM kahyA che. mATe kriyA sthAna kahe che. [45] tera kriyA sthAnomAM pAMca daMDarUpe kahI bAkInI ATha A che - (1) mRNAkiyA - potAnI jJAti Adi mATe je jUThuM bolavuM te. (2) sva Adi mATe adatta levuM te adattAdAna diyA. (3) adhyAtma kriyA - koI kAraNa vaDe kaMI paNa parAbhava na karela puruSanuM mana dubhAvavuM. (4) mAna kriyA * pati Adi madathI unmatta thayelAnuM bIjAne hIlanAdikaraNa. (5) amistrakriyA - mAtA, pitA, svajanAdino ane aparAdha chatAM dahanaaMkana-tADana Adi tIvra daMDa karavo. (6) mAyAkriyA - zaThatA vaDe mana-vacana-kAyAnuM pravatavivuM te. (3) lobhakiyA - lobhAbhibhUta thaIne mahA sAvadha AraMbha, parigrahamAM pravartavuM. (8) iyapiyikI kiyA - upazAMta mohAdinuM je ekavidha-karmanuM baMdhana. * * vizeSaNa na kahevuM. teone haMmezAM samyakatvanA abhAvathI vyavaccheda abhAva che ane sAsvAdanA abhatva vaDe kahyA nathI. (1) kAyikI - kAyapeTA, (2) adhikaraNikI - khagAdithI thanArI, (3) prApyupikI - jinyA, (4) pAritApanikI - du:kha utpAdanarUpa, (5) prANAtipAta - te prasiddha che. (1) daSTiA - azvAdi citrakamadi darzana mATe javArUpa, (2) sRSTinA jIvAdine rAgAdi vaDe pUchatA ke sparzatA, (3) prAtItyikI - jIvAdine AzrIne, (4) sAmaMtopatipAtikI - azAdi, sthAdinI lokamAM glAghA karAtA azcAdinA mAlikane harSa thavAthI, (5) svAhastiDI, potAnA hAthamAM gRhita jIvAdi vaDe jIvane mAravAthI. (1) naisRSTikI - caMdrAdi vaDe jIva-jIvane kADhavAthI, (2) AjJApatikI - jIva jIvone maMgAvavAthI, (3) vidAraNikA - jIva ajIvone vidAravAthI, (4) anAbhoga pratyayA - upayoga vinA pAtrAdi letA-mUkatA (5) navakAMkSa pratyayA - Aloka paralokanA apAyonI dakAra na karavAthI. (1) prema pratyayA - rAganA nimittavALI, (2) heSa pratyayA - hepanA nimitavALI, (3) prayogakriyA - kAyAdinA vyApAro, (4) samudAna kriyAkarmonuM upAdAna (5) iyapathikI - yoganA nimitte thato baMdha. A prema Adi kriyApaka sAmAnya padamAM che, covIza daMDakamAM manuSyapadamAM ja saMbhave che iyapiyika kriyA upazAMta mohAdi traNa guNaThANAvALAne ja hovAthI kahe che ke . 3 mityaahIM ekendriya Adine sAmAnyapaNe kriyA kahelI che te pUrvabhavanI apekSAe badhI paNa saMbhave che ema vicAravuM. -- dvisthAnakamAM be bheda vaDe kriyAnuM prakaraNa kaheluM che. ahIM to pAMca prakAra vaDe ane naraka Adi covIza daMDakanA AzrayathI kahyuM che, tema vizeSa jANavuM. - - kamabaMdhanA kAraNabhUta kriyA kahI. tenI nirjarA upAyabhUta pariA. * sUtra-458,459 : [58] pAMca bhede parijJA kahI che - upadhi parijJA, upAzraya pariA , kaSAya parijJA, yoga parijJA, bhakta-pAna parijJA. [459) vyavahAra pAMca prakAre kahyA - Agama, zrata, AjJA, dhAraNA, jIta.. jyAM sudhI AgamathI nirNaya thAya tyAM sudhI Agama vaDe ja vyavahAra karavo... AgamathI nirNaya na thato hoya tyAM zrutamAM prApta hoya to zuta vaDe vyavahAra karavo... je zrata vaDe niNaya na thato hoya to AjJA vaDe vyavahAra karavo... AjJA vaDe nirNaya na thato hoya to dhAral anusara rodhAra karavo... dhAraNAthI nirNaya na thato hoya tyAM jIta - AcAra anusAra vyavahAra karavo. A pramANe pAMca vyavahAro thApA - AgamathI yAvatu jItathI. temAM jevA jevA prakArano Agama Avatu jItavyavahAra teno hoya tevA tevA prakAranI vyavahArane pravatati. vizeSa A - vikvedriya eTale eka, be, traNa, cAra indriyomAM mithyAdRSTi
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/458,459 181 182 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ he bhagavana ! zramaNa ninya Agama vyavahArane ja pramukha mAne che to A pAMca vyavahAra kema ? A pAMca vyavahAramAM jyAre jyAre je je prayojanamAM je je vyavahAra ucita hoya te te avasare te te prayojanamAM sarva AzaMsA rahita gIkR8 vyavahArane samya rIte pravatarito zramaNa nigrantha AjJAno ArAdhaka thAya che. * vivecana-458,459 : [458] sUtra sugama che. vizeSa A - sArI rIte jANavuM te parijJA. arthAt vastunA svarUpanuM jJAna ane jJAnapUrvakanuM pratyAkhyAna. A parijJA dravyathI ane bhAvathI che. temAM upayogarahitane dravyathI ane upayogavALAne bhAvathI hoya che. kahyuM che ke - "bhAvathI jANavuM ane pratyAkhyAna karavuM te bhAvaparijJA che. temAM upadhi - joharaNAdi, tethI adhika, azuddha ke sarva upadhinI parijJA te upadhiparijJA. e rIte bAkInA pado paNa jANavA. vizeSa e ke - saMyama AtmAnA pAlana mATe je sevAya te upAzraya. A parijJA vyavahAravALAne hoya che, tethI vyavahAranI prarUpaNA [4pa9] vyavaharavuM te vyavahAra, vyavahAra - mumukSunI pravRtti-nivRttirUpa che. ahIM tenuM kAraNa hovAthI jJAna vizeSa paNa vyavahAra che. (1) TTTE - jenA vaDe padArtho jaNAya che. - kevala, mana:paryAya, avadhi, caudapUrvI, dazapUrvI, navapUrvI rU5. (2) zeSa zruta - AcAra prakAdi zrata, nava Adi pUrvonuM zrutatva chatAM atIndriyArtha - jJAna hetupaNAne laIne kevaLajJAnava atizayavALuM hovAthI (Agamano vyapadeza karyo che.) te zruta (vyavahAra). (3) je agItAryanI AgaLa gUDha arthavALA pado vaDe dezAMtaramAM rahelA gItAne nivedana karavA mATe atiyAnuM jaNAvavuM ane bIjA gItArthanuM paNa te pramANe prAyazcittanuM ApavuM te AjJA. (4) saMvijJa gItArthe dravyAdinI apekSAe je aparAdhamAM jevI rIte je vizuddhi karI hoya tene avadhArIne je anyapuruSa, te doSamAM tevI ja rIte vizuddhi karAve te dhAraNA athavA gaccha upagrahakArIe batAvela sarve anucita pravRttinA ucita prAyazcita padone vaiyAvRtya karanArA vagerenuM je dhArI rAkhavuM te dhAraNA. (5) dravya-pho-kALa-bhAva-puruSa pratisevAnI anuvRtti vaDe sehanana, vairya AdinI hAninI apekSAe je prAyazcita dAta athavA je gacchamAM sUtrathI bhinna, kAraNathI je prAyazcitano vyavahAra pravartela hoya ane bIjA ghaNA puruSo vaDe paraMparAne anusarAyela hoya te jIta vyavahAra. A saMbaMdhanI gAthA - jema dhIra puruSoe Agama ane zrata vyavahAra kahelA che tema huM kahuM chuM te tame sAMbhaLo, te pratyakSa - parokSa be bhede che. pratyakSa paNa be bhede che - indriyajanya, noindriyajanya. indriya pratyA paNa zabdAdi pAMca viSayamAM jANavo. noindriya pratyakSa vyavahAra saMkSepathI traNa prakAre - avadhi, mana:paryava ane kevalajJAnarUpa pratyakSa che. jenA parokSa Agama paNa pratyakSa jevA hoya te Agama vyavahArI hoya che. jema caMdra jevA mukhavALIne caMdramukhI kahe che. je caudapUrvI, dazapUrvI, navapUrvI zrutadharo Agama dvArA parokSa saMbaMdhI vyavahAra pratye pravarte che te gaMdhahati samAna che... jema nipuNa rana vaNika je rana jeTalA mUAnuM che te sArI rIte jANe che. tema pratyakSajJAnI vaDe apAtA prAyazcitta vaDe puruSa zuddha thAya che. parama nipuNa (bhadrabAhu svAmIe ela] kalpasUjha ane niryuktine je arthathI jANe che te vyavahArI anujJAta che... ukta jhanuM anusaraNa karIne jema kahevuM che tema vyavahAra vidhino prayoga kare, tene vItarAga bhagavaMtoe zrutavyavahArI kahela che. aparAkramI, tapasvI je zuddhikAkanI samIpe javAne mATe samartha nathI ane zuddhikAraka paNa dezAMtarI AvavA zaktimAna nathI. AlocanA karavA icchuka muni dezAMtara javAne azakta hovAthI AlocanAcAryanI pAse potAnA ziSyane mokalI kahevavaDAve ke - "he Arya! ApazrI pAse huM zuddhi karavAne icchuM chuM... vyavahAra vidhijJa te AlocanAcArya zrutAnusAra te ziSyane gUDha pado vaDe AjJA ApIne - tene tAre A prAyazcitta ApavuM. [A AjJA vyavahAra che.] je anyanuM karAtuM zuddhikaraNa jema joyuM hoya te dhArI sakhe. pharI tene tevuM kAraNa utpanna thAya, tyAre tevA prakAranA dravya-kSetra-kALa-kAraNa-puruSa viSayamAM, tevA prakAre prAyazcitane Apato ArAdhaka thAya che. [A dhAraNA vyavahAra kahevAya che.] prakAramaMtare kahe che - vaiyAvaccakara ziSya ke anya munine deza dekhADato vicaranAra, dezathI (arthapadone vadhArIne kArya kare che te [cotho dhAraNA vyavahAra che.] bahuzruta puraSo vaDe anekavAra AcarIta, bIjAe teno niSedha na karela hoya, A paraMparA pravartela vyavahAra te jItavyavahAra che. je prAyazcita, je gacchamAM AcAryanI paraMparAe aviruddha hoya, yogo bahu vidhivALA che [sAmAcArI bhedathI A jIta vyavahAra che Agama Adi vyavahAromAM utsarga ane apavAdane kahe che - kevala Adi chamAMthI koI paNa eka prakAra, te vyavahAra karanAranA kahela lakSaNa, te pAMca vyavahAronI maLe athavA te prAyazcitadAna AdinA vyavahAkAlamAM athavA vyavahAra karavA yogya vastunA viSayamAM kevala vagere Agama hoya tevA prakAranA Agama vaDe prAyazcitadAnAdi vyavahArane pravatavei, paNa zeSa zrutAdi vaDe nahIM. cha prakAranA Agamane vize paNa kevalajJAnano avaMdhya bodha hovAthI kevalajJAna vaDe vyavahAra kare, tenA abhAvamAM mana:paryAya vaDe, evI rIte pradhAnataranA abhAvamAM kramazaH bIjA vyavahArane pravatavi. have vyavahAra karavA yogya AdimAM tene jo Agama vyavahAra na hoya to jevA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/2/4pa8,459 183 prakAranuM temAM zrata hoya tevA prakAranA zrutajJAna vaDe vyavahArane pravatavi. ityAdi sAmAnyathI nigamana che. jevA jevA prakAranA A Agama Adi vyavahAra hoya tevA tevA prakAranA vyavahArane pravatavi. A vizeSa nigamana che. A pAMca vyavahAro vaDe vyavaharanArA phalane prazna dvArA kahe che - he bhagavanuM ! have bIjuM zuM kaho cho ? bhaTTAsko kahe che - pratipAdana kare che - koNa ? ANTAvano - ukta jJAna vizeSa balavALA zramaNa - nirgunho kevalI vagere. dhyeya. AgaLamAM kahevAmAM AvanAra athavA te zuM ? te kahe che ? - trevaM - uktarUpa. i pratyAne. # - kone ? prAyazcita dAnAdirUpa pAMca prakAranA vyavahArane samyaka rIte pravatavito, - kevI rIte ? samyak te paNa kevI rIte ? te jaNAve che - je je avasaramAM je je prayojanane vize athavA kSetrane vize je - je ucita che tene te - te kALamAM, te - te prayojanAdimAM. kevA prakArane ? te kahe che - sarva AzaMsArahita puSpo vaDe mAMgIkAra karAyela evA te anizritopAzrita vyavahArane athavA nizrita-ziSyavAdithI svIkArelA ane upAzrita-vaiyAvRtyanu karavApaNuM Adi vaDe atyaMta samIpamAM rahela te nizritopAzrita - athavA - nizrita eTale rAga ane upAzrita eTale dveSa, A be athavA - nizritaAhArAdi meLavavAnI icchA ane upAzrita - ziSyanA pratIcchaka kula AdinI apekSA, te be jemAM nathI te anizritopAzrita. -x - sarvathA pakSapAta rahitapaNe jema che tema vyavahAra pravatavi. ahIM pUjya kahe che - rAga sahita te nizrAvALo ane helasahita te upAzrita che. - athavA - mane AhArAdi nahIM Apaze te nizrA ane ziSya thaze evI icchAvALo athavA kula vagerenI apekSAvALo te upaDyA. umAzA - jinezvaranA upadezarUpa AjJAno ArAdhaka thAya che. zramaNanA prastAvathI tenA vRttAMtane ja sUtra vaDe kahe che- * sUga-460 thI 463 - [46] sutelA saMyata manuSyonA pAMca viSayo jagRta hoya che - zabda cAvatu ... jAgRta manuSyonA pAMca viSayo suta hoya che - zabda yAvat sparza... sUtelA ke jAgatA AsaMyata manuSyonA pAMca viSayo jAgRta hoya che - zabda Avatu sparza. 461] pAMca kAraNe jIva kamaja grahaNa kare che - prANAtipAtaLI yAvatuM parigrahathI... pAMca kAraNothI jIva kamarajane tame che - khapAve che jemake - prANAtipAta viramaNathI yAvatu parigraha viramaNathI. [46] pAMca mAsavALI bhikSu pratimAne aMgIkAra karanAra ANagArane pAMca dakti bhojananI ane pAMca dakti pANInI levI le che. [63] upaghAta pAMca prakAre che. te A * udgama upaghAta, utpAdana 184 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 upaghAta, paNa upaghAta, parikarma upaghAta, pariharaNa upaghAta... vizodhi pAMca bhede che. te A - ugama vizodhi, utpAdana vizodhi, eSaNA vizodhi, pariskarma vizodhi, pariharaNa vizodhi. * vivecana-460 thI 463 : [46] sUtra spaSTa che. vizeSa e ke- saMyata manuSyo - sAdhuone, nivAvALAne, jANe che nahIM satelA athati jAgatAnI jema jAgatA. ahIM A bhAvanA vicAravI * zabdAdi viSayo ja sUtelA sAdhuone jANatA agninI jema nahIM haNAyela zaktivALA hoya che. kemake karmabaMdhanA abhAvanA kAraNabhUta apamAdano te vakhate teone abhAva hovAthI zabdAdi karmabaMdhanA kAraNabhUta thAya che. bIja sUtranI bhAvanA A che - jAgRta sAdhuonAM zakadAdi viSayo sutelAnI mAphaka sUtela, bhamathI DhaMkAyela agninI mAphaka haNAyelI zaktivALA hoya che. kemake karmabaMdhanA kAraNabhUta pramAdano te vakhate teone abhAva hovAthI karmabaMdhanA kAraNa thatA nathI. saMyatathI viparIta ja asaMyato mATe tene AzrIne kahe che - te spaSTa che. vizeSa e ke * pramAdIpaNAne laIne suta ke jAgRta baMne avasthAmAM paNa karmabaMdhanA kAraNa thavA vaDe apratihata zaktiApaNAthI zabdAdi viSayo jAgRtanI jema jAgRta hoya che. [461 saMyata ane asaMyatanA adhikArathI tenA vyatikarane kahenArA be sUtro che te sugama che. vizeSa e ke - asaMyata jIvo, jIvanA svarUpane uparaMjana karavAthI rajanI mAphaka kamarajane grahaNa kare che - bAMdhe che. saMta jIvo tene taje che - khapAve che. | [462,463] saMyatanA adhikArathI ja anya be sUtro kahe che, spaSTa che. vizeSa e ke - upaghAta eTale azuddhatA, AdhAkamadi soLa prakAranA udgama doSo vaDe bhAta, pANI, upakaraNa ane sthAnanI azuddhatA te uma upaghAta. e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - potAthI utpanna thavA vaDe dhAtrI Adi soLa utpAdananA doSo vaDe, parikarma-vastra, patra AdinA chedana ane zIvavA vagerethI teno upaghAtaakalAnIyapaNuM. temAM vaTAno paskirma upaghAta A pramANe jANavo utsarga mA to akhaMDita vastra vAparavuM. apavAda mArgamAM je sAdhu traNathI adhika thIMgaDAM Ape ane una vagere pAMca prakAranA vastramAMthI koIpaNa prakAranA vastrane zIve, te AjJAbhaMgAdi doSane pAme che. pAtrano parikarma upaghAta A pramANe - utsargathI baMdha vagaranuM pAtra vAparavuM, apavAdathI apalakSaNa - huMDAdi doSavALuM eka, be, traNa baMdhavALuM vAparavuM, AthI adhika baMdhavALuM na vAparavuM ane vAparavA yogya kahela baMdhavALuM pAtra paNa doDha mAsathI uparAMta je vApare tene AjJAbhaMgAdi doSa lAge che. - have vasati saMbaMdhI kahe chematA - sukumAra dravyanA lepa karavA vaDe bhIMtane komaLa karela, dhUSita, khaDI,
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5//460 thI 463 185 186 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 cUnothI bhIMtane sapheda karela, vAsita - agara, zilArasa dhUpa vagere sugaMdhI dravyathI vAsita karela, ratna-dIpa AdithI udhota karela, cokhA AdithI balino vidhAna karela, madhyavaMtA - chANa, mATIthI jala vaDe bhamitalane lIpala, sivaMtA - phakta jaLa vaDe sIMcela, saMkRza - sAvaraNathI pramArjana karela... AvA prakAranI vasati sAdhune nimitte nahIM karela hovAthI vizuddha koTine prApta thayela che, zuddha che paraMtu tema jo sAdhu nimite karAya to doSavALI thAya che. - - have pariharaNA * * parerA - AsevA, tethI upadhi vagerenI zuddhatA che. temAM upadhinI azuddhatA A pramANe - ekAkI vicaranAra sAdhu vaDe je sevAyela upakaraNa te haNAyeluM thAya che - azuddha thAya che. A AcAra vyavasthA che * * gacchathI bhaTa thayela sAdhu ekAkIpaNe jo jAgRta rahe che * dUdha AdimAM pratibaMdha karato nathI te ja ghaNe kALe gacchamAM Ave to paNa tenI upadhi doSavALI thatI nathI, anyathI to doSavALI thAya che. vasatimAM paNa zeSa kALamAM eka mAsa ane comAsAmAM cAra mAsathI adhika rahevAthI kAlAtikAMtatA thAya che. be mAsa ane cAturmAsane varyA sivAya pharIthI tyAM ja vasatA sAdhuone vasatinA doSonA nAmathI upasthApanA doSa thAya che * x * * * AhAranI paNa pAriSThApanikAnA karanAra pratye akalayatA che. kahyuM che ke - udgamAdi doSarahita sarasa ke nirasa ema be vibhAga vaDe pAtramAM juduM nahIM karela te vidhigrahitane ja kaTakA karIne-cUrNa karIne je khAvuM te vidhibhuta kahevAya che. ukta vidhithI bIjI rIte grahaNa karela je bhogavavA yogya bhApAna te kAnIya che. ahIM vidhiprahita ane vidhibhakta A be padanA cAra bhaMga thAya che te A pramANe - (1) vidhithI grahita ane vidhithI bhakta, (2) vidhithI grahita ane avidhithI bhakta, (3) avidhithI grahita ane vidhithI mukta (4) avidhithI grahita ane avidhithI bhakta. athavA vidhi vaDe grahaNa karela ane vidhi vaDe bhakta te guru vaDe cAnujJAta che. zeSa traNa bhAMgA anujJAta nathI mATe grahaNa karavAmAM ane devAmAM traNa bhAMgA tyAjya che. ugamAdi vaDe ja AhAronI kalayatA-vizuddhio che. upaghAta ane vizuddhinI vRttivALA jIvo adhArmika ane dhArmikapaNAnA bodhinA lAbha ane lAbhanA sthAnomAM pravarte che, tenuM pratipAdana kare che- * sUtra-464 - pAMca kAraNothI jIvo, durlabhabodhipaNAnA kamI bAMdhe che. te A pramANe - (1) arihaMtano vivAda karatA, (2) arihaMta prApta dharmano vivAda karatA, (3) AcArya-upAdhyAyano avarNavAda karatA, (4) caturvaNa saMghano vivAda karatA, (5) utkRSTa tapa ane bahAcaryathI thayela devono varNavAda karavAthI. pAMca kAraNothI jIvo sulabha bolipaNAnA karmane bAMdhe che. te A pramANe * arihaMtonA guNAnuvAda karato sAva devonA guNAnuvAda karato. * vivecana-464 - >> sugama che. vizeSa e ke - durlabha che bodhi - jinadharma jene te durlabha bodhi. teno bhAva, te vaDe arthAta durlabhabodhitA vaDe athavA durlabha bodhitA mATe mohanIya Adi karma kare che - bAMdhe che. (1) arihaMtonI niMdAne karato. kahyuM che ke - arihaMta pratyakSAdi pramANa vaDe grahaNa karavA yogya nathI athavA gRhasthAvAsane vize traNa jJAna saMpanna hovA chatAM bhogone kema bhogave che ? kevalajJAna utpanna thavA chatAM paNa devaracita samavasaraNAdi mahAkaddhine kema bhogave che ? ityAdi kathanarUpa jinezano avavAda che. arihaMta thayA nathI ema kadApi kahevuM nahIM. kemake - temaNe kahela pravacanano sAkSAtkAra che. vaLI bhogono anubhava karavo vagere temane doSarUpa nathI kemake temane avazya vedavA yogya sAtAvedanIya ane tIrthakara nAmAdi karmanA nirjaraNanA upAya hoya che. vaLI vItaraNavathI samavasaraNAdimAM pratibaMdhano abhAva hovAthI doSa nathI. (2) arihaMta prajJapta zruta-cArirUpa dharma to - prAkRta bhASA vaDe guMthAyela zrata che, vaLI cAstri vaDe zuM phaLa che ? dAna ja zreya che. ityAdi avarNavAda bolato karmabaMdha kare che. ahIM uttara Ape che - zrutanuM prAkRta bhASApaNuM doSarUpa nathI, kAraNa bALa vagere jIvone sukhapUrvaka abhyAsa karavA mATe upakArI che tathA mokSanuM anaMtara kAraNa hovAthI cAstri ja zreSTha che. (3) "A bALaka che' ityAdi AcArya-upAdhyAyanA avarNavAdane bolato kamabaMdha kare che. *** ahIM uttara e che ke - buddhi vagerethI vRddhatva hovAthI bAlava Adi doSarUpa nathI. (4) cAra varNo - prakAro, zramaNa Adi jemAM che te cAturvarNa, te ja. cAturvarNa, te saMghanA avarNavAdane bolato. jemake - A saMgha zuM che ? je samudAyanA bala vaDe pazunA saMghanI jema mArgane paNa mArgarUpa kare che. - ityAdi kahevuM ucita nathI. *** kemake- saMgha te jJAnAdi guNano samudAya che ane jJAnAdi guNa vaDe ja mArgane mArgarUpa kare che. (5) vipakva - sArI rIte paritiSThita arthAta prakarSa paryanta prApta thayela tapa ane bahAcaryane bhavAMtaramAM hatuM jeonuM te athavA vipakva-udayamAM Avela tapa ane brahmacaryanA hetupUrvaka devAyaka Adi karma jeone te vipakava tapa brahamacaryavALA devonA avarNavAda karato - jemake - devo nathI ja, koI vakhate jovAmAM AvatA ja nathI athavA kAmamAM Asakta cittavALA viTanI jevA avirati vaDe zuM? vaLI animeSa ane cepTA hita maraNa pAmatA evA ane zAsananA kAryamAM anupayogI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18e 5/2/464 evA devo vaDe zuM prayojana che ? teno uttara A rIte Ape che - mohanIya ane sAtA vedanIya karmanA udayathI devo kAmamAM Asakata che, mohanIyanA udayathI temane virati nathI. deva svabhAvathI teo animeSa che, kRtArtha thayela hovAthI navIna ceSTArahita che. kALanA anubhAvathI tIrthanI unnatine paNa anyatra mahAvideha AdimAM kare che. arihaMtano varNavAda-cazavAda A pramANe kahevo - rAga, dveSa ane mohane jItelA, sarvajJa, devonA svAmI - indro vaDe pUjAelA, atyaMta satya vacanavALA ane mokSagatimAM javAvALA jino jaya pAme che. - arihaMta praNIta dharmano varNavAda A pramANe kahevo - vastuone prakAzavAmAM surya, atizaya ratnono sAgara, samasta jagatanA jIvono snehALa baMdhu samAna evo be prakArano jinadharma jaya pAme che. AyAryano varNavAda A rIte kahevo - teone namaskAra ho ! teone namaskAra ho ! bhAvathI pharI teone namaskAra ho ! upakAra nahIM karela bIjA jIvonA hitamAM rakta thayelA je bhavyone jJAna Ape che. caturvidha zramaNasaMghano varNavAda A rIte kahevo - saMghanI pUjA karyA pachI evo koI nathI je pUjita thato nathI, kemake tribhuvanamAM paNa saMghathI pUjavA yogya anya guNavAnuM koI nathI. devono cazavAda A pramANe karavo - aho ! devonuM adbhuta zIla che kemake viSayarUpa viSa vaDe teo mohita che, to paNa jinabhavanamAM apsarAonI sAthe paNa hAsyAdine karatA nathI. saMyata ane asaMyatano vyatikara - x - have kahe che- * sUtra-465 thI 469 : [65] pratisaMlIna pAMca kahyA che. te A pramANe - zojhendriya pratisalIna cAvatuM panandriya pratisavIna. ApatisaMlIna pAMca kahyA che. te A pramANe - zomendriya ApatisalIna cAvatu yaranendriya ApatisaMlIna saMvara pAMca che, te A pramANe - zroendriya saMvara yAtad spazanadraya saMvara.. asaMvara pAMca che te pramANe - zrovendriya asaMvara yAvatuM spazanendriya asaMvara. 4i66] saMyama pAMca bhede kahyo che, te A pramANe - sAmAyikasaMyama, chedopasthApanIya saMyama, parihAravizuddhi saMyama, sUkSma saMparAya saMyama, yathAkhyAta cA isaMyama. [46] kendriya jIvonI hiMsA na karavAvALAne pAMca prakAre saMyama thAya che. te A - prapokAyika saMyama cAvatu vanaspatikAyikasaMyama. ekendriya jIvonI hiMsA karavAvALAne pAMca prakAre asaMyama thAya che. te 188 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 A pramANe - praNavIkAcika asaMyama rAvatuM vanaspatikAcika asaMyama. [68] paMcendriya jIvonI hiMsA na karavAvALAne pAMca prakAre saMyama thAya che te pramANe - zroendriya saMyama yAvatu anindriya saMyama. paMcendriya jIvonI hiMsA karavAvALAne pAMca prakAre asaMyama thAya che. te A pramANe - zoejya asaMyama rAvatu anindriya saMyama. sarve pANa-bhUta-jIva-savonI hiMsA na karanArane pAMca prakArano saMyama thAya che - ekendriya saMyama yAvatu paMcendriya saMyama. | sarve prANa-bhUta-jIvansavanI hiMsA karanArane pAMca prakArano asaMyama thAya che - ekendriya asaMyama yAvata paMcendriya asaMyama. 4i69] tRNa vanaspatikAyika jIvo pAMca prakAre kahA che, te A - agraNIja mUlabIja bIja, aMdhabIja, bIjuha. * vivecana-465 thI 469 :| [465 sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - yathA yogya prAdhAnyava thakI zrobendriya Adino krama jANavo. tenuM prAdhAnya kSayopazama bahuvakRta che. tathA pratisaMlIna ane apratisalIna e be sUramAM dhamapuruSa kahyo. tathA saMva-asaMvaranA be sUtromAM dharma kahyo che. [466] saMyamavuM te saMyama arthAt pApano virAma. saE - rAgadveSa rahita, teno kAva - gamana arthAta pravRtti te samAya, samAya ja samayamAM thayela athavA samAyano vikAra ke aMza-samAya che prayojana jenuM te sAmAyika. A aMge ukta ane jaNAvatI be bhASyagAthA che. athavA saE - jJAnAdi trayamAM athavA te traNa vaDe mathana - gamanarUpa samAya, te ja sAmAyika che - A aMge ukta artha jaNAvatI gAthA che. rAga Adi rahita lakSaNa kSama no mAve - guNono lAbha athavA sama - jJAnAdi guNono mAra * lAbha te samAya, te ja sAmAyika. A saMbaMdhe ukta arthane jaNAvanArI eka gAthA paNa vRttikAre noMdhI che. athavA sana - maitrIne vize athavA maitrI vaDe gamana-vartana te samAya athavA maitrI bhAvano mALa - lAbha te samAya, te ja sAmAyika. A saMbaMdhe ukta ane jaNAvatI eka gAyA paNa vRttikAre noMdhI che. sAvadhayoganI viratirUpa sarvacAstri paNa sAmAnyataH sAmAyika ja che ane cheda vagere vizeSo vaDe vizeSyamAna yAtri arthathI cAne zaGdathI vividhapaNAne bhaje che, temAM pahelA vizeSaNanA abhAvathI sAmAnya zabdamAM ja sAmAyika nAme rahe che. sAmAyika be bhede che - IvakAlika ane mAvajIvika, temAM - ivakAlika sAmAyika badhA prathama ane chellA tIrthakaranA tIrthomAM je ziSyane vratanuM AropaNa karela nathI, tene hoya che ane cAvajIva sAmAyika madhyama bAvIza jinezvara ane mahAvidehanA tIrthakaronA tIrthamAM hoya che. teone vize upasthApanAno abhAva hovAthI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/465 thI 469 189 10 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 sAmAyikarUpa saMyama te sAmAyika saMyama. A pramANe sarvatra vAkya samAsa karavo. * A arcane jaNAvatI traNa gAthAo vRttikArazrIe noMdhelI che. pUrva paryAyano cheda ane vratomAM upasthApana - [punaH AropaNa] jemAM che te chedopasthApana, te ja chedopasthApanika. athavA cheda ane upasthApana vidhamAna che jemAM te chedoSasthApanika athavA pUrvaparyAyanA cheda vaDe upasthApana karAya che - AropAya che, je mahAvrata lakSaNa rAtri te chedopasthApanIya. te paNa be prakAre che - niraticAra ane sAtiyAra, je niraticAra che te itvakAlika sAmAyikavALA ziSyane AropAya che athavA pAnAtha bhagavaMtanA sAdhune pAMca mahAvratarUpa dharmanA aMgIkAramAM hoya che ane je sAdhune mUla prAyazcita prApta thayela hoya tene sAtiyAra hoya che - A saMbaMdha darzaka ukta arthane jaNAvatI be gAthA vRttikAre noMdhI che. vizeSa e ke - A chedopasthApanIya cAritrya sthitimAM hoya che. dara - choDavuM te parihAra, arthAta tapa vizeSa. tenA vaDe vizuddha athavA parihAra vizeSe karI zuddha che jemAM te parivAra vizuddhi, te ja parihAra vizuddhika. A sAtri be prakAre che. nirvizamAnaka ane nirviSTakAyika : nirvizamAnaka - tapa vizeSane sevanArA - karanArAonuM je cAmi te nirvizamAnaka ane nirvizamAnaka ane nirviSTakAyika - ArAdhela vivakSita cAstrinA samUhavALAonuM je cAstri te nirviSTakAyika - te saMbaMdhI be gAyA che, te A pramANe gfgIR - tapa vizeSa vaDe vizuddha athavA parihAra vizeSa vaDe zuddha tapa che je rAtrimAM te svArSika pratyayanA grahaNathI parihAravizuddha thAya che. tenA be bheda kahyA - nirvizamAnaka ane nirviSTakAyika. tenuM svarUpa A pramANe - A tapane svIkAranArAono navano gaNa hoya che. temAMthI cAra parihArako - tapanA karanArA, cAra anuparihArako eTale vaiyAvaccane karanArA ane eka vAsanAcArya eTale gurabhUta hoya che. temAM cAra parihArako te nirvizamAnaka kahevAya che ane zeSa cAra anuparihArako ane kapasthita * vAyanAcArya nirviSNakAyika kahevAya che. nirvizamAnaka cAra muniono parihAra A pramANe hoya che - grISma RtumAM jaghanyathI eka upavAsa, madhyamathI chaTTha ane utkRSTathI aTTama. zizira RtumAM jaghanyacI cha, madhyamathI aTTama ane utkRSTathI cAra upavAsa. vaSatritumAM jaghanyathI aTTama, madhyamathI cAra upavAsa ane utkRSTathI pAMca upavAsa ane pAraNAmAM dareka RtumAM AyaMbila kare che. AvI rIte parihArako cha mAsa paryanta ukta tapa kare. tyArapachI cAra anuparihAsko cha mAsa sudhI ukta tapa kare ane parihArako vaiyAvRtya karanArA thAya ane vAsanAcArya te ja hoya. tyArapachI vAsanAcArya cha mAsa paryanta ukta tapa karanAro thAya. - - A 5 aDhAra mahine puro thAya. sUkSma - lobhanA kiTikArUpa ane - kapAyo che je yAtrine vize te sUkSmasaMparAya. te paNa be prakAre che - vizuddhayamAna, saMkSizyamAna. phApakazreNi athavA upazamazreNi pratye Arohakane Adha-vizuddhayamAna hoya che ane saMkSizyamAna to pariNAmavaza upazrama zreNithI paDanArAne hoya che. te viSayamAM be gAthA vaDe vRttikArazrI jaNAve che ke krodha Adi vaDe AtmA saMsAramAM paribhramaNa kare che, te sUmasaMparAya che. jemAM sUma lobha bAkI rahyo hoya te sUphamasaMparAya yAtri kahevAya. zreNie caDelAne te vizuddhayamAna che ane tyAMthI paDanArAone te pariNAma vizeSathI saMkSizyamAna rUpe oLakhAya che. atha zabda yathArthavAcaka che. arthAta kaSAyarahitapaNAne laIne yathArtha, mAdhyAta - kahela, te cayAkhyAta, te ja saMyama - yathApyAta saMyama. upazAMta moha ane kSINa mohavALA chavAsthane cAne sayogI tathA ayogI kevalIne A saMyama hoya che. kahyuM che ke - atha zabda yathArtha paNAmAM A abhividhimAM ane dhyAta zaGda kahela arthamAM che. arthAt yathArthapaNe abhividhie kahela kaSAyarahita je cAritra te ayAkhyAta athavA yayAkhyAta saMyama kahevAya che. A artha jaNAvatI gAthA vRttikAre noMdhelI che. [46] fift ne nava utta. ekendriya jIvone, je zabda vAkya alaMkAramAM che. akSamApana - saMghaTTa Adi vaDe saMbaMdhane nahIM karanArAne sattara prakAranA saMyamanA madhyamAM pAMca prakAranA saMyama - vizeSa virAma te anAzrava thAya che. te A pramANe - pRvIkAyika jIvone vize saMyama - saMgharuM AdithI uparama-aTakavuM te. pRthvIkAyika saMyama. evI rIte bIjA pado paNa jANavA. -- asaMyamasUtra, saMyamasUtranI jema viparyaya vaDe jANavuM. [48] paMvaikillAmAM miyA ahIM sattara prakAranA saMyamamAMthI paMcendriya saMyamalANa bhedane, indriyanA bheda vaDe judI vivakSA karavAthI, pAMca prakArapaNuM che. temAM paMcendriyanA anAraMbhamAM zromendriyanA vyAghAtanuM pasvirjana te zrobendriya saMyama. e rIte cakSurindriyasaMyamAdi kahevA. asaMyama sUNa, saMyama sUAthI viparyAya vaDe jANavuM. savavALAya. pUrve kendriya ane paMcendriya jIvonA Azraya vaDe saMyama ane asaMyama baMne kahyA. ahIM to sarva jIvonA Azraya vaDe kahela che. tethI ja sarva zabda che. prApa AdimAM A vizeSa che - prAT - be, traNa, cAra indriyovALA, ta6 - vanaspatikAyiko te pUto * kehavAya che. nava - eTaluM paMcendriyo ane bAkInA pRthvI, apu, teu, vAyukAyikone navo kahevAya che. ahIM sattara prakAranA saMyamamAMthI AdinA nava bhedo [vikalendriyanA traNa, paMcendriyano eka, ekendriyanA pRthvI Adi pAMca te nava bhedo che.] saMgRhIta che. ekendriyanA saMyamanA grahaNa vaDe pRthvI Adi pAMca prakAranA saMyamanuM grahaNa karela hovAthI, tenA viparItANAthI asaMyama sUtra che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/2/465 thI 469 191 [469] taLavaLakSapha tti tRNavanaspati eTale bAdara vanaspati, agrabIja AdinA kramathI koraMTaka, utpala kaMda, vAMza, zallakI tathA vaDa vagere jANavA. AnI vyAkhyA pUrve karela che. - sUtra-470,471 : [470] AcAro pAMca prakAre kahelA che. te A pramANe - jJAnAcAra, darzanAcAra, cAmiAcAra, tapAcAra ane vIyaciAra. [471] AcAraprakalpa pAMca prakAre kahela che, te A pramANe - (1) mAsika udghAtita, (ra) mAsika anudghAtika, (3) cAtumiisaka udghAtita, (4) cAtumasika anudghAtika, (5) AropaNA. AropaNA pAMca prakAre che. te A pramANe - prasthApitA, sthApitA, kRtsanA, akRtanA ane hADahaDA. * vivecana-470,471 -- [470] AcaravuM te AcAra arthAt jJAna Adi viSayamAM AsevA. jJAnAcAra kAla Adi ATha bhede che. darzanAyAra - darzana eTale samyakatva ane teno AcAra niHzaMkitAdi ATha prakArano che. cAstriAcAra - samiti ane guptinA bhedathI ATha prakArano che, tapAcAra - anazana Adi bhedathI bAra prakArano che. vIryano AcAra AjJAdimAM je vIryanuM na gopavavuM te ja che. [471] AvAra - paheluM aMga sUtra, tenA pada vibhAga sAmAcArI lakSaNaprakRSNakalpa - utkRSTa AcArano kahenAra hovAthI prakalpa te AcAraprakalpa arthAt nizItha adhyayana. te pAMca bhede che. kemake - te pAMca prakAranA prAyazcittane kahenAra che. te A pramANe- nizItha sUtranA (1) koI uddezakamAM laghumAsa prAyazcitanI prApti kahevAya che. (2) koI uddezakamAM gurumAsanI prApti kahI che. (3) e rIte laghu cAturmAsa, (4) guru cAturmAsa ane (5) AropaNa kahela che. temAM mAsa vaDe thayeluM te mAsika tapa, te uddAta - bhAga pADela che jemAM te udghAtika arthAt laghu. kahyuM che ke - aneLa chinnamamaM A gAthAnI bhAvanA mAsika tapane AzrIne batAvAya che. ardha mAsa vaDe chedela mAsanA zeSa paMdara divasa, te mAsanI apekSAo pUrvanA arthAt pacIza divasanA addha bhAga vaDe - sADA bAra divasa vaDe yukta karela sADA satyAvIza divaso thAya che. A laghu mAsika prAyazcita ApavuM ane guru mAsika prAyazcitta to teTaluM ja arthAt trIza divasanuM ApavuM. AropA to vaDAvaLatti maLayaM opha arthAt prAyazcittamAM umero karavo te AropaNa kahevAya che. je sAdhu, jema aticArane sevela che temaja AlocanA kare che, tene pratisevA vaDe thayela ja laghumAsa, gurumAsa vagere prAyazcitta apAya che ane je sAdhu, jema aticAra sevela che tema AlocanA karato nathI tene teTaluM ja prAyazcitta apAya che, ane mAyA vaDe thayeluM anya vadhArAnuM prAyazcita apAya che te Aro5NA. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 ArovaLe tti, ukta svarUpa vALI AropaNA. paTTavitti ghaNAM prAyazcitanA AropaNane vize je gurumAsa Adi prAyazcitane prasthAve che - vahana karavAnuM zarU kare che, tenI apekSAe prasthApita kahevAya che. 192 ruviya tti, je prAyazcitta maLyuM te prAyazcitane sthApana karyuM paraMtu vahana karavuM zarU karyu nathI kemake AcAryAdinI vaiyAvacca karavA mATe, te prAyazcittane vahana karato vaiyAvRtyane karI zakato nathI ane vaiyAvaccanI samAptimAM to karaze ja te mATe sthApitA kahevAya che. nRtsnA - jemAM jhoSa ochuM karAtuM nathI. jhoSa eTale A tIrthamAM cha mAsa paryanta je tapa che te kAraNathI cha mAsanI upara je mAsone prApta thayela aparAdhI hoya teone kSapaLa - tapanuM anAropaNa che, jema prasthamAM cAra setikAthI vadhAre dhAnyanuM jhATana thAya che tema. jhoSanA abhAvathI te paripUrNA che, tethI kRnA kahevAya che. amRtanA eTale jemAM cha mAsathI adhika che te AropaNAne ja jhoSAya che, kemake cha mAsathI adhika tapane dUra karavAthI paripUrNa che. ka ti je laghumAsa ane gurumAsAdi prAyazcitta prApta thayela hoya te je AropaNanA vize sadha ja apAya che hADahaDA kahevAya che. tenuM vizeSa svarUpa nizItha sUtranA vIzamAM uddezakathI jANavuM. A saMyata ane asaMyatagata vastu vizeSono vyatikara manuSyakSetrane vize ja hoya che mATe manuSyakSetramAM vartatI vastuone baMdhUIve - AdithI AraMbhIne suvArA nasthi tti. A aMtya graMtha vaDe kahe che-- * sUtra-472,473 : [42] - (1) jaMbUdvIpa nAmaka dvIpanA meru parvatanI pUrva dizAmAM sItA nAmaka mahAnadInI uttara dizAmAM pAMca vakSaskAra parvato kahelA che. te A pramANe - mAlyataMta, citrakUTa, padmakUTa, nalinakUTa, ekala. (ra) jaMbudvIpa nAmaka dvIpanA meru parvatanI pUrva dizAmAM sItA mahAnadInI dakSiNa dizAmAM pAMca vakSaskAra parvato kahelA che. te A pramANe - trikUTa, vaizramaNakUTa, aMjana, mAtaMjana, saumanasa. (3) jaMbUdvIpa nAmaka dvIpanA meru parvatanI pazcima dizAmAM sItodA mahAnadInI dakSiNa dizAe pAMca vakSaskAra parvato kahelA che. te A pramANe - vidhutvabha, aMkAvatI, padmAvatI, AzIviSa, sukhAvaha. (4) jaMbudvIpa nAmaka dvIpanA meru parvatanI pazcima dizAmAM sItodA mahAnadInI uttara dizAe pAMca vakSaskAra parvato kahelA che te A pramANe - caMdraparvata, sUryaparvata, nAgaparvata, devaparvata, gaMdhamAdana. (5) jaMbUdvIpa nAmaka dvIpanA meru parvatanI dakSiNa dizAmAM devakura nAmanA kurukSetramAM pAMca mahAdraho kahelA che te A pramANe - niSadhadraha, devakurudraha, sUryadraha, sulasadraha, vidyutapabha.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/432,433 193 (6) jaMbudvIpa nAmaka hIpanA meru parvatanI uttara dizAmAM uttara nAmaka karogamAM pAMca mahAddhaho kahelA che. te A pramANe - nIlavaMtadraha, uttarakuraddhaha, caMdrabraha, airAvatadraha, mAlyavaMtadraha. () badhAM pakSakAra parvata sItA ane sItodA mahAnadI athavA mera parvatanI dizAmAM paoo yojana uMcA ane pao0 gAunI uMDAIvALA che. o dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUvaddhimAM meru parvatanI pUrva dizAmAM sItA mahAnadInI uttara dizAmAM pAMca vAkAra parvato kahelA che. te A pramANe - mAlyavaMta, e rIte yAvatu jema jaMbudvIpamAM kahela che tema cAvata pukavara hIpAddhanA pazcimAddhamAM vakSaskAra parvato, dUho ane uccatva kahevuM. o samayakSetramAM pAMca bharata ane pAMca airAvata che ema jevI rIte cothA sthAnanA bIja udezAmAM kahela che tema ahIM paNa kahevuM yAvatu pAMca meru, pAMca mera sUlikAo che. viroSa e ke -SakAra parvata na kahevA. [43] kauzalika arihaMta RSabha paoo dhanuNa uMcAIvALA hatA. cAturaMta cakravartI bharata 500 dhanuSanI uMcAIvALA hatA. e pramANe bAhubali aNagAra paNa ema ja hatA. brAhmI nAmaka Aya paNa ema ja hatA. e pramANe suMdarI paNa [Saoo dhanuSa jANavI. * vivecana-432,433 - [42] A sUtra saraLa che vizeSa e ke - mAlyavaMta nAmaka gajadaMta parvatathI pradakSiNA karavA vaDe cAra sUtrathI kahela vIza vakSaskAra parvato jANavA. ahIM devakara kSetramAM niSadha nAmaka varSadhara parvatathI uttaradizAe 834 yojana tathA eka yojananA sAta bhAga karIe tevA cAra bhAgane ullaMghIne sItodA mahAnadInA pUrva ane pazcima kinArAne vize vicitrakUTa ane citrakUTa nAmanA be parvato che, te 10oo yojana uMcA, mUlamAM 1000 yojana lAMbA-pahoLA, uparanA bhAge pa00 yojana lAMbA-pahoLA, prAsAda vaDe suMdara ane potAnA nAmavALA devanA nivAsabhUta che. - te be parvatanI uttara dizAmAM anaMtara kahela aMtasvALo, sItodA mahAnadInA madhya bhAgamAM rahela, dakSiNa ane uttara 1000 yojana lAMbo, pUrva-pazcima 5oo yojana pahoLo be vedikA ane vanakhaMDa vaDe gherAyelo, daza yojana uMDo draha che. vaLI vividha maNimaya daza yojana nAlavALo ardha yojananI jADAIvALo, eka yojanAnI pahoLAIvALo ane ardha yojanAnI vistAravALI tathA coka gAu uMcAIvALI kaNikA yukta, niSadha nAmaka devanA nivAsabhUta bhavana vaDe zobhita madhyabhAgavALuM mahAparA kamaLa che. tenAthI ardha yojana pramANavALA 108 pA kamaLo vaDe ane A kamaLothI anya, sAmAnika vagere devonA nivAsabhUta pAkamaLonI eka lAkha saMkhyA vaDe cotaraphathI gherAyela te mahApA vaDe jeno madhya bhAga zobhita che evo niSadha nAmaka mahAdraha che. evI rIte bIjA drahomAM paNa niSadha samAna vakatavyatA, potAnA nAma samAna [6/13 194 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 devonA nivAso ane kahelA aMtaro jANavA. vizeSa e ke - nIlavaMta mahAdraha, vicitrakUTa ane citrakUTa parvatanI vakatavyatA vaDe potAnA nAma samAna devonA AvAsabhUta yamaka nAmaka be parvatonI AMtararahita jANavo. tyArabAda dakSiNathI zeSa cAra braho jANavA. ukta badhA draho, daza daza kAMcanaka nAmanA parvata vaDe yukta che. te parvato 100 yojana uMcA, mUlamAM 100 yojana pahoLA, uparanA bhAge pa0 yojana pahoLA ane potAnA samAna nAmavALA devonA AvAsa vaDe pratyeka drahothI daza daza yojanA aMtare pUrva-pazcima dizAmAM che. A vicitrakUTAdi parvato ane draDha nivAsI devonI asaMkhyaya yojananA pramANavALA bIjA jaMbudvIpamAM 12,ooo yojananA pramANavALI ane tenA nAmavALI nagarIo che... jaMbUdvIpa saMbaMdhI badhA vakSaskAra parvato prasiddha sItA ane sIsodA be nadIne AzrIne arthAta nadInI dizAe athavA mera parvata pratye-tenI dizAe temAM gajadaMta jevA AkAravALA mAlyavaMta, saumanasa, vidhuprabha ane gaMdhamAdana parvato merunI dizAe cokta svarUpavALA che. anaMtara kahela A sAta sUtra dhAtakI khaMDanA ane puzkavaradvIpAddhanA pUrvAddha ane pazcimAddhamAM jANavA. A hetuthI ja kahyuM ke vaM na hU ityAdi samaya - kALa viziSTa ja kSetre te samayakSetra arthAt manuSya phoga, temAM ja sUryanI gatithI jANavA yogya Rtu ane ayanAdi kALayuktapaNuM che. nAva paivata tti ahIM cAvatuM zabdathI pAMca haimavat kSetro, pAMca hairamyavata kSetro ane pAMca zabdApAtI parvato ityAdinI yojanA karIne badhuMya sthAna-4-nA uddezA-2- anusAra kahevuM. vizeSa che ke cothA sthAnamAM cAra pukAra parvato kahyA che, te na kahevA. [4] anaMtara manuSya Trome vastuo kahI mATe tenA adhikArI bharataNomAM vartamAna avasarpiNI kALanA bhUSaNabhUta RSabhadeva ane tenA saMbaMdhathI anyone paMcA sthAnamAM avatAratA A sUtra kahyuM. sUtra saraLa che. vizeSa e ke - kozaladezamAM utpanna thavAthI kauzalika, bharata Adi, RSabhadevanA saMtAno che - - A RSabhAdi sarve buddha hatA. buddha to bhAvanA mohanA kSayathI ane dravyathI nidrAnA phAyathI thAya che. mATe dravya bodhane kAraNathI batAvatA sUtrakAra kahe che * sUma-434,405 - [19] pAMca kAraNe sutelo manuSa jAgRta thAya che. te A pramANe - zabadathI, sparzathI, bhojana pariNAmathI, nidrAkSayathI, svapna dazanathI [47] pAMca kAraNe zramaNa nigrantha, nitthIne grahaNa karato, Teko Apato, AtlnuM ullaMghana karato nathI. te A pramANe (1) sAdaDIne je koI pazu ke pakSIjAtiya mAratA hoya tyAre sAdhu sAdadIne grahaNa kare ke avalaMbana Ape to AjJAne atikramato nathI. (2) sAdhu sALIne dugamAM, viSama mArgamAM khalana pAmatI ke paDatI hoya
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/434,435 qey tyAre grahaNa kare ke Teko Ape to AjJA ullaMghato nathI. (1) sAdhu sAdhvIne jaLayukta pANImAM, kIcaDamAM, zevALamAM ke pANImAM lapasatI ke taNAtI hoya tyAre yAvatu AjJA ullaMghe nahIM. (4) sAdhu sAdhIne nAva para caDAvatAM ke utAratA grahaNa kare ke Teko Ape to AjJAnuM ullaMghana karato nathI. (5) kSiptacitta, datacitta, yakSAviSTa, unmAdaprApta, upasargopAta, kalaha mATe taiyAra thayelI yAvatu bhakta-pAnanA pratyAkhyAnane karelI sALI mUcha vaDe paDatI ke calAyamAna karAtI sAdhIne sAdhu grahaNa re ke avalaMbana ApatA jinAjJAnuM ullaMghana karato nathI. * vivecana-434,435 - [44] sUtra sugama che. vizeSa ke - ahIM nidrAno kSaya te anaMtara kAraNa che ane nidrA kSayanA kAraNapaNe zabdAdi jAgrata thavAnA kAraNapaNAe kahela che. bhojana pariNAma te khAvAnI icachA. [45] anaMtara dravya jAgrata kAraNacI kahyo. have anuSThAnathI AjJAne na ullaMghanAra bhAva jAgratane jaNAvavA mATe kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e ke - bAhu Adi aMgane grahaNa karato ane paDatI sAdhvIne dezathI grahaNa kare te avalaMbana, to potAnA AcArane athavA AjJAnuM ullaMghana karato nathI. sAdhvInA abhAve gItArtha, sthavira paNa jevo tevo sAdhu nahIM, pazujAtiya-puSTa baLada Adi, pakSIjAtiya - gIdha Adi mAre tyAre mAratA bacAvavA Adi kAraNapaNe grahaNa karato AjJA ullaMghato nathI. nikAraNa grahaNa kare to A doSo che - mithyAtva, uNahaNA, virAdhanA, sparzathI paraspara vikAra, bhakta ke abhukta bhogIne pratigamanAdi doSa thAya. du:khapUrvaka javAya te durga. te traNa bhede che - vRkSadga, zvApada durga, svecchAdi manuSya durga, tyAM athavA mArgamAM. -x- tathA virama - te khADo, pASANAdithI vyAkuLa parvata cAlavAthI khalanA pAmatI ke jamIna para paDatI athavA bhUmi para na paDela ke hAtha ane jAnuthI paDavuM te prakhalana ane savage paDavuM te prapatana, sAdhvIne grahaNa karatAM AjJA ullaMghato nathI. jaLasahita paMka ke panaka, jemAM kheMcI javAya te sekamAM, kAdavamAM, AvatA pAtaLA drA rUpa kaImamAM ke Addha bhUmimAM, paMka-panakamAM lapasatI ke udakamAM taNAtI sALIne grahaNa karato AjJAnuM ullaMghato nathI. paMka eTale mikhila, Avato pAtaLo dravyabhUta kardama te panaka, je jala sahita te paMka ke janaka, jemAM kheMcI javAya te seka. paMka-panakamAM cokkasa lapasavuM thAya ane sekamAM taNAvuM thAya che. mATI vinAnA jAmela sekamAM kheMcavuM thAya ane sajala sekamAM taNAvuM thAya che. nAva para caDAvato ke utArato, AjJAnuM ullaMghato nathI. 196 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 fkSapta - jeNInuM citta , bhaya, apamAna vaDe nAza pAmela che, te kSipta yitavALI, tene avalaMbana Apato sAdhu AjJA bhaMga karato nathI. * x * ahIM eka gAthA che - X - jema koI vaNika strI patinA maraNathI kSiptacita thaI. sanmAnathI ahaMkAravALuM jeNInuM cita che te khacitavALI. anaMtara kahela apamAnathI kSipta yita ane sanmAnathI tacita che. iMdhaNa vaDe jema ani data thAya tema sanmAnathI yita dapta thAya che lAbhathI ke durjaya zagune jItavAthI paNa madavALo thAya che. yakSa-deva vaDe adhiSThita thayelI te yakSAviSTane. kahyuM che ke - pUrvabhavanA vairI vaDe ke sneha vaDe rAgavALI thayelIne yakSo dvArA Aveza karAya che. mA - unmattatAne prApta te unmAda prAtA. kahyuM che ke - unmAda be prakAre che. eka cakSAdinA Avelajanya, bIje mohanIya karmajanya. yakSoveza kahyo. have mohajanya Aveza kahe che . suMdara aMgopAMga joIne koIne unmAda thAya athavA pitta prakopathI, vAtAdithI paNa thAya che. upadravane prApta thayelI te upasarga prAptA. kahyuM che ke - devo saMbaMdhI, manuSya saMbaMdhI ane tiryaMca saMbaMdhI ema traNa prakAre upasarga che. temAM divya upasarSa pUrve kahela che, manuSyakRta upasarga abhiyogathI thAya che. te vidhA vaDe, maMtra vaDe athavA cUrNa vaDe prayoga karavAthI paravaza thAya che. adhikaraNa sahita sAdhikaraNA arthAtakalaha/yuddha mATe tatpara, tene prAyazcita sahita te sapAyazcitA. ahIM bhAvanA e che ke - kalaha karavA chatAM khamAvavAne mATe uThelI athavA prathamapaNA prAyazcittane vahana karatI bhayathI khinna thayelI athavA prAyazcitta vahetA khinna thayelI hoya. A bhava paryA jeNIe bhata-pAna pratyAkhyAna karela che te bhakatapIna pratyAkhyAtA, te pratye A saMbaMdhe jaNAve che ke - anya sAdhvInA virahamAM ekAkI sAdhvIne jo anazana hoya ane teNI mUchavI paDatI hoya teNInuM grahaNa ane avalaMbana baMne ko. * * dIkSAthI bhraSTa karAvanAra potAnA pati AdithI utpas thayela jeNI vaDe te arthajAtA, pati ke corAdi vaDe saMyamathI calAyamAna karAtI sAvIne grahaNa ke avalaMbana karavuM kaze. ahIM A arthane jaNAvatI eka gAthA paNa che. [A pAMca kAraNa kahyA.. anaMtara je sthAnomAM vartato nigraMntha dharmane ullaMghato nathI te sthAno kahyA. have te nirgastha vizeSa AyAryanA * x * atizaya kahe che. * sUga-436 - AcArya upAdhyAyane gaNane vize pAMca atizayo kahA che, te A - (1) AcArya-upAdhyAya upAzrayamAM praveze tyAre pagane bIjI sAdhuo dvANa aTakAvaDAve ke sApha karAve te AjJAnuM ullaMghana thatuM nathI. (2) AcArya - upAdhyAya upAzrayamAM maLa-mUtrano utsarga kare ke tenI
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/436 198 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ zuddhi karAve to AjJAnuM ullaMghana thatuM nathI... (3) AcArya-upAdhyAya che icchA thAya to vaiyAvRtya kare, icchA na hoya to na kare. (4) AcArya-upAdhyAya upAzrayamAM eka ke be rAta ekalA rahe to paNa AjJA ullaMghana na thAya... (5) AcArya-upAdhyAya upAzraya bahAra eka ke be rAta ekalA rahe to paNa AjJA ullaMghana na thAya. * vivecana-476 : AcArya e ja upAdhyAya te AcAryopAdhyAya, te keTalAkane arthanA dAyaka hovAthI AcArya ane bIjAone sUjhanA dAyaka hovAthI upAdhyAya, tenA athavA AcArya ane upAdhyAyanA paNa zeSa sAdhuone nahIM. TT sAdhunA samudAyamAM vartanAranA athavA vanAra baMnenA athavA gaNamAM arthAt bAkI sAdhu samudAyanI apekSAe pAMca atizayo kahyA che. | upAzrayamAM praveza karatA AcArya-upAdhyAya baMne pagane grahaNa karIne khaMkheratI. ghaLathI, jema bIjA sAdhuo ghala vaDe na bharAya tema vayana dvArA zikSA ApIne Abhigrahika mati dvArA ke anya sAdhu dvArA joharaNathI athavA unanA prAdapoMchanane jhaTakAvatA ke pramArjana karAvatA, dhIme dhIme sApha karAvatA AjJAnuM ullaMghato nathI. bhAvArtha A che - ahIM rahela AcArya, kula, gaNa madinA kArya prasaMge bahAra nIkaLela, te pAchA Avela te utsarga mArge pahelA vasatinI bahAra baMne pagane jhaTakAve che jo tyAM sAgarika hoya to vasatinI aMdara jhaTakAve. prasphoTana te pramArjana vizeSa che. te dRSTinA vyApArarUpa pratyupekSaNapUrvaka che. ahIM sAta bhaMga che - (1) na jue - na pramArje. (2) na jue paNa pramArje. (3) jue paNa na pramAzeM. (4) jue ane pramArja. - duzvekSaNa - dupamArjana. (5) dudhekSaNa - supamArjana, (6) supekSaNa - duSpamArjana, (7) supekSaNa-supArjana. - ukta sAta bhaMgamAM chello bhaMga zuddha che. bAkI cha maMgamAM sAmAcArI nathI. jo sAgArika karanAra hoya to sAta pagalA bharavA mAga kALa bahAra rahIne sAgarika jAya pachI baMne pagane jhaTakAve. kahyuM che - gRhastha janAra hoya to sthaviro muhUrta mAtra bahAra rahe. muhUrta eTale sAta tAla jANavo. tyArapachI vasatimAM praveza kare. koNa zenA vaDe pAda yugala pramArze ? koI abhigraha lenAra hoya, te sAdhu ja AcAryanA joharaNa vaDe athavA anya na vAparela joharaNa vaDe pAdapoMkana kare. athavA bIjA sAdhu kare. vasatimAM pravezavAno vidhi - vizALa vasati chatAM aparibhakta sthAnamAM ane sAMkaDI vasatimAM potAnA saMtArakanA sthAnamAM beThelA AcAryanA baMne paga pramArjavA yogya che. gaNAvacchedakAdi bIjAno paNa A ja vidhi che phakta anya muni ghaNo vakhata sudhI bahAra rahe che. * x - eTalo A atizaya. - AcArya vizeSa vakhata bahAra na rahe, jo rahe to kyA doSo lAge ? te kahe che - tRSA vaDe, tApa vaDe pIDAyela sukumAra AcAryane vizeSa samaya bahAra rahevAthI mUchadi pAme, tRSA vaDe ghaNuM pANI pIe tathA bhojananuM ajIrNa thavAthI glAna thAya ane glAnapaNAcI AcAryanuM mRtyu thAya athavA sUtrArthanI hAni thavAthI ajANa sAdhune jJAnAdinI virAdhanA thAya. zeSa sAdhuo ghaNo vakhata bahAra rahe to paNa doSa na thAya. kemake te jitazrama che. dazavidha vaiyAvacamAM svagAmamAM ke bahAra rahetA ghaNo vyAyAma thAya che, vaLI sAdhuo zIta-uNane sahana karanArA che, tethI jJAnahAni na thAya. upAzraya mo mU-maLane badhuM paraThavatA, paga AdimAM azuddhi hoya tene vizuddha karAvato ke zaucabhAvathI zuddhi karAvato AjJA na ullaMghe. eka vAra zaddhi karAvavI te viveyana, bahu vAra zuddhi karavI te vizodhana. kahyuM che ke * puta, pAda, hAthane lagela sarvano tyAga te vivecana sparza vaDe dhovuM te vizodhana. temAM eka ke aneka vakhatanuM vaividhya che. AjJA ullaMghato nathI. teno bhAvArtha A pramANe - AcArya utsargathI doSanA saMbhavathI vicArabhUmimAM na jAya. te batAve che A AcArya zrutavAnuM che, ityAdi guNathI prathama stAmAM vyApArI eka vakhata vicArabhUmimAM javAmAM ubhA thavuM Adi vinayAdi karatA hatA, pachI bIjI vakhate AcAryanA javA-AvavAmAM ALasathI teo karatA nathI, paNa parAmukha thAya che. tethI anya lokone zaMkA thAya ke - A AcArya hamaNAM patita thayA haze kemake vepArIo abhyatyAnAdi karatA nathI. evI rIte anya jIvo mithyAtvane pAme ityAdi doSo thAya che. kahyuM che ke zratavAna, tapasvI, parivAravALA A AcArya che, ema mArgamAM hATamAM rahelA vepArIo abhyatyAdi karatA hatA, paNa bIjI vakhata javAmAM vinayanI hAni thatAM loko parasaMgamukha thAya che ane avarNavAda kare che. vaNiko bIjA guNavAnuM sAdhune paNa pUje che, paNa A AcAryano vinaya karatA nathI mATe A AcArya patita jaNAya che e rIte zrAvakAdi parAMgamukha thAya che. dveSIo maraNa, baMdhana, tiraskArAdi doSo vyavahAbhAgathI jANavA. y- samartha, jo vaiyAvRtya karavAmAM IcchA-abhilASA thAya to bhakta, pAnanA gaveSaNa ane grahaNathI sAdhuone mATe devArUpa kare ane jo icchA na thAya to vaiyAvRtya na kare. bhAvArtha A che - AcAryane bhikSA bhramaNa karavuM na kaze. kahyuM che ke - jema utpanna jJAna thatA yogIza atizayavALA jinendro bhikSArthe na jAya, tema ATha gaNI saMpadArUpa guNavALA AcArya zAkhA-tIrthakara mAphaka bhramaNa na kare. * * bhikSAgamanamAM AcAryane A doSa AhAranA bhAra vaDe pIDA thAya, uMcA-nIcA sthAne zvAsa caDe, mUcha AvavAthI vizeSa pANI pIvAthI zaradI Adi thAya, glAnatAthI sUtrAthiida porisino bhaMga thAya. AvA aneka doSo vyavahAra bhASyamAM kahyA che. te tyAMthI jANavA. A doSo sAmAnya sAdhune paNa prAyaH samAna hoya che to paNa gacchanA ke tIrthanA mahAupakArI hovAthI athavA rakSA karanArA hovAthI AcAryano atizaya kahela che. kahyuM che ke - je puruSane
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/436 19 kula svAdhIna che, tenI Adara vaDe rakSA karavI, paiDAno nAza thatA tenA AdhAravALA Arako rahetA nathI arthAta AcArya AdhArabhUta che - A bIjo atizaya. upAzrayamAM eka sata paryanta vidhAdinA sAdhana mATe rokAkI ekAMtamAM vasatA AcArya AjJAnuM ullaMghana karatA nathI. temane AgaLa kahevAnAra doSono asaMbhava che. bIjAne to sadbhAva che. A cotho atizaya jANavo.. e rIte pAMcamo paNa jANavo. A baMneno bhAvArtha A che upAzrayamAM gupta sthAnamAM je pRthak rahe athavA upAzrayanI bahAra zUnya gRhAdimAM rahe, temAM sAmAcArI nathI. temAM A doSo - puraSa vedodayathI janarahitamAM hastakamadithI saMyata bheda thAya, meM mayadA ullaMghI ema mAnIne paihAyAsAdi maNa svIkAre. * x * jo saMyama bhAvarahita hoya to paNa samudAyamAM bIjA munithI rakSaNa thAya, jema cheDAyela vaMza bhUmi para na paDe. nikAraNa garvathI judA vasanArA gaNI ane AcAryane A pramANe doSa thAya che * to sUtramAM ekAkIpaNAnI AjJA kema ? kAraNa hoya to. bhikSane paNa kAraNe bahAra rahevAnI AjJA che. zuM kAraNa che? te kahe che - AcAryo parva parvamAM vidhAonI paripATI kare che, jemake mahAprANa. te kAraNe vasatinI aMdara ke bahAra rahe che. AcAryanA gaNane vize atizayo kahyA. have te ja atizayathI viparyayabhUta gaNathI nIkaLavAnA kAraNo kahe che- * sUtra-433,438 - 4i77 pAMca kAraNa vaDe AcArya-upAdhyAyanuM gaNathI nIkaLavuM thAya che, te A - (1) AcArya-upAdhyAya potAnA gaNamAM AjJA ke dhAraNAne sArI rIte pAlana na thatuM hoya, (2) AcArya-upAdhyAya gaNamAM yathArAnika vaMdana vyavahAra ane vinaya samyapha paLAvI na zake. (3) AcArya-upAdhyAya gaNamAM je kRtapAyinA dhAka che tene kALe samyapha anuvAda na kare. (4) AcArya-upAdhyAya gaNamAM vagaNa ke paragaNa saMbaMdhI sAdadImAM bahirtezya thAya. (5) temanA mitra ke jJAtijana koI kAraNathI gAmAMthI nIkaLela hoya teno saMgraha ane upaSTabha ApavA mATe gaNathI nIkaLavuM thAya. [48] pAMca bheda RddhivALA manuSyo kahelA che. te A * arahaMta, cakavartI baladeva, vAsudeva ane bhAvitAtmA aNagAra, * vivecana-433,438 : [47] sUtra sugama che. vizeSa e ke - AcArya-upAdhyAyanuM ke AcArya ane upAdhyAyanuM gaNa-gacchathI nIkaLavuM te gaNa apakramaNa. AcArya upAdhyAya ga7nA viSayamAM yogomAM pravartanarUpa AjJAne ke vidheyonuM nivartana lakSaNa dhAraNAne yathAyogya pravartana karanArA thatA nathI. kahevA ema mAMge che ke - gaNanA durvinItatvathI temane yogAdimAM joDavA azakta thAya tyAre te gaNathI nIkaLe che. jema kAlakAcArya. Boo sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 te eka. gaNanA viSayamAM cayA jyeSTha - paryAyAdithI, tene kRtikarma, vinayane sArI rIte prayojanAra thato nathI. kemake AcAryanI saMpadAthI abhimAnava hoya che. tethI AcAryae paNa pratikramaNa-kSAmaNAdimAM ucita vinaya kavo ja joIe. e bIjuM... AcArya-upAdhyAya, je kRtanA paryAyo-uddezaka, adhyayanAdine vismaraNa ne thavAthI hadayamAM dhAre che, te zrutapayayone yathAvasara sAdhune bhaNAvatA nathI. ane zabdano ahIM saMbaMdha karAya che tathA gaNanA viSayamAM ati gaNane AcAryanA avinItapaNAthI, sukha laMpaTatAthI ke maMda prAvathI gaLathI nIkaLe che. A trIje. gaNamAM vartatA AcArya-upAdhyAya, svagaccha ane paragacchanI sALI pratye tayAvidha zubhakarmavaza thaIne sakala lyANanA AdhArabhUta saMyama mahela madhyethI bahAra lezyA - jenuM aMtaHkaraNa che te ati Asakta thAya che, e rIte gaNavI nIkaLe che. adhika guNavathI A asaMbhava che ema na kahevuM, kemake vaja jevA bhAre ane cIkaNA evA nibiDa karma jJAnATyane paNa mArgathI patita karIne unmArgamAM laI jAya che. A cothuM. te AcAryAdinA mitra ane svajana varga koI kAraNathI gacchathI nIkaLela hoya, te mitra-svajanAdinA saMgrahAdi arthe gacchathI nIkaLavuM kahela che. ahIM saMgraha eTale teno svIkAra ane upagraha eTale vadi sahAya. te pAMcamuM. | [48] AcAryanuM gaNathI nIkaLavuM kahyuM, te AcArya RddhivaMta manuSya hoya che, te adhikArathI RddhivaMta manuSya vizeSate kahe che - sUtra sugama che. vizeSa che ke - Addhi - AmapaSadhi Adi saMpatti. te A - AmaESadhi, vipuDaSadhi, khelauSadhi, jalauSadhi, sarvopadhi, AzIviSava, AkAzagAmitva akSiNamahAnasikava, vaikriyakaraNa, AhArakatva, tejonisarjana, pulAva, kSIrAzravatva, madhvAzravatva, sarpirAzravatva, koThabuddhitA, bIjabuddhitA, padAnusAritA, saMbhijJa zrotRtva, pUrvadharatA, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna, ahaMtalabdhi, gaNadhara labdhi, cakravartitA, baladevatA, vAsudevatA, Adi aneka prakAre labdhio jANavI. kahyuM che ke udaya, kSaya, kSayopazama janya ghaNA prakAre pariNAma vaza jIvane labdhi utpanna thAya che. AvA prakAre pracUra ke atizayavALI Rddhi vidhamAna che jeone te RddhivALA. sadbhAvanAthI vAsita AtmAvALA bhAvitAtmA anagAro, teonuM RddhimAnava AmaSadhyAdicI che. ahetu Adi cArane yathAsaMbhava AmapaSadhi AdithI ahatatva Adi che. sthAna-5 udezo-2-no | muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa |
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/439,480 sthAna-5- uddezo-3 che. - X - X - X - X - X - * bIjo uddezo kahyo. have trIjo kahe che. teno saMbaMdha A che - uddezA-2mAM prAyaH jIva dharmo prarUpyA. ahIM jIva-jIvanA dharmo kahe che. te saMbaMdhe sUga * sUtra-439,480 : 9i6] pAMca astikAyo kahA che - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, anAstikAya, pagalAstikAya... mastikAya avarNa, gaMdha, arasa, sparza, arUpI, jIva, zAzvata, avasthita, lokavyApI dravya che te saMkSepathI pAMca bheTe che - dravyathI, kSetrathI, kALI, bhAvathI ane guNathI... dravyathI dhamastikAya eka dravya, kSetrathI lokapramANa, kALathI kyAreya na hato tema nahIM tethI ema nahIM, na haze ema nahIM. te hato - che ane raheze... te gva, nitya, zAzvata, kSaya, avyaya, vasthita, nitya che. bhAvathI vaNa, agaMdha, rasa, sparza, guNathI gAmanaguNa che. adhamastikAya avarNa Adi pUrvavata che. vizeSa e ke - guNathI sthitiguNa che... * AkAzAstikAya avaNadi pUrvavat che. vizeSa e ke - homathI lokAloka pramANa che, guNathI avagAhanA guNa che. zeSa pUrvavata. jIvAstikAya - vadi pUrvavat che. vizeSa e ke - dravyathI jIvAstikAya anaMta dravya che, ArapI, jIva, zAzvata che, guNathI upayoga guNa che. pulAstikAya * pAMca varNa, pAMca sa, be gaMdha, ATha sparza, rUpI, ajIva, zAzvata, avasthita che - cAvata - dravyathI pagalAstikAya anaMta dravyo, phogathI lokamANa, kALathI-kALathI na hato tema nahIM cAvata nitya, bhAvathI vaNa-gaMdha-rasAyukata guNathI grahaNaguNavALo che. [48] gati pAMca kahI che . naraka, tiryaca, manuSya, deva, siddhigati. * vivecana-439,480 [49] A sUtrano saMbaMdha A pramANe - anaMtara sUTamAM jIvAstikAya vizeSo RddhivALA kahyA, ahIM te asaMkhyaya ane anaMta pradeza lakSaNa RddhivALA samasta astikAyo kahevAya che. A saMbaMdhe A sUtranI vyAkhyA pahelA adhyayanavatuM anusaraNIya che. vizeSa A ke dhamastikAyAdi zA mATe upanyAsa karela che ? kahe che. dhamastikAya Adi padanuM mAMgalikapaNuM che tethI pahelAM dhamastikAyano upacAsa che, pachI dhamastikAyanA pratipakSapaNAthI adhamastikAyano, pachI teonA AdhArasvathI AkAzAstikAyano, pachI tenA AdheyabhUta jIvAstikAyano ane pachI tenA sahAyaka pudgalAstikAyano kramazaH upanyAsa karela che. have dhamastikAyAdinuM svarUpa kramazaH kahe che - varNa, gaMdha, sa, sparzanA pratiSedhathI arUpI. varNAdimatpaNuM jene che te rUpI ane je rUpI nahIM te arUpI - 202 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 amUrta tathA mAnava - acetana, zAzvata - pratikSaNa sattAmAM vyApta, te ja svarUpe nitya hovAthI avasthita che. lokanuM aMdabhUta dravya telokadravya, kahyuM che ke - paMcAstikAyamaya loka anAdi anaMta che. have ukta svarUpano vistAra karavA mATe ane anuktanA kathana mATe kahe che. saMkSepathI pAMca prakAre che, vistArathI to vizeSa prakAre paNa thAya. kevI rIte ? kahe che. dravya-kSetra-kALa-bhAvane AzrIne ane guNathI-kAryane AzrIne. dravyathI dhamastikAya eka dravya che, kemake tathAvigha eka pariNAma thakI eka saMkhyAno ja ahIM bhAva che. phogathI lokanA pramANavALuM te lokapramANa - asaMkhya pradezo, tenuM parimANa che jene te lokapramANa mAga. kALathI kyAreya na hato tema nahIM ityAdi traNa kALano nirdeza che. e ja viSaya sahelAIthI samajAya tevI vyatireka vaDe kahe che - hato, hoya che, haze e rIte trikAlabhAvi dhruva che. kALanA eka vibhAga apekSAe ja ghuvapaNuM na thAo mATe sarva kALamAM ema ja hovAthI niyata che. kAlanA aneka vibhAgonI apekSAe ja dhavapaNuM na thAo mATe sarvakALamAM coma hovAthI niyata che. te rIte ja niyatatva na thAya mATe pralaya abhAvathI zAzvata che. e rIte sadA bhAva vaDe akSaya che, paryAya nAza thavA chatAM anaMtapaNAthI avyaya che. ema dravya-paryAyalakSaNa ubhaya rUpe avasthita che. A rIte oghathI nitya che athavA je kAraNe maikAlika che, e ja kAraNe avazyabhAvipaNAthI sUrya udaya vatu dhruva che, eka rUpapaNAthI niyata che. pratikSaNa vidhamAnavathI zAMta che. tethI ja avayavI dravyopekSatAthI akSaya che athavA paripUrNa hovAthI aAta che. avayava apekSAe avyaya che. nizcalatvathI avasthita che. tAtparya e ke nitya che athavA indra, zakAdi, zabdava dhuvAdi zabdo paryAyavAsI che. vividha dezotpanna thayela ziSyane jJAnArthe upanyAsa karela che. guNathI gamana-gati, teno guNa-gatipariNAmane prApta jIva, pudgalone sahakArI kAraNapaNAthI masyone jalanI jema kArya che jenuM te gamana-guNa athavA gamanane vize upakAra che. jeno te gamanaguNa. jema dhamastikAya kahyo ema adhamastikAya paNa kahevo. vizeSa A * adhamastikAya sthitirUpa kArya kare che. athavA jenAthI sthitimAM upakAra thAya che, sthAna guNa... loka ane alokarUpa ubhaya vyaktinuM je pramANa - anaMta pradezo te ja parimANa che jenuM te lokAloka pramANa mAtra. avagAhanA - jIva Adi AzrayarUpa guNa-kArya che jenuM athavA jenAthI avagAhanAmAM upakAra thAya che, te avagAhanA guNa... anaMta jIvonuM pratyekamAM dravyapaNuM hovAthI anaMta jIva dravyo che. jIvAstikAya amUrta che tathA cetanAvALo che upayoga- sAkAra, anAkAra bhedarUpa caitanyaguNa-dharma che jeno te upayoga guNa. bAkInuM adhamastikAyavatuM kahevuM. jIvAstikAya ane pudgalAstikAya lokapramANa che, kemake te baMneno lone
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/439,480 203 vize sadbhAva che. pray - audArika zarIrAdipaNe grAhyatA athavA indriyo vaDe grAhAtA che athavA vaNadimavathI paraspara saMbaMdha lakSaNa pudgalano guNa - dharma che jeno te grahaNaguNa. (480] anaMtara astikAyo kahyA, astikAya vizeSa jIvAstikAya saMbaMdhavALI ! vastune kahe che - adhyayana samApti paryata cAvatuM A rIte mahAsaMbaMdha che - sUtra sugama che. vizeSa A - gamana te gati athavA jemAM javAya che te gati - kSetra vizeSa. athavA je karma pudgalanA samudAya vaDe javAya che te gati athati nAmakarmanI uttaraprakRttirUpa - athavA - jIva avasthA. temAM narakamAM gati te nirayagati athavA narakane prApta karAvanArI gati te narakagati, e rIte tiryacomAM ke tiryaMca saMbaMdhI ke tiryapaNAne prApta karAvanArI te tiryaMca gati. e rIte manuSyagati, devagati jANavI. siddhimAM javuM ke siddhi evI gati te siddhigati. A nAmakarma prakRti nathI. anaMtara siddhigati kahI te siddhi, indriyanA viSaya, kaSAyAdine AzrIne muMDitapaNuM karavAthI hoya che, tethI indriyanA viSayAdi kahe che * sUtra-481,482 - [481) indriyonA viSayo pAMca kahyuM che. te A * endriyanA viSaya, cAvatuM parzanendriyanA viSaya... muMDa pAMca kahA che - thojhendriya muMDa vAvavuM sparzanendriya maMDa - athavA - muMDa pAMca bhede kahyA che. te A - krodhamuMDa, mAnakuMDa, mAyAmuMDa, lobhamuMDa ane zikuMDa. [48 dholokamAM pAMca bAdara kahyA che . pRvIkAyika, akAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika, zula trasa prANIo... udadlokamAM pAMca bhAdara kahyuM che . pUrvavatu.. tichaliokamAM pAMca bAdara kahawA che - ekendriya cAvatuM paMcendriya... pAMca bhede bhAdara tejaskAyika kahyA - kAMgArA, vAlA, mukura, arci, lAta... bhAdara vAyukAyika pAMca bheda kahyA - pUvano vAyu, pazcimano vAya, dakSiNamano vAyu, uttarano vAyu, vidizAno vAyu... pAMca bhede cita vAyukAyika che - AkAMta, bAta, pIDita, zarIrAnugata, saMmUrNima. * vivecana-481,482 : [481] sUtra sugama che. vizeSa A - aizvaryavAnuM hovAthI indra - jIva. sarva viSayanI upalabdhi ane sarva bhogalakSaNa parama aizvarya yogathI te jIvanuM liMga te indriya athavA tenAthI daSTa, sRSTa, juSTa, datta te zrogAdi. te nAmAdi bhede cAra prakAre - temAM nAma, sthApanA sugama che. dravyendriya be bhede . nivRtti, upakaraNa. bhAvendriya be bhede - labdhi, upayoga.. temAM nivRtti te AkAra. te bAhya - aAMtara che. temAM bAhya - aneka prakAre che, atyaMtara - kramaza: zrotra Adi - (1) kabapuSpa, (2) dhAvamasura, (3) atimukta pupacaMdrikA, (4) zupa, (5) vividha prakAranA saMsthAnavALI che. 204 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 upakaraNendriya * viSaya grahaNamAM sAmarthya, chedavA yogyane chedavAmAM khaganI ghAsa samAna che, jenI zakti haNAtA nivRttinA sadbhAva chatAM paNa viSayane grahaNa na kare. labdhi indriya che te tenA AvakanA kSayopazama rU5 che. upayoga indriya svaviSayamAM vyApAra rUpa che. ahIM cAra gAthA vRttikAre noMdhI che. te ukta ane jaNAve che... labdhiindriya prApta thayA pachI bAhya atyaMtara nivRtti indriya prApta thAya, pachI upakaraNendriya ane pachI indriyanA viSayamAM vyApArarUpa upayogendriya prApta thAya. zrotrAdi indriyano je potAnA zabdAdi viSayamAM paricchedarUpa vyApAra te upayoga, te eka samayamAM devAdikone paNa eka ja hoya che, tethI upayoganI apekSAe sarva jIvo ekendriya che. zeSa indriya apekSAe jIvonA ekendriyAdi bhedo kahyA che athavA labdhi indriya apekSAe sarve jIvo paMcendriya che. je kAraNe bakula AdimAM zeSa indriya upalaMbha paNa dekhAya che, tenA vaDe teonA tadAvaraka karmonA kSayopazamathI saMbhave che. kriyAnA arthI jIvo vaDe icchAya che athavA jaNAya che te aryo. indriyonA artho te indriyArtho atha zabdAdi viSayo. jenA vaDe saMbhaLAya te zrotra, te indriya te zrobendriya, teno artha che zrobendriyAI - zabada, e rIte kramazaH 5, gaMdha, rasa, sparza, cakSa. muMDana te muMDa * dUra karavuM. te be bhede - dravyathI, bhAvathI. temAM dravyathI mastakanA kezane dUra karavA bhAvathI indriya viSaya prApta rAga-dveSane athavA kaSAyone citathI dUra karavA. muMDanalakSaNa dharmanA yogathI puruSa muMDa kahevAya. zromendriyane vize ke zromendriya vaDe muMDa, paga vaDe laMgaDo ityAdinI jema. zrobendriya muMDa zabdanA viSayamAM sagAdinA khaMDanathI zrobendriyA maMDa, evI rIte sarvatra jANavuM. krodhane vize muMDa te krodhamuMDa. tenuM chedana karatA e rIte mAna AdimAM paNa jANavuM. mastakamAM ke mastakathI te ziromuMDa. [482] A maMDitapaNuM bAdara jIva vizepone hoya che, mATe traNa lokanI apekSAo bAdara jIvakAronI prarUpaNA mATe traNa sUtra kahe che - te sugama che. vizeSa e ke - adho, urvalokamAM tejaskAyika jIvo nathI mATe pAMca bAdara kAyo kahyA, anyathA cha hoya. adholokagrAmomAM je bAdara tejaso che te alA hovAthI tenI vivakSA karI nathI ane je be urvakapATane vize che te utpanna thavAvALA hovA vaDe utpatti sthAnamAM na rahela hoya kahyA nathI. prasava teu tathA vAyumAM prasiddha che. tethI teno niSedha karavA vaDe hIndriyAdinuM grahaNa karavA mATe orAlA-cokendriyanI apekSAe skUla. eka indriya-karaNa sparzana lakSaNa te ekendriya jAtinAma karmodayathI ane tadAvaraka karmakSayopazama thakI che jeone te pRthvI Adi ekendriya jANavI. e rIte beIndriyAdi. vizeSa e ke - indriya vizeSa te jAtivizeSa kahevA. ekendriyo che tema kahetA, have pAMca sthAnakane anusaranAre vizeSathI traNa sUtra vaDe kahe che
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/481,482 205 aMgArA prasiddha che, javAlA-chaMdAyela mULavALI agninI zikhA, aci achinna mUlA agnizikhA, mamubhama mizra agnikaNarUpa, alAta-uMbADIyuM. prAcInavAta - pUrvano vAyu, pratIcIna - pazcima, dakSiNa-prasiddha, udIcIna uttara, tenAthI judo vAyu te vidizAno vAyu. paga AdithI dabAve chate bhUtakALa AdimAM je thAya, te AkAMta vAyu. dhamaNa AdithI dhamAtA chatA je vAyu thAya te bhAta, jaLathI Adra ane nIcovatA thato vAyu te pIDita, oDakAra-ucchavAsAdi zarIrAnugata vAyu te saMmUrbima. pUrve aceta pachI saceta thAya. pUrve paMcendriyo kahyA, tethI paMcendriya vizeSate kahe che. athavA anaMtara sacetana-acetana vAyu kahyA, tenI nirgunho rakSA kare mATe nirgunhone kahe che- * sUtra-483 - nisthio pAMca bhede kA - gulAka, kuza, kuzIla, nirgastha, snAtaka.. pulAka pAMca bhede che - jJAnapulAka, darzanapulAka, cAsTiApulAka, liMgapulAka, yathAsUma pulAka... bakuza pAMca bhede che - Abhogabakuza, nAbhoga bakuza, saMvRtta bakuza, asaMvRtta bakuza, yathAsUma bakuza... kuza pAMca bhede che - jJAnakuzIla, darzanakuzIla, cAstrikuzIla, liMgakuzIla, yathAsUmrakuzIla... nigrantha pAMca bheda che . prathama samaya, Apathama samaya, carama samaya, acalma samaya, yathAma.. snAtaka pAMca bhede che - ajJabala, kamara, saMzuddha jJAnadarzana dhara arihaMta jina kevalI, aparizrAvI. * vivecana-483 - A cha sUtro saMgama che. vizeSa A ke - mithyAtva Adi AvyaMtara graMthathI ane dhamapagaraNa sivAya dhana Adi bAhya graMthI nIkaLelA te nirgaLyo... pUnA - cokhAnA kaNathI zunya pAlAla jevA. tapa, zratanA hetuvALI saMghAdinA prayojanamAM cakravartI Adine paNa cUrNa karavAmAM sAmarthyavALI labdhinA prayoga vaDe athavA jJAnAdinA aticArane sevavA vaDe je saMyamarUpa sAra, tethI rahita te pulAka. kahyuM che ke - jinona AgamI sadaiva apratipAti jJAnAnusAra kriyA karanAra sAdhuo labdhi vaDe upajIvana karatA pulAka thAya che. - - zabala arthAt kAbaro. zarIra, upakaraNa saMbaMdhI vibhUSAnAM anuvartIpaNAne laIne zuddhi ane azuddhi mizrita cAritra hoya che. A bakuza paNa be bhede che. kahyuM che ke - mohanIyano kSaya karavA taiyAra thayelA zarIra ane upakaraNanI zobhAnI anuvartithI bakuza kahevAya che. zarIramAM pragaTa vyatikara vaDe hAtha, paga, mukhanuM dhovuM, AMkha-kAna ane nAsikAdi avayayono mela dUra karavo, dAMtane sApha karavA ane vALane saMskAravA te dehatnI zobhAne mATe AcaranArA zarIrabakuzo che ane upakaraNa bakuzo to akALe dhoyela colapaTTaka ane takalpAdi svaccha vAmAM prItivALA, pAtra ane daMDane paNa telanI mAtrAthI ujaLA karIne zobhA mATe upakaraNane ghAraNa kare che, baMne prakAranA bakuzo paNa Rddhi ane yazanI icchAvALA 206 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 hoya che, temAM ghaNAM vastra, pAtra Adi Rddhine A viziSTa guNavALA sAdhuo che. ityAdi pravAdarUpa khyAti Icche che, vaLI sAtAgAravanA AzrayavALA hovAthI divasarAtrimAM karaNIya kriyAone vize sArI rIte udhamavALA thatA nathI. avivikata parivAravALA, jaMghAne ghasanAra, tela AdithI zarIrane zuddha karanAra ane kAtara vaDe kApela kezavALo parivAra che jeonA che. bahu cheda ane zabala doSa vaDe yukta nirjhanya bakuzo hoya che. muna - kutsita uttara guNanI prati sevA vaDe athavA saMjavalana kaSAyanA udaya vaDe dUSita hovAthI 18,000 bhedavALuM sadoSa zIla che jenuM te kaSAya kuzIla. A kuzIla be bhede che. kahyuM che - pratisevanA kuzIla ane kaSAyakuzIla. temAM je ninyapaNA pratye tatpara thayelA, indriyane kAbumAM na rAkhanArA koIpaNa prakAre kiMcit piMDavizuddhi, samiti, bhAvanA, tapa, pratimA ane abhigrahAdirUpa uttaguNomAM virAdhanA karatA sarvajJanI AjJAnuM ullaMghana kare che, te pratisevanA kuzIlo che. je satsayatone paNa kvacit saMjavalana kaSAyo udIrAya che, te kapAya kuzIlo che. mohanIya kamarUpa graMthathI nIkaLela te nizva te kSINakaSAya ke upazAMta kapAya hoya che... samasta ghAtikarmarUpa maLanA samUhane dhoyela hovAthI nAna karelanI jema nAta te nAtaja, te sayogI kevalI athavA ayogI kevalI hoya che. have e ja pulAka Adi bhedathI kahe che (1) 5lAkamAM Asevaka pulAka pAMca bhede che ane labdhipulAkanuM ekavidhapaNuM hovAthI bheda nathI. khalita ane milita Adi aticAro vaDe jJAnane AzrIne AtmAne asAra karato te jJAnapulAka... kudarzanIonA paricayAdi vaDe darzana pulAka, mUla-utaguNa pratisevanAthI cAsTiApulAka, cokta liMgathI adhika levAthI ke nikAraNa anya liMga karavAthI liMga - veiza pulAka, kiMcit pramAdAdithI akalpanIya vastu grahaNathI yathAsUramapulAka che. be prakAravALA bakuzanA pAMca bheda che - icchApUrvaka zarIra, upakaraNanI zobhAne karanAra te Abhoga bakuza. sahasAkArI te anAbhoga bakuza. pracchanna karanAra te saMvRta bakuza, pragaTa karanArane asaMvRtta bakuza. kaMIka pramAdI ke AMkha vagerenA melane dUra karanAra te yathAsUma bakuza. be prakAravALA kuzIlanA pAMca bheda che - jJAna, darzana, cAtri, liMgane zrI pratisevana karavAthI jJAnAdi kuzIla, "tapa kare che" evI anumodanA karavAthI harSita thAya te yathAsUkSma kuzIla. pratisevanA vaDe A pAMca bheda che. kapAya kuzIla paNa ema ja jANavo. vizeSa e ke vidhAdino prayoga kare - jJAnakuzIla, darzana graMthano prayoga karato darzana kuzIla, zApa Ape te cAri kuzIla, kaSAyo vaDe anya veza kare te liMga kuzIla, matathI kapAyo kare te yathAsUmakuzIla. aMtarmuharta pramANa viziSTa nirmantha saMbaMdhI addhAnA pahelA samayamAM vartamAna te prathama samaya nirmaLa, zeSa samayamAM vartato te bIjo. aMtima samayamAM vartanAra te
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/3/483 trIjo, chellA samaya sivAyanA samayamAM vartato te cotho ane badhA samayamAM vartanAra te pAMcamo. 203 snAtaH - zarIranA abhAve kAyayoga nirodhathI achavi ke avyayaka, aticAra rahita hovAthI azabala, karmane khapAvela hovAthI akamazika, jJAnAMtara vaDe saMparkapaNuM na hovAthI saMzuddha jJAna, darzanane dharanAra ane pUjAne yogya hovAthI arham, kaSAyone jitavAthI jina, paripUrNa jJAnAdi ratnatraya che jene te kevalI, niSkriyapaNAthI yoga nirodhathakI aparizrAvI. A saMbaMdhe vRttikAre bAra gAthAo ukta arthane jaNAvavA kahelI che. (jeno ukta vivecanamAM artha prAyaH kahevAyo che mATe pharI kahyo nathI. nirgunthone ja upadhi vizeSanA pratipAdana mATe be sUtra kahe che- * sUtra-484 : sAdhu, sAdhvIne pAMca prakAranA vastro rAkhavA ke paheravA kare che. te A- jAMgika, bhAMgika, sAnaka, potaka, tiDipaTTa... sAdhu-sAdhvIne pAMca joharaNa grahaNa karavA ane vAparavA ka2e che. te A - unanuM, auTrika, zAnaka, valvaja ane muMja [ghAsa vizeSanuM]. * vivecana-484 : sUtra sugama che. vizeSa e ke - rAkhavA ane paheravA mATe grahaNa karavuM ko che athavA eka vakhata upabhoga te dhAraNA ane vAraMvAra bhogavavuM te pariharaNA... jAMgika-kaMbalAdi, bhaMgika-atasImaya, zAnaka-zaNanuM baneluM. potaka-kapAsanuM vastra, tirIDa-vRkSanI chAlamaya. kahyuM che ke- trasajIvothI utpanna thayela te jAMgamika, te vikalendriya ane paMcendriyanA avayavothI niSpanna temAM paNa aneka prakAra che - paTTa - zreSTha vastra, suvarNa - varNa sUtra keTalAMka kRmiono thAya che. maya - malabAra dezamAM utpanna, aMzu - sukomaLa vastra, TvInAMzu - kozIra jAtanA kRmithI utpanna ke cIna dezamAM thayela vastra - viklendriya jIvonA avayavothI banelA hoya che. tathA unanuM vastra, uMTanA vALanuM vastra, sarAlAnA vALanuM vastra, bakarAnA vALanuM vastra, gADara vagerenA una-roma vagerethI banela vastra te kiTTIja vastra-paMcendriyaja hoya che. - 4 - X - ahIM pAMca bhede vastra kahyA chatAM utsargathI kapAsa ane unanuM baneluM vastraja grAhya hoya che. kahyuM che ke kapAsanuM vastra na maLe to vRkSanI chAlanuM, tenA abhAve paTTa vastra, tenA abhAve kozeTAthI utpanna vastra levuM. jo unanuM vastra na maLe to chAlanuM ane tenA abhAve kozeTAthI utpanna vastra levuM, ahIM paTTa zabdathI tirIka kahevAya che ane = zabdathI atasI vaMzImaya vastra paNa levuM. te paNa alpa mUlyavALuM levA yogya che. pATalIputra saMbaMdhI aDhAra rUpiyAthI AraMbhIne eka lAkha rUpiyA sudhInuM vastra mahAmUlyavAn che. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 jenA vaDe raja harAya che te rajoharaNa kahyuM che ke - jenA vaDe jIvonI bAhya atyaMtara raja harAya te kAraNamAM kAryopacArathI rajoharaNa kahevAya che. gADaranA romathI baneluM, uMTanA romathI baneluM, zaNanA sUtrathI baneluM, valvaja ghAsa vizeSathI kUTelI chAlanuM baneluM, muMja jAtinA ghAsathI baneluM hoya. autsargika ane ApavAdika bhede rajoharaNa be prakAre che. te ekeka paNa nirvyAghAtavALuM ane vyAghAtavALuM ema be bhede che. autsargika rajoharaNa be niSadhApaTTaka sahita che ane khullAdaMDavALuM rajoharaNa te A5vAdika. unanI dazIvALuM te nirvyAghAtika ane te sivAyanuM vyAghAtika. 208 je autsargika nirvyAghAtika te eka unanuM rajoharaNa hoya che ane autsargika vyAghAtika - uMTanA romamaya, zaNamaya, valvaja-dakRiti jevuM tRNa vizeSathI baneluM ane muMjathI baneluM jANavuM. nirvyAghAtavALuM te ApavAdika, te lAkaDAnA daMDa sahita dazIothI baneluM ane ApavAdika-vyAghAtavALuM te uMTanA romamaya, zaNamaya valvaja, bhujathI banela jANavuM. joharaNAdi mAphaka kAyAdi paNa dharma sahAyaka hovAthI tene kahe che-- * sUtra-485 thI 487 [485] dharmane AcaranAra sAdhune pAMca nizrA kahela che - te A che - cha kAya, gaNa, rAjA, gRhapati ane zarIra. [486] pAMca nidhAna kahyA che te A che - putranidhi, mitranidhi, zilpanidhi, dhananidhi ane dhAnyanidhi [487] zauya prAMca prakAre kahela che - pRthvIzA, jalazauya, agnizauya, maMtrazauca ane brahmazauya. * vivecana-485 thI 487 : [485] dharma-zruta, cAstrirUpa dharmane sevanAra te pAMca nizrAsthAno arthAt sahAyanA hetuo kahyA che. pRthvI vagere cha kAyo, teonuM saMyamamAM upakAratva AgamamAM prasiddha che. pRthvIkAyane AzrIne kahyuM che ke sthAna, nisIdana, vavartana, uccAra [maLa-mUtra] AdinuM grahaNa ane paraThavavuM, ghaTTaka, DagalakamAM apAto lepa ityAdi prasaMge acita pRthvIkAyanuM grahaNa karavAmAM ane mUkavAmAM bahudhA prayojana hoya che. akAyane AzrIne kahe che - pANI sIMcavuM, pIvuM, hAtha vagere dhovA, vastra dhovA, Acamana levuM, pAtra dhovA ityAdi kAryamAM tenuM prayojana che. tejaskAyikane AzrIne kahe che - zAlI vagere bhojana, pakAvela zAka, kAMjInuM pANI, garama chAzanI Acha, osAmaNa, uSNodaka - traNa vakhata ubharo Avela jaLa, = zabdathI mAMDAdi, kubhASAdi, Dagalaka, rAkha, loDhAnI soya, pimpalaka, kSura vizeSAdi acitta agnikAyano upayoga thAya che. vAyukAyane AzrIne kahe che - hRtikanA vAyu vaDe ke dhamaNanA vAyu vaDe munine
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/485 thI 483 209 21 prayojana hoya che paNa te glAnapaNAmAM hoya to saciva vAyu ane mizra vAyuno parihAra karavo paNa acitano upayoga karavo. vanaspatine AzrIne kahe che - saMthAro, pamA, daMDa, kSaumika, kapAsa, pITha, phalakAdi, auSadha, bhaiSajaya Adi asita vanaspatinuM prayojana che. trasakAyamAM paMcendriya tiryaMcane AzrIne kahyuM che ke - carma, hADakAM, dAMta, nakha, roma, zIMgaDAdi, ajJAna chANa, gomUtrAdi, dUdha, dahIM Adi paMcendriya tiryaMconA ayita avayavo sAdhunA paribhogamAM Ave che. evI rIte vikasendriya, manuSya, devAdinI sahAyatA kahevI. tathA gaNanI upakAritA - "elAne dharma kyAMthI hoya ?" AdithI kahevI. gano parivAra te gaccha, temAM vasatA ghaNI nirjasa thAya, kemake guNavAnano vinaya karavAthI sAraNA AdithI doSanI pratipati thatI nathI. paraspanI apekSAo ekabIjAne joIne te te vinayAdi yogamAM pravartato gacchavAsI muni, nizcayathI, mokSapadano sAdhaka jANavo. duSTa manuSyothI sAdhunuM rakSaNa karavAthI rAjAnuM dharmamAM sahAyakava che. laukiko kahe che : loko vaDe Akula lokane vize jo rAjA sAdhunI rakSA na kare to kSAMta, dAMta, ahiMsaka sAdhu kaI rIte dharma karI zake ? vaLI rAjArahita A lokamAM sarvathA upadrava thatAM A badhAnI bhayathI rakSA karavA mATe ja Izvare rAjAne utpanna karyo che." gRhapati * zayyAtara, te paNa nizrAnuM sthAna che. te sthAnadAnathI saMyamamAM upakAra karanAra che. kahyuM che ke - guNarUpa lakSmIne AliMgana karanAra pradhAna munione jeNe premathI sthAna ApyuM, teNe dhRti ApI, mati ApI, gati ApI ane sukha paNa ApyuM. je koI tapa-niyama-yogathI yukata yatine upAzraya Ape che, teNe vastra, ag, pAna, zayana, Asana ApyA tema jANavuM. zarIranI dharmamAM sahAyatA prasiddha ja che. kahyuM che . zarIra dharma saMyukta che mATe prayatnathI paNa te rakSaNa karavA yogya che. jema parvata parathI pANI jhare che tema zarIrathI dharma jhare che. lokane vize dharma AcaranAra sAdhune pAMca nizrApado che. te A - rAjA, gRhapati, paTakAya, gaNa ane zarIra. zeSa sugama che. [48] zramaNanA nizrAsthAno kahyA. have nidhirUpa laukika nizrA sthAna pAMca prakAre pratipAdana karatuM sUtra kahe che - te sugama che. vizeSa e ke - jene vize atizaya sthapAya te nidhi arthAta viziSTa nisuvaNiida dravyanuM pAtra. nidhivat nidhi. putrarUpa nidhi te manidhi dravyane meLavanAra purA mAtApitAnA nivahinA hetubhUta thavAthI temaja svabhAve te baMnene AnaMda ane sukhano karanAra hovAthI putra nidhirUpa che. anya zAstrakAroe kahyuM che ke - "zuddha vaMzamAM utpanna thayelI saMtati, tapa ane dAnathI utpanna thayela puNyarUpa janmAMtaranA phaLabhUta che. te Aloka paralokanA sukhane mATe thAya che. [6/14 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 mirarUpa nidhi te miganidhi. kemake artha ane kAmanA sAdhakava thakI AnaMdano hetu che. kahyuM che ke - jene zUra, vinita, vicakSaNa mitra nathI tene rAjalakSmI kyAMthI hoya ? zilA-citrAdi vagerenuM vijJAna, teja nidhi te zipanidhi. A zila vidhAnA upalakSaNarUpa che, tethI puruSArthanA sAdhanabhUta hovAthI vidyA nidhi ja gaNAya che. kahyuM che ke - vighA vaDe rAjane pUjya thAya, vidhA vaDe kAminIne priya thAya, vidhA ja samagra lokanA vazIkaraNe maMgabhUta che. dhana nidhi te koza... dhAnya nidhi te koThAra. [48] anaMtara nidhi kahyo. te dravyathI gAdi ane bhAvathI kuzala anuSThAnarUpa brAhma che. te vaLI zaucapaNAne kahevAnI icchAvALA sUtrakAra prasaMgathI zeSa zocane paNa kahe che - te sUtra spaSTa che. vizeSa e ke zucino bhAva te zauca ke zuddhi. te dravyathI ane bhAvathI be prakAre che. temAM prathamanA cAra dravya zauca che. pAMcamuM te bhAva zauca che. (1) pRthvI-mATI vaDe zauca arthAt ghasavuM ane lepana karavuM. zarIrAdi thakI dugaMchanIya maLa ane gaMdhane dUra karavuM te pRthvIzauca. - ahIM pRthvI zaucane kahyA chatAM paNa bIjAo vaDe je pRthvIzaucanuM lakSaNa kahevAya che, te batAve che. mATI vaDe zuddha liMgamAM eka vAra, gudA sthAnane vize traNa vAra, eka hAthamAM dazavAra ane baMne hAthamAM sAta vAra DAhyA puruSo mATI vaDe zuddhi jANavI. A pramANe gRhasthane zauca che. brahmacArIne ethI bamaNuM, vAnaprasthone traNa gaNuM ane yatione cAra gaNo zauca che - A kathana anya mationuM che, te ahIM mAnya nathI, paNa gaMdha Adino nAza mAtrane zaucapaNAe vivakSita hovAthI ane tenuM ja yuniyukatapaNuM hovAthI zauca che. (2) pANI vaDe zauca te azauca arthAt dhovuM. (3) agni vaDe ke agninA vikArabhUta bhasma vaDe zya-teja:zoya. (4) zaci vidhA vaDe zauca te maMtra zauca... (5) bahA-brAhAcaryAdi kuzala anuSThAna rU5 zauya te ja brahmazauca... A brahmanA kathana vaDe cAra prakAranuM satyAdi zauca paNa saMgraheluM che. te A pramANe satyazauya, tapa:zauca, indriya nigraharUpa zauca, sarva prANIonI dayArUpa zauca. pAMcamuM jaLazauca che. laukikoe sAta bhede zauca kahyuM svayaMbhU svayameva RSione, brahmacArIone dravya tathA bhAva vizuddhine mATe sAta prakAranA snAno kahelA che. Agneya, vAruNa, brAhuo, vAyavya, divya, pArthiva ane mAnasa... A sAta prakAre snAna karyuM. (1) bhama vaDe snAna te Agneya, (2) jaLa vaDe snAna te vAraNa. (3) ApohiSThAmaya maMtra vaDe snAna te brAmya. (4) gAyonI ja te vAyavya. (5) sUryane joIne pachI anya vastune jovI te divya. (6) mATI vaDe snAna ke pArthiva (9)
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/485 thI 483 211 mananI zuddhi te mAnasa. anaMtara brahazauca kahyuM te jIvanI zuddhirUpa che ane jIvane chaDAstha jANatA nathI, kevaLI jANe che. * sUtra-488 thI 492 - [488] A pAMca sthAnone chAstha pUNarUpe na jANe, na dekhe - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, zarIrarahita jIva, paramANu yugala... A sthAnone utpanna jJAna-darzanadhara sarva bhAvathI jANe che ane jue che - dhamastikAya cAvatu paramANu yugala. [489] dholokamAM pAMca moTI narako che. jemake - kAla, mahAkAla, raurava, mahAraurava, apatiSThAna... udlokamAM pAMca mahAvimAna che - jemake - vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjid, savathisiddha vimAna.. [49] puruSo pAMca bhede che - hIsatva, lhImanasatva, calasatva, sthirasatva, udAsatva. [491] matsya pAMca prakAre che. jemake - anuzrotacArI, patizrotacArI, aMtacArI, madamacArI, sarvacArI... A ja pramANe bhikSu pAMca prakAre kahyA che. te A - anotacArI yAvata sarvacArI. [42] vanIpaka pAMca prakAre kahyA che. te A - atithi vanIpaka, dariddhI vanIpaka, brAhmaNa vanapaka, zvAna hanIpaka, zramaNa vanapaka. * vivecana-488 thI 42 - (488] sUtra sugama che. vizeSa e ke- chAstha eTale avadhijJAnAdi atizayathI sahita jANavA. anyathA amUrtapaNAthI dhamastikAyAdine na jANato paNa paramANu pratye avadhijJAnI Adi chAsya jANe che, kemake paramANunuM mUrtapaNuM che. koI ema kahe ke * sUtramAM sarvabhAva vaDe na jANavuM kahela che." tethI paramANune kathaMcit - keTalAMka payione jANato paNa anaMta paryAyapaNAne jANato nathI. jo ema mAnI to sUtrokta pAMca saMkhyAno niyama vyartha jaze. kemake ghaTAdi aneka padArthone kevalI, sarva payayio vaDe jANavA asamartha che. A hetuthI kahyuM che. kemake zrutajJAna vaDe asAkSAtkArarUpe jANe che ja. A zarIpratibaddha - dehamukta thayela jIvane na jANe. paramANurUpa pudgala te paramANu pugala. [489] jema jinezvara A pAMca atIndriya padArthone jANe che, tema bIjA paNa atIndriya padArthone jANe che mATe adholoka ane udarvalokamAM rahelA pAMca sthAnakamAM avataratI atIndriya vastune dekhADatA be sUtrane kahe che - te spaSTa che. vizeSa e ke - sAtamI pRthvIne vize anuttara kemake vedanAdipaNAthI athavA tethI AgaLa narakano abhAva che. kAlAdi cAra narakAvAsonuM mahApaNuM kSetrathI paNa asaMkhyAta yojanavALuM hovAthI che ane pratiSThAna narakAvAsanuM to eka lAkha yojana pramANa che, paNa AyuSyanuM ati mahatapaNuM hovAthI mahAnapaNuM che. 212 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 evI rIte urvalokane vize paNa jANavuM. [490] kAlAdi narakAvAsomAM ane vijayAdi mahAvimAnomAM sarvAdhika pakSo ja jAya che. A hetuthI savanuM pratipAdana karavAne kahe che. (1) hI sava - lajjA vaDe sAdhuonA parISahone vize ane anyane saMgrAmAdikane vize avicalarUpa satva che jene te. (2) hI manasatva lajjA vaDe paNa manamAM ja sava che jene paNa zIta Adine vize kaMpAdi vikAranA bhAvathI zarIramAM sava nathI te. (3) kSaNabhaMgura che sava jenuM te cala satva. (4) enAthI viparIta-nizcaLa hovAthI sthira sava. (5) udayane pAmatuM pravardhamAna - vadhatuM sAva che jene te udayana satva. [491] anaMtara satvavALo puruSa kahyo che te bhikSu ja che. mATe tenuM svarUpa pratipAdana karavA mATe dAkhiiktaka be sUtro kahe che. matsyane lagatuM vivaraNa pUrvavat spaSTa che. bhikSA * sAdhu te anuzrotacArI - upAzrayathI zarU karIne bhikSA karanAra te eka, daranA gharothI AraMbhIne upAzrayanI sanmukha gaucarI karanAra te bIjA. saMtavANI - pAsenA gharomAM gaucarI karanAra te bIjo. zeSa be sugama che. [492 bhikSa adhikArI bhikSa vizeSane ja pAMca prakAre kahe che - te spaSTa che. vizeSa e ke - bIjAone potAnuM duHkhitapaNuM darzAvavA vaDe anukULa bhASaNathI je dravya meLavAya che te vana pratIta che, tene pitta - AsvAde che athavA pati - sAyave che te vanapaka che. arthAt yAcaka che ahIM to atithi Adino je bhakta hoya che tenI prazaMsA karavA vaDe tene dAnanI sanmukha kare che te vanapaka. bhojananA samayamAM upasthita thayela prApUrvaka te atithi. tenA dAnanI prazaMsA vaDe te bhakta pAsethI meLavavAne icche che, te atithine AzrIne atithi vanIka. kahyuM che ke - prAyaH ghaNA loko upakArI, paricita, prItivALAone dAna Ape che, paNa te dAna nA kahevAya. mArgamAM thAkelA atithine je dAtAra pUje, dAna Ape te dAnanuM mahAphaLa che. A rIte bIjA paNa vanapako jANavA. vizeSa e ke - duHkhamAM rahela ka Adi. udAharaNa - kRpaNone, durmanavALAne, abaMdhuone, AtaMkita-rogIone, laMgaDA Adi khaMDita aMgavALA manuSyone dAna Apato dAtAnI patAkA vistAre che. kemake mAnAdi pUjAne icchatA loko satkAranArA pratye sakAre che. niHsvArthavRtti vaDe kRSaNAdine je devAya che, te ja dAna zreSTha che... mAtta eTale brAhmaNa lokane upakAra karanArA bhUdevo - brAhmaNone nAma mAtra guNarahita jAti mAtra brAhmaNone vize devAtuM dAna bahu phaLavALuM thAya che to par karma karanArAone vize dAna devAthI mahAphaLa thAya temAM kahevuM ja zuM ? zAna vanIpaka A pramANe jANavA - gAya Adine tRNAdi khorAka sulabha hoya che, paNa tiraskAra vaDe haNAyela zvAnone kyAre paNa khorAka sulabha thato nathI, tethI tene devAmAM vizeSa lAbha che. te zvAno guhyaka deva vizeSa che. kailAsabhuvanathI bhUmi para AvIne yakSarUpe zvAnanI AkRti vaDe phare che, tethI teonI pUjA vaDe hitaapUjAthI ahita thAya che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/488 thI 42 213 zramaNo pAMca prakAre - nirmantho, zAkya, tApasa, airika, AjIvika, zAkya vanapako A pramANe - citrakAryamAM sthira rahelAnI jema karaNAvALA ane dAnaracivALA zAkyAdiko bhojana kare che, tethI temane avazya bhojana ApavuM. viSayamRddha brAhmaNone apAyela dAna paNa jo nAza pAmatuM nathI to pachI yatione Apela dAna kema nAza pAme ? e rIte tApasa vanapaka Adi paNa jANavA. vanapaka kahyo. te sAdhu vizeSa che ane sAdhu acelaka hoya, tethI acelakatva prazaMsA sthAno * sUga-493 thI 45 : [49] pAMca kAraNe anyalaka sAdhu prazasta thAya che - (1) alya pratyupekSA, (ra) prazasta lAdavapaNuM, (3) vaizcAsikarUpa, (4) anujJAti tapa ane (5) mahAna indriya nigraha.. [49] utkaTa puruSa pAMca kahyA. (1) daMDa uckaTa, (2) rAjya uckaTa, (3) stana utkaTa, (4) deza ukaTa, (5) sava uckaTa.. * vivecana-493 thI 45 : [43] sUtra sugama che. vizeSa e ke - jene vastra vidhamAna nathI te acelaka, te jinakabhI vizeSa che, vastranA abhAvathI ja hoya che. - x * temAM vikalpI muni lA, lA mUrAvALA, pramANopeta, jIrNa, malina vAyukta hovAthI celaka kahevAya che.... tIrthakara ane gaNadharAdi vaDe prazarata che. acalakane aA pratyupekSA jANavI kemake paDilehaNIya tathAvidha upadhino abhAva hoya che, tethI svAdhyAyAdinI hAni thatI nathI. laghuno bhAva te lAghava, te ja lAghavika dravyathI ane bhAvathI paNa rAmanA viSayanA abhAvathI prazasta-aniMdha hoya che. tevA sAdhuno veza nirlobhatA sUcaka hovAthI vizvAsa prayojanabhUta che. upakaraNa saMlInatArUpa tapa jinezvarone anujJAta-saMmata che. tathA mahAna indriyanigraha thAya... upakaraNa vinA sparza pratikULa zIta, vAta, tApAdi sahana thatA nathI tethI upakaraNa dharma sahAyaka che. | [494] indriya nigraha satvathI utkaTa puraSo vaDe ja zakya che, mATe ukaTanA bhedo kahe che. temAM vizeSa e ke - AkarA ke vRddhivALA, temAM daMDa-AjJA ke aparAdhane vize daMDavuM ke jene prakaTa sainya che tenA vaDe * AjJA Adi vaDe ja Akaro che te daMDa utkaTa athavA daMDa vaDe vRddhine pAme te daMDokaTa. AvI rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - ja - prabhutA, saina - cora loko, rejha - maMDala ane sarva - badhAno samudAya. [495] asaMyata, daMDAdi vaDe Akaro hoya che, saMyata to samitio vaDe kiTa hoya che, mATe samitione kahe che. - sUtra sugama che. vizeSa e ke - san - ekIbhAva vaDe. ta - pravRtti, te samiti. arthAta sArA ekAgra pariNAmanI ceSTA. javuM te Iya, temAM samiti te IrSA samiti. kahyuM che ke 214 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 - ratha ane gADuM vagere vAna ke azvAdi vAhano vaDe gamana karAyela, sUryanA kiraNo vaDe tapela, acita ane vivikta, yugamaga daiSTi vaDe joine gamanAgamana te icasamiti. bolavuM te bhASA, temAM samiti te bhASA samiti. kahyuM che ke - hita- mita - saMdeharahita arcanuM kahevuM te bhASA samiti. gavavuM te eSaNA, gaveSaNa - grahaNa - grAsanI eSaNAnA bhedo athavA zaMkAdi lakSaNavALA bhedomAM samiti te eSaNA samiti. kahyuM che ke - gaurI gayela sAdhue samyak upayoga vaDe nava koTithI sarvathA zuddha AhArAdi grahaNa karavA yogya che. tamAma upadhine levA-mUkavAnA viSayamAM suMdara ceTA te AdAta bhAMDa mAma niphopaNA samiti. ahIM pUrvokta apamArjita Adi sAta bhAMgA che... uccAra, prasavaNa, khela, siMghANa, jalanI pariThApanikA, temAM samiti te pAriSThApanikA samiti. temAM vvara - viSTA, pravaLa - mRga, heta - glema, naTsa - mela, sithAna - nAkanA lekha. - X - samiti prarUpaNA jIva rakSArthe che. tethI jIva svarUpa pratipAdana kare che- * sUtra-496 thI pa03 :[496] - (1) saMsArI jIvo pAMca bhede kahyuM - ekendriyathI paMcendriya. (2) ekendriyo pAMca gati ane pAMca AgativALA che. te A rIte - ekendriya ekendriyamAM upajato ekendriya yAvata paMcendriyamAMthI AvIne upaje te ja kendriya jAva. te ekendriyane choDato ekendriyathI paMcendriyapaNAmAM jaya... (3) bendriya jIvo pAMca gati - pAMca gativALA pUrvavata jANavA... (4 thI 6) e rIte cAvatu paMcendriyo pAMca gati - pAMca AgativALA kahyA che. cAvatu paMcendriyamAM upaje. () sarve jIvo pAMca bhede kahyA - krodhakathAyI yAvatuM lobhakaSAyI ane kapAyI. athavA sarve jIvo pAMca bhede kahyA che. te A pramANe * nairayika yAvatuM deva ane siddho. [49] he bhagavana vaTANA, masUra, tala, maga, aDada, vAla, kaLathI, coLA, tuvera ane kALA caNA - A dhAnyone koThAmAM nAMkhyA hoya. to jema [trIjA sthAnamAM] zAlimAM kahyuM, tema cAva4 keTalo kALa tenI yoni saciva rahe ? he gautamAM janmathI aMtamuharta, utkRSTathI pAMca varSa sudhI. tyArapachI cona plAna thAya yAvat nAza pAme. [498) : (1) pAMca saMvatsaro kahyA. te A - nakSatra, yuga, pramANa, lakSaNa ane zanaizvara saMvatsara.. - () yuga saMvatsara pAMca bhede che, te A - caMdra, caMdra, abhivardhita, caMdra, abhivardhitA.. -
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/496 thI 503 _ 15 (3) pramANa saMvAra pAMca bhede che, te A - nagA, caMdra, Rtu, Aditya, abhivardhita.. - (4) lakSaNa saMvatsara pAMca bhede che. te A pramANe jaNAva [49] samAnapaNe namo yoga kare che, samapaNe Rtu pariName che, ati uNa nahIM tema zIta nahIM ane bahu udakavALo te nakSatra saMvatsara, [Saoo] jemAM caMdra sarve pUrNimAo sAthe yoga kare che, nakSatra viSamacAra che, ati zIta-ati tApa hoya, bahu ghaNI hoya tene caMdra saMvatsara kahe che. [51] viSamapaNe aMkurA pariName, Rtu sivAya puu-phalAdi Ape sArI rIte varSo na thAya tene karmasaMvatsara kahe che. [52] jemAM sUrya pRSI, pANI, puSpa, phaLone sa Ape che, tethI alpa vRSTithI paNa sArI rIte dhAnya pAke te sUrya saMvatsara che. [Sao] jemAM sUryanA tejathI tapela kSaNa-lava-divasa-tuo pariName che, vAyuthI uDela dhULa pRedIne pUre che, te abhivardhita saMvatsara che. * vivecana-496 thI 5os : [496] spaSTa che. vizeSa e ke - saMsAramAM vartatA jIvo. vipra naMdana - tyAga karato. sanIvA - saMsArI ane siddho. mahvAthI - upazAMtamohAdi. [49] jIvonA adhikArathI vanaspati jIvone AzrIne pAMca sthAno - atyAra bIjA sthAnakavatuM vyAkhyA karavI. vizeSa A - saMtA - vaTANA, masUra - caNakikA. tala-maga-aDada pratIta che. nikAva - vAla, vanasthA - coLA jevI cipaTI che. mAtra fmA - coLA, saT - tuvera, kALA caNA. 498] anaMtara saMvatsarapramANathI yoni vyatikama kaho. have te ja saMvatsara vicArAya che, te mATe cAra sUtro che. temAM nAga saMvatsara - caMdrano nakSatra saMbaMdhI bhogakALa te nakSatra mAsa. 27 pUNaki ekavIza saDasaThAMsa - 27-21/67 e rIte bAramAsano A nakSatra saMvatsara che. te 323-51/ka ekAvana/saDasaThAMzano thAya che. ema pAMca saMvatsasto eka yuga thAya che. tenA eka vibhAgabhUta kahevAtA lakSaNavALA caMdrAdi yugasaMvatsara. pramANa - divasa AdinA pariNAmathI oLakhAto vakSyamANa nakSatra saMvatsara Adi ja pramANa saMvatsara, te ja vaphTamANa svarUpa lakSaNonI pradhAnatAthI lakSaNa saMvatsara ane jeTalA kAla vaDe zanaizvara eka nakSatrane athavA bAre rAzione bhogave te zanaizcara saMvatsara. caMdraprajJapti upAMga - zanaizcara saMvatsara 28 bheda che * abhijita, zravaNa cAvatuM uttarASADhA athavA zanaizvara mahAgraha 30 varSe sarva nakSatra maMDalane pUrNa kare che. yuga saMvatsara pAMca bhede che - te A - 29-322 pramANavALo kRSNa pratipadAthI AraMbhIne pUrNimAe pUrNa thayela te caMdramAsa, te mAsanA pramANa vaDe bAramAsanA parimANavALo caMdra saMvatsara hoya che. tenuM pramANa A pramANe - 35412ra A pramANavALo bIjo ane cotho caMdra saMvatsara jANavo. 216 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ abhivardhita- 31-1ra1/1ra4, AvA prakAranA mAsa vaDe bAra mAsanA pramANavALo trIjo abhivardhita saMvatsara, te pramANa vaDe - 383-44/6ra divasanA pramANavALo pAMcamo paNa jANavo. A caMdrAdi pAMca saMvatsarathI eka yuga thAya che. te pAMca saMvatsaronA madhya abhivardhita nAmanA saMvasarane adhikamAsa kahe che. pramANa saMvatsara pAMca bhede che - temAM nakSama saMvatsara ukta lakSaNavALo che. paNa tyAM mAtra nAgamaMDalano caMdrabhoga mAtra vivakSita che ane ahIM to divasa ane divasanA bhAga AdinuM pramANa vivakSita che. caMdra ane abhivardhita saMvatsara paNa ukta lakSaNavALA ja che. paNa tyAM yuganA vibhAga mAga kahela che ane ahIM divasa AdinA pramANa vaDe kahela che. A vizeSa bheda che. Rtu saMvatsara 30 ahorama pramANavALo RtumAsa tevA bAra RtumAsa vaDe sAvanamAsa ane karmamAsanAmanA paryAya vaDe thayela 360 ahorAtra pramANavALo che. Aditya saMvatsara te sADatrIsa divasano eka mAsa, evA bAra mAsathI 366 ahorAtra che. anaMtara kahela e ja nAgAdi saMvatsara lakSaNa pradhAnatAthI lakSaNa saMvatsara kahevAya. have nakSatrane kahe che. [499] samI gAthA. samapaNe kRtikAdi nakSatro kArtika pUrNimA Adi tithi sAthe saMbaMdha kare che. nakSatro tithiomAM mukhyatAthI hoya che. jema kArtikI pUrNimA kRtikA. kahyuM che ke - mupUrNimA saha] jeThamAM mUla, zrAvaNe dhaniSThA, mAgasare AdrA, zeSa mAsa nakSatra nAmavALA che. je varSamAM samapaNe Rtu pariName che, viSamapaNe nahIM, kArataka pUrNimA pachI anaMtara hemaMta Rtu, poSa pachI ziziraRtu ja Ave che jemAM ati garamI nathI ke ati ThaMDI nathI te nAtikaJAnAtita. ane jemAM ghaNuM pANI che te bahUdaka, te lakSaNathI nakSatra hoya che, nakSatracAra lakSaNa lakSitatvathI nakSatra saMvatsara che. Adhayan-6\Book-6C1 aha :\M F [5oo] fsa gAthA. caMdra sAthe badhI pUnamanI samio je varSamAM yogavALI hoya athavA jemAM caMdramA badhI pUrNimA joDe yoga kare che. viSayavAra - yathA yogya tithimAM na vartanAra nakSatro jemAM che ke, atyaMta zIta ane garamInA sabhAvathI karka tathA ghaNuM pANI che tene vidvAno lakSaNathI caMdra saMvatsara kahe che. kemake caMdracAra lakSaNa lakSita che. [51] virama gAthA. viSamatAe pallava aMkura, te vidhamAna che jene te pravAlavALA vRkSo pravAlapaNAne prApta thAya athavA pravAlavALA vRkSo viSamapaNe pariName - aMkuranuM ugavuM Adi avasthAne pAme che. tathA Rtuo sivAyanA kALe puSpa tathA kaLane Ape che, jema caimAdi mAsamAM pAdita devAvALA AmavRkSo mAgha AdimAM puSpone Ape tathA je varSamAM megha barAbara vRSTine na varasAve te lakSaNathI karma ke tuM ke sAvana saMvatsara nAme oLakhAya che.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/496 thI 503 213 (109) [502] puofva gAthA - je varSamAM pRthvInA rasane ane udakanA rasane - mAdhurya, nigdhatA lakSaNa sa puSpa tathA phaLone tevA svabhAvathI sUrya Ape che arthAt tathAvidha udaka abhAve paNa Ape che, jethI aA vaSa vaDe paNa joIe teTaluM dhAnya utpanna thAya te sUrya saMvatsara. [50]] mApha - gAthA - sUryanA tejathI tapta pRthvI AdinA tApamAM paNa upacArathI kSaNa vagere tayA tema mAnavuM. temAM kSar - muhad, nava * 49 ucazvAsa pramANa, vira - ahorAka, tranuM - be mAsa. jemAM atikrame che ane je vAyu vaDe uDela dhuLathI bhUmipradeza vyApta thAya che, tene AcAryo lakSaNathI abhivardhita saMvatsara kahe che, te jANa. saMvatsarAdi vyAkhyAna prAyaH tavAdi TIkA anusAra che. saMvatsara kahyo te kALarUpa che, kALa vyatIta thatAM zarIrathI nIkaLavuM thAya che, A hetuthI tenA mArganuM nirUpaNa kare che- * sUtra-504,505 - [50] zarIramAMthI jIvane nIkaLavAno mArga pAMca prakAre che, te A - pagathI, sAthaLathI, hadayathI, mastakathI, savagathI... jIva je pagethI nIkaLe to narakagAmI thAya, sAthaLathI nIkaLe to tiryaMcagAmI thAya, chAtIthI nIkaLe to manuSyagAmI thAya, mastakethI nIkaLe to devagAmI thAya, savagethI nIkaLatA siddhigatigAmI thAya che. [] chedana pAMca prakAre kahela che. te A - utapAdadana, vyayachedana,. baMdhodana, pradezachedana, dvidhakArachedana... anaMtarya pAMca prakAre kahela che, te A * utpAdanAMtarya, vyayAtaMtaya, padezAtaMtaya, samayAnaMtarya, sAmayAnAMtarya... AnA pAMca bhede kahyA che, te A - nAmAnaMta, sthApanAnaMta, dravyAnaMta, gaNanAnaMd, pradezAnaMta athavA anaMtA pAMca bhede kahaAIL. te A - ekadH anaMta, dvidhA anaMta, dezavistArAmaMta, sarvavistArAmaMta, zAzvatAnaMta. * vivecana-504,505 - | [504] sUtra spaSTa che. niyana - maraNakALe jIvano zarIramAMthI nIkaLavAno mArga te nirmANa mArga - paga vagere. temAM mArgabhUta ane karaNatAne pAmela baMne paga dvArA jIva zarIracI nIkaLe che. e rIte baMne sAthaLa dvArA ityAdine vize paNa jANavuM. have kramazaH A nIkaLavAnA mArganA phaLane kahe che - baMne paga dvArA zarIrathI nIkaLato jIva nakamAMthI janAro hoya che. e rIte anyatra paNa jANavuM. vizeSa e ke - badhA aMgo te savago, tyAMthI nIkaLato siddhigatine pAme che. siddhigatirUpa bhramaNano aMta jene che te siddhigati paryavasAna che.. [55] niyaNa Ayu chedana karatA thAya che, mATe chedane prarUpatA sUtrakAra kahe che. satra spaSTa che. vizeSa e ke * devavAdi paryAyAMtaranA utpAda vaDe jIvAdi dravyano ook-6CI SaheiblAdhayan-6\B :\Maharaj 218 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vibhAgarUpa cheda te utpAdachedana. vyaya, manuSyavAdi payayinA nAza vaDe jIvAdine chedavuM te vyayachedana... jIvanI apekSAe karmanA baMdhanuM chedavuM te baMdha chedana. tathA skaMdhonI apekSAe saMbaMdhanuM chedavuM te baMdha chedana. jIvaDaMdhane ja nirvibhAga avayaya rU5 pradezothI buddhi vaDe pRthak karavuM te pradezachedana... jIvAdi dravyanuM je be vibhAgarUpa karavuM te dvighAkAra, te ja chedana te dvighAkAra chedana. A gidhAkArAdinA upalakSaNa rUpa che... A kathana vaDe dezathI chedanA kahyuM athavA utpattinuM chedana eTale viraha, jema narakagatimAM bAra muhUta che... vyaya chedana eTale udvartana. te e pramANe ja che.. baMdhanaviraha - jema upazAMta mohavALAne saptavidha karmabaMdhananI apekSAe pradezanuM chedana te pradezaviraha, jema kSaya karela anaMtAnubaMdhI Adi karmapradezono pradezaviraha hoya che. be dhArA che jenI te dvighArA, tarUpa chedana te dvidhArA chedana. upalakSaNathI eka dhArAdi chedana paNa jANavuM. te kSara, talavAra, cakAdi chedana zabdanA sAmyathI ahIM grAhya che. pAThAMtarathI payichedana-eTale mArganuM chedavuM - arthAtu - mArganuM ullaMghavuM. chedananuM viparyaya AnaMdarya che. - tethI kahe che - AnaMrva - aviraha, utpAdano aviraha jema narakagatimAM jIvone utkarSathI asaMkhyAta samayo sudhI che. e rIte vyayano paNa aviraha jANavo.. pradezo ane samayono aviraha prasiddha che. vipakSa na karAyela utpAda, vyayAdi vizeSaNavALuM AnaMtarya sAmAnya AnaMtarya che. athavA zrAma) viraha vaDe je AnaMtarya te zrAmasyAnaMtarya. athavA bahu jIvonI apekSAe zramaNyanA svIkAra vaDe AnaMtarya che. anaMtara sUtramAM AnaMdarya kahyuM. te samaya ane pradezo anaMtA che, tethI, anaMtakanI prarUpaNA. sUtra prasiddha che. vizeSa e ke - nAma vaDe anaMtaka te nAma anaMtaka. jema siddhAMta bhASAe vastra. sthApanA vaDe akSa AdinuM sthApavuM te sthApanA anaMtaka. DrAzarIra, bhavya zarIradithI vyatirikta gaNanIya aNu Adi dravyonuM anaMtaka te dravya anaMtaka. gaNanA lakSaNa anaMtaka te avivakSita aNu Adi saMkhyAvizeSa te gaNanA anaMtaka.. saMkhyA karavA yogya pradezonuM anaMtaka te pradezAnaMtika... AyAma lakSaNa eka aMza vaDe anaMtaka te ekad: anaMtaka-eka zreNika kSetra. AyAma ane vistAra baMnethI je anaMtara te dvidhA anaMtaka - pratirotra.. eka apekSAe pUvadi dizAmAMthI koI paNa eka dizAlakSaNa dezano kSetra vistAra, tenA pradezApekSAe anaMtaka te dezavistArAmaMtaka.. sarva AkAzanA vistArarUpa joyuM anaMtaka.. zAzvata anaMtaka kemake anaMta samaya sthitika hovAthI jIvAdi dravya zAzvata anaMtaka che. AvA padArthano bodha jJAnathI thAya, mATe jJAnanuM svarUpa kahe che
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/506,500 219 220 sthAnAMgasutra saTIkaanuvAda-3/2 * sUtra-506,503 * [pa06] jJAna pAMca bhede kahyuM. te A - abhinibodhijJAna, kRtajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna... [50] jJAnAvaraNIya karma pAMca bhede kahyuM, te A pramANe che : abhinibodhika jJAnAvaraNIya yAvata kevala jJAnAvaraNIya. * vivecana-506,507 : [506] pAMca saMkhyA bhedo jenA che te paMcavidha. jANavuM te jJAna. A bhAva sAdhana che. jenA vaDe ke jenAthI jaNAya te jJAna. tenA AvaraNano kSaya ke kSayopazama. athavA jemAM jaNAya te jJAna - tadAvaka kSayopazama ke kSaya pariNAma yukta. jANe che te jJAna, te ja svaviSaya grahaNarUpa hovAthI arthathI tIrthakaroe ane sUgathI gaNadharoe - prarUpela che. kahyuM che - arihaMto ane kahe che, gaNadharo sUtrane guMthe che. zAsananA hita mATe, tethI sUga pravarte che. athavA tIrthakara ke prAjJapuruSa vaDe ke prajJA vaDe Apta-prApta athavA svAdhIna kahyuM te prAjJApta, prajJApta, prAjJAta ke prajJAta. te A rIte - aviparyaya rUpathI arthane sanmukha, niHzaMsayavathI niyata. vodha - jANavuM te abhinibodha athavA abhinibodhane vize thayela ke abhinibodha vaDe thayela athavA tenA prayojanavALuM te Abhinibodhika jJAna. je arthane sanmukha kAryabhUtane nizcita jANe che, te Abhinibodhika - avagrahAdirUpa matijJAna. tenuM vasaMveditarUpa hovAthI bhedanA upacArathI - x * x* te Abhinibodhika. tenA AvaraNabhUta karmanA kSayopazama rUpa che. * X - X - X - X - - je saMbhaLAya che te zruta-zabda ja. kemake bhAvakRtanuM kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryopacAra karyo che. athavA je vaDe, jethI, je chate saMbhaLAya che te zruta arthAt kadAvaraNIya karmanA kSayopazamarUpa che athavA zrutanA upayogarUpa pariNAmathI ananya hovAthI AtmA ja sAMbhaLe che, mATe AtmA ja zrata che. dhRtarUpa jJAna te zrutajJAna. - 4 - je vaDe, jethI, je chate artha jaNAya te avadhi, nIce nIce vistArapUrvaka jaNAya te avadhi, athavA maryAdA vaDe jaNAya te avadhi. avadhi jJAnAvaraNano kSayopazama ja hoya kemake avadhijJAnanA upayogano hetu che athavA jANavuM te avadhi - padArthanA viSayano bodha, avadhirUpa jJAna te avadhijJAna. - X - X - ft * sarva prakAre, vana - sava - jhayana - javuM ke jANavuM te pacayi. ghara + Ava ke aA ke mAya te paryava, paryaya, paryAya. manamAM ke manano paryava, paryaya ke paryAya te mana:paryava, mana:paryaya athavA mana5ryAya. sarvataH manano bodha. te ja jJAnA te mana:paryavajJAna, mana:paryayajJAna, mana:paryAyijJAna athavA mananA payaya, * dharma arthAt bAhya vastunA AlocanAdi prakAro, teone vize jJAna, te mana:paryAyijJAna, mana:paryayajJAna athavA mana:paryavajJAna. - x - Adhayan-6\Book-6CI Saheib vana * mati Adi jJAnApekSArahita hovAthI asahAya athavA AvaraNa malarUpa kalaMka rahitatAthI zuddha athavA samasta ghAtikarmanA AvaraNanA abhAva vaDe saMpUrNarUpe utpanna thavAthI sakala athavA ananya sadaizavathI asAdhAraNa athavA DroyAnanatvathI anaMta yathAvasthita samagra bhUta, vartamAna, bhAvibhAvanA svabhAvanuM prakAzaka jJAna te kevalajJAna. kahyuM che - eka, zuddha, paripUrNa, asAdhAraNa, anaMta evuM jJAna te kevalajJAna. prAyaH A jJAnazabda jJAna samAdhikaraNa che. manaH paryAya jJAnane vize tapuruSa samAsane batAvela hovAthI "prAyaH' che. ahIM svAmI, kALa, kAraNa, viSaya, parokSavanA sAdharmathI ane zeSa jJAnanI sadbhAvathI AdimAM mati ane zrutajJAnano upanyAsa karela che. tethI kahe che - je matijJAnano svAmI che te ja zrutajJAnano che. kemake jyAM matijJAna tyAM zrutajJAna. matijJAnano sthitikALa che teTalo ja zratajJAnano che. * * * samakitathI apatita jIvApekSA e sAdhika 66-sAgaropama kALa che. baMne jJAna kSayopazamahetuka che. baMne sAmAnyathI sarva dravyAdi viSayavALA che, baMne jJAna parokSa che. matizrutajJAnano bhAva hovAthI ja avadhi Adino bhAva che. - x * matipUrvaka zrata hovAthI athavA viziSTa matinA aMzarUpa hovAthI zrutanI pahelAM mati kahela che. A artha jaNAvatI eka gAthA paNa che. kALa, viparyaya, svAmI ane lAbhanA sAdharmsathI matijJAna zrutajJAna pachI avadhijJAna kahe che, te batAve che. pravAhanI apekSAo jeTalo mati, zrutajJAnano sthitikALa che tenA AdhArabhUta samakitathI apatita eka jIvanI apekSAe jeTalo kALa che teTalo ja kALa avadhijJAnano paNa che. jema mati, zrutajJAnano viparyaya jJAnamAM thAya che e rIte avadhijJAna paNa mithyAdaiSTine virbhAgajJAna rUpa thAya che. je matizratano svAmI che, te ja avadhino svAmI che. virbhAgajJAnI devAdine samyagdarzananI prApti thatA eka sAthe traNa jJAnanA lAbhano saMbhava che. kahyuM che - kALa, viparyaya, svAmItva, lAbhasAmarthya vaDe mati, zruta pachI avadhijJAna kahyuM che. tathA chANa, viSaya, bhAva, pratyakSavanA sAdharmathI avadhi pachI mana:paryavajJAna kahe che jema avadhijJAna chavAsthane hoya che tema mana:paryavajJAna paNa hoya che, jema avadhijJAnarUpI dravyanA viSayavALuM che tema A jJAna paNa che. vaLI avadhinI jema A jJAna paNa kSAyopathamika che. baMne jJAna pratyakSa che. kahyuM che ke - chaThAsthad, viSaya, bhAvAdinA sAdharmsathI avadhijJAna pachI mana:paryavajJAnano nyAsa che. mana:paryavajJAna pachI kevalajJAnano upanyAsa che. kAraNa apamata sAdurUpa svAmInA sAdhaccethI tenuM badhA jJAnamAM uttamatva che. te A pramANe- jema mana:paryavajJAna uttama yatine ja thAya che. tema kevalajJAna paNa thAya che. je jIva sarvajJAna prApta kare che te cokkasa aMtamAM kevalajJAna pAme che. jema mana:paryAya jJAna viparyaya sahita hotuM E:\Maharaj
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/3/506,503 221 (111) nathI tema kevaLajJAna paNa viparyaya yukta na hoya. uttamapaNAthI, yatirUpa svAmitvathI ane aMte lAbha thavAthI aMte kevaLajJAnano upanyAsa che. mati zrata parokSa che, zeSa pratyakSa che. ukta jJAnane Avaka jJAnAvaraNa karma che, tethI tenuM svarUpa [50] sukha sagama che. jJAnAvaraNa karma kahyuM. teno nAza karavA mATe upAyavizeSa svAdhyAyanA bhedo kahe che- * sUtra-508 thI pa10 - [58] svAdhyAya pAMca bheda kahyA che, te A - vAsanA, pRcchanA, parivatanA, anapekSA, dharmakathA... [59] paccakakhANa pAMca bhede kahyuM che, te A - zraddhAnuM zuddha, vinaya zuddha, anubhASaNamAM zuddha, anubhAvanI zuddha, bhAva zuddha [51] pratikamaNa pAMca bhede kahyuM che, te A - AzrayadvAra, miyAtva, kaSAya, yoga, bhAva-pratikramaNa. * vivecana-508 thI 510 : [58] sUtra sugama che. vizeSa e ke - mu - zobhana, ma - maryAdA vaDe, adhyayana : zratane adhika anusaravuM, te svAdhyAya... je ziSyane kahe che, ziSya prati gurano prayojaka bhAva te vAcanA... vAcanA lIdhela ziSyane saMzayAdi utpatimAM punaH pUchavuM - pUrve bhaNela sUAdinI zaMkAdimAM prazna karavo te pRcchanA... pUchavAthI vizeSa zuddha thayeluM sUtranuM vismaraNa na thAya te mATe parivartanA karavI arthAt sUganuM guNana karavuM... sUga mAphaka arthamAM paNa vismRti saMbhave che, tethI artha vAraMvAra vicAravA yogya che, mATe anapekSavuM te anupekSA athavuM vicAryuM. ema abhyasta zratathI dharmakathA karavA yogya che. dhRtarUpa dharmanI je kathA te dharmakathA. [59] dharmakathArUpa maMcana vaDe sArI rIte maMthana karela che jeNe evA bhavya jIvo zuddha pratyAkhyAna svIkAre che, mATe pratyAkhyAna kahe che. prati - niSedhathI, - maryAdA vaDe, dhyAna - kavana te pratyAkhyAna. temAM zraddhAna vaDe - evA pratyaya lakSaNa vaDe nisvadhe te zraddhAna zuddha. zraddhAnanA abhAve pratyAkhyAna azuddha thAya che. e rIte sarvatra jANavuM ahIM niryuktinI gAthAo kahe che- (1) sarvajJa pratyAkhyAna kahyuM che, je manuSya sadhe che tene tuM zuddha zraddhAnuM jANa. (2) je jIva mana-vacana-kAya gupta thaIne kRtikarmanI anyUnAdhika vizuddhine prayoje che, te vinayazuddha jANa. (3) anubhASaNa zuddha A pramANe - vaMdana karIne pratyAkhyAna karato, guru samukha aMjali joDela ziSya akSara, pada, vyaMjana vaDe parizuddha gunA vacanane anusarIne bole te anubhASaNA zuddha jANa. vizeSa e ke gura vosira bole, ziSya affma bole. (4) anupAlanA zuddha A pramANe - mahA araNyamAM, durmikSamAM, AtaMkamAM, Adhayan-6\Book-6C Saheib| rarara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 mahAroga utpanna thavA chatAM je pAlana karyuM paNa bhAMgyuM nahIM tene tuM anupAlanA zuddha jANa... (5) bhAvazuddha A pramANe - rAga vaDe, hepa vaDe ihalokAdi AzaMsArUpa pariNAma vaDe je dUSita na hoya te cokkasa pratyAkhyAna bhAvavizuddha jANavuM. niyuktimAM chaThuM jJAnazuddha paNa kaheluM che. kahyuM che ke - je kALamAM je kalAne vize mUlaguNa-uttaraguNonA zuddha jANa. - - - ahIM pAMca sthAnakanA anurodhathI chaThuM pratyAkhyAna kahyuM nathI athavA zraddhAna zuddha pada vaDe saMgraha karela che, kAraNa ke zraddhAnanuM jJAna vizeSapaNuM hoya che. | [51] pratyAkhyAna kasvA chatAM kadAyitu aticAra saMbhave che tethI pratikramaNa karavuM joIe, mATe pratikramaNanuM nirUpaNa kare che pratikULa maUT - gamana karavuM te pratikramaNa. kahevA mAMge che ke - zubha yogothI azubha yogo pratye gayelanuM zubha yogone vize pAchuM AvavuM te pratikramaNa. kahyuM che - pramAdanA vazI potAnA sthAnathI parasthAnamAM gayela jIvanuM je pharIthI svasthAnamAM ja javuM te pratikramaNa kahevAya... athavA kSAyopathamika bhAvathI audayika bhAvane vaza thayela jIvanuM pharIne kSAyopathamika bhAvamAM AvavuM te pratikramaNa. viSayanA bhedathI pratikramaNa pAMca prakAre che, temAM prANAtipAta Adi AzravanA dvArothI pratikramaNa - tivartavuM at pharI na karavuM te AzrayadvAra pratikramaNa - arthAtu asaMyamanuM pratikramaNa. Abhoga, anAbhoga, sahasAkAra vaDe mithyAtvamAM javAnI nivRtti karavI te mithyAtva pratikramaNa... e rIte kaSAyathI nivartavuM te kaSAya pratikramaNa... yoganuM pratikamaNa te azubha mana-vacana-kAyAnA vyApAronuM vivartana karyuM, te vizeSarUpe avivakSita Azrava AdinuM pratikramaNa ja bhAva-pratikramaNa che. kahyuM che - svayaM je mana, vacana, kAyAthI mithyAtvAdine pAmato nathI, anyane pamADato nathI ane anumodanato nathI tene bhAva pratikramaNa kahela che. vizeSa vivakSAmAM to ukata cAra bhedo che. kahyuM che - (1) mithyAtvanuM pratikamaNa, (2) asaMyamanuM pratikamaNa, (3) kaSAyonuM pratikramaNa, (4) apazasta yogonuM pratikamaNa, bhAva pratikramaNa to mRta vaDe bhAvitA mativALAne hoya che mATe vAcanA yogya, zIkhavavA yogya zrata che, tethI tene kahe che- sUtra-511 - pAMca kAraNe mRtanI vAcanA ApavI. te * saMgrahANe, upagraha arthe, nirjAyeM maruM zrata pAkuM thaze te mATe zruta avicchinnatArthe pAMca kAraNe yutane zIkhavavuM. te * jJAnArthe, darzanArthe, cAsTiArge, vyagrahane choDAvavA mATe, yathArtha padArthanA jJAna mATe. * vivecana-pa11 - sUga sugama che. vizeSa e ke - mu - zruta ke sUtra mAgane bhaNAvo. temAM ziNone zrutanuM grahaNa, te ja prayojana mATe - saMgraharUpa prayojanane mATe ke saMgraha E:\Maha
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/511 223 e ja prayojana che jene te saMgrahAI. tenA bhAvarUpa saMgrahArthatA vaDe thatu ziSyone zratano saMgraha thAo. evA prayojanathI ke mArA vaDe ziSyo saMgRhita che e rIte saMgrahArthapaNAne. e rIte upagrahApaNAe, ziSyo bhakta, pAna, vastrAdi prApta karavAmAM samarNapaNe AdhArabhUta thAo - e bhAva che. nirjarArthe, mane karmonI nirjarA ja thAo, A hetuthI. buta - graMtha, mane vAcanA ApanAra evA mane jAtavizeSa thaze. avicchinnapaNAe zrutanuM kAlAMtara prApaNa te avicchivanaya. te ja prayojanane mATe tatvonuM jANavuM te jJAna, tenuM zraddhAna te darzana, sadanuSThAna te cAritra, vyagraha eTale mithyAbhiniveza, tene mUkavuM ke bIjAone mUkAvavuM te buTTaha mocana, tenA prayojana mATe. jema che tema rahela ke jevA prakAranA prayojanone, jIvAdikone, ke cayAdravyone - paryAyone huM jANIza e hetuthI zIkhe. yathAvasthita bhAvo udlokamAM saudharmAdika che mATe tenA viSayavALA sUtrane tathA adholoka, tichalokAdi saMbaMdhI kathana * sUtra-pa1ra thI pa13 - [51] saudharma-IzAna kathomAM paMcavaNa vimAno kahA che - kRSNa yAvatuM zota... saudharma-IzAna kahyomAM vimAno paoo yojana ud uMcapaNe kahyA che... brahAloka-lAMtaka kakSAmAM devonuM bhavadhAraNIya zarIra utkRSTathI pAMca hAtha udad uMcapaNe kahyuM che. nairayiko pAMca varNa, pAMca savALA yugalone bAMdhyA che, bAMdhe che ane bAMdhaze. te A - kRSNa yAvata zukala tita cAvat madhura, vaimAnika sudhI. [513] jaMbUdvIpanA meru parvatanI dakSiNe gaMgA mahAnadImAM pAMca mahAnadIo maLe che . jamunA, sarayu, AdI, kozI, mahI... jaMbudvIpanA mera parvatanI dakSiNe siMdha mahAnadImAM pAMca mahAnadIo maLe che - sata vibhAsA, vitasthA, airAvatI, caMdrabhAgA... jaMbUdvIpamAM meru parvatanI uttare nA mahAnadImAM pAMca mahAnadI maLe che. * kRSNA, mahAkRNA, nIlA, mahAnIlA, mahAtIrA... jaMbUdvIpamAM meranI uttare tAvatI mahAnadImAM pAMca mahAnadI maLe che - IndrA, IndronA, suSeNA, vAdheiNA, mahAbhogA. [514] pAMca tIrthakaro kumAravAsa maLe vasIne muMDa thaIne yAvatuM pataMjita thayA * vAsupUjya, mallI, ariSTanemi, pArza, vIra. [51] camacaMcala rAjadhAnImAM pAMca sabhAo kahI che - sudhamAM sabhA, upapAta sabhA, abhiSeka sabhA, alaMkAra sabhA, vyavasAya sabhA... eka eka IndranA sthAnamAM pAMca sabhAo kahI - sudhamAM cAvatuM vyavasAya. [] pAMca no pAMca-pAMca tArA yukata kahyA che * ghaniSThA, rohiNI, 224 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 punarvasu, hasta, vizAkhA. [51] jIvoe pAMca sthAna vaDe nivartita yugalone pApakapaNe cayana karyA che, kare che, karaze - ekendriya nivartita yAvata paMcendriya nivartita. e rIte cayana, upacayana, baMdha, udIraNA, vedanA, nirA. pAMca padezika skaMdha anaMtA kahyA che, pAMca pradezAvagADha pudgalo anaMtA kahyA che - yAvatu - pAMca guNa rUkSa pudgalo anaMtA kahyA. * vivecana-512 thI pa13 - A badhAM sUtro sugama che. vizeSa e ke - [512] zarIrAdipaNe bAMdhyA. [13] fkSA - bharata kSetramAM sama prApta thAya che, sattara - auravatamAM. pUrvatara sUtramAM bharata vaktavyatA kahI, tenA prastAvathI temAM utpanna tIrthaMkara sUtra sugama che. [514] vizeSa e ke * kumAravAsa-rAjyabhAvathI vAsa. [515 bharatAdi kSetre prastAvathI - phogabhUta camacaMcAdi vaktavyatA sUtra che, te asurakumAra rAjA camaranI rAjadhAnI che.. sudhamAM sabhA * jyAM zayyA che, upapAta sabhA - jyAM utpanna thAya che. abhiSeka jayAM thAya che te abhiSeka sabhA ityAdi. [516) deva nivAsa adhikArathI nakSatra sUga che. [51] nAgAdi devapaNuM jIvone karmapulanA saMcayathI thAya che, mATe caya Adi cha sUtro che. pudgalo vividha pariNAmI che mATe pudgalonA sUra che. vyAkhyA pUrvavat. sthAna-5 - uddezA-3no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa E:\Maharaj Saheib\Adhayan-6\Book-6C\ @ sthAna-5no TIkAsahita anuvAda pUrNa che * X - X - X - X - X - X - X - X - X - X - X - ( Agama-saTIka-bhAga-6-puro thayo)
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.