________________
छन्द-नाम
तुरगत्रिभंगी कलिका
पद्य
हरिणप्लुत
नर्त्तक
भुजङ्ग
"
वल्गितात्रिगता ललिता
वरतनु
91
(२)
(३)
39
मधुरा तरुणी
"
प्रगल्भा " मध्या (१),,
तिलक
अच्युत
19
वद्धत
13
"
,, (४), शिथिला,
"
17
"
11
"
19
19
19 " "
19
11
मुग्धा द्विपादिका युग्म २०व०च० म.त.ल.म.त.ल, भ.भ.
भंगा कलिका
73
""
91
19
19
29
" "
99 9)
,, "
..
पुरुषोत्तम चण्डवृत्त
19 19
13
" 39
19
""
वर्ण संख्या
या
मात्रा संख्या
विरुदावली छन्दों के लक्षण
लक्षण
२२ व०च० त.भ.ल, त भ.ल, त.भ.ल. ग. ३२ मा०च०
३३०च० न.य.भ, न.य.भ.न.य.भ.भ.भ.
३४व०च० न.य. भ,न. य. भ, न.य.भ, न. ज. ल. ३०व०च० म.भ.ल.ल.म.भ.ल.ल.म.भ.
ल.ल,भ.भ.
१५
२४
,, ३३व०च० म.न.न, म.न.न, म.न.न, भ.भ. तृतीय वर्ण में भंग हो ।
३०व०च० त.न.भ, त.न.भ त.न.भ.भ.
द्वितीय वर्ण में भंग हो ।
३६व०च० न.य.न.ल,न. य.न.ल., न य.न.ल, ६ भंग होते हैं ।
भ.भ.
प्रति चरण-वर्ण
&
स.स.भ.
न.न.स.न.न.
न. य. न.य.न. य. न.य.
शेष चरण में - न . य.न.य.न.य.न.ज.
१३.
भ.न.ज.ज ल.
विशेष
१८व०च० म.त. ल.म.त.ल. ग.ग.ग.ग. १८व०च० म.भ.स.म.भ.भ.
१४व०च० नल.भ.न.जल.
११व०च० न.न.स.ल.ल.
११व०च० न.ज.न.ल.ल.
१०व०च० म.त.ल,म.त.ल, ल.ल.ल.ल. २२व०च० म.भ.ल.ल, म.भ.ल.ल. भ, भ.
२०व०च० म.भ.ल.ल.म.भ.ल.ल. ग.ग.ग.ग.
देखें, प्रथम खंड के चतुर्थ प्रकरण में पद्मावती, त्रिभङ्गी, दण्डकादिछन्द
[ ४६३
६ भंग हों श्रोर दोनों भगणों की मंत्री हो ।
दूसरे और चौथे में भंग, क्वचित् चौथे में भंग न भी हो, दोनों भगणों की मंत्री हो ।
युग्मभंग
४ ८ वर्ण श्लिष्ट ; ३, ६ वर्ण दीर्घ;
१०वां वर्ण मधुर;
छठा वर्ण श्लिष्टपर; ४
या ८ पद होते हैं ।
२, ६, १२वां वर्ण श्लिष्ट