________________
विरुदावली छन्दों के लक्षण
[ ४६५ rrn.rrmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm छन्द-नाम प्रति चरणवर्ण लक्षण
विशेष
समग्रम्
॥
१२(१३) ज.र.ज.र.
तुरग ..
भ.न.ज.ल.
न.य.
सितकञ्ज,
पाण्डूत्पल ,
६
न य.
इन्दीवर
,
६
न.य.
अरुणाम्भोरुह ,
न.य.
३ रा वर्ण मधुर, ५वां वर्ण श्लिष्ट, पद-संख्या ऐच्छिक. २, ६वां वर्ण मधुर; पदसंख्या ऐच्छिक; छठा वर्ण कवर्ग-रचित. छठा वर्ण मधुर और इसी वर्ण पर भंग और मंत्री भी। इकारादि स्वरभेद होने पर इसी छन्द के भेद बनते हैं। पद-संख्या ऐच्छिक । छठा वर्ण चवर्गीय; शेष पंकेरुह के अनुसार। छठा वर्ण टवर्गीय; शेष पंकेरुह के समान । छठा वर्ण तवर्गीय; शेष पंकेरहवत् । छठा वर्ण पवर्गीय: शेष पंकेरहवत् । छठे वर्ण का भंग और मैत्री यवर्गीय लकार से होती है। २ रा वर्ण मधुर एवं क्वचित् शिलष्ट; पद-संख्या ऐच्छिक । ५वां वर्ण मधुर; पद-संख्या ऐच्छिक । २, ६ वर्ण मधुर एवं क्वचित् श्लिष्ट; पद-संख्या ऐच्छिक. शृङ्खलाबद्ध; तृतीय भगण शृङ्खलाबद्ध; पद-संख्या ऐच्छिक प्रथम मञ्जरी पश्चात् कोरक, मञ्जरी का लक्षण नही; प्राद्यन्त यमकांकित शृङ्खला रहित; २० पद
फुल्लाम्बुज "
न.य.
चम्पक ..
चम्पक
भ.न.
६
वजुल
.
न.ज.ल.
कुन्द
भ.ज.
.
बकुलभासुर , बकुलमङ्गल.
१६मा० ४ चतुष्कल, जगण रहित १२व० भ.भ.भ.भ.
मञ्जरी कोरक
१२व०
'भ.भ.भ.भ.