Vaidyasar Sangraha

Author(s): Raghunath Shastri, Krishnashastri Bhatwadekar, Vishnu Vasudev Godbole, Mahadeo Gopal Shastri
Publisher: Vinayak Mahadev Amraopurkar

Page 139

રાયન.
ર.
પાસુપતાસ્ત્ર રસ—પારો રસસીંદુર કાંતલેાહુ સેાનુ... અભ્રક પુ મુરદાઢસીંગી શંખ છીપ પરવાળ તાલક માક્ષીક મેાતી મુરમે રસાંજના નાગભસ્મ અંગ કાડીભસ્મ એ એસડા સરખા ભાગે લેઇ દેવ દારૂના ઊકાળામાં ૧ મહિના ખલવા. પછી તે માત્રા એ ચાડી ભાર સાકર તથા મધની સાથે આપવી. ૧ વરસ અથવા ૬ મહિના સેવન કરવાથી ત્રણ, મેહુણ, વીસર્પ, હરસ, સન્નિપાત, વગેરે મટેછે, એ એસડ ત્રણ ઊપર ઘણું ઊપયોગી છે.
પાતગજાંકુશ—પારા ૮ ભાગ, ઝહેરકાચલાં ૮ ભાગ, ગધક ૮ ભાગ, ત્રીકઢે ૧૨ ભાગ, એ માત્રા એક ચણાઠી ભાર્ અનુપાન યેાજી આપવી એટલે ત્રણ પ્રકા રના વાયુ, શરૂસ્તંભ એ રેગ દૂર થાયછે,
શ્લેષ્મવીશ્ર્વંસન રસ—પારા ૧ ભાગ, હરતાળ ૧ ભાગ, તામ્રભસ્મ ૧ ભાગ "ધક ૩ ભાગ એના કારેલાના રસમાં ખલ કરવા, પછી ગાળીયા વાળી સીસીમાં ભરવી, અને સીસીને કપડટી કરી મે બંધ કરી વાળુકાયંત્રમાં ૩ પહેાર આંચ આપવી, પેાતાની મેળે ચડુ થયે પછી તેમાં તેટલુંજ મરીનું ચુર્ણ, અને ૮ ભાગ વછનાગ નાંખી ભાંગરાના રસમાં સારીપેઠે ખલ કરવા, પછી તે માત્રા અનુ પાન ચેાજીકર, કાસ, સ્વાસ, વાયુરેગ, શુળ, વીશુચીકા, અગ્નિમ’, તાવ, રાજ્ય મા, ગ્રહુણી, અતીસાર એ રાગા ઊપર આપવેશ,
મેહાંતક રસ—સાનુ ૧ ભાગ, સીસાભસ્મ ૨ ભાગ, લવીંગ ૩ ભાગ હીંગ ળે! ૬ ભાગ એ સર્વના ખજુરના રસમાં ૩ દિવસ ખલ કરવા અનુપાન ચેાજી આપવા એટલે સર્વ પ્રમેહુ દૂર થાયછે,
માલીનીપ્રાણવસત-સેતુ, મેાતી, પ્રવાળ, રુપુ, જસ્ત, હીંગળા ગંધક, પારો, નીલભસ્મ, તાાક્ષીક, સ્વર્ણમાક્ષીક, અંગ, વીશ, નાગ, વૈક્રાંત, લેાહુ, એ એસડાના સરખા ભાગે ખલ કરી ગુલાબજલ, કાંટાળા સીમલાના રસ, સેરડીના રસ, દૂધ, નાગણ્મથને ઊકાળા, એ દરેકની સાત સાત ભાવનાઓ આપવી, પછી કપુરની ભાવના આપી ગાળીયા માંધવી, અને અનુપાન યેાજી આપવાથી પીત્ત પ્રમેહ, ઊમજ્વર, બહુમુત્રપણું, પથરી, ઊલટી, તરસ, મુત્રાઘાત, સવ પ્રમેહ એ રેગ દુર થઇ, વીર્ય, પુષ્ટી, દ્રષ્ટી, ક્રુતી, એ સર્વને તેજ આવેછે,
શરબેસ્વર રસ—યારે ૧ ભાગ, ગધક ૧ભાગ વત્સનાબ ૧ ભાગ, હીંગળા
* રસાંજન એટલે દારૂ હળદરના ઊકાળા બકરીના દૂધમાં પકાવી ચોથા ભાગ રહેતે.
૧૭