________________
-અસિદ્ધ તે અનિશ્રિત, સંશયાત્મક તે સંદિગ્ધ અને સંશય સહિત તે અસંદિગ્ધ, અવશ્યભાવિ તે ધ્રુવ અને કદાચિત ભાવિ તે અધવ અર્થસ્થ. (૧૭) વ્યંજન સ્થાવગ્રહઃ (૧૮) ન ચક્ષુરનિક્રિયાલ્યામ (૧૯) ઈન્દ્રિય સાથે વસ્તુને સંગ તે વ્યંજન કહેવાય તે ઘણા સમય છે. ચક્ષુ અને મન, છેટેથી પશ થયા વિના જાણે છે માટે તેને વ્યંજના ગ્રહ થતો નથી. એટલે ચાર ઇન્દ્રિયને બારે ગુણતાં અડતાલીસ ભેદ વ્યંજનાવગ્રહના થાય. કુલ ત્રણસે છત્રીસભેદ શ્રુત નિશ્ચિત મતિજ્ઞાનના થાય અને ચાર પ્રકારની બુદ્ધિના ચાર ભેદ અશ્રુત નિશ્ચિતના ઉમેરતાં ત્રણસો ચાલીસ ભેદ, મતિજ્ઞાનના છે. સ્વભાવ જન્ય બુદ્ધિ તે એત્પાતિકી, કર્મ, પરિણામજન્ય બુદ્ધિ તે કામિકી, વિનયના પરિણામજન્ય બુદ્ધિ તે નચિકી અને વયના પરિપાકથી અનુભવ યુક્ત બુદ્ધિ તે પારિણમિકી એ ચાર પ્રકારની બુદ્ધિ શ્રત વિના થતી હોવાથી ભણ્યા વિનાની અશ્રુત નિશ્ચિત છે.
- શ્રત અતિપૂર્વ દ્રયનેક દ્વાદશ ભેદમ (૨૦)શ્રુતજ્ઞાન તે મતિપૂર્વક હોય છે. એ બે જ્ઞાન સાથે જ હોય છે.
કૃતજ્ઞાન બે પ્રકારે છે. અંગપ્રવિષ્ટ અને અંગ બાહ્ય. અંગ પ્રવિષ્ટના બાર પ્રકાર દ્વાદશાંગી કહેવાય છે. અંગબાહ્યમાં * ઉપાંગ પન્ના મૂળસૂત્ર વગેરે આવે છે. શ્રુતજ્ઞાનની ઉત્પત્તિમાં અંતરંગ કારણ શુતજ્ઞાનાવરણીયન ક્ષપશમ છે અને બાહ્યકારણ મતિજ્ઞાન છે. શ્રુતજ્ઞાન ત્રિકાળ વિષયક છે. જ્યારે મતિજ્ઞાન વર્તમાનકાળ વિષયક છે મતિજ્ઞાન મુંશું છે તેની
