________________
૧૨૪
તેને શુદ્ધ કરી શકાય છે. તેમ જીવ અને અજીવ અનાદિકાનથી કર્મ પુદ્ગલોથી જકડાએલ છતાં પ્રયત્ન વિશેષે કરી મુક્ત કરી શકાય છે. તેને કેવી રીતે મુક્ત કરે તે માટે સંવર નિરાના ભેદ બતાવ્યા છે. પહેલા બારણું બંધ કરવાથી ન કચરે આવતે બંધ થાય છે તેમ સંવર એ આવતા કર્મોને રોકે છે. અને અંદર રહેલા કચરાને તપ દ્વારા વાળીજુડીને સાફ કરાય છે. એટલે કર્મો ખરવા માંડે છે.
સંપૂર્ણ કર્મને ક્ષય થતાં જીવ પોતાના મૂળ સ્વરૂપમાં આવી જાય છે. અત્યારે તેની વિભાવદશા છે. તેને સ્વભાવ દશામાં લાવવાની મહેનત કરવાની છે. જીવના અસંખ્ય પ્રદેશ છે તેમાં વચ્ચેના ચાર ઉપરનાને ચાર નીચેના મળી આઠ પ્રદેશે ઉઘાડા છે. એટલે તેને કર્મ લાગેલ નથી બાકીના બધા પ્રદેશે ક્ષીરનીરની જેમ કર્મ પુદ્ગલ સાથે એકમેક થએલા છે. દરેક જીવ સંગ્રહ નયની અપેક્ષાએ શીવ સમાન છે. તેને કાળ, સ્વભાવ નિયતિ, કર્મ અને પુરુષાર્થએ પાંચ કારણ મળતાં શુદ્ધ થઈ શકે છે. જીવની આચિંત્ય શક્તિ છે તેમ પુદ્ગલની પણ અચિંત્ય શક્તિ છે જીવ પોતે અરૂપી છે, અત્યારે જે જીવે સંસારમાં દેખાય છે તે પુગલ મિશ્રિત છે. અજીવ દ્રવ્યમાં ફક્ત પુદ્ગલ દ્રવ્ય જ રૂપી છે. એટલે આ જગતમાં જે કંઈ દેખાય છે તે પુદ્ગલ છે. પુદ્ગલને સ્વભાવ પુરણ ગલન છે. જુના પર્યાય જાય છે અને નવા પર્યાય આવે છે.
