________________
૧૨૫
એટલે આકાર સરખે રહે છે. શાશ્વતી પ્રતિમાઓ ભૂતકાળમાં જે આકારમાં હતી તે આકારે વર્તમાનમાં દેખાય છે અને ભવિષ્યકાળમાં પણ તે જ આકારે દેખાશે. પુગલના પર્યાયો. ફરી જાય છે. જુના જાય છે અને નવા આવે છે. દ્રવ્યરૂપે કાયમ રહે છે. તે મુજબ રૂપી અરૂપી તમામ દ્રવ્યમાં સમજવાનું છે. આનું જ નામ ત્રિપદી છે. ઉપજોઈવા. વિગઈવા, ધુવેઈયા ઉત્પન્ન થાય છે. નાશ પામે છે અને દ્રવ્ય રૂપે નિત્ય શાશ્વત રહે છે. ઉત્પાદવ્યયધ્રૌદ્ધ યુક્ત સત્ સત્-સની વ્યાખ્યા જ એ છે કે જેમાં ઉત્પાદ વ્યય અને ધવપણું રહેલું છે. આ જગત છ દ્રવ્યોથી બનેલું છે. તેમાં પાંચ અજીવ દ્રવ્ય છે અને એક જીવદ્રવ્ય છે.
ધર્માસ્તિકાય અધર્માસ્તિકાય, આકાશસ્તિકાય અને કાળ એ ચાર અજીવ દ્રવ્ય અરૂપી છે. ફક્ત પુદ્ગલાસ્તિકાય રૂપી છે. રૂપી હોય તે તેમાં વર્ણ ગંધ રસ અને સ્પર્શ હેવા જોઈએ. એટલે પુદ્દગલે વર્ણગંધ રસ અને સ્પર્શ વાળા છે વર્ણ પાંચ છે કૃષ્ણનલ રક્તપીતને શ્વેત, તે આંખથી જોઈ શકાય છે. એટલે તે પાંચ ચક્ષુના વિષયે છે નાકથી સુગંધ કે દુર્ગધ પારખી શકાય છે એટલે બ્રાણના બે વિષયો સુરભિ ગંધને દુરભિગંધ છે. જીભથી રસની સમજ પડે છે. રસ પણ પાંચ પ્રકારના છે કડે તીખો કષાયેલો માટે અને મીઠે એ પાંચ રસનેંદ્રિયના વિષયે છે. શરીર એટલે ચામડી સ્પર્શથી જાણી શકે છે. સ્પર્શ આઠ પ્રકારે છે. ટાઢ, ઉને, ભારે, હલકે, ચીકણો, લુખે,
