________________
૬૬
શાશ્વતના કારણે નિત્ય અને અશાશ્વતના કારણે ઉત્પાદવ્યય શીલ અનિત્ય ગણાય છે.
જૈન દર્શન દરેક વસ્તુને પરિણામી નિત્ય માને છે, નિમિત્ત મળતાં પરિવર્તન પામે છે પણ મૂળ દ્રવ્યરૂપે કાયમ રહે છે. પદામાં પ્રત્યેક સમયે ઉત્પાદ ઉત્પન્ન થવુ વ્યય નાશ થવા અને દ્રવ્યરૂપે નિત્ય ધ્રુવ રહે છે. એ દ્રવ્ય પેાતાના સ્વભાવને ત્યજતા નથી, પ્રત્યેક વસ્તુ અનંતધર્મોત્મક છે અપેક્ષા અને અપેક્ષાંતર એ એ વધુ વિરાધના સમન્વય થાય છે સાનુ સ્વ સ્વરૂપે સત્ છે.
પરસ્વરૂપે એટલે ચાંદી રૂપે અસત્ છે જીવ, જીવ સ્વરૂપે સત્ છે. પણ અજીવ સ્વરૂપે અસત્ છે. તેના સાત પ્રકાર છે. સ્યાદસ્તિ, સ્યાગ્નાસ્તિ, સ્યાદસ્તિનાસ્તિ, સ્યાદ વક્તવ્ય, સ્યાદ્રસ્તિ અવક્તવ્ય સ્વાન્તાસ્તિ અવક્તવ્ય સ્માઇસ્તિ નાસ્તિ યુગપદવકતવ્ય એ સપ્તભંગી છે,
તેના સાત નથી વિચાર કરવા પદાર્થમાં રહેલ સ્નિગ્ધત્વ અને રૂક્ષત્વગુણની સ્કંધ ખનવામાં આવશ્યક્તા છે બે અંશ સ્નિગ્ધ સાથેયાવત્ અનંતાન‘તરૂક્ષના અનંતાનંત સ્નિગ્ધ સાથે મધ થાય છે, આવા પ્રસંગે એમાંના કેઈ એક સમઅશ બીજા સમઅ'શને પેાતાનામાં સમાવી લે છે અર્થાત્ દ્રવ્ય ક્ષેત્રકાળ ભાવઅનુસાર સ્નિગ્ધત્વને રૂક્ષત્વ અથવા રૂક્ષત્વ સ્નિગ્ધત્વને પાતાના રૂપમાં પિરણમાવે છે.
