________________
૭૧
ભિન્ન ભિન્ન અવસ્થા પ્રાપ્ત કરે છે. તેજ દ્રવ્ય અને ગુણને પરિણામ છે.
જીવ પોતે મનુષ્ય પક્ષી પશુ ગમે તે સ્વરૂપ ધારણ કરે પરંતુ તેનામાં ચેતના કાયમ રહે છે તે જ રીતે જ્ઞાનેપયોગ કે દર્શનોપયોગ ગમે તે હોય તે પણ જીવનું ચેતનત્વ ટકી રહે છે. દ્વણયુક ત્રણયુક અનેક અવસ્થા હોવા છતાં પુગલ તેનું નથી. તેમજ નીલપીત આદિ પર્યાય બદલાતાં છતાં રૂ૫ત્વ આદિગુણ પુગલ તજતા નથી આ જ રીતે તે પ્રત્યેક દ્રવ્ય તેના મુળ ગુણને પરિણામની ઘટના સમજવાની છે. - પરિણામ બે પ્રકારના છે. આદિમાનને અનાદિમાન જે કાળની પૂર્વ મર્યાદા જાણી શકાય તે આદિમાન છે અને જેની પૂર્વ મર્યાદા જાણી શકાતી નથી તે અનાદિમાન છે. સર્વ દ્રવ્યમાં બન્ને પ્રકારના પરિણામ છે. પ્રવાહની અપેક્ષાએ અનાદિ અને વ્યક્તિની અપેક્ષાએ આદિ એ પ્રમાણે એ બે પરિણામ ધટાવવાના છે.
' અરૂપી દ્રવ્યના પરિણામ અનાદિ હેઈ આગમ પ્રમાણ ગ્રાહ્ય છે અને પુગલના પરિણામ આદિમાન હેઈ ઈન્દ્રિય ગ્રાહ્ય છે. જીવ અરૂપી હોવા છતાં તેના પેગ ઉપયોગ આદિ પરિણામ આદિમાન હાઈ ઈન્દ્રિય ગ્રાહ્ય છે. જ્યારે બાકીના પરિણામ અનાદિ લેઈ આગમ ચાા છે તત્વ કેવળી જાણે.