________________
-જાણે છતાં અવધિ કરતાં મન:પર્યવજ્ઞાની મનના પર્યાને વિશુદ્ધપણે જાણેને વિશેષ પ્રકારે જાણે. સામાન્યપણે જાણે તે દર્શન અને વિશેષપણે જાણે તે જ્ઞાન એટલે અવધિ દર્શન છે પણ મને પર્યવ દર્શન નથી. | સર્વ દ્રવ્ય પર્યાપુ કેવલમ્ય. (૩૦)
કેવળી સર્વ દ્રવ્યને રાવ પર્યાયને જાણે છે. કેવળજ્ઞાનમાં લેકા લેકનું ત્રણે કાળનું જ્ઞાન આવી જાય છે. પણ તેટલું બોલી શકાતું નથી. બેલિવું તે શ્રુતજ્ઞાન છે ચારે જ્ઞાન મુંગાં છે. સ્વપર પ્રકાશક ફક્ત શ્રુતજ્ઞાન જ છે. તેથી ચૌદ પૂર્વ અને કેવળજ્ઞાનીની દેશના સરખી જ હોય છે. એકાદીનિ ભાજ્યાનિ યુગપદેકસ્મિનાચતુર્ભ : (૩૧)
એક જીવને એક કાળે ચાર જ્ઞાન હોઈ શકે. પ્રથમનાં ચારે જ્ઞાન પશમિક છે જ્યારે કેવળજ્ઞાન ક્ષાયિક છે એટલે કેવળજ્ઞાન હોય ત્યારે બાકીનાં ચાર જ્ઞાન હોય નહિ. સૂર્યના તેજમાં ચંદ્રગ્રહ નક્ષત્ર તારાને પ્રકાશ ઢંકાઈ જાય છે. તેમ કેવળજ્ઞાનરૂપી સૂર્ય જળહળતું હોય ત્યારે ચારે જ્ઞાન તેમાં ઢંકાઈ જાય છે એટલે કેવળજ્ઞાન એલું હોય છે.
બે હોય તો મતિ અને શ્રુતજ્ઞાન હોય. કારણ કે જ્યાં મતિજ્ઞાન હોય ત્યાં શ્રુતજ્ઞાન પણ હોય એ બને સંલગ્ન જ હોય છે. ત્રણ હેાય ત્યારે તેમાં અવધિ કે મન- પર્યવ ભળે અને ચાર હોય ત્યાં અવધિ અને મન:પર્યવ અને હેય. મતિકૃતાવો વિપર્યયશ્ચ (૩૨)
