________________
૩૪
તત્ત્વાર્થ સૂત્ર
ચરમ દેહીને નારક દેવા, દીર્ઘજીવી ને શ્રેષ્ઠજના; કાળ પામતાં મૃત્યુકાળે અન-અપ વ આયુ જીવા. મન પરિણામી તર-તમતાથી, ભાગવે જિંદગી સહ તે; અકાળ મૃત્યુ પશુએ મનુજો, અપવર્તાય છે જેએ. ૪૭
ઉપસ‘હાર
-
જીવ, ભાન વગર અનંતકાળથી આથડયા કર્યાં છે. અનુભવી મહાપુરુષાએ કહ્યું છે કે કોઈ યોનિ અને કાઈ ાંત એવી નથી કે જ્યાં આ જી કાઈ ને કાઈ કાળે ન ગયા હોય — ત જન્મ્યા હાય અને સક્રિય સ ંવેદન ન કર્યુ હ્રાય!' એ રીતે આ આખા અધ્યાયમાં બધા જીવેાની, બધી જ યાનિએની અને શરીરા તથા ઇન્દ્રિયા વગેરે સાધનેની સમજ આપવામાં આવી છે,
માનવ શરીર જ બધી ગતિએમાં તથા યોનિઓમાં શ્રેષ્ઠ છે. અને એ ચેર્યાસી લાખ જીયેાતિમાં દુર્લભ બતાવ્યું છે. ‘મેક્ષમા લઈ મુક્તિમાં એ જ શરીર દ્વારા જઈ શકાતું હોય છે.' દશવૈકાલિક સૂત્રમાં તા સાચા ધર્માંના અનુરાગી માનવને દેવા પણ નમે છે, એમ બતાવ્યું છે. એથી પ્રત્યક્ષ રીતે પણ બધા દેવા કરતાં માનવ શરીરધારીમાં વિશેષતા હોય, એ સ્વાભાવિક છે. આ અધ્યાયમાં એવી ત્રણ ખાસ બાબત છે કે તે સમજી લેવાથી આવેલ કષ્ટ ખ્યાલ આવી શકે તેમ છે.
ખાસ ત્રણ ભાખતા
એ ખાસ ત્રણુ ખાખતામાં પહેલી બાબત ભવ્યત્વ’ની જે ઊંડાણથી વિચારવા યાગ્ય છે. કારણ કે, કહેવાય છે કે, ભવ્યત્વ પામ્યા પછી જ તેવે! જીવ મેાક્ષ માર્ગના સાચા અધિકારી બની શકે છે, આ · અઘ્યાયમાં જીવત, ભવ્યત્વ (માક્ષ માટેની પ્રાથમિક પાત્રતા) અને અભવ્યત્વ એમ ત્રણ ભાવે। પારિણામિક ભા । ગણવામાં આવ્યા છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
