________________
અધ્યાય ૫: સૂત્ર ૪૩-૪૪ (સવૈયા એકત્રીસા)
સ્વરૂપમાં સ્થિતિ રહી, જન્મવું, નષ્ટ થવું પરિણામ કહ્યું, છે એ અનાદિ, આદિમાન વળી, સ્વરૂપ ત્યાં બે પ્રકારનું, રૂપારૂિપે, પુદ્દગલ દ્રવ્યે, આદિમાન ને નિત્ય રહ્યું, જીવામાં વળી યાગેાપયેાગે, આદિમાનવ તે બન્યું ખરું. ૧૭ ઉપસ હાર
જીવ કમથી બંધાયેા છે. એની શરૂઆત ભલે સમષ્ટિગત થઈ અને સદાકાળ રહેવાની જ હેાય, એમ છતાં એ વ્યક્તિગત રીતે મેક્ષ · પામી જ શકે છે, જો એના યથાર્થં ઉપાયા ચેાાય તેા. આ ઉપાચેામાં જે એકવીસમું સૂત્ર પરસ્પરોપગ્રહો નીવાનામ્ । આવ્યું તે જરૂર • અદ્ભુત જ કહી શકાય. સામાન્ય રીતે મનુષ્ય માટે, મનુષ્ય એ સામાજિક પ્રાણી છે, એવું સિદ્ધ થયું છે. ગમે તેવા એકાંપ્રિય માનવી પણ ભલે માનવસમાજથી અલગ થઈને લાંબે। વખત રહી શકે અને જીવી શકે, પણ પ્રાણીસૃષ્ટિ વિના ો તેને એકલે મૂકવામાં આવે તા તે જીવી શકતા જ નથી. આ વૈજ્ઞાનિક રીતે સિદ્ધ થયેલું છે. પરંતુ માત્ર માનવ માટે આવું નથી, જીવમાત્ર માટે છે. તે આ "સૂત્ર દર્શાવે છે.
• કેટલાક પાશ્ચાત્ય વૈજ્ઞાનિકા લીવો નીવ“ મક્ષન કહીને પ્રાણીમાત્રનું સષ્ટિપણે રહેવું અને જીવવું દર્શાવે છે, એ ખરું પરંતુ ધાર્મિક–આધ્યાત્મિક વૈજ્ઞાનિકા નીવો નવસ્વ રક્ષળ, એ દૃષ્ટિએ સાથે
૭૩
૧. એક રીતે કાઈ પણ દ્રવ્ય કે કાઈ પણ ગુણુ પોતાના મૂળ સ્વરૂપને ...ાડી શકે નહી. જેમ આત્માનું આત્મત્વ અને પુદ્ગલનું પુદ્ગલન કાયમ રહે છે છતાં સ’સારમાં ભિન્ન ભિન્ન અવસ્થામાં તે ખૂને (આત્મા અને પુદ્ગલ) પર્યાચથી પલટાયા કરે છે. આ દૃષ્ટિએ રૂપી એવાં પુદ્ગલામાં આદિમન શબ્દ પર્યાયની રીતે ઘટે છે. એ જ રીતે જીવેાનું મૂળ આત્મસ્વરૂપ છૂટતું નથી, છતાં જ્યાં લગી મેક્ષ ન થાય ત્યાં લગી જીવમાત્ર ભિન્ન ભિન્ન અવસ્થાએ પામી (કમ સંબંધ હોય ત્યારે) લટાયા કરે છે, એ રીતે ચેગ અને ઉપયેગ, બંને આદિમાન રૂપે ધટે છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
