Samipya 1993 Vol 10 Ank 03 04

Author(s): Pravinchandra C Parikh, Bhartiben Shelat
Publisher: Bholabhai Jeshingbhai Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan

Page 58

આ રીતે ઉપમા અલંકાર અંગેના સંદર્ભો સ્પષ્ટ રીતે જણાય છે.
• રાક્ષ—કટાક્ષ તે એક અનુભાવ છે. તેના નિર્દેશ એક વાર મળે છે. જેમ કે, ...આરેવિતમ્રવતુ: ટાન્નૈ: | (૩.૫ d)
હ્રાન્તિ—કાન્તિ નામે એક કાવ્યગુણુ છે પરંતુ તે અર્થમાં તે તેને પ્રયાગ પ્રાપ્ત થતા નથી. વળી, નાયક–નાયિકાના જે દસ અલંકારો દર્શાવાયા છે, તેમાં ક્રાન્તિને સમાવેશ થાય છે, અને આ અંગેના સંકેત જેઈ શકાય તેવા સાઁ મળે છે. સાથે જ, શાભા, સૌ એવા સામાન્ય અર્થમાં પણ ‘કાન્તિ' પદ પ્રયેાાયુ' છે. કુલ મળીને સાત સંદર્ભો મળે છે. જેમ કે,
૧.
૨.
૩. જા ૨ સા હ્રાન્તિમતીયાવત: | (૫.૭૧ c)
૪. ......ત્રિસ્રોતસ: હ્રાન્તિમતીય તથી। (૭.૧૫ d)
..ાન્તિ વેરાયતàલયાf । (૧.૪૭ b) જરાયત્તવ હ્રાન્તિમત્તા (૪,૫ b)
૫. ન ચક્ષુષે: હાન્તિવિશેષબુદ્ધા (૭.૨૦c)
૬. .......વર' પુતિ ાન્તિનયામ્ ! (૭.૭૮ b)
૭. પદ્માન્તિતમરાત્રિમાયે:...| (૮.૩૦ a)
O
જોષણ્—ક્રોધ નામે સ્થાયીના સંકેત એક વાર પ્રાપ્ત થાય છે જેમ કે, જોષ' પ્રમા સંદર સંહતિ...
.
કે, દારી, પણુ, સત્ત્વાદિ ગુણ, વગેરેને વિષે પ્રયાજાયું છે. જેમ કે,
શુળ−‘ગુણુ' પદ તેના સાહિત્યશાસ્ત્રીય સંદર્ભમાં તે પ્રયેાજાયું નથી પણ તે અન્ય અથ જેવા
૧.......શ્રીમુળ સ્થાનમનિશ્ર્વિતાયા : | (૧.૩૭ b) (દોરી) ૨. અસ્ત્ર હતા પદ્મનુળાન્ન મુતે... (૧.૪૩ a) ૩. ગુળત્રયવિમાનય પશ્ચાદ્મમુપૈયુર્વે। (૨.૪૦d) (સત્ત્વાદિ) ૪. મનસા હ્રાર્થમંસિદ્ધૌ સ્વરાદ્વિશુળ મા । (૨.૬૩ d)
૫. પ્રાયેળ સામાયવિધૌ ગુળનાં પામુલી વિશ્વનુન: પ્રવૃત્તિ: | (.૨૮ ૦) હું.........વિસતતિનુળાક્ષસૂત્રમ્ । (૩.૪૬ b) (દારી) ૭. સંધુશ્રયન્તીય વઘુગુર્રગેના (૩.૫૨ b)
૮. રમસિ મર મેલાપુÎ: ૫ (૪.૮ ૩) (દારી) ૯. મુળયે ધનુષે નિયનિતા। (૪.૧૫b) (દારી) ૧૦. વિતસ્તુનુનહ્યારિત...! (૪.૨૯ c) ૧૧. ...સરળમસ્યા સનાનુળાવમ્ (૫.૧૦ d) (દેરી) ૧૨. ...યુનેપૂત્તમાર્ઃ। (૬.૨૦ d)
૧૩. અણિમાધિનુળાપેતમપૃષ્ટપુરુષાન્તરમ્। (૬.૭૫ a) ૧૪. ...વિજ્ઞાામરાજ્જુબૈ:। (૬.૯૨ d) ૧૫. ...તિથી ન ગામિત્રનુનાન્વિતાયામ્ । (૭.૧ b) ૧૬. ...જ્યે નામિવેઢિચુળદ્યુત નિ (૭.૬૩ d) ૧૭. ...વત્રમાન વસ્તુળાન્વિત ૨ યક્ષ્ા (૮.૫૭ b )
કુમારસંભવમાં કાવ્યશાસ્ત્રીય સ'કુંતા ]
૧૪.