Book Title: Samipya 1993 Vol 10 Ank 03 04
Author(s): Pravinchandra C Parikh, Bhartiben Shelat
Publisher: Bholabhai Jeshingbhai Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
4 ચત્ત–વ્યક્ત એટલે કે અભિવ્યક્ત, જિત. તેને પ્રગ પાંચ વાર થયા છે. આ સંદર્ભો એભિવ્યક્તિ તરફ લઈ જાય તેવા છે, જેમ કે,
૧. ચત્ત ચોતરહ્યાતિ પ્રા તે વિભૂતિપુ ! (૨.૧૧ ૯) ૨. દિ ચેન સુનરિ ચ ... (3.૨૩ ૩) છે. ......સુથા ક્રિમવાનિતિ (૬.૫૧ d). ૪. એનેદ્ર બ્રિયતે વ્યā'... (૬.૭૬ c). ૫. ... તમિવ નામેશ્વત: . (૮. ૩૭ b).
૦ રત–આ શબ્દ સ્પષ્ટ રીતે કાવ્યશાસ્ત્રીય અર્થમાં જ પ્રયોજાયો છે. તે જેમ કે: સૌ પરિશ્વધુ સ્થતિવૃત્તિમે... (19.૯૧ ૩)
વ્યંજિત એટલે “ફુટ થયેલ” એમ ટીકાકાર સમજાવે છે. વ્યંજન અંગે ચોખ્ખો સંદર્ભ અહીં જણાય છે
૦ વ્યક્તિ/શ્વાન્ત–આ બને પદો એક એક વાર પ્રયોજાયાં છે જે સ્પષ્ટ રીતે વ્યંજના તરફ સંકેત કરે છે
......ચર્ચા વિપરિવૃત્તગંજમ્ T (૮.૭૧ d) તથા, શિવરાસતમેઘાનાં વ્યથતે યત્ર વૈરમનામ્ ! (.૪૦ b)
૦ –શબ્દાર્થ યુગલમાં પ્રયુકત “શબ્દ'ના સંદભ ખાસ મળતા નથી. બહુધા આ પદ અવાજ' કે “સંજ્ઞા' અર્થમાં જ પ્રજાયેલ છે, જેમ કે,
૧. થથાપુતં જિનિરીંગફાર..... (૧.૧૩ c) ૨. અભ્યપુષ્ટ પ્રતિકૂફારા...... (૧.૪૫ c). ૭, પ્રવૃત્તિરાણીછાનાં વરિતાર્થ રતુથી (૨.૧૭ c d) ૪. ......પુરમાને ઘનાદવિવઢવાઃT (૪.૧૧ b). ૫. ..ત્રપુ વિશદવિત: I (૪.૧૪ b) ૬. દ શ્વર યુદઃ સાર્ધવ વિમતિ વ: (૬.૭૫ c) ૭. .....સાદવામી રળિો : (૭.૪૯ b). ક્રમાંક ત્રણના સંદર્ભમાં જ શબ્દ એટલે કે પદને સકેત જણાય છે.
૦ રાત્ત–નવ રસમાંનો એક તે શાનરસ. તેને સીધી કે આડકતરો નિર્દેશ પ્રાપ્ત થતું નથી. પરંતુ માત્ર શાબ્દિક રૂપે તેનો ઉલ્લેખ થયો છે, જેમ કે,
.....મૂTue=' શાન્તમૃfપ્રારમ્ ! (૩.૪ર b) ૦ –શક તે કરુણરસને સ્થાયી છે. એક જ વાર તેને પ્રયોગ થયો છે, જેમ કે, અભ્યજામિમયમાંતિઃ ...... (૫.૪૩ ૩) .
૦ સભ્ય–સબ્ધિ એટલે સાંધો-જોડાણ. નાટયશાસ્ત્રમાં મુખ–પ્રતિમુખ વગેરે પાંચ સન્ધિઓ વિચારાયા છે. તે અંગે સ્પષ્ટ નિર્દેશ એકવાર મળે છે અને એક વાર સામાન્ય અર્થમાં પણ ' સબ્ધિ પદ પ્રયોજાયું છે, જેમ કે; ૧. સૌ
તિવૃત્તિમેટું.... (૭,૯૧ ) ૨. યાકિની વિધિમ... (૮.૫૫ a)
* કમારસંભવમાં કાવ્યશાસ્ત્રીય સંકેત ]
For Private and Personal Use Only
