Book Title: Sahitya Ratna Manjusha
Author(s): Sushilsuri
Publisher: Sushilsuri Jain Gyanmandiram
________________
शक्यते ।
रस सम्प्रदायः - रससिद्धान्तस्य प्रतिष्ठा नाट्याचार्य भरतस्य समये सञ्जाता । भरतस्य नाट्यशास्त्रमेव रससिद्धान्तस्य प्राचीनतम ग्रन्थः । ग्रन्थेऽस्मिन् शताब्दिभिः प्रवर्तितकाव्यशास्त्रीय विवेचनस्य सारः समाहितोऽस्ति । विद्वज्जनैरिदमपि स्वीक्रियते यदयं ग्रन्थो रससिद्धान्तस्य प्रवर्तकग्रन्थो नास्ति अपितु विकासोद्योतकः । भरतात् पूर्वमपि सम्प्रदायस्यास्यानेके प्राचार्याः समभवन् । यथावासुकिः, सदाशिवः, अगस्त्यः, व्यासः, नन्दिकेश्वरः, वृद्धभरतादि ।
"ह्यष्टौ रसाः प्रोक्ता द्रुहिणेन महात्मना" कथनेनानेन द्रुहिणनामकाचार्यस्यापि समुल्लेखः समवाप्यते । राजशेखरस्य काव्यमीमांसायां काव्यपुरुषस्य चर्चेपलभ्यते । तत्रायमुल्लेखोऽस्ति यत् काव्यपुरुषेण काव्यशास्त्रस्य विभिन्नाधिकरणानामुल्लेखनाय अष्टादशपट्टशिष्याः नियोजिताः । एतेषु रसाचार्यो नन्दिकेश्वरः नाट्याचार्यरूपेण भरतस्य - 'रूपकं निरूपणीयं भरतः रसाधिकारं नन्दिकेश्वरः । किन्तु नन्दिकेश्वरस्य सम्प्रति कापि कृतिनैवोपलभ्यते । यत्र तत्रोल्लेखे सत्यपि प्रामाणिकग्रन्थानामभावे वयं कथयितुं शक्नुमो यत्-नाट्यशास्त्रमेव साम्प्रतिको रससिद्धान्तविचारस्य श्राद्यग्रन्थः, रससिद्धान्त
साहित्यरत्नमञ्जूषा - २१६
Page Navigation
1 ... 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360