Book Title: Sahitya Ratna Manjusha
Author(s): Sushilsuri
Publisher: Sushilsuri Jain Gyanmandiram
________________
श्रलङ्करोतीति-प्रलङ्कारः - यः शोभयति सोऽलङ्कारः । प्रथमव्याख्यानेऽलंकारः
अथवा अलं क्रियतेऽनेनेत्यलंकारः । कर्त्ता, विधायको वा, द्वितीये च साधनमात्रम् | अलंकारस्य सर्वसम्मतदृष्ट्या द्वितीयव्युत्पत्तिः संगता यया च अलंकाराणां काव्यशोभायां साधनमात्रत्वमाभाति - 'काव्यशोभायाः कर्त्तारो धर्माः गुणाः तदतिशयहेतवस्त्वलंकाराः' । दण्डी काव्यशोभाकर्त्त त्वरूपेणालंकारं स्वीकरोति'काव्यशोभाकरान् धर्मानलंकारान् प्रचक्षते' । अत्रालंकारो द्वयर्थे प्रयुक्तः - समग्रकाव्य सौन्दर्याय सौन्दर्योपकररणाय च ।
आचार्यवामनोऽलंकारान् काव्यशोभाकरान् न मनुते अपितु गुणोत्कर्षान् अङ्गीकरोति । अस्यैव प्रभावः परवर्तिकाले प्रतिफलितोऽभूत् । परिणामस्वरूपेण एकः पक्षः काव्याय अलङ्कारस्यानिवार्यतामपरश्च गौणतां प्रदर्शयति । यथा खल्वाचार्यमम्मट: - ' श्रनलंकृती पुनः क्वापि । अत्र चन्द्रालोककारः पीयूषवर्षी जयदेवस्तु प्रोक्तवान्
अङ्गीकरोति यः काव्यं शब्दार्थावनलंकृती । असौ न मन्यते कस्मादनुष्णमनलंकृती ॥
अर्थात् यदि कश्चित् पण्डितम्मन्यः काव्यमनलंकृती ( अलंकाररहितम् ) स्वीकरोति तर्हि स पावकमपि उष्णतारहितं स्वीकुर्यादिति ।
साहित्यरत्नमञ्जूषा - २२७
Page Navigation
1 ... 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360