Book Title: Sahitya Ratna Manjusha
Author(s): Sushilsuri
Publisher: Sushilsuri Jain Gyanmandiram
________________
यन्ति ।
रसध्वनिना तेषां तात्पर्यम् - नवरसभाव-भावाभास
भावोदय-भावशबलता-भावसन्ध्यादिभिरप्यस्ति
1 वस्तु
ध्वनिना तथ्यकथनस्य तथा च कल्पनाप्रसूत- चमत्कारजनकभामाहाभिव्यक्त` रलंकारध्वनौ ग्रहणं भवती तिएतेषु । ध्वनित्रयेषुरसध्वनिरेव सर्वश्रेष्ठा मन्यते । सैषा ध्वनिरेव काव्यस्यात्मा विद्यत इति ।
ध्वन्याचार्यैः ध्वनितत्त्वे एव सर्वेषामन्यकाव्यात्मकतत्त्वानां समाहारो विहितः । तेषां वर्णनानुसारेण रस इव गुणालंकाररीतिवक्रतादयोऽपि व्यंग्या एव न वाच्याः । वाचकशब्दैस्तु न च माधुर्यादिगुणानां कथनं भवति, वैदर्भ्यादिरीतिनाम्, उपमाद्यलंकारकाराणाम्, वक्रतादीनामपि च न । एते सर्वेऽपि ध्वनिस्वरूपे एव समुपस्थिता भवन्तीति । अन्यच्च - गुणालंकाररीत्यादयः पदार्थाः प्रत्यक्षतो वाच्यार्थ - द्वारा मानसं नाभिनन्दयन्ति । अस्य महत्त्वमपि प्रत्यक्षापेक्षया ध्वन्यार्थादेव । यतो हि यत्र ध्वन्यार्थो न तत्र आत्माविहीनतत्त्वानि आभूषणामिव निरर्थकत्वं भजन्ते । अतएव ध्वनिकारैरेते ध्वन्यार्थरूपाङ्गिनोङ्गत्वेनैव स्वीकृताः सन्ति । फलतो ध्वनेः प्राधान्यम्, सैव काव्यस्य आत्मा ।
भारतीय काव्यशास्त्रेतिहासे ध्वनिसम्प्रदायोदयः कीयं विशिष्टोपलब्धिस्वरूपं विभर्ति ।
साहित्यरत्नमञ्जूषा - २३३
स्व
ध्वनिसम्प्रदायोद
Page Navigation
1 ... 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360