Sahitya Ratna Manjusha

Author(s): Sushilsuri
Publisher: Sushilsuri Jain Gyanmandiram

Page 316

अर्थात् 'रसवदलङ्कारस्तत्र भवति यत्र शृंगारादिरसा : स्पष्टरूपेण दर्शिता भवेयुः । एवं सत्यप्यस्माभिः कथयितुं शक्यते यद् भामहो रसमहत्तां स्वीकरोतीति । यतो ह्ययं महाकाव्याय समस्तरसानां विधानमनिवार्यरूपेण स्वीकरोति
युक्त लोकस्वभावेन रसैश्च सकलैः पृथक् ।
( काव्यालंकार १ / १२१ ) प्राचार्यदण्डी अलङ्कारवादी सन्नपि भामह इव रसेऽनुदारो न दृश्यते तथापि तस्य दृष्टिः भामहेन साम्यं भजति । काव्यादर्शस्य द्वितीये आदर्श रसविवेचनं प्राप्यते तत्र दण्डी मधुरगुणानेव रसस्वरूपेगाङ्गीकरोति । तस्य मतमस्ति यत् 'रसवद्वाक्यमेव मधुरं भवति, अतएव रस एव माधुर्यम् न पृथक्-पृथक् । यया शब्दार्थजन्याह्लादकतया सहृदयगणाः मत्ताः भवेयुः, स एव रसः । उक्तञ्च
मधुरं रसवद्वाचि वस्तुन्यपि रसस्थितः । येन माद्यन्ति धीमन्तो मधुनेव मधुव्रताः ॥
( काव्यादर्श: १ / ५१ )
दण्डिनो मतानुसारेण प्रत्येकोऽप्यलङ्कारोऽर्थे रससेचनक्षमतां विभर्ति -
"कामं सर्वोऽप्यलङ्कारो रसमर्थे निषिञ्चति"
साहित्यरत्नमञ्जूषा - २२१