________________
પૂજ્ય શ્રી ચિદાનંદજી મહારાજશ્રી કૃત
ગાથાર્થ : નળના બળે પાણી જેમ ઉંચુ આકાશમાં નળ હોય ત્યાં સુધી ચઢે છે અને પછી તુરત જ નળ બહાર આવીને નીચે ભૂમિ ઉપર પછડાય છે. તેમ પુણ્યના બળે જીવો હે સંતો ! ઉપ૨ આકાશમાં ચઢે છે. પાછા પુણ્ય સમાપ્ત થતાં ભૂમિ ઉપર પડે છે. આવો પુણ્યનો પ્રકા૨ છે. તથા જેમ લોખંડની બનાવેલી સાંડસી (સાંણસી) ક્ષણવારમાં પાણીમાં (પડેલા પદાર્થને પકડવા પાણીમાં) નાખવામાં આવે છે અને બીજા જ ક્ષણે (આગમાં પડેલા પદાર્થને પકડવા) આગમાં પણ નાખવામાં આવે છે. તેવી જ રીતે પુણ્ય અને પાપના ઉદયનો ક્રમ પણ આ જ પ્રમાણે છે એમ હે મહાભાગ્યશાળી જીવ ! તમે જાણો. જરા પણ ઓછું-અધિકું નથી. II૪૩-૪૪ા
૩૦
ભાવાર્થ: ઃ પુણ્ય અને પાપ આ બન્ને કર્મો હોવાથી જીવને બંધનરૂપ જ છે. બન્નેમાં કંઈ જ ફરક નથી. આ વાત એક દાખલો આપીને ગ્રંથકારશ્રી સમજાવે છે કે નળ દ્વારા આવતું પાણી નળ જેટલો ઉંચો હોય તેટલું ઉંચું જાય છે. નળનું સાધન હોવાથી પાણી તેટલું ઉંચું ચઢે છે અને જ્યાં નળ સમાપ્ત થયો ત્યાં નળમાંથી નીકળેલું પાણી તુરત જ નીચે પછડાય છે. તેવી જ રીતે જ્યાં સુધી પુણ્યનો ઉદય આ જીવને હોય છે ત્યાં સુધી આ જીવ ઉંચો જાય છે. પરંતુ જ્યારે આ પુણ્યનો ઉદય સમાપ્ત થાય છે ત્યારે તુરત જ આ જીવ નીચે પછડાય છે માટે પુણ્ય હોય કે પાપ હોય. પરંતુ આ બન્ને બંધન હોવાથી જીવને પકડી રાખનાર જ છે. એક સુખમાં આસક્ત કરીને પકડી રાખે છે અને બીજુ દુઃખ આપીને પણ આ જીવને પકડી રાખે છે. એક આ જીવને પૌદ્ગલિક સુખમાં આસક્ત કરે છે. જ્યારે બીજી બાજુ પાપનો ઉદય દુઃખ આપીને આ જીવને ઉદ્વેગી અને પીડામય બનાવે છે.
આમ આ બન્ને પ્રકારનાં કર્મો આ જીવને પૌદ્ગલિક ભાવોમાં લઈ જાય છે. જેથી બન્ને બંધન જ છે. બન્ને ત્યજવા જેવાં જ છે.
બીજું એક દૃષ્ટાન્ત આપે છે કે જેમ સાંડસી કે જે વસ્તુને પકડવાનું
