________________
પૂજ્ય શ્રી ચિદાનંદજી મહારાજશ્રી કૃત
પુણ્ય-પાપ વિગેરે જે તત્ત્વો છે. તે તો સાંયોગિક તત્ત્વો છે એમ જિનેશ્વર ભગવંતો કહે છે. ૫૯૯-૧૦૦
૭૦
ભાવાર્થ : આ જીવ અનાદિ કાળથી પોતાનાથી ભિન્ન સ્વભાવવાળા અને આત્માને મોહાન્ધ કરે તેવા વિજાતીય એવા પુદ્ગલ દ્રવ્યથી જોડાયેલો છે. તેના ઉપર અત્યંત રાગી થયેલો છે. તેના જ કારણે કર્મોની સાથે બંધાવા રૂપ કલંકથી કલંકિત થયેલો છે. મેલો થયેલો છે. જેમ શરીરને ધૂળ ચોટે તેનાથી શરીર ગંદુ થાય તેમ આ જીવને કર્મો રૂપી પુદ્ગલો ચોંટેલાં છે. તેના કારણે આ જીવ મેલો-ગંદો થયેલો છે. જેમ પાણી સદા સ્થિર સ્વભાવવાળું જ છે. પરંતુ જો જોરદાર પવન ફુંકાય તો પવનના કારણે પાણીમાં તરંગો થાય. પરંતુ જો પવન ન ફુંકાય તો પાણીમાં તરંગો ન થાય. તેમ જો આ જીવને પુદ્ગલ દ્રવ્યની સોબત ન હોત તો કર્મ ક્લંક ક્યારેય લાગત નહિ. પુદ્ગલની સોબતના કા૨ણે જ કર્મ લાગે છે.
આ ત્રણે ભુવનમાં ચેતનવાળો જે પદાર્થ છે. તે જીવ છે અને ચેતના વિનાનો જે પદાર્થ છે. તે અજીવ છે. આમ મૂલભૂત બે જ પદાર્થો છે. આ પ્રમાણે જિનેશ્વર ભગવંતો કહે છે. બાકીનાં પુણ્ય-પાપઆશ્રવ-સંવર-નિર્જરા અને મોક્ષ આ જે સાત તત્ત્વો છે. તે તો જીવ અને પુદ્ગલના સંયોગ માત્રથી જ બને છે. જીવ અને પુદ્ગલ આ બે યથાર્થ પદાર્થો છે. જ્યારે બાકીનાં તત્ત્વો એ જીવના બાધક અને સાધક પરિણામ સ્વરૂપ માત્ર છે અને તે પણ પર દ્રવ્યના સંયોગ તથા વિયોગથી પ્રગટ થયેલા છે. વાસ્તવિકપણે તે સાત તત્ત્વ એ કોઈ પદાર્થરૂપ નથી જ. જીવના જ શુભાશુભ પરિણામ સ્વરૂપ છે. આ વિષયને નવત્ત્વના સૂક્ષ્મ અભ્યાસથી બરાબર સમજો. ।।૯૯-૧૦૦
ગુણ પર્યાય દ્રવ્ય દોઉકે, જુએ જુએ દરસાયે । એ સમજણ જિણકે હૈયે ઉતરી, તે તો નિજધર આયે ૧૦૧
સંતો
